Платон. Апология Сократа (на греч.)

Платон. Апология Сократа

'Ότι μὲν ὑμει̃σ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, πεπόνθατε ὑπὸ τω̃ν ἐμω̃ν κατηγόρων, οὐκ οἰ̃δα: ἐγὼ δ' οὐ̃ν καὶ αὐτὸς ὑπ' αὐτω̃ν ὀλίγου ἐμαυτου̃ ἐπελαθόμην, οὕτω πιθανω̃ς ἔλεγον. καίτοι ἀληθές γε ὡς ἔπος εἰπει̃ν οὐδὲν εἰρήκασιν. μάλιστα δὲ αὐτω̃ν ἓν ἐθαύμασα τω̃ν πολλω̃ν ὡ̃ν ἐψεύσαντο, του̃το ἐν ὡ̨̃ ἔλεγον ὡς χρη̃ν ὑμα̃ς εὐλαβει̃σθαι μὴ ὑπ' ἐμου̃ ἐξαπατηθη̃τε ὡς δεινου̃ ὄντος λέγειν. τὸ γὰρ μὴ αἰσχυνθη̃ναι ὅτι αὐτίκα ὑπ' ἐμου̃ ἐξελεγχθήσονται ἔργω̨, ἐπειδὰν μηδ' ὁπωστιου̃ν φαίνωμαι δεινὸς λέγειν, του̃τό μοι ἔδοξεν αὐτω̃ν ἀναισχυν - τότατον εἰ̃ναι, εἰ μὴ ἄρα δεινὸν καλου̃σιν οὑ̃τοι λέγειν τὸν τἀληθη̃ λέγοντα: εἰ μὲν γὰρ του̃το λέγουσιν, ὁμολογοίην ἂν ἔγωγε οὐ κατὰ τούτους εἰ̃ναι ῥήτωρ. οὑ̃τοι μὲν οὐ̃ν, ὥσπερ ἐγὼ λέγω, ἤ τι ἢ οὐδὲν ἀληθὲς εἰρήκασιν, ὑμει̃ς δέ μου ἀκού - σεσθε πα̃σαν τὴν ἀλήθειαν - οὐ μέντοι μὰ Δία, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, κεκαλλιεπημένους γε λόγουσ, ὥσπερ οἱ τούτων, ῥήμασί τε καὶ ὀνόμασιν οὐδὲ κεκοσμημένουσ, ἀλλ' ἀκού - σεσθε εἰκη̨̃ λεγόμενα τοι̃ς ἐπιτυχου̃σιν ὀνόμασιν - πιστεύω γὰρ δίκαια εἰ̃ναι ἃ λέγω - καὶ μηδεὶς ὑμω̃ν προσδοκησάτω ἄλλωσ: οὐδὲ γὰρ ἂν δήπου πρέποι, ὠ̃ ἄνδρεσ, τη̨̃δε τη̨̃ ἡλικία̨ ὥσπερ μειρακίω̨ πλάττοντι λόγους εἰς ὑμα̃ς εἰσιέναι. καὶ μέντοι καὶ πάνυ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, του̃το ὑμω̃ν δέομαι καὶ παρίεμαι: ἐὰν διὰ τω̃ν αὐτω̃ν λόγων ἀκούητέ μου ἀπο - λογουμένου δι' ὡ̃νπερ εἴωθα λέγειν καὶ ἐν ἀγορα̨̃ ἐπὶ τω̃ν τραπεζω̃ν, ἵνα ὑμω̃ν πολλοὶ ἀκηκόασι, καὶ ἄλλοθι, μήτε θαυμάζειν μήτε θορυβει̃ν τούτου ἕνεκα. ἔχει γὰρ οὑτωσί. νυ̃ν ἐγὼ πρω̃τον ἐπὶ δικαστήριον ἀναβέβηκα, ἔτη γεγονὼς ἑβδομήκοντα: ἀτεχνω̃ς οὐ̃ν ξένως ἔχω τη̃ς ἐνθάδε λέξεωσ. ὥσπερ οὐ̃ν ἄν, εἰ τω̨̃ ὄντι ξένος ἐτύγχανον ὤν, συνεγιγνώ - σκετε δήπου ἄν μοι εἰ ἐν ἐκείνη̨ τη̨̃ φωνη̨̃ τε καὶ τω̨̃ τρόπω̨ ἔλεγον ἐν οἱ̃σπερ ἐτεθράμμην, καὶ δὴ καὶ νυ̃ν του̃το ὑμω̃ν δέομαι δίκαιον, ὥς γέ μοι δοκω̃, τὸν μὲν τρόπον τη̃ς λέξεως ἐα̃ν - ἴσως μὲν γὰρ χείρων, ἴσως δὲ βελτίων ἂν εἴη - αὐτὸ δὲ του̃το σκοπει̃ν καὶ τούτω̨ τὸν νου̃ν προσέχειν, εἰ δίκαια λέγω ἢ μή: δικαστου̃ μὲν γὰρ αὕτη ἀρετή, ῥήτορος δὲ τἀληθη̃ λέγειν.

Πρω̃τον μὲν οὐ̃ν δίκαιός εἰμι ἀπολογήσασθαι, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, πρὸς τὰ πρω̃τά μου ψευδη̃ κατηγορημένα καὶ τοὺς πρώτους κατηγόρουσ, ἔπειτα δὲ πρὸς τὰ ὕστερον καὶ τοὺς ὑστέρουσ. ἐμου̃ γὰρ πολλοὶ κατήγοροι γεγόνασι πρὸς ὑμα̃ς καὶ πάλαι πολλὰ ἤδη ἔτη καὶ οὐδὲν ἀληθὲς λέγοντεσ, οὓς ἐγὼ μα̃λλον φοβου̃μαι ἢ τοὺς ἀμφὶ 'Άνυτον, καίπερ ὄντας καὶ τούτους δεινούσ: ἀλλ' ἐκει̃νοι δεινότεροι, ὠ̃ ἄνδρεσ, οἳ ὑμω̃ν τοὺς πολλοὺς ἐκ παίδων παραλαμβάνοντες ἔπειθόν τε καὶ κατηγόρουν ἐμου̃ μα̃λλον οὐδὲν ἀληθέσ, ὡς ἔστιν τις Σωκράτης σοφὸς ἀνήρ, τά τε μετέωρα φροντιστὴς καὶ τὰ ὑπὸ γη̃ς πάντα ἀνεζητηκὼς καὶ τὸν ἥττω λόγον κρείττω ποιω̃ν. οὑ̃τοι, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, [οἱ] ταύτην τὴν φήμην κατασκεδάσαντεσ, οἱ δεινοί εἰσίν μου κατήγοροι: οἱ γὰρ ἀκούοντες ἡγου̃νται τοὺς ταυ̃τα ζητου̃ντας οὐδὲ θεοὺς νομίζειν. ἔπειτά εἰσιν οὑ̃τοι οἱ κατήγοροι πολλοὶ καὶ πολὺν χρόνον ἤδη κατηγορηκότεσ, ἔτι δὲ καὶ ἐν ταύτη̨ τη̨̃ ἡλικία̨ λέγοντες πρὸς ὑμα̃ς ἐν ἡ̨̃ ἂν μάλιστα ἐπιστεύσατε, παι̃δες ὄντες ἔνιοι ὑμω̃ν καὶ μειράκια, ἀτεχνω̃ς ἐρήμην κατηγορου̃ντες ἀπολο - γουμένου οὐδενόσ. ὃ δὲ πάντων ἀλογώτατον, ὅτι οὐδὲ τὰ ὀνόματα οἱ̃όν τε αὐτω̃ν εἰδέναι καὶ εἰπει̃ν, πλὴν εἴ τις κωμω̨δοποιὸς τυγχάνει ὤν. ὅσοι δὲ φθόνω̨ καὶ διαβολη̨̃ χρώμενοι ὑμα̃ς ἀνέπειθον - οἱ δὲ καὶ αὐτοὶ πεπεισμένοι ἄλλους πείθοντεσ - οὑ̃τοι πάντες ἀπορώτατοί εἰσιν: οὐδὲ γὰρ ἀναβιβάσασθαι οἱ̃όν τ' ἐστὶν αὐτω̃ν ἐνταυθοι̃ οὐδ' ἐλέγξαι οὐδένα, ἀλλ' ἀνάγκη ἀτεχνω̃ς ὥσπερ σκιαμαχει̃ν ἀπολογού - μενόν τε καὶ ἐλέγχειν μηδενὸς ἀποκρινομένου. ἀξιώσατε οὐ̃ν καὶ ὑμει̃σ, ὥσπερ ἐγὼ λέγω, διττούς μου τοὺς κατηγόρους γεγονέναι, ἑτέρους μὲν τοὺς ἄρτι κατηγορήσαντασ, ἑτέρους δὲ τοὺς πάλαι οὓς ἐγὼ λέγω, καὶ οἰήθητε δει̃ν πρὸς ἐκείνους πρω̃τόν με ἀπολογήσασθαι: καὶ γὰρ ὑμει̃ς ἐκείνων πρότερον ἠκούσατε κατηγορούντων καὶ πολὺ μα̃λλον ἢ τω̃νδε τω̃ν ὕστερον.

Εἰ̃εν: ἀπολογητέον δή, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, καὶ ἐπιχειρητέον ὑμω̃ν ἐξελέσθαι τὴν διαβολὴν ἣν ὑμει̃ς ἐν πολλω̨̃ χρόνω̨ ἔσχετε ταύτην ἐν οὕτως ὀλίγω̨ χρόνω̨. βουλοίμην μὲν οὐ̃ν ἂν του̃το οὕτως γενέσθαι, εἴ τι ἄμεινον καὶ ὑμι̃ν καὶ ἐμοί, καὶ πλέον τί με ποιη̃σαι ἀπολογούμενον: οἰ̃μαι δὲ αὐτὸ χαλεπὸν εἰ̃ναι, καὶ οὐ πάνυ με λανθάνει οἱ̃όν ἐστιν. ὅμως του̃το μὲν ἴτω ὅπη̨ τω̨̃ θεω̨̃ φίλον, τω̨̃ δὲ νόμω̨ πειστέον καὶ ἀπολογητέον.

'Αναλάβωμεν οὐ̃ν ἐξ ἀρχη̃ς τίς ἡ κατηγορία ἐστὶν ἐξ ἡ̃ς ἡ ἐμὴ διαβολὴ γέγονεν, ἡ̨̃ δὴ καὶ πιστεύων Μέλητός με ἐγρά - ψατο τὴν γραφὴν ταύτην. εἰ̃εν: τί δὴ λέγοντες διέβαλλον οἱ διαβάλλοντεσ; ὥσπερ οὐ̃ν κατηγόρων τὴν ἀντωμοσίαν δει̃ ἀναγνω̃ναι αὐτω̃ν: "Σωκράτης ἀδικει̃ καὶ περιεργάζεται ζητω̃ν τά τε ὑπὸ γη̃ς καὶ οὐράνια καὶ τὸν ἥττω λόγον κρείττω ποιω̃ν καὶ ἄλλους ταὐτὰ ταυ̃τα διδάσκων." τοιαύτη τίς ἐστιν: ταυ̃τα γὰρ ἑωρα̃τε καὶ αὐτοὶ ἐν τη̨̃ 'Αριστοφάνους κωμω̨δία̨, Σωκράτη τινὰ ἐκει̃ περιφερόμενον, φάσκοντά τε ἀεροβατει̃ν καὶ ἄλλην πολλὴν φλυαρίαν φλυαρου̃ντα, ὡ̃ν ἐγὼ οὐδὲν οὔτε μέγα οὔτε μικρὸν πέρι ἐπαΐω. καὶ οὐχ ὡς ἀτιμάζων λέγω τὴν τοιαύτην ἐπιστήμην, εἴ τις περὶ τω̃ν τοιούτων σοφός ἐστιν - μή πως ἐγὼ ὑπὸ Μελήτου τοσαύτας δίκας φεύγοιμι - ἀλλὰ γὰρ ἐμοὶ τούτων, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, οὐδὲν μέτεστιν. μάρτυρας δὲ αὐ̃ ὑμω̃ν τοὺς πολλοὺς παρέχομαι, καὶ ἀξιω̃ ὑμα̃ς ἀλλήλους διδάσκειν τε καὶ φράζειν, ὅσοι ἐμου̃ πώποτε ἀκηκόατε διαλεγομένου - πολλοὶ δὲ ὑμω̃ν οἱ τοιου̃τοί εἰσιν - φράζετε οὐ̃ν ἀλλήλοις εἰ πώποτε ἢ μικρὸν ἢ μέγα ἤκουσέ τις ὑμω̃ν ἐμου̃ περὶ τω̃ν τοιούτων διαλεγομένου, καὶ ἐκ τούτου γνώσεσθε ὅτι τοιαυ̃τ' ἐστὶ καὶ τἀ̃λλα περὶ ἐμου̃ ἃ οἱ πολλοὶ λέγουσιν.

'Αλλὰ γὰρ οὔτε τούτων οὐδέν ἐστιν, οὐδέ γ' εἴ τινος ἀκηκόατε ὡς ἐγὼ παιδεύειν ἐπιχειρω̃ ἀνθρώπους καὶ χρήματα πράττομαι, οὐδὲ του̃το ἀληθέσ. ἐπεὶ καὶ του̃τό γέ μοι δοκει̃ καλὸν εἰ̃ναι, εἴ τις οἱ̃ός τ' εἴη παιδεύειν ἀνθρώπους ὥσπερ Γοργίας τε ὁ Λεοντι̃νος καὶ Πρόδικος ὁ Κει̃ος καὶ 'Ιππίας ὁ 'Ηλει̃οσ. τούτων γὰρ ἕκαστοσ, ὠ̃ ἄνδρεσ, οἱ̃ός τ' ἐστὶν ἰὼν εἰς ἑκάστην τω̃ν πόλεων τοὺς νέουσ - οἱ̃ς ἔξεστι τω̃ν ἑαυτω̃ν πολιτω̃ν προι̃κα συνει̃ναι ὡ̨̃ ἂν βούλωνται - τούτους πείθουσι τὰς ἐκείνων συνουσίας ἀπολιπόντας σφίσιν συνει̃ναι χρή - ματα διδόντας καὶ χάριν προσειδέναι. ἐπεὶ καὶ ἄλλος ἀνήρ ἐστι Πάριος ἐνθάδε σοφὸς ὃν ἐγὼ ἠ̨σθόμην ἐπιδημου̃ντα: ἔτυχον γὰρ προσελθὼν ἀνδρὶ ὃς τετέλεκε χρήματα σοφισται̃ς πλείω ἢ σύμπαντες οἱ ἄλλοι, Καλλία̨ τω̨̃ 'Ιππονίκου: του̃τον οὐ̃ν ἀνηρόμην - ἐστὸν γὰρ αὐτω̨̃ δύο ὑει̃ - "^~'Ω Καλλία," ἠ̃ν δ' ἐγώ, "εἰ μέν σου τὼ ὑει̃ πώλω ἢ μόσχω ἐγενέσθην, εἴχομεν ἂν αὐτοι̃ν ἐπιστάτην λαβει̃ν καὶ μισθώσασθαι ὃς ἔμελλεν αὐτὼ καλώ τε κἀγαθὼ ποιήσειν τὴν προσήκουσαν ἀρετήν, ἠ̃ν δ' ἂν οὑ̃τος ἢ τω̃ν ἱππικω̃ν τις ἢ τω̃ν γεωργικω̃ν: νυ̃ν δ' ἐπειδὴ ἀνθρώπω ἐστόν, τίνα αὐτοι̃ν ἐν νω̨̃ ἔχεις ἐπιστάτην λαβει̃ν; τίς τη̃ς τοιαύτης ἀρετη̃σ, τη̃ς ἀνθρωπίνης τε καὶ πολιτικη̃σ, ἐπιστήμων ἐστίν; οἰ̃μαι γάρ σε ἐσκέφθαι διὰ τὴν τω̃ν ὑέων κτη̃σιν. ἔστιν τισ," ἔφην ἐγώ, "ἢ οὔ;" "Πάνυ γε," ἠ̃ δ' ὅσ. "Τίσ," ἠ̃ν δ' ἐγώ, "καὶ ποδαπόσ, καὶ πόσου διδάσκει;" "Εὔηνοσ," ἔφη, "ὠ̃ Σώκρατεσ, Πάριοσ, πέντε μνω̃ν." καὶ ἐγὼ τὸν Εὔηνον ἐμακάρισα εἰ ὡς ἀληθω̃ς ἔχοι ταύτην τὴν τέχνην καὶ οὕτως ἐμμελω̃ς διδάσκει. ἐγὼ γου̃ν καὶ αὐτὸς ἐκαλλυνόμην τε καὶ ἡβρυνόμην ἂν εἰ ἠπιστάμην ταυ̃τα: ἀλλ' οὐ γὰρ ἐπίσταμαι, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι.

'Υπολάβοι ἂν οὐ̃ν τις ὑμω̃ν ἴσωσ: "'Αλλ', ὠ̃ Σώκρατεσ, τὸ σὸν τί ἐστι πρα̃γμα; πόθεν αἱ διαβολαί σοι αὑ̃ται γεγό - νασιν; οὐ γὰρ δήπου σου̃ γε οὐδὲν τω̃ν ἄλλων περιττότερον πραγματευομένου ἔπειτα τοσαύτη φήμη τε καὶ λόγος γέγονεν, εἰ μή τι ἔπραττες ἀλλοι̃ον ἢ οἱ πολλοί. λέγε οὐ̃ν ἡμι̃ν τί ἐστιν, ἵνα μὴ ἡμει̃ς περὶ σου̃ αὐτοσχεδιάζωμεν." ταυτί μοι δοκει̃ δίκαια λέγειν ὁ λέγων, κἀγὼ ὑμι̃ν πειράσομαι ἀπο - δει̃ξαι τί ποτ' ἐστὶν του̃το ὃ ἐμοὶ πεποίηκεν τό τε ὄνομα καὶ τὴν διαβολήν. ἀκούετε δή. καὶ ἴσως μὲν δόξω τισὶν ὑμω̃ν παίζειν: εὐ̃ μέντοι ἴστε, πα̃σαν ὑμι̃ν τὴν ἀλήθειαν ἐρω̃. ἐγὼ γάρ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, δι' οὐδὲν ἀλλ' ἢ διὰ σοφίαν τινὰ του̃το τὸ ὄνομα ἔσχηκα. ποίαν δὴ σοφίαν ταύτην; ἥπερ ἐστὶν ἴσως ἀνθρωπίνη σοφία: τω̨̃ ὄντι γὰρ κινδυνεύω ταύτην εἰ̃ναι σοφόσ. οὑ̃τοι δὲ τάχ' ἄν, οὓς ἄρτι ἔλεγον, μείζω τινὰ ἢ κατ' ἄνθρωπον σοφίαν σοφοὶ εἰ̃εν, ἢ οὐκ ἔχω τί λέγω: οὐ γὰρ δὴ ἔγωγε αὐτὴν ἐπίσταμαι, ἀλλ' ὅστις φησὶ ψεύδεταί τε καὶ ἐπὶ διαβολη̨̃ τη̨̃ ἐμη̨̃ λέγει. καί μοι, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, μὴ θορυβήσητε, μηδ' ἐὰν δόξω τι ὑμι̃ν μέγα λέγειν: οὐ γὰρ ἐμὸν ἐρω̃ τὸν λόγον ὃν ἂν λέγω, ἀλλ' εἰς ἀξιόχρεων ὑμι̃ν τὸν λέγοντα ἀνοίσω. τη̃ς γὰρ ἐμη̃σ, εἰ δή τίς ἐστιν σοφία καὶ οἵα, μάρτυρα ὑμι̃ν παρέξομαι τὸν θεὸν τὸν ἐν Δελφοι̃σ. Χαιρεφω̃ντα γὰρ ἴστε που. οὑ̃τοσ ἐμός τε ἑται̃ρος ἠ̃ν ἐκ νέου καὶ ὑμω̃ν τω̨̃ πλήθει ἑται̃ρός τε καὶ συνέφυγε τὴν φυγὴν ταύτην καὶ μεθ' ὑμω̃ν κατη̃λθε. καὶ ἴστε δὴ οἱ̃ος ἠ̃ν Χαιρεφω̃ν, ὡς σφοδρὸς ἐφ' ὅτι ὁρμήσειεν. καὶ δή ποτε καὶ εἰς Δελφοὺς ἐλθὼν ἐτόλμησε του̃το μαντεύ - σασθαι - καί, ὅπερ λέγω, μὴ θορυβει̃τε, ὠ̃ ἄνδρεσ - ἤρετο γὰρ δὴ εἴ τις ἐμου̃ εἴη σοφώτεροσ. ἀνει̃λεν οὐ̃ν ἡ Πυθία μηδένα σοφώτερον εἰ̃ναι. καὶ τούτων πέρι ὁ ἀδελφὸς ὑμι̃ν αὐτου̃ οὑτοσὶ μαρτυρήσει, ἐπειδὴ ἐκει̃νος τετελεύτηκεν.

Σκέψασθε δὴ ὡ̃ν ἕνεκα ταυ̃τα λέγω: μέλλω γὰρ ὑμα̃ς διδά - ξειν ὅθεν μοι ἡ διαβολὴ γέγονεν. ταυ̃τα γὰρ ἐγὼ ἀκούσας ἐνεθυμούμην οὑτωσί: "Τί ποτε λέγει ὁ θεόσ, καὶ τί ποτε αἰνίττεται; ἐγὼ γὰρ δὴ οὔτε μέγα οὔτε σμικρὸν σύνοιδα ἐμαυτω̨̃ σοφὸς ὤν: τί οὐ̃ν ποτε λέγει φάσκων ἐμὲ σοφώ - τατον εἰ̃ναι; οὐ γὰρ δήπου ψεύδεταί γε: οὐ γὰρ θέμις αὐτω̨̃." καὶ πολὺν μὲν χρόνον ἠπόρουν τί ποτε λέγει: ἔπειτα μόγις πάνυ ἐπὶ ζήτησιν αὐτου̃ τοιαύτην τινὰ ἐτραπό - μην. ἠ̃λθον ἐπί τινα τω̃ν δοκούντων σοφω̃ν εἰ̃ναι, ὡς ἐνταυ̃θα εἴπερ που ἐλέγξων τὸ μαντει̃ον καὶ ἀποφανω̃ν τω̨̃ χρησμω̨̃ ὅτι "Οὑτοσὶ ἐμου̃ σοφώτερός ἐστι, σὺ δ' ἐμὲ ἔφησθα." διασκοπω̃ν οὐ̃ν του̃τον - ὀνόματι γὰρ οὐδὲν δέομαι λέγειν, ἠ̃ν δέ τις τω̃ν πολιτικω̃ν πρὸς ὃν ἐγὼ σκοπω̃ν τοιου̃τόν τι ἔπαθον, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, καὶ διαλεγόμενος αὐτω̨̃ - ἔδοξέ μοι οὑ̃τος ὁ ἀνὴρ δοκει̃ν μὲν εἰ̃ναι σοφὸς ἄλλοις τε πολλοι̃ς ἀνθρώποις καὶ μάλιστα ἑαυτω̨̃, εἰ̃ναι δ' οὔ: κἄπειτα ἐπειρώ - μην αὐτω̨̃ δεικνύναι ὅτι οἴοιτο μὲν εἰ̃ναι σοφόσ, εἴη δ' οὔ. ἐντευ̃θεν οὐ̃ν τούτω̨ τε ἀπηχθόμην καὶ πολλοι̃ς τω̃ν παρόντων: πρὸς ἐμαυτὸν δ' οὐ̃ν ἀπιὼν ἐλογιζόμην ὅτι τούτου μὲν του̃ ἀνθρώπου ἐγὼ σοφώτερός εἰμι: κινδυνεύει μὲν γὰρ ἡμω̃ν οὐδέτερος οὐδὲν καλὸν κἀγαθὸν εἰδέναι, ἀλλ' οὑ̃τος μὲν οἴεταί τι εἰδέναι οὐκ εἰδώσ, ἐγὼ δέ, ὥσπερ οὐ̃ν οὐκ οἰ̃δα, οὐδὲ οἴομαι: ἔοικα γου̃ν τούτου γε σμικρω̨̃ τινι αὐτω̨̃ τούτω̨ σοφώτερος εἰ̃ναι, ὅτι ἃ μὴ οἰ̃δα οὐδὲ οἴομαι εἰδέναι. ἐντευ̃θεν ἐπ' ἄλλον ἠ̨̃α τω̃ν ἐκείνου δοκούντων σοφωτέρων εἰ̃ναι καί μοι ταὐτὰ ταυ̃τα ἔδοξε, καὶ ἐνταυ̃θα κἀκείνω̨ καὶ ἄλλοις πολλοι̃ς ἀπηχθόμην.

Μετὰ ταυ̃τ' οὐ̃ν ἤδη ἐφεξη̃ς ἠ̨̃α, αἰσθανόμενος μὲν [καὶ] λυπούμενος καὶ δεδιὼς ὅτι ἀπηχθανόμην, ὅμως δὲ ἀναγκαι̃ον ἐδόκει εἰ̃ναι τὸ του̃ θεου̃ περὶ πλείστου ποιει̃σθαι - ἰτέον οὐ̃ν, σκοπου̃ντι τὸν χρησμὸν τί λέγει, ἐπὶ ἅπαντας τούς τι δοκου̃ντας εἰδέναι. καὶ νὴ τὸν κύνα, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι - δει̃ γὰρ πρὸς ὑμα̃ς τἀληθη̃ λέγειν - ἠ̃ μὴν ἐγὼ ἔπαθόν τι τοιου̃τον: οἱ μὲν μάλιστα εὐδοκιμου̃ντες ἔδοξάν μοι ὀλίγου δει̃ν του̃ πλείστου ἐνδεει̃ς εἰ̃ναι ζητου̃ντι κατὰ τὸν θεόν, ἄλλοι δὲ δοκου̃ντες φαυλότεροι ἐπιεικέστεροι εἰ̃ναι ἄνδρες πρὸς τὸ φρονίμως ἔχειν. δει̃ δὴ ὑμι̃ν τὴν ἐμὴν πλάνην ἐπιδει̃ξαι ὥσπερ πόνους τινὰς πονου̃ντος ἵνα μοι καὶ ἀν - έλεγκτος ἡ μαντεία γένοιτο. μετὰ γὰρ τοὺς πολιτικοὺς ἠ̨̃α ἐπὶ τοὺς ποιητὰς τούς τε τω̃ν τραγω̨διω̃ν καὶ τοὺς τω̃ν διθυράμβων καὶ τοὺς ἄλλουσ, ὡς ἐνταυ̃θα ἐπ' αὐτοφώρω̨ καταληψόμενος ἐμαυτὸν ἀμαθέστερον ἐκείνων ὄντα. ἀνα - λαμβάνων οὐ̃ν αὐτω̃ν τὰ ποιήματα ἅ μοι ἐδόκει μάλιστα πεπραγματευ̃σθαι αὐτοι̃σ, διηρώτων ἂν αὐτοὺς τί λέγοιεν, ἵν' ἅμα τι καὶ μανθάνοιμι παρ' αὐτω̃ν. αἰσχύνομαι οὐ̃ν ὑμι̃ν εἰπει̃ν, ὠ̃ ἄνδρεσ, τἀληθη̃: ὅμως δὲ ῥητέον. ὡς ἔπος γὰρ εἰπει̃ν ὀλίγου αὐτω̃ν ἅπαντες οἱ παρόντες ἂν βέλτιον ἔλεγον περὶ ὡ̃ν αὐτοὶ ἐπεποιήκεσαν. ἔγνων οὐ̃ν αὐ̃ καὶ περὶ τω̃ν ποιητω̃ν ἐν ὀλίγω̨ του̃το, ὅτι οὐ σοφία̨ ποιοι̃εν ἃ ποιοι̃εν, ἀλλὰ φύσει τινὶ καὶ ἐνθουσιάζοντες ὥσπερ οἱ θεομάντεις καὶ οἱ χρησμω̨δοί: καὶ γὰρ οὑ̃τοι λέγουσι μὲν πολλὰ καὶ καλά, ἴσασιν δὲ οὐδὲν ὡ̃ν λέγουσι. τοιου̃τόν τί μοι ἐφάνησαν πάθος καὶ οἱ ποιηταὶ πεπονθότεσ, καὶ ἅμα ἠ̨σθόμην αὐτω̃ν διὰ τὴν ποίησιν οἰομένων καὶ τἀ̃λλα σοφωτάτων εἰ̃ναι ἀνθρώπων ἃ οὐκ ἠ̃σαν. ἀπη̨̃α οὐ̃ν καὶ ἐντευ̃θεν τω̨̃ αὐτω̨̃ οἰόμενος περιγεγονέναι ὡ̨̃περ καὶ τω̃ν πολιτικω̃ν.

Τελευτω̃ν οὐ̃ν ἐπὶ τοὺς χειροτέχνας ἠ̨̃α: ἐμαυτω̨̃ γὰρ συνή̨δη οὐδὲν ἐπισταμένω̨ ὡς ἔπος εἰπει̃ν, τούτους δέ γ' ἤ̨δη ὅτι εὑρήσοιμι πολλὰ καὶ καλὰ ἐπισταμένουσ. καὶ τούτου μὲν οὐκ ἐψεύσθην, ἀλλ' ἠπίσταντο ἃ ἐγὼ οὐκ ἠπιστάμην καί μου ταύτη̨ σοφώτεροι ἠ̃σαν. ἀλλ', ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ταὐτόν μοι ἔδοξαν ἔχειν ἁμάρτημα ὅπερ καὶ οἱ ποιηταὶ καὶ οἱ ἀγαθοὶ δημιουργοί - διὰ τὸ τὴν τέχνην καλω̃ς ἐξεργά - ζεσθαι ἕκαστος ἠξίου καὶ τἀ̃λλα τὰ μέγιστα σοφώτατος εἰ̃ναι - καὶ αὐτω̃ν αὕτη ἡ πλημμέλεια ἐκείνην τὴν σοφίαν ἀποκρύπτειν: ὥστε με ἐμαυτὸν ἀνερωτα̃ν ὑπὲρ του̃ χρησμου̃ πότερα δεξαίμην ἂν οὕτως ὥσπερ ἔχω ἔχειν, μήτε τι σοφὸς ὢν τὴν ἐκείνων σοφίαν μήτε ἀμαθὴς τὴν ἀμαθίαν, ἢ ἀμ - φότερα ἃ ἐκει̃νοι ἔχουσιν ἔχειν. ἀπεκρινάμην οὐ̃ν ἐμαυτω̨̃ καὶ τω̨̃ χρησμω̨̃ ὅτι μοι λυσιτελοι̃ ὥσπερ ἔχω ἔχειν.

'Εκ ταυτησὶ δὴ τη̃ς ἐξετάσεωσ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, πολλαὶ μὲν ἀπέχθειαί μοι γεγόνασι καὶ οἱ̃αι χαλεπώταται καὶ βαρύταται, ὥστε πολλὰς διαβολὰς ἀπ' αὐτω̃ν γεγονέναι, ὄνομα δὲ του̃το λέγεσθαι, σοφὸς εἰ̃ναι: οἴονται γάρ με ἑκάστοτε οἱ παρόντες ταυ̃τα αὐτὸν εἰ̃ναι σοφὸν ἃ ἂν ἄλλον ἐξελέγξω. τὸ δὲ κινδυνεύει, ὠ̃ ἄνδρεσ, τω̨̃ ὄντι ὁ θεὸς σοφὸς εἰ̃ναι, καὶ ἐν τω̨̃ χρησμω̨̃ τούτω̨ του̃το λέγειν, ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη σοφία ὀλίγου τινὸς ἀξία ἐστὶν καὶ οὐδενόσ. καὶ φαίνεται του̃τον λέγειν τὸν Σωκράτη, προσκεχρη̃σθαι δὲ τω̨̃ ἐμω̨̃ ὀνόματι, ἐμὲ παράδειγμα ποιούμενοσ, ὥσπερ ἂν [εἰ] εἴποι ὅτι "Οὑ̃τος ὑμω̃ν, ὠ̃ ἄνθρωποι, σοφώτατός ἐστιν, ὅστις ὥσπερ Σωκράτης ἔγνωκεν ὅτι οὐδενὸς ἄξιός ἐστι τη̨̃ ἀληθεία̨ πρὸς σοφίαν." ταυ̃τ' οὐ̃ν ἐγὼ μὲν ἔτι καὶ νυ̃ν περιιὼν ζητω̃ καὶ ἐρευνω̃ κατὰ τὸν θεὸν καὶ τω̃ν ἀστω̃ν καὶ ξένων ἄν τινα οἴωμαι σοφὸν εἰ̃ναι: καὶ ἐπειδάν μοι μὴ δοκη̨̃, τω̨̃ θεω̨̃ βοηθω̃ν ἐνδείκνυμαι ὅτι οὐκ ἔστι σοφόσ. καὶ ὑπὸ ταύτης τη̃ς ἀσχολίας οὔτε τι τω̃ν τη̃ς πόλεως πρα̃ξαί μοι σχολὴ γέγονεν ἄξιον λόγου οὔτε τω̃ν οἰκείων, ἀλλ' ἐν πενία̨ μυρία̨ εἰμὶ διὰ τὴν του̃ θεου̃ λατρείαν.

Πρὸς δὲ τούτοις οἱ νέοι μοι ἐπακολουθου̃ντεσ - οἱ̃ς μά - λιστα σχολή ἐστιν, οἱ τω̃ν πλουσιωτάτων - αὐτόματοι, χαίρουσιν ἀκούοντες ἐξεταζομένων τω̃ν ἀνθρώπων, καὶ αὐτοὶ πολλάκις ἐμὲ μιμου̃νται, εἰ̃τα ἐπιχειρου̃σιν ἄλλους ἐξετάζειν: κἄπειτα οἰ̃μαι εὑρίσκουσι πολλὴν ἀφθονίαν οἰομένων μὲν εἰδέναι τι ἀνθρώπων, εἰδότων δὲ ὀλίγα ἢ οὐδέν. ἐντευ̃θεν οὐ̃ν οἱ ὑπ' αὐτω̃ν ἐξεταζόμενοι ἐμοὶ ὀργίζονται, οὐχ αὑτοι̃σ, καὶ λέγουσιν ὡς Σωκράτης τίς ἐστι μιαρώτατος καὶ δια - φθείρει τοὺς νέουσ: καὶ ἐπειδάν τις αὐτοὺς ἐρωτα̨̃ ὅτι ποιω̃ν καὶ ὅτι διδάσκων, ἔχουσι μὲν οὐδὲν εἰπει̃ν ἀλλ' ἀγνοου̃σιν, ἵνα δὲ μὴ δοκω̃σιν ἀπορει̃ν, τὰ κατὰ πάντων τω̃ν φιλοσο - φούντων πρόχειρα ταυ̃τα λέγουσιν, ὅτι "τὰ μετέωρα καὶ τὰ ὑπὸ γη̃σ" καὶ "θεοὺς μὴ νομίζειν" καὶ "τὸν ἥττω λόγον κρείττω ποιει̃ν." τὰ γὰρ ἀληθη̃ οἴομαι οὐκ ἂν ἐθέλοιεν λέγειν, ὅτι κατάδηλοι γίγνονται προσποιούμενοι μὲν εἰδέναι, εἰδότες δὲ οὐδέν. ἅτε οὐ̃ν οἰ̃μαι φιλότιμοι ὄντες καὶ σφοδροὶ καὶ πολλοί, καὶ συντεταμένως καὶ πι - θανω̃ς λέγοντες περὶ ἐμου̃, ἐμπεπλήκασιν ὑμω̃ν τὰ ὠ̃τα καὶ πάλαι καὶ σφοδρω̃ς διαβάλλοντεσ. ἐκ τούτων καὶ Μέλητός μοι ἐπέθετο καὶ 'Άνυτος καὶ Λύκων, Μέλητος μὲν ὑπὲρ τω̃ν ποιητω̃ν ἀχθόμενοσ, 'Άνυτος δὲ ὑπὲρ τω̃ν δημιουργω̃ν καὶ τω̃ν πολιτικω̃ν, Λύκων δὲ ὑπὲρ τω̃ν ῥητόρων: ὥστε, ὅπερ ἀρχόμενος ἐγὼ ἔλεγον, θαυμάζοιμ' ἂν εἰ οἱ̃ός τ' εἴην ἐγὼ ὑμω̃ν ταύτην τὴν διαβολὴν ἐξελέσθαι ἐν οὕτως ὀλίγω̨ χρόνω̨ οὕτω πολλὴν γεγονυι̃αν. ταυ̃τ' ἔστιν ὑμι̃ν, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθη - ναι̃οι, τἀληθη̃, καὶ ὑμα̃ς οὔτε μέγα οὔτε μικρὸν ἀποκρυψά - μενος ἐγὼ λέγω οὐδ' ὑποστειλάμενοσ. καίτοι οἰ̃δα σχεδὸν ὅτι αὐτοι̃ς τούτοις ἀπεχθάνομαι, ὃ καὶ τεκμήριον ὅτι ἀληθη̃ λέγω καὶ ὅτι αὕτη ἐστὶν ἡ διαβολὴ ἡ ἐμὴ καὶ τὰ αἴτια ταυ̃τά ἐστιν. καὶ ἐάντε νυ̃ν ἐάντε αὐ̃θις ζητήσητε ταυ̃τα, οὕτως εὑρήσετε.

Περὶ μὲν οὐ̃ν ὡ̃ν οἱ πρω̃τοί μου κατήγοροι κατηγόρουν αὕτη ἔστω ἱκανὴ ἀπολογία πρὸς ὑμα̃σ: πρὸς δὲ Μέλητον τὸν ἀγαθὸν καὶ φιλόπολιν, ὥς φησι, καὶ τοὺς ὑστέρους μετὰ ταυ̃τα πειράσομαι ἀπολογήσασθαι. αὐ̃θις γὰρ δή, ὥσπερ ἑτέρων τούτων ὄντων κατηγόρων, λάβωμεν αὐ̃ τὴν τούτων ἀντωμοσίαν. ἔχει δέ πως ὡ̃δε: Σωκράτη φησὶν ἀδικει̃ν τούς τε νέους διαφθείροντα καὶ θεοὺς οὓς ἡ πόλις νομίζει οὐ νομίζοντα, ἕτερα δὲ δαιμόνια καινά. τὸ μὲν δὴ ἔγκλημα τοιου̃τόν ἐστιν: τούτου δὲ του̃ ἐγκλήματος ἓν ἕκαστον ἐξετάσωμεν.

Φησὶ γὰρ δὴ τοὺς νέους ἀδικει̃ν με διαφθείροντα. ἐγὼ δέ γε, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ἀδικει̃ν φημι Μέλητον, ὅτι σπουδη̨̃ χαριεντίζεται, ῥα̨δίως εἰς ἀγω̃να καθιστὰς ἀνθρώπουσ, περὶ πραγμάτων προσποιούμενος σπουδάζειν καὶ κήδεσθαι ὡ̃ν οὐδὲν τούτω̨ πώποτε ἐμέλησεν: ὡς δὲ του̃το οὕτως ἔχει, πειράσομαι καὶ ὑμι̃ν ἐπιδει̃ξαι. καί μοι δευ̃ρο, ὠ̃ Μέλητε, εἰπέ: ἄλλο τι ἢ περὶ πλείστου ποιη̨̃ ὅπως ὡς βέλτιστοι οἱ νεώτεροι ἔσονται;

'Έγωγε.

'Ίθι δή νυν εἰπὲ τούτοισ, τίς αὐτοὺς βελτίους ποιει̃; δη̃λον γὰρ ὅτι οἰ̃σθα, μέλον γέ σοι. τὸν μὲν γὰρ δια - φθείροντα ἐξευρών, ὡς φή̨σ, ἐμέ, εἰσάγεις τουτοισὶ καὶ κατη - γορει̃σ: τὸν δὲ δὴ βελτίους ποιου̃ντα ἴθι εἰπὲ καὶ μήνυσον αὐτοι̃ς τίς ἐστιν. - 'Ορα̨̃σ, ὠ̃ Μέλητε, ὅτι σιγα̨̃ς καὶ οὐκ ἔχεις εἰπει̃ν; καίτοι οὐκ αἰσχρόν σοι δοκει̃ εἰ̃ναι καὶ ἱκανὸν τεκμήριον οὑ̃ δὴ ἐγὼ λέγω, ὅτι σοι οὐδὲν μεμέληκεν; ἀλλ' εἰπέ, ὠγαθέ, τίς αὐτοὺς ἀμείνους ποιει̃;

Οἱ νόμοι.

'Αλλ' οὐ του̃το ἐρωτω̃, ὠ̃ βέλτιστε, ἀλλὰ τίς ἄνθρωποσ, ὅστις πρω̃τον καὶ αὐτὸ του̃το οἰ̃δε, τοὺς νόμουσ;

Οὑ̃τοι, ὠ̃ Σώκρατεσ, οἱ δικασταί.

Πω̃ς λέγεισ, ὠ̃ Μέλητε; οἵδε τοὺς νέους παιδεύειν οἱ̃οί τέ εἰσι καὶ βελτίους ποιου̃σιν;

Μάλιστα.

Πότερον ἅπαντεσ, ἢ οἱ μὲν αὐτω̃ν, οἱ δ' οὔ;

'Άπαντεσ.

Εὐ̃ γε νὴ τὴν 'Ήραν λέγεις καὶ πολλὴν ἀφθονίαν τω̃ν ὠφελούντων. τί δὲ δή; οἱ δὲ ἀκροαταὶ βελτίους ποιου̃σιν ἢ οὔ;

Καὶ οὑ̃τοι.

Τί δέ, οἱ βουλευταί;

Καὶ οἱ βουλευταί.

'Αλλ' ἄρα, ὠ̃ Μέλητε, μὴ οἱ ἐν τη̨̃ ἐκκλησία̨, οἱ ἐκκλη - σιασταί, διαφθείρουσι τοὺς νεωτέρουσ; ἢ κἀκει̃νοι βελτίους ποιου̃σιν ἅπαντεσ;

Κἀκει̃νοι.

Πάντες ἄρα, ὡς ἔοικεν, 'Αθηναι̃οι καλοὺς κἀγαθοὺς ποιου̃σι πλὴν ἐμου̃, ἐγὼ δὲ μόνος διαφθείρω. οὕτω λέγεισ;

Πάνυ σφόδρα ταυ̃τα λέγω.

Πολλήν γέ μου κατέγνωκας δυστυχίαν. καί μοι ἀπό - κριναι: ἠ̃ καὶ περὶ ἵππους οὕτω σοι δοκει̃ ἔχειν; οἱ μὲν βελτίους ποιου̃ντες αὐτοὺς πάντες ἄνθρωποι εἰ̃ναι, εἱ̃ς δέ τις ὁ διαφθείρων; ἢ τοὐναντίον τούτου πα̃ν εἱ̃ς μέν τις ὁ βελτίους οἱ̃ός τ' ὢν ποιει̃ν ἢ πάνυ ὀλίγοι, οἱ ἱππικοί, οἱ δὲ πολλοὶ ἐάνπερ συνω̃σι καὶ χρω̃νται ἵπποισ, διαφθείρουσιν; οὐχ οὕτως ἔχει, ὠ̃ Μέλητε, καὶ περὶ ἵππων καὶ τω̃ν ἄλλων ἁπάντων ζώ̨ων; πάντως δήπου, ἐάντε σὺ καὶ 'Άνυτος οὐ φη̃τε ἐάντε φη̃τε: πολλὴ γὰρ ἄν τις εὐδαιμονία εἴη περὶ τοὺς νέους εἰ εἱ̃ς μὲν μόνος αὐτοὺς διαφθείρει, οἱ δ' ἄλλοι ὠφελου̃σιν. ἀλλὰ γάρ, ὠ̃ Μέλητε, ἱκανω̃ς ἐπιδείκνυσαι ὅτι οὐδεπώποτε ἐφρόντισας τω̃ν νέων, καὶ σαφω̃ς ἀποφαί - νεις τὴν σαυτου̃ ἀμέλειαν, ὅτι οὐδέν σοι μεμέληκεν περὶ ὡ̃ν ἐμὲ εἰσάγεισ.

'Έτι δὲ ἡμι̃ν εἰπέ, ὠ̃ πρὸς Διὸς Μέλητε, πότερόν ἐστιν οἰκει̃ν ἄμεινον ἐν πολίταις χρηστοι̃ς ἢ πονηροι̃σ; ὠ̃ τάν, ἀπό - κριναι: οὐδὲν γάρ τοι χαλεπὸν ἐρωτω̃. οὐχ οἱ μὲν πονηροὶ κακόν τι ἐργάζονται τοὺς ἀεὶ ἐγγυτάτω αὑτω̃ν ὄντασ, οἱ δ' ἀγαθοὶ ἀγαθόν τι;

Πάνυ γε.

'Έστιν οὐ̃ν ὅστις βούλεται ὑπὸ τω̃ν συνόντων βλάπτεσθαι μα̃λλον ἢ ὠφελει̃σθαι; ἀποκρίνου, ὠ̃ ἀγαθέ: καὶ γὰρ ὁ νόμος κελεύει ἀποκρίνεσθαι. ἔσθ' ὅστις βούλεται βλάπτεσθαι;

Οὐ δη̃τα.

Φέρε δή, πότερον ἐμὲ εἰσάγεις δευ̃ρο ὡς διαφθείροντα τοὺς νέους καὶ πονηροτέρους ποιου̃ντα ἑκόντα ἢ ἄκοντα;

'Εκόντα ἔγωγε.

Τί δη̃τα, ὠ̃ Μέλητε; τοσου̃τον σὺ ἐμου̃ σοφώτερος εἰ̃ τη - λικούτου ὄντος τηλικόσδε ὤν, ὥστε σὺ μὲν ἔγνωκας ὅτι οἱ μὲν κακοὶ κακόν τι ἐργάζονται ἀεὶ τοὺς μάλιστα πλησίον ἑαυτω̃ν, οἱ δὲ ἀγαθοὶ ἀγαθόν, ἐγὼ δὲ δὴ εἰς τοσου̃τον ἀμα - θίας ἥκω ὥστε καὶ του̃τ' ἀγνοω̃, ὅτι ἐάν τινα μοχθηρὸν ποιήσω τω̃ν συνόντων, κινδυνεύσω κακόν τι λαβει̃ν ὑπ' αὐτου̃, ὥστε του̃το [τὸ] τοσου̃τον κακὸν ἑκὼν ποιω̃, ὡς φὴ̨ς σύ; ταυ̃τα ἐγώ σοι οὐ πείθομαι, ὠ̃ Μέλητε, οἰ̃μαι δὲ οὐδὲ ἄλλον ἀνθρώπων οὐδένα: ἀλλ' ἢ οὐ διαφθείρω, ἢ εἰ διαφθείρω, ἄκων, ὥστε σύ γε κατ' ἀμφότερα ψεύδη̨. εἰ δὲ ἄκων δια - φθείρω, τω̃ν τοιούτων [καὶ ἀκουσίων] ἁμαρτημάτων οὐ δευ̃ρο νόμος εἰσάγειν ἐστίν, ἀλλὰ ἰδία̨ λαβόντα διδάσκειν καὶ νου - θετει̃ν: δη̃λον γὰρ ὅτι ἐὰν μάθω, παύσομαι ὅ γε ἄκων ποιω̃. σὺ δὲ συγγενέσθαι μέν μοι καὶ διδάξαι ἔφυγες καὶ οὐκ ἠθέλησασ, δευ̃ρο δὲ εἰσάγεισ, οἱ̃ νόμος ἐστὶν εἰσάγειν τοὺς κολάσεως δεομένους ἀλλ' οὐ μαθήσεωσ.

'Αλλὰ γάρ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, του̃το μὲν ἤδη δη̃λον οὑγὼ ἔλεγον, ὅτι Μελήτω̨ τούτων οὔτε μέγα οὔτε μικρὸν πώποτε ἐμέλησεν. ὅμως δὲ δὴ λέγε ἡμι̃ν, πω̃ς με φὴ̨ς διαφθείρειν, ὠ̃ Μέλητε, τοὺς νεωτέρουσ; ἢ δη̃λον δὴ ὅτι κατὰ τὴν γραφὴν ἣν ἐγράψω θεοὺς διδάσκοντα μὴ νομίζειν οὓς ἡ πόλις νομίζει, ἕτερα δὲ δαιμόνια καινά; οὐ ταυ̃τα λέγεις ὅτι διδάσκων διαφθείρω;

Πάνυ μὲν οὐ̃ν σφόδρα ταυ̃τα λέγω.

Πρὸς αὐτω̃ν τοίνυν, ὠ̃ Μέλητε, τούτων τω̃ν θεω̃ν ὡ̃ν νυ̃ν ὁ λόγος ἐστίν, εἰπὲ ἔτι σαφέστερον καὶ ἐμοὶ καὶ τοι̃ς ἀνδράσιν τουτοισί. ἐγὼ γὰρ οὐ δύναμαι μαθει̃ν πότερον λέγεις διδάσκειν με νομίζειν εἰ̃ναί τινας θεούσ - καὶ αὐτὸς ἄρα νομίζω εἰ̃ναι θεοὺς καὶ οὐκ εἰμὶ τὸ παράπαν ἄθεος οὐδὲ ταύτη̨ ἀδικω̃ οὐ μέντοι οὕσπερ γε ἡ πόλις ἀλλὰ ἑτέρουσ, καὶ του̃τ' ἔστιν ὅ μοι ἐγκαλει̃σ, ὅτι ἑτέρουσ, ἢ παντάπασί με φὴ̨ς οὔτε αὐτὸν νομίζειν θεοὺς τούς τε ἄλλους ταυ̃τα διδάσκειν.

Ταυ̃τα λέγω, ὡς τὸ παράπαν οὐ νομίζεις θεούσ.

^~'Ω θαυμάσιε Μέλητε, ἵνα τί ταυ̃τα λέγεισ; οὐδὲ ἥλιον οὐδὲ σελήνην ἄρα νομίζω θεοὺς εἰ̃ναι, ὥσπερ οἱ ἄλλοι ἄν - θρωποι;

Μὰ Δί', ὠ̃ ἄνδρες δικασταί, ἐπεὶ τὸν μὲν ἥλιον λίθον φησὶν εἰ̃ναι, τὴν δὲ σελήνην γη̃ν.

'Αναξαγόρου οἴει κατηγορει̃ν, ὠ̃ φίλε Μέλητε; καὶ οὕτω καταφρονει̃ς τω̃νδε καὶ οἴει αὐτοὺς ἀπείρους γραμμάτων εἰ̃ναι ὥστε οὐκ εἰδέναι ὅτι τὰ 'Αναξαγόρου βιβλία του̃ Κλαζομε - νίου γέμει τούτων τω̃ν λόγων; καὶ δὴ καὶ οἱ νέοι ταυ̃τα παρ' ἐμου̃ μανθάνουσιν, ἃ ἔξεστιν ἐνίοτε εἰ πάνυ πολλου̃ δραχμη̃ς ἐκ τη̃ς ὀρχήστρας πριαμένοις Σωκράτους καταγελα̃ν, ἐὰν προσποιη̃ται ἑαυτου̃ εἰ̃ναι, ἄλλως τε καὶ οὕτως ἄτοπα ὄντα; ἀλλ', ὠ̃ πρὸς Διόσ, οὑτωσί σοι δοκω̃; οὐδένα νομίζω θεὸν εἰ̃ναι;

Οὐ μέντοι μὰ Δία οὐδ' ὁπωστιου̃ν.

'Άπιστός γ' εἰ̃, ὠ̃ Μέλητε, καὶ ταυ̃τα μέντοι, ὡς ἐμοὶ δοκει̃σ, σαυτω̨̃. ἐμοὶ γὰρ δοκει̃ οὑτοσί, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, πάνυ εἰ̃ναι ὑβριστὴς καὶ ἀκόλαστοσ, καὶ ἀτεχνω̃ς τὴν γρα - φὴν ταύτην ὕβρει τινὶ καὶ ἀκολασία̨ καὶ νεότητι γράψασθαι. ἔοικεν γὰρ ὥσπερ αἴνιγμα συντιθέντι διαπειρωμένω̨ "^~'Αρα γνώσεται Σωκράτης ὁ σοφὸς δὴ ἐμου̃ χαριεντιζομένου καὶ ἐναντί' ἐμαυτω̨̃ λέγοντοσ, ἢ ἐξαπατήσω αὐτὸν καὶ τοὺς ἄλ - λους τοὺς ἀκούοντασ;" οὑ̃τος γὰρ ἐμοὶ φαίνεται τὰ ἐναντία λέγειν αὐτὸς ἑαυτω̨̃ ἐν τη̨̃ γραφη̨̃ ὥσπερ ἂν εἰ εἴποι: "'Αδικει̃ Σωκράτης θεοὺς οὐ νομίζων, ἀλλὰ θεοὺς νομίζων." καίτοι του̃τό ἐστι παίζοντοσ.

Συνεπισκέψασθε δή, ὠ̃ ἄνδρεσ, ἡ̨̃ μοι φαίνεται ταυ̃τα λέγειν: σὺ δὲ ἡμι̃ν ἀπόκριναι, ὠ̃ Μέλητε. ὑμει̃ς δέ, ὅπερ κατ' ἀρχὰς ὑμα̃ς παρη̨τησάμην, μέμνησθέ μοι μὴ θορυβει̃ν ἐὰν ἐν τω̨̃ εἰωθότι τρόπω̨ τοὺς λόγους ποιω̃μαι.

'Έστιν ὅστις ἀνθρώπων, ὠ̃ Μέλητε, ἀνθρώπεια μὲν νομίζει πράγματ' εἰ̃ναι, ἀνθρώπους δὲ οὐ νομίζει; ἀποκρινέσθω, ὠ̃ ἄνδρεσ, καὶ μὴ ἄλλα καὶ ἄλλα θορυβείτω: ἔσθ' ὅστις ἵππους μὲν οὐ νομίζει, ἱππικὰ δὲ πράγματα; ἢ αὐλητὰς μὲν οὐ νομίζει εἰ̃ναι, αὐλητικὰ δὲ πράγματα; οὐκ ἔστιν, ὠ̃ ἄριστε ἀνδρω̃ν: εἰ μὴ σὺ βούλει ἀποκρίνεσθαι, ἐγὼ σοὶ λέγω καὶ τοι̃ς ἄλλοις τουτοισί. ἀλλὰ τὸ ἐπὶ τούτω̨ γε ἀπόκριναι: ἔσθ' ὅστις δαιμόνια μὲν νομίζει πράγματ' εἰ̃ναι, δαίμονας δὲ οὐ νομίζει;

Οὐκ ἔστιν.

'Ως ὤνησας ὅτι μόγις ἀπεκρίνω ὑπὸ τουτωνὶ ἀναγκαζό - μενοσ. οὐκου̃ν δαιμόνια μὲν φή̨ς με καὶ νομίζειν καὶ διδά - σκειν, εἴτ' οὐ̃ν καινὰ εἴτε παλαιά, ἀλλ' οὐ̃ν δαιμόνιά γε νομίζω κατὰ τὸν σὸν λόγον, καὶ ταυ̃τα καὶ διωμόσω ἐν τη̨̃ ἀντιγραφη̨̃. εἰ δὲ δαιμόνια νομίζω, καὶ δαίμονας δήπου πολλὴ ἀνάγκη νομίζειν μέ ἐστιν: οὐχ οὕτως ἔχει; ἔχει δή: τίθημι γάρ σε ὁμολογου̃ντα, ἐπειδὴ οὐκ ἀποκρίνη̨. τοὺς δὲ δαίμονας οὐχὶ ἤτοι θεούς γε ἡγούμεθα ἢ θεω̃ν παι̃δασ; φὴ̨ς ἢ οὔ;

Πάνυ γε.

Οὐκου̃ν εἴπερ δαίμονας ἡγου̃μαι, ὡς σὺ φή̨σ, εἰ μὲν θεοί τινές εἰσιν οἱ δαίμονεσ, του̃τ' ἂν εἴη ὃ ἐγώ φημί σε αἰνίτ - τεσθαι καὶ χαριεντίζεσθαι, θεοὺς οὐχ ἡγούμενον φάναι με θεοὺς αὐ̃ ἡγει̃σθαι πάλιν, ἐπειδήπερ γε δαίμονας ἡγου̃μαι: εἰ δ' αὐ̃ οἱ δαίμονες θεω̃ν παι̃δές εἰσιν νόθοι τινὲς ἢ ἐκ νυμ - φω̃ν ἢ ἔκ τινων ἄλλων ὡ̃ν δὴ καὶ λέγονται, τίς ἂν ἀνθρώ - πων θεω̃ν μὲν παι̃δας ἡγοι̃το εἰ̃ναι, θεοὺς δὲ μή; ὁμοίως γὰρ ἂν ἄτοπον εἴη ὥσπερ ἂν εἴ τις ἵππων μὲν παι̃δας ἡγοι̃το ἢ καὶ ὄνων, τοὺς ἡμιόνουσ, ἵππους δὲ καὶ ὄνους μὴ ἡγοι̃το εἰ̃ναι. ἀλλ', ὠ̃ Μέλητε, οὐκ ἔστιν ὅπως σὺ ταυ̃τα οὐχὶ ἀποπειρώμενος ἡμω̃ν ἐγράψω τὴν γραφὴν ταύτην ἢ ἀπορω̃ν ὅτι ἐγκαλοι̃ς ἐμοὶ ἀληθὲς ἀδίκημα: ὅπως δὲ σύ τινα πείθοις ἂν καὶ σμικρὸν νου̃ν ἔχοντα ἀνθρώπων, ὡς οὐ του̃ αὐτου̃ ἔστιν καὶ δαιμόνια καὶ θει̃α ἡγει̃σθαι, καὶ αὐ̃ του̃ αὐτου̃ μήτε δαίμονας μήτε θεοὺς μήτε ἥρωασ, οὐδεμία μηχανή ἐστιν.

'Αλλὰ γάρ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ὡς μὲν ἐγὼ οὐκ ἀδικω̃ κατὰ τὴν Μελήτου γραφήν, οὐ πολλη̃ς μοι δοκει̃ εἰ̃ναι ἀπο - λογίασ, ἀλλὰ ἱκανὰ καὶ ταυ̃τα: ὃ δὲ καὶ ἐν τοι̃ς ἔμπροσθεν ἔλεγον, ὅτι πολλή μοι ἀπέχθεια γέγονεν καὶ πρὸς πολλούσ, εὐ̃ ἴστε ὅτι ἀληθές ἐστιν. καὶ του̃τ' ἔστιν ὃ ἐμὲ αἱρει̃, ἐάν - περ αἱρη̨̃, οὐ Μέλητος οὐδὲ 'Άνυτος ἀλλ' ἡ τω̃ν πολλω̃ν δια - βολή τε καὶ φθόνοσ. ἃ δὴ πολλοὺς καὶ ἄλλους καὶ ἀγαθοὺς ἄνδρας ἥ̨ρηκεν, οἰ̃μαι δὲ καὶ αἱρήσει: οὐδὲν δὲ δεινὸν μὴ ἐν ἐμοὶ στη̨̃.

'Ίσως ἂν οὐ̃ν εἴποι τισ: "Εἰ̃τ' οὐκ αἰσχύνη̨, ὠ̃ Σώκρατεσ, τοιου̃τον ἐπιτήδευμα ἐπιτηδεύσας ἐξ οὑ̃ κινδυνεύεις νυνὶ ἀπο - θανει̃ν;" ἐγὼ δὲ τούτω̨ ἂν δίκαιον λόγον ἀντείποιμι, ὅτι "Οὐ καλω̃ς λέγεισ, ὠ̃ ἄνθρωπε, εἰ οἴει δει̃ν κίνδυνον ὑπολογίζεσθαι του̃ ζη̃ν ἢ τεθνάναι ἄνδρα ὅτου τι καὶ σμικρὸν ὄφελός ἐστιν, ἀλλ' οὐκ ἐκει̃νο μόνον σκοπει̃ν ὅταν πράττη̨, πότερον δίκαια ἢ ἄδικα πράττει, καὶ ἀνδρὸς ἀγαθου̃ ἔργα ἢ κακου̃. φαυ̃λοι γὰρ ἂν τω̨̃ γε σω̨̃ λόγω̨ εἰ̃εν τω̃ν ἡμιθέων ὅσοι ἐν Τροία̨ τετελευτήκασιν οἵ τε ἄλλοι καὶ ὁ τη̃ς Θέτιδος ὑόσ, ὃς τοσου̃τον του̃ κινδύνου κατεφρόνησεν παρὰ τὸ αἰσχρόν τι ὑπομει̃ναι ὥστε, ἐπειδὴ εἰ̃πεν ἡ μήτηρ αὐτω̨̃ προθυμουμένω̨ 'Έκτορα ἀποκτει̃ναι, θεὸς οὐ̃σα, οὑτωσί πωσ, ὡς ἐγὼ οἰ̃μαι: "^~'Ω παι̃, εἰ τιμωρήσεις Πατρόκλω̨ τω̨̃ ἑταίρω̨ τὸν φόνον καὶ 'Έκτορα ἀποκτενει̃σ, αὐτὸς ἀποθανη̨̃ - αὐτίκα γάρ τοι," φησί, "μεθ' 'Έκτορα πότμος ἑτοι̃μοσ" - ὁ δὲ του̃το ἀκούσας του̃ μὲν θανάτου καὶ του̃ κινδύνου ὠλιγώρησε, πολὺ δὲ μα̃λλον δείσας τὸ ζη̃ν κακὸς ὢν καὶ τοι̃ς φίλοις μὴ τιμωρει̃ν, "Αὐτίκα," φησί, "τεθναίην, δίκην ἐπιθεὶς τω̨̃ ἀδικου̃ντι, ἵνα μὴ ἐνθάδε μένω καταγέλαστος παρὰ νηυσὶ κορωνίσιν ἄχθος ἀρούρησ." μὴ αὐτὸν οἴει φροντίσαι θανάτου καὶ κινδύνου;"

Οὕτω γὰρ ἔχει, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, τη̨̃ ἀληθεία̨: οὑ̃ ἄν τις ἑαυτὸν τάξη̨ ἡγησάμενος βέλτιστον εἰ̃ναι ἢ ὑπ' ἄρχοντος ταχθη̨̃, ἐνταυ̃θα δει̃, ὡς ἐμοὶ δοκει̃, μένοντα κινδυνεύειν, μηδὲν ὑπολογιζόμενον μήτε θάνατον μήτε ἄλλο μηδὲν πρὸ του̃ αἰσχρου̃. ἐγὼ οὐ̃ν δεινὰ ἂν εἴην εἰργασμένοσ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, εἰ ὅτε μέν με οἱ ἄρχοντες ἔταττον, οὓς ὑμει̃ς εἵλεσθε ἄρχειν μου, καὶ ἐν Ποτειδαία̨ καὶ ἐν 'Αμφιπόλει καὶ ἐπὶ Δηλίω̨, τότε μὲν οὑ̃ ἐκει̃νοι ἔταττον ἔμενον ὥσπερ καὶ ἄλλος τις καὶ ἐκινδύνευον ἀποθανει̃ν, του̃ δὲ θεου̃ τάττοντοσ, ὡς ἐγὼ ὠ̨ήθην τε καὶ ὑπέλαβον, φιλοσοφου̃ντά με δει̃ν ζη̃ν καὶ ἐξετά - ζοντα ἐμαυτὸν καὶ τοὺς ἄλλουσ, ἐνταυ̃θα δὲ φοβηθεὶς ἢ θάνατον ἣ ἄλλ' ὁτιου̃ν πρα̃γμα λίποιμι τὴν τάξιν. δεινόν τἂν εἴη, καὶ ὡς ἀληθω̃ς τότ' ἄν με δικαίως εἰσάγοι τις εἰς δικαστήριον, ὅτι οὐ νομίζω θεοὺς εἰ̃ναι ἀπειθω̃ν τη̨̃ μαντεία̨ καὶ δεδιὼς θάνατον καὶ οἰόμενος σοφὸς εἰ̃ναι οὐκ ὤν. τὸ γάρ τοι θάνατον δεδιέναι, ὠ̃ ἄνδρεσ, οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ δοκει̃ν σοφὸν εἰ̃ναι μὴ ὄντα: δοκει̃ν γὰρ εἰδέναι ἐστὶν ἃ οὐκ οἰ̃δεν. οἰ̃δε μὲν γὰρ οὐδεὶς τὸν θάνατον οὐδ' εἰ τυγχάνει τω̨̃ ἀνθρώπω̨ πάντων μέγιστον ὂν τω̃ν ἀγαθω̃ν, δεδίασι δ' ὡς εὐ̃ εἰδότες ὅτι μέγιστον τω̃ν κακω̃ν ἐστι. καίτοι πω̃ς οὐκ ἀμαθία ἐστὶν αὕτη ἡ ἐπονείδιστοσ, ἡ του̃ οἴεσθαι εἰδέναι ἃ οὐκ οἰ̃δεν; ἐγὼ δ', ὠ̃ ἄνδρεσ, τούτω̨ καὶ ἐνταυ̃θα ἴσως διαφέρω τω̃ν πολλω̃ν ἀνθρώπων, καὶ εἰ δή τω̨ σοφώτερός του φαίην εἰ̃ναι, τούτω̨ ἄν, ὅτι οὐκ εἰδὼς ἱκανω̃ς περὶ τω̃ν ἐν 'Άιδου οὕτω καὶ οἴομαι οὐκ εἰδέναι: τὸ δὲ ἀδικει̃ν καὶ ἀπειθει̃ν τω̨̃ βελτίονι καὶ θεω̨̃ καὶ ἀνθρώπω̨, ὅτι κακὸν καὶ αἰσχρόν ἐστιν οἰ̃δα. πρὸ οὐ̃ν τω̃ν κακω̃ν ὡ̃ν οἰ̃δα ὅτι κακά ἐστιν, ἃ μὴ οἰ̃δα εἰ καὶ ἀγαθὰ ὄντα τυγχάνει οὐδέποτε φοβήσομαι οὐδὲ φεύξομαι: ὥστε οὐδ' εἴ με νυ̃ν ὑμει̃ς ἀφίετε 'Ανύτω̨ ἀπιστήσαντεσ, ὃς ἔφη ἢ τὴν ἀρχὴν οὐ δει̃ν ἐμὲ δευ̃ρο εἰσελθει̃ν ἤ, ἐπειδὴ εἰση̃λθον, οὐχ οἱ̃όν τ' εἰ̃ναι τὸ μὴ ἀποκτει̃ναί με, λέγων πρὸς ὑμα̃ς ὡς εἰ διαφευξοίμην ἤδη [ἂν] ὑμω̃ν οἱ ὑει̃ς ἐπιτηδεύοντες ἃ Σωκρά - της διδάσκει πάντες παντάπασι διαφθαρήσονται, - εἴ μοι πρὸς ταυ̃τα εἴποιτε: "^~'Ω Σώκρατεσ, νυ̃ν μὲν 'Ανύτω̨ οὐ πεισόμεθα ἀλλ' ἀφίεμέν σε, ἐπὶ τούτω̨ μέντοι, ἐφ' ὡ̨̃τε μηκέτι ἐν ταύτη̨ τη̨̃ ζητήσει διατρίβειν μηδὲ φιλοσοφει̃ν: ἐὰν δὲ ἁλω̨̃ς ἔτι του̃το πράττων, ἀποθανη̨̃" - εἰ οὐ̃ν με, ὅπερ εἰ̃πον, ἐπὶ τούτοις ἀφίοιτε, εἴποιμ' ἂν ὑμι̃ν ὅτι "'Εγὼ ὑμα̃σ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ἀσπάζομαι μὲν καὶ φιλω̃, πείσομαι δὲ μα̃λλον τω̨̃ θεω̨̃ ἢ ὑμι̃ν, καὶ ἕωσπερ ἂν ἐμπνέω καὶ οἱ̃ός τε ὠ̃, οὐ μὴ παύσωμαι φιλοσοφω̃ν καὶ ὑμι̃ν παρακελευόμενός τε καὶ ἐνδεικνύμενος ὅτω̨ ἂν ἀεὶ ἐντυγχάνω ὑμω̃ν, λέγων οἱ̃άπερ εἴωθα, ὅτι "^~'Ω ἄριστε ἀνδρω̃ν, 'Αθηναι̃ος ὤν, πόλεως τη̃ς μεγίστης καὶ εὐδοκιμωτάτης εἰς σοφίαν καὶ ἰσχύν, χρημάτων μὲν οὐκ αἰσχύνη̨ ἐπιμελούμενος ὅπως σοι ἔσται ὡς πλει̃στα, καὶ δόξης καὶ τιμη̃σ, φρονήσεως δὲ καὶ ἀληθείας καὶ τη̃ς ψυ& #967;η̃ς ὅπως ὡς βελτίστη ἔσται οὐκ ἐπιμελη̨̃ οὐδὲ φροντί - ζεισ;" καὶ ἐάν τις ὑμω̃ν ἀμφισβητήση̨ καὶ φη̨̃ ἐπιμελει̃σθαι, οὐκ εὐθὺς ἀφήσω αὐτὸν οὐδ' ἄπειμι, ἀλλ' ἐρήσομαι αὐτὸν καὶ ἐξετάσω καὶ ἐλέγξω, καὶ ἐάν μοι μὴ δοκη̨̃ κεκτη̃σθαι ἀρετήν, φάναι δέ, ὀνειδιω̃ ὅτι τὰ πλείστου ἄξια περὶ ἐλαχίστου ποι - ει̃ται, τὰ δὲ φαυλότερα περὶ πλείονοσ. ταυ̃τα καὶ νεωτέρω̨ καὶ πρεσβυτέρω̨ ὅτω̨ ἂν ἐντυγχάνω ποιήσω, καὶ ξένω̨ καὶ ἀστω̨̃, μα̃λλον δὲ τοι̃ς ἀστοι̃σ, ὅσω̨ μου ἐγγυτέρω ἐστὲ γένει. ταυ̃τα γὰρ κελεύει ὁ θεόσ, εὐ̃ ἴστε, καὶ ἐγὼ οἴομαι οὐδέν πω ὑμι̃ν μει̃ζον ἀγαθὸν γενέσθαι ἐν τη̨̃ πόλει ἢ τὴν ἐμὴν τω̨̃ θεω̨̃ ὑπηρεσίαν. οὐδὲν γὰρ ἄλλο πράττων ἐγὼ περιέρχομαι ἢ πείθων ὑμω̃ν καὶ νεωτέρους καὶ πρεσβυτέρους μήτε σωμάτων ἐπιμελει̃σθαι μήτε χρημάτων πρότερον μηδὲ οὕτω σφόδρα ὡς τη̃ς ψυχη̃ς ὅπως ὡς ἀρίστη ἔσται, λέγων ὅτι "Οὐκ ἐκ χρημάτων ἀρετὴ γίγνεται, ἀλλ' ἐξ ἀρετη̃ς χρήματα καὶ τὰ ἄλλα ἀγαθὰ τοι̃ς ἀνθρώποις ἅπαντα καὶ ἰδία̨ καὶ δημοσία̨." εἰ μὲν οὐ̃ν ταυ̃τα λέγων διαφθείρω τοὺς νέουσ, ταυ̃τ' ἂν εἴη βλαβερά: εἰ δέ τίς μέ φησιν ἄλλα λέγειν ἢ ταυ̃τα, οὐδὲν λέγει. πρὸς ταυ̃τα," φαίην ἄν, "ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ἢ πείθεσθε 'Ανύτω̨ ἢ μή, καὶ ἢ ἀφίετέ με ἢ μή, ὡς ἐμου̃ οὐκ ἂν ποιήσαντος ἄλλα, οὐδ' εἰ μέλλω πολλάκις τεθνάναι."

Μὴ θορυβει̃τε, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ἀλλ' ἐμμείνατέ μοι οἱ̃ς ἐδεήθην ὑμω̃ν, μὴ θορυβει̃ν ἐφ' οἱ̃ς ἂν λέγω ἀλλ' ἀκούειν: καὶ γάρ, ὡς ἐγὼ οἰ̃μαι, ὀνήσεσθε ἀκούοντεσ. μέλλω γὰρ οὐ̃ν ἄττα ὑμι̃ν ἐρει̃ν καὶ ἄλλα ἐφ' οἱ̃ς ἴσως βοήσεσθε: ἀλλὰ μηδαμω̃ς ποιει̃τε του̃το. εὐ̃ γὰρ ἴστε, ἐάν με ἀποκτείνητε τοιου̃τον ὄντα οἱ̃ον ἐγὼ λέγω, οὐκ ἐμὲ μείζω βλάψετε ἢ ὑμα̃ς αὐτούσ: ἐμὲ μὲν γὰρ οὐδὲν ἂν βλάψειεν οὔτε Μέλητος οὔτε 'Άνυτοσ - οὐδὲ γὰρ ἂν δύναιτο - οὐ γὰρ οἴομαι θεμιτὸν εἰ̃ναι ἀμείνονι ἀνδρὶ ὑπὸ χείρονος βλάπτεσθαι. ἀποκτείνειε μεντἂν ἴσως ἢ ἐξελάσειεν ἢ ἀτιμώσειεν: ἀλλὰ ταυ̃τα οὑ̃τος μὲν ἴσως οἴεται καὶ ἄλλος τίς που μεγάλα κακά, ἐγὼ δ' οὐκ οἴομαι, ἀλλὰ πολὺ μα̃λλον ποιει̃ν ἃ οὑτοσὶ νυ̃ν ποιει̃, ἄνδρα ἀδίκως ἐπιχειρει̃ν ἀποκτεινύναι. νυ̃ν οὐ̃ν, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθη - ναι̃οι, πολλου̃ δέω ἐγὼ ὑπὲρ ἐμαυτου̃ ἀπολογει̃σθαι, ὥς τις ἂν οἴοιτο, ἀλλὰ ὑπὲρ ὑμω̃ν, μή τι ἐξαμάρτητε περὶ τὴν του̃ θεου̃ δόσιν ὑμι̃ν ἐμου̃ καταψηφισάμενοι. ἐὰν γάρ με ἀπο - κτείνητε, οὐ ῥα̨δίως ἄλλον τοιου̃τον εὑρήσετε, ἀτεχνω̃σ - εἰ καὶ γελοιότερον εἰπει̃ν - προσκείμενον τη̨̃ πόλει ὑπὸ του̃ θεου̃ ὥσπερ ἵππω̨ μεγάλω̨ μὲν καὶ γενναίω̨, ὑπὸ μεγέθους δὲ νωθε - στέρω̨ καὶ δεομένω̨ ἐγείρεσθαι ὑπὸ μύωπός τινοσ, οἱ̃ον δή μοι δοκει̃ ὁ θεὸς ἐμὲ τη̨̃ πόλει προστεθηκέναι τοιου̃τόν τινα, ὃς ὑμα̃ς ἐγείρων καὶ πείθων καὶ ὀνειδίζων ἕνα ἕκαστον οὐδὲν παύομαι τὴν ἡμέραν ὅλην πανταχου̃ προσκαθίζων. τοιου̃τος οὐ̃ν ἄλλος οὐ ῥα̨δίως ὑμι̃ν γενήσεται, ὠ̃ ἄνδρεσ, ἀλλ' ἐὰν ἐμοὶ πείθησθε, φείσεσθέ μου: ὑμει̃ς δ' ἴσως τάχ' ἂν ἀχθόμενοι, ὥσπερ οἱ νυστάζοντες ἐγειρόμενοι, κρούσαντες ἄν με, πειθόμενοι 'Ανύτω̨, ῥα̨δίως ἂν ἀποκτείναιτε, εἰ̃τα τὸν λοιπὸν βίον καθεύδοντες διατελοι̃τε ἄν, εἰ μή τινα ἄλλον ὁ θεὸς ὑμι̃ν ἐπιπέμψειεν κηδόμενος ὑμω̃ν. ὅτι δ' ἐγὼ τυγχάνω ὢν τοιου̃τος οἱ̃ος ὑπὸ του̃ θεου̃ τη̨̃ πόλει δεδόσθαι, ἐνθένδε ἂν κατανοήσαιτε: οὐ γὰρ ἀνθρωπίνω̨ ἔοικε τὸ ἐμὲ τω̃ν μὲν ἐμαυτου̃ πάντων ἠμεληκέναι καὶ ἀνέχεσθαι τω̃ν οἰκείων ἀμελουμένων τοσαυ̃τα ἤδη ἔτη, τὸ δὲ ὑμέτερον πράττειν ἀεί, ἰδία̨ ἑκάστω̨ προσιόντα ὥσπερ πατέρα ἢ ἀδελφὸν πρεσβύ - τερον πείθοντα ἐπιμελει̃σθαι ἀρετη̃σ. καὶ εἰ μέν τι ἀπὸ τούτων ἀπέλαυον καὶ μισθὸν λαμβάνων ταυ̃τα παρεκε - λευόμην, εἰ̃χον ἄν τινα λόγον: νυ̃ν δὲ ὁρα̃τε δὴ καὶ αὐτοὶ ὅτι οἱ κατήγοροι τἀ̃λλα πάντα ἀναισχύντως οὕτω κατη - γορου̃ντες του̃τό γε οὐχ οἱ̃οί τε ἐγένοντο ἀπαναισχυντη̃σαι παρασχόμενοι μάρτυρα, ὡς ἐγώ ποτέ τινα ἢ ἐπραξάμην μισθὸν ἢ ἤ̨τησα. ἱκανὸν γάρ, οἰ̃μαι, ἐγὼ παρέχομαι τὸν μάρτυρα ὡς ἀληθη̃ λέγω, τὴν πενίαν.

'Ίσως ἂν οὐ̃ν δόξειεν ἄτοπον εἰ̃ναι, ὅτι δὴ ἐγὼ ἰδία̨ μὲν ταυ̃τα συμβουλεύω περιιὼν καὶ πολυπραγμονω̃, δημοσία̨ δὲ οὐ τολμω̃ ἀναβαίνων εἰς τὸ πλη̃θος τὸ ὑμέτερον συμβου - λεύειν τη̨̃ πόλει. τούτου δὲ αἴτιόν ἐστιν ὃ ὑμει̃ς ἐμου̃ πολλάκις ἀκηκόατε πολλαχου̃ λέγοντοσ, ὅτι μοι θει̃όν τι καὶ δαιμόνιον γίγνεται [φωνή], ὃ δὴ καὶ ἐν τη̨̃ γραφη̨̃ ἐπικω - μω̨δω̃ν Μέλητος ἐγράψατο. ἐμοὶ δὲ του̃τ' ἔστιν ἐκ παιδὸς ἀρξάμενον, φωνή τις γιγνομένη, ἣ ὅταν γένηται, ἀεὶ ἀπο - τρέπει με του̃το ὃ ἂν μέλλω πράττειν, προτρέπει δὲ οὔποτε. του̃τ' ἔστιν ὅ μοι ἐναντιου̃ται τὰ πολιτικὰ πράττειν, καὶ παγκάλως γέ μοι δοκει̃ ἐναντιου̃σθαι: εὐ̃ γὰρ ἴστε, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, εἰ ἐγὼ πάλαι ἐπεχείρησα πράττειν τὰ πολιτικὰ πράγματα, πάλαι ἂν ἀπολώλη καὶ οὔτ' ἂν ὑμα̃ς ὠφελήκη οὐδὲν οὔτ' ἂν ἐμαυτόν. καί μοι μὴ ἄχθεσθε λέγοντι τἀληθη̃: οὐ γὰρ ἔστιν ὅστις ἀνθρώπων σωθήσεται οὔτε ὑμι̃ν οὔτε ἄλλω̨ πλήθει οὐδενὶ γνησίως ἐναντιούμενος καὶ διακωλύων πολλὰ ἄδικα καὶ παράνομα ἐν τη̨̃ πόλει γίγνεσθαι, ἀλλ' ἀναγκαι̃όν ἐστι τὸν τω̨̃ ὄντι μαχούμενον ὑπὲρ του̃ δικαίου, καὶ εἰ μέλλει ὀλίγον χρόνον σωθήσεσθαι, ἰδιωτεύειν ἀλλὰ μὴ δημοσιεύειν.

Μεγάλα δ' ἔγωγε ὑμι̃ν τεκμήρια παρέξομαι τούτων, οὐ λόγους ἀλλ' ὃ ὑμει̃ς τιμα̃τε, ἔργα. ἀκούσατε δή μοι τὰ συμβεβηκότα, ἵνα εἰδη̃τε ὅτι οὐδ' ἂν ἑνὶ ὑπεικάθοιμι παρὰ τὸ δίκαιον δείσας θάνατον, μὴ ὑπείκων δὲ ἀλλὰ κἂν ἀπο - λοίμην. ἐρω̃ δὲ ὑμι̃ν φορτικὰ μὲν καὶ δικανικά, ἀληθη̃ δέ. ἐγὼ γάρ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ἄλλην μὲν ἀρχὴν οὐδεμίαν πώποτε ἠ̃ρξα ἐν τη̨̃ πόλει, ἐβούλευσα δέ: καὶ ἔτυχεν ἡμω̃ν ἡ φυλὴ 'Αντιοχὶς πρυτανεύουσα ὅτε ὑμει̃ς τοὺς δέκα στρατηγοὺς τοὺς οὐκ ἀνελομένους τοὺς ἐκ τη̃ς ναυμαχίας ἐβουλεύσασθε ἁθρόους κρίνειν, παρανόμωσ, ὡς ἐν τω̨̃ ὑστέρω̨ χρόνω̨ πα̃σιν ὑμι̃ν ἔδοξεν. τότ' ἐγὼ μόνος τω̃ν πρυτάνεων ἠναντιώθην ὑμι̃ν μηδὲν ποιει̃ν παρὰ τοὺς νόμους καὶ ἐναντία ἐψηφισάμην: καὶ ἑτοίμων ὄντων ἐνδεικνύναι με καὶ ἀπάγειν τω̃ν ῥητόρων, καὶ ὑμω̃ν κελευόντων καὶ βοώντων, μετὰ του̃ νόμου καὶ του̃ δικαίου ὤ̨μην μα̃λλόν με δει̃ν διακινδυνεύειν ἢ μεθ' ὑμω̃ν γενέσθαι μὴ δίκαια βουλευομένων, φοβηθέντα δεσμὸν ἢ θάνατον. καὶ ταυ̃τα μὲν ἠ̃ν ἔτι δημοκρατουμένης τη̃ς πόλεωσ: ἐπειδὴ δὲ ὀλιγαρχία ἐγένετο, οἱ τριάκοντα αὐ̃ μεταπεμψάμενοί με πέμπτον αὐτὸν εἰς τὴν θόλον προσέταξαν ἀγαγει̃ν ἐκ Σαλαμι̃νος Λέοντα τὸν Σαλαμίνιον ἵνα ἀποθάνοι, οἱ̃α δὴ καὶ ἄλλοις ἐκει̃νοι πολλοι̃ς πολλὰ προσέταττον, βου - λόμενοι ὡς πλείστους ἀναπλη̃σαι αἰτιω̃ν. τότε μέντοι ἐγὼ οὐ λόγω̨ ἀλλ' ἔργω̨ αὐ̃ ἐνεδειξάμην ὅτι ἐμοὶ θανάτου μὲν μέλει, εἰ μὴ ἀγροικότερον ἠ̃ν εἰπει̃ν, οὐδ' ὁτιου̃ν, του̃ δὲ μηδὲν ἄδικον μηδ' ἀνόσιον ἐργάζεσθαι, τούτου δὲ τὸ πα̃ν μέλει. ἐμὲ γὰρ ἐκείνη ἡ ἀρχὴ οὐκ ἐξέπληξεν, οὕτως ἰσχυρὰ οὐ̃σα, ὥστε ἄδικόν τι ἐργάσασθαι, ἀλλ' ἐπειδὴ ἐκ τη̃ς θόλου ἐξήλθομεν, οἱ μὲν τέτταρες ὤ̨χοντο εἰς Σαλαμι̃να καὶ ἤγαγον Λέοντα, ἐγὼ δὲ ὠ̨χόμην ἀπιὼν οἴκαδε. καὶ ἴσως ἂν διὰ ταυ̃τα ἀπέθανον, εἰ μὴ ἡ ἀρχὴ διὰ ταχέων κατελύθη. καὶ τούτων ὑμι̃ν ἔσονται πολλοὶ μάρτυρεσ.

^~'Αρ' οὐ̃ν ἄν με οἴεσθε τοσάδε ἔτη διαγενέσθαι εἰ ἔπραττον τὰ δημόσια, καὶ πράττων ἀξίως ἀνδρὸς ἀγαθου̃ ἐβοήθουν τοι̃ς δικαίοις καὶ ὥσπερ χρὴ του̃το περὶ πλείστου ἐποιούμην; πολλου̃ γε δει̃, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι: οὐδὲ γὰρ ἂν ἄλλοσ ἀνθρώπων οὐδείσ. ἀλλ' ἐγὼ διὰ παντὸς του̃ βίου δημοσία̨ τε εἴ πού τι ἔπραξα τοιου̃τος φανου̃μαι, καὶ ἰδία̨ ὁ αὐτὸς οὑ̃τοσ, οὐδενὶ πώποτε συγχωρήσας οὐδὲν παρὰ τὸ δίκαιον οὔτε ἄλλω̨ οὔτε τούτων οὐδενὶ οὓς δὴ διαβάλλοντες ἐμέ φασιν ἐμοὺς μαθητὰς εἰ̃ναι. ἐγὼ δὲ διδάσκαλος μὲν οὐδενὸς πώποτ' ἐγενόμην: εἰ δέ τίς μου λέγοντος καὶ τὰ ἐμαυτου̃ πράττοντος ἐπιθυμοι̃ ἀκούειν, εἴτε νεώτερος εἴτε πρεσβύτεροσ, οὐδενὶ πώποτε ἐφθόνησα, οὐδὲ χρήματα μὲν λαμβάνων διαλέγομαι μὴ λαμβάνων δὲ οὔ, ἀλλ' ὁμοίως καὶ πλουσίω̨ καὶ πένητι παρέχω ἐμαυτὸν ἐρωτα̃ν, καὶ ἐάν τις βούληται ἀποκρινόμενος ἀκούειν ὡ̃ν ἂν λέγω. καὶ τούτων ἐγὼ εἴτε τις χρηστὸς γίγνεται εἴτε μή, οὐκ ἂν δικαίως τὴν αἰτίαν ὑπέχοιμι, ὡ̃ν μήτε ὑπεσχόμην μηδενὶ μηδὲν πώποτε μάθημα μήτε ἐδίδαξα: εἰ δέ τίς φησι παρ' ἐμου̃ πώποτέ τι μαθει̃ν ἢ ἀκου̃σαι ἰδία̨ ὅτι μὴ καὶ οἱ ἄλλοι πάντεσ, εὐ̃ ἴστε ὅτι οὐκ ἀληθη̃ λέγει.

'Αλλὰ διὰ τί δή ποτε μετ' ἐμου̃ χαίρουσί τινες πολὺν χρόνον διατρίβοντεσ; ἀκηκόατε, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, πα̃σαν ὑμι̃ν τὴν ἀλήθειαν ἐγὼ εἰ̃πον: ὅτι ἀκούοντες χαίρουσιν ἐξεταζομένοις τοι̃ς οἰομένοις μὲν εἰ̃ναι σοφοι̃σ, οὐ̃σι δ' οὔ. ἔστι γὰρ οὐκ ἀηδέσ. ἐμοὶ δὲ του̃το, ὡς ἐγώ φημι, προστέ - τακται ὑπὸ του̃ θεου̃ πράττειν καὶ ἐκ μαντείων καὶ ἐξ ἐνυπνίων καὶ παντὶ τρόπω̨ ὡ̨̃πέρ τίς ποτε καὶ ἄλλη θεία μοι̃ρα ἀνθρώπω̨ καὶ ὁτιου̃ν προσέταξε πράττειν. ταυ̃τα, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, καὶ ἀληθη̃ ἐστιν καὶ εὐέλεγκτα. εἰ γὰρ δὴ ἔγωγε τω̃ν νέων τοὺς μὲν διαφθείρω τοὺς δὲ διέφθαρκα, χρη̃ν δήπου, εἴτε τινὲς αὐτω̃ν πρεσβύτεροι γενόμενοι ἔγνωσαν ὅτι νέοις οὐ̃σιν αὐτοι̃ς ἐγὼ κακὸν πώποτέ τι συνεβούλευσα, νυνὶ αὐτοὺς ἀναβαίνοντας ἐμου̃ κατηγορει̃ν καὶ τιμωρει̃σθαι: εἰ δὲ μὴ αὐτοὶ ἤθελον, τω̃ν οἰκείων τινὰς τω̃ν ἐκείνων, πατέρας καὶ ἀδελφοὺς καὶ ἄλλους τοὺς προσήκοντασ, εἴπερ ὑπ' ἐμου̃ τι κακὸν ἐπεπόνθεσαν αὐτω̃ν οἱ οἰκει̃οι, νυ̃ν μεμνη̃σθαι καὶ τιμωρει̃σθαι. πάντως δὲ πάρεισιν αὐτω̃ν πολλοὶ ἐνταυθοι̃ οὓς ἐγὼ ὁρω̃, πρω̃τον μὲν Κρίτων οὑτοσί, ἐμὸς ἡλικιώτης καὶ δημότησ, Κριτοβούλου του̃δε πατήρ, ἔπειτα Λυσανίας ὁ Σφήττιοσ, Αἰσχίνου του̃δε πατήρ, ἔτι δ' 'Αντιφω̃ν ὁ Κηφι - σιεὺς οὑτοσί, 'Επιγένους πατήρ, ἄλλοι τοίνυν οὑ̃τοι ὡ̃ν οἱ ἀδελφοὶ ἐν ταύτη̨ τη̨̃ διατριβη̨̃ γεγόνασιν, Νικόστρατος Θεοζοτίδου, ἀδελφὸς Θεοδότου - καὶ ὁ μὲν Θεόδοτος τετε - λεύτηκεν, ὥστε οὐκ ἂν ἐκει̃νός γε αὐτου̃ καταδεηθείη - καὶ Παράλιος ὅδε, ὁ Δημοδόκου, οὑ̃ ἠ̃ν Θεάγης ἀδελφόσ: ὅδε δὲ 'Αδείμαντοσ, ὁ 'Αρίστωνοσ, οὑ̃ ἀδελφὸς οὑτοσὶ Πλάτων, καὶ Αἰαντόδωροσ, οὑ̃ 'Απολλόδωρος ὅδε ἀδελφόσ. καὶ ἄλλους πολλοὺς ἐγὼ ἔχω ὑμι̃ν εἰπει̃ν, ὡ̃ν τινα ἐχρη̃ν μάλιστα μὲν ἐν τω̨̃ ἑαυτου̃ λόγω̨ παρασχέσθαι Μέλητον μάρτυρα: εἰ δὲ τότε ἐπελάθετο, νυ̃ν παρασχέσθω - ἐγὼ παραχωρω̃ - καὶ λεγέτω εἴ τι ἔχει τοιου̃τον. ἀλλὰ τούτου πα̃ν τοὐναντίον εὑρήσετε, ὠ̃ ἄνδρεσ, πάντας ἐμοὶ βοηθει̃ν ἑτοίμους τω̨̃ διαφθείροντι, τω̨̃ κακὰ ἐργαζομένω̨ τοὺς οἰκείους αὐτω̃ν, ὥς φασι Μέλητος καὶ 'Άνυτοσ. αὐτοὶ μὲν γὰρ οἱ διεφθαρμένοι τάχ' ἂν λόγον ἔχοιεν βοηθου̃ντεσ: οἱ δὲ ἀδιάφθαρτοι, πρεσβύτεροι ἤδη ἄνδρεσ, οἱ τούτων προσήκοντεσ, τίνα ἄλλον ἔχουσι λόγον βοηθου̃ντες ἐμοὶ ἀλλ' ἢ τὸν ὀρθόν τε καὶ δίκαιον, ὅτι συνίσασι Μελήτω̨ μὲν ψευδομένω̨, ἐμοὶ δὲ ἀληθεύοντι;

Εἰ̃εν δή, ὠ̃ ἄνδρεσ: ἃ μὲν ἐγὼ ἔχοιμ' ἂν ἀπολογει̃σθαι, σχεδόν ἐστι ταυ̃τα καὶ ἄλλα ἴσως τοιαυ̃τα. τάχα δ' ἄν τις ὑμω̃ν ἀγανακτήσειεν ἀναμνησθεὶς ἑαυτου̃, εἰ ὁ μὲν καὶ ἐλάττω τουτουὶ̈ του̃ ἀγω̃νος ἀγω̃να ἀγωνιζόμενος ἐδεήθη τε καὶ ἱκέτευσε τοὺς δικαστὰς μετὰ πολλω̃ν δακρύων, παιδία τε αὑτου̃ ἀναβιβασάμενος ἵνα ὅτι μάλιστα ἐλεηθείη, καὶ ἄλλους τω̃ν οἰκείων καὶ φίλων πολλούσ, ἐγὼ δὲ οὐδὲν ἄρα τούτων ποιήσω, καὶ ταυ̃τα κινδυνεύων, ὡς ἂν δόξαιμι, τὸν ἔσχατον κίνδυνον. τάχ' ἂν οὐ̃ν τις ταυ̃τα ἐννοήσας αὐθαδέστερον ἂν πρός με σχοίη καὶ ὀργισθεὶς αὐτοι̃ς τούτοις θει̃το ἂν μετ' ὀργη̃ς τὴν ψη̃φον. εἰ δή τις ὑμω̃ν οὕτως ἔχει - οὐκ ἀξιω̃ μὲν γὰρ ἔγωγε, εἰ δ' οὐ̃ν - ἐπιεικη̃ ἄν μοι δοκω̃ πρὸς του̃τον λέγειν λέγων ὅτι "'Εμοί, ὠ̃ ἄριστε, εἰσὶν μέν πού τινες καὶ οἰκει̃οι: καὶ γὰρ του̃το αὐτὸ τὸ του̃ 'Ομήρου, οὐδ' ἐγὼ "ἀπὸ δρυὸς οὐδ' ἀπὸ πέτρησ" πέφυκα ἀλλ' ἐξ ἀνθρώπων, ὥστε καὶ οἰκει̃οί μοί εἰσι καὶ ὑει̃ς γε, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, τρει̃σ, εἱ̃ς μὲν μειράκιον ἤδη, δύο δὲ παιδία: ἀλλ' ὅμως οὐδένα αὐτω̃ν δευ̃ρο ἀναβιβασάμενος δεήσομαι ὑμω̃ν ἀποψηφίσασθαι." τί δὴ οὐ̃ν οὐδὲν τούτων ποιήσω; οὐκ αὐθαδιζόμενοσ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, οὐδ' ὑμα̃ς ἀτιμάζων, ἀλλ' εἰ μὲν θαρραλέως ἐγὼ ἔχω πρὸς θάνατον ἢ μή, ἄλλος λόγοσ, πρὸς δ' οὐ̃ν δόξαν καὶ ἐμοὶ καὶ ὑμι̃ν καὶ ὅλη̨ τη̨̃ πόλει οὔ μοι δοκει̃ καλὸν εἰ̃ναι ἐμὲ τούτων οὐδὲν ποιει̃ν καὶ τηλικόνδε ὄντα καὶ του̃το τοὔνομα ἔχοντα, εἴτ' οὐ̃ν ἀληθὲς εἴτ' οὐ̃ν ψευ̃δοσ, ἀλλ' οὐ̃ν δεδογμένον γέ ἐστί τω̨ Σωκράτη διαφέρειν τω̃ν πολλω̃ν ἀνθρώπων. εἰ οὐ̃ν ὑμω̃ν οἱ δοκου̃ντες διαφέρειν εἴτε σοφία̨ εἴτε ἀνδρεία̨ εἴτε ἄλλη̨ ἡ̨τινιου̃ν ἀρετη̨̃ τοιου̃τοι ἔσονται, αἰσχρὸν ἂν εἴη: οἵουσπερ ἐγὼ πολλάκις ἑώρακά τινας ὅταν κρίνωνται, δο - κου̃ντας μέν τι εἰ̃ναι, θαυμάσια δὲ ἐργαζομένουσ, ὡς δεινόν τι οἰομένους πείσεσθαι εἰ ἀποθανου̃νται, ὥσπερ ἀθανάτων ἐσομένων ἂν ὑμει̃ς αὐτοὺς μὴ ἀποκτείνητε: οἳ ἐμοὶ δοκου̃σιν αἰσχύνην τη̨̃ πόλει περιάπτειν, ὥστ' ἄν τινα καὶ τω̃ν ξένων ὑπολαβει̃ν ὅτι οἱ διαφέροντες 'Αθηναίων εἰς ἀρετήν, οὓς αὐτοὶ ἑαυτω̃ν ἔν τε ται̃ς ἀρχαι̃ς καὶ ται̃ς ἄλλαις τιμαι̃ς προκρίνουσιν, οὑ̃τοι γυναικω̃ν οὐδὲν διαφέρουσιν. ταυ̃τα γάρ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, οὔτε ὑμα̃ς χρὴ ποιει̃ν τοὺς δοκου̃ντας καὶ ὁπη̨ου̃ν τι εἰ̃ναι, οὔτ', ἂν ἡμει̃ς ποιω̃μεν, ὑμα̃ς ἐπι - τρέπειν, ἀλλὰ του̃το αὐτὸ ἐνδείκνυσθαι, ὅτι πολὺ μα̃λλον καταψηφιει̃σθε του̃ τὰ ἐλεινὰ ταυ̃τα δράματα εἰσάγοντος καὶ καταγέλαστον τὴν πόλιν ποιου̃ντος ἢ του̃ ἡσυχίαν ἄγοντοσ.

Χωρὶς δὲ τη̃ς δόξησ, ὠ̃ ἄνδρεσ, οὐδὲ δίκαιόν μοι δοκει̃ εἰ̃ναι δει̃σθαι του̃ δικαστου̃ οὐδὲ δεόμενον ἀποφεύγειν, ἀλλὰ διδάσκειν καὶ πείθειν. οὐ γὰρ ἐπὶ τούτω̨ κάθηται ὁ δικα - στήσ, ἐπὶ τω̨̃ καταχαρίζεσθαι τὰ δίκαια, ἀλλ' ἐπὶ τω̨̃ κρίνειν ταυ̃τα: καὶ ὀμώμοκεν οὐ χαριει̃σθαι οἱ̃ς ἂν δοκη̨̃ αὐτω̨̃, ἀλλὰ δικάσειν κατὰ τοὺς νόμουσ. οὔκουν χρὴ οὔτε ἡμα̃ς ἐθίζειν ὑμα̃ς ἐπιορκει̃ν οὔθ' ὑμα̃ς ἐθίζεσθαι: οὐδέτεροι γὰρ ἂν ἡμω̃ν εὐσεβοι̃εν. μὴ οὐ̃ν ἀξιου̃τέ με, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, τοιαυ̃τα δει̃ν πρὸς ὑμα̃ς πράττειν ἃ μήτε ἡγου̃μαι καλὰ εἰ̃ναι μήτε δίκαια μήτε ὅσια, ἄλλως τε μέντοι νὴ Δία πάντως καὶ ἀσε - βείας φεύγοντα ὑπὸ Μελήτου τουτουΐ. σαφω̃ς γὰρ ἄν, εἰ πείθοιμι ὑμα̃ς καὶ τω̨̃ δει̃σθαι βιαζοίμην ὀμωμοκότασ, θεοὺς ἂν διδάσκοιμι μὴ ἡγει̃σθαι ὑμα̃ς εἰ̃ναι, καὶ ἀτεχνω̃ς ἀπολο - γούμενος κατηγοροίην ἂν ἐμαυτου̃ ὡς θεοὺς οὐ νομίζω. ἀλλὰ πολλου̃ δει̃ οὕτως ἔχειν: νομίζω τε γάρ, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ὡς οὐδεὶς τω̃ν ἐμω̃ν κατηγόρων, καὶ ὑμι̃ν ἐπιτρέπω καὶ τω̨̃ θεω̨̃ κρι̃ναι περὶ ἐμου̃ ὅπη̨ μέλλει ἐμοί τε ἄριστα εἰ̃ναι καὶ ὑμι̃ν.

- - -

Τὸ μὲν μὴ ἀγανακτει̃ν, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ἐπὶ τούτω̨ τω̨̃ γεγονότι, ὅτι μου κατεψηφίσασθε, ἄλλα τέ μοι πολλὰ συμβάλλεται, καὶ οὐκ ἀνέλπιστόν μοι γέγονεν τὸ γεγονὸς του̃το, ἀλλὰ πολὺ μα̃λλον θαυμάζω ἑκατέρων τω̃ν ψήφων τὸν γεγονότα ἀριθμόν. οὐ γὰρ ὠ̨όμην ἔγωγε οὕτω παρ' ὀλίγον ἔσεσθαι ἀλλὰ παρὰ πολύ: νυ̃ν δέ, ὡς ἔοικεν, εἰ τριάκοντα μόναι μετέπεσον τω̃ν ψήφων, ἀπεπεφεύγη ἄν. Μέλητον μὲν οὐ̃ν, ὡς ἐμοὶ δοκω̃, καὶ νυ̃ν ἀποπέφευγα, καὶ οὐ μόνον ἀποπέφευγα, ἀλλὰ παντὶ δη̃λον του̃τό γε, ὅτι εἰ μὴ ἀνέβη 'Άνυτος καὶ Λύκων κατηγορήσοντες ἐμου̃, κἂν ὠ̃φλε χιλίας δραχμάσ, οὐ μεταλαβὼν τὸ πέμπτον μέρος τω̃ν ψήφων.

Τιμα̃ται δ' οὐ̃ν μοι ὁ ἀνὴρ θανάτου. εἰ̃εν: ἐγὼ δὲ δὴ τίνος ὑμι̃ν ἀντιτιμήσομαι, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι; ἢ δη̃λον ὅτι τη̃ς ἀξίασ; τί οὐ̃ν; τί ἄξιός εἰμι παθει̃ν ἢ ἀποτει̃σαι, ὅτι μαθὼν ἐν τω̨̃ βίω̨ οὐχ ἡσυχίαν ἠ̃γον, ἀλλ' ἀμελήσας ὡ̃νπερ οἱ πολλοί, χρηματισμου̃ τε καὶ οἰκονομίας καὶ στρατηγιω̃ν καὶ δημηγοριω̃ν καὶ τω̃ν ἄλλων ἀρχω̃ν καὶ συνωμοσιω̃ν καὶ στάσεων τω̃ν ἐν τη̨̃ πόλει γιγνομένων, ἡγησάμενος ἐμαυτὸν τω̨̃ ὄντι ἐπιεικέστερον εἰ̃ναι ἢ ὥστε εἰς ταυ̃τ' ἰόντα σώ̨ζεσθαι, ἐνταυ̃θα μὲν οὐκ ἠ̨̃α οἱ̃ ἐλθὼν μήτε ὑμι̃ν μήτε ἐμαυτω̨̃ ἔμελ - λον μηδὲν ὄφελος εἰ̃ναι, ἐπὶ δὲ τὸ ἰδία̨ ἕκαστον ἰὼν εὐεργε - τει̃ν τὴν μεγίστην εὐεργεσίαν, ὡς ἐγώ φημι, ἐνταυ̃θα ἠ̨̃α, ἐπιχειρω̃ν ἕκαστον ὑμω̃ν πείθειν μὴ πρότερον μήτε τω̃ν ἑαυτου̃ μηδενὸς ἐπιμελει̃σθαι πρὶν ἑαυτου̃ ἐπιμεληθείη ὅπως ὡς βέλτιστος καὶ φρονιμώτατος ἔσοιτο, μήτε τω̃ν τη̃ς πό - λεωσ, πρὶν αὐτη̃ς τη̃ς πόλεωσ, τω̃ν τε ἄλλων οὕτω κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον ἐπιμελει̃σθαι - τί οὐ̃ν εἰμι ἄξιος παθει̃ν τοιου̃ - τος ὤν; ἀγαθόν τι, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, εἰ δει̃ γε κατὰ τὴν ἀξίαν τη̨̃ ἀληθεία̨ τιμα̃σθαι: καὶ ταυ̃τά γε ἀγαθὸν τοιου̃τον ὅτι ἂν πρέποι ἐμοί. τί οὐ̃ν πρέπει ἀνδρὶ πένητι εὐεργέτη̨ δεομένω̨ ἄγειν σχολὴν ἐπὶ τη̨̃ ὑμετέρα̨ παρακελεύσει; οὐκ ἔσθ' ὅτι μα̃λλον, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, πρέπει οὕτως ὡς τὸν τοιου̃τον ἄνδρα ἐν πρυτανείω̨ σιτει̃σθαι, πολύ γε μα̃λλον ἢ εἴ τις ὑμω̃ν ἵππω̨ ἢ συνωρίδι ἢ ζεύγει νενίκηκεν 'Ολυμπία - σιν: ὁ μὲν γὰρ ὑμα̃ς ποιει̃ εὐδαίμονας δοκει̃ν εἰ̃ναι, ἐγὼ δὲ εἰ̃ναι, καὶ ὁ μὲν τροφη̃ς οὐδὲν δει̃ται, ἐγὼ δὲ δέομαι. εἰ οὐ̃ν δει̃ με κατὰ τὸ δίκαιον τη̃ς ἀξίας τιμα̃σθαι, τούτου τιμω̃μαι, ἐν πρυτανείω̨ σιτήσεωσ.

'Ίσως οὐ̃ν ὑμι̃ν καὶ ταυτὶ λέγων παραπλησίως δοκω̃ λέγειν ὥσπερ περὶ του̃ οἴκτου καὶ τη̃ς ἀντιβολήσεωσ, ἀπαυθαδιζό - μενοσ: τὸ δὲ οὐκ ἔστιν, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, τοιου̃τον ἀλλὰ τοιόνδε μα̃λλον. πέπεισμαι ἐγὼ ἑκὼν εἰ̃ναι μηδένα ἀδικει̃ν ἀνθρώπων, ἀλλὰ ὑμα̃ς του̃το οὐ πείθω: ὀλίγον γὰρ χρόνον ἀλλήλοις διειλέγμεθα. ἐπεί, ὡς ἐγὠ̨̃μαι, εἰ ἠ̃ν ὑμι̃ν νόμοσ, ὥσπερ καὶ ἄλλοις ἀνθρώποισ, περὶ θανάτου μὴ μίαν ἡμέραν μόνον κρίνειν ἀλλὰ πολλάσ, ἐπείσθητε ἄν: νυ̃ν δ' οὐ ῥά̨διον ἐν χρόνω̨ ὀλίγω̨ μεγάλας διαβολὰς ἀπολύεσθαι. πεπεισμέ - νος δὴ ἐγὼ μηδένα ἀδικει̃ν πολλου̃ δέω ἐμαυτόν γε ἀδικήσειν καὶ κατ' ἐμαυτου̃ ἐρει̃ν αὐτὸς ὡς ἄξιός εἰμί του κακου̃ καὶ τιμήσεσθαι τοιούτου τινὸς ἐμαυτω̨̃. τί δείσασ; ἠ̃ μὴ πάθω του̃το οὑ̃ Μέλητός μοι τιμα̃ται, ὅ φημι οὐκ εἰδέναι οὔτ' εἰ ἀγαθὸν οὔτ' εἰ κακόν ἐστιν; ἀντὶ τούτου δὴ ἕλωμαι ὡ̃ν εὐ̃ οἰ̃δά τι κακω̃ν ὄντων τούτου τιμησάμενοσ; πότερον δεσμου̃; καὶ τί με δει̃ ζη̃ν ἐν δεσμωτηρίω̨, δουλεύοντα τη̨̃ ἀεὶ καθι - σταμένη̨ ἀρχη̨̃, τοι̃ς ἕνδεκα; ἀλλὰ χρημάτων καὶ δεδέσθαι ἕως ἂν ἐκτείσω; ἀλλὰ ταὐτόν μοί ἐστιν ὅπερ νυνδὴ ἔλεγον: οὐ γὰρ ἔστι μοι χρήματα ὁπόθεν ἐκτείσω. ἀλλὰ δὴ φυγη̃ς τιμήσωμαι; ἴσως γὰρ ἄν μοι τούτου τιμήσαιτε. πολλὴ μεντἄν με φιλοψυχία ἔχοι, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, εἰ οὕτως ἀλόγιστός εἰμι ὥστε μὴ δύνασθαι λογίζεσθαι ὅτι ὑμει̃ς μὲν ὄντες πολι̃ταί μου οὐχ οἱ̃οί τε ἐγένεσθε ἐνεγκει̃ν τὰς ἐμὰς διατριβὰς καὶ τοὺς λόγουσ, ἀλλ' ὑμι̃ν βαρύτεραι γεγόνασιν καὶ ἐπιφθονώτεραι, ὥστε ζητει̃τε αὐτω̃ν νυνὶ ἀπαλλαγη̃ναι: ἄλλοι δὲ ἄρα αὐτὰς οἴσουσι ῥα̨δίωσ; πολλου̃ γε δει̃, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι. καλὸς οὐ̃ν ἄν μοι ὁ βίος εἴη ἐξελθόντι τηλικω̨̃δε ἀνθρώπω̨ ἄλλην ἐξ ἄλλης πόλεως ἀμειβομένω̨ καὶ ἐξελαυνο - μένω̨ ζη̃ν. εὐ̃ γὰρ οἰ̃δ' ὅτι ὅποι ἂν ἔλθω, λέγοντος ἐμου̃ ἀκροάσονται οἱ νέοι ὥσπερ ἐνθάδε: κἂν μὲν τούτους ἀπ - ελαύνω, οὑ̃τοί με αὐτοὶ ἐξελω̃σι πείθοντες τοὺς πρεσβυτέρουσ: ἐὰν δὲ μὴ ἀπελαύνω, οἱ τούτων πατέρες δὲ καὶ οἰκει̃οι δι' αὐτοὺς τούτουσ.

'Ίσως οὐ̃ν ἄν τις εἴποι: "Σιγω̃ν δὲ καὶ ἡσυχίαν ἄγων, ὠ̃ Σώκρατεσ, οὐχ οἱ̃ός τ' ἔση̨ ἡμι̃ν ἐξελθὼν ζη̃ν;" τουτὶ δή ἐστι πάντων χαλεπώτατον πει̃σαί τινας ὑμω̃ν. ἐάντε γὰρ λέγω ὅτι τω̨̃ θεω̨̃ ἀπειθει̃ν του̃τ' ἐστὶν καὶ διὰ του̃τ' ἀδύνατον ἡσυχίαν ἄγειν, οὐ πείσεσθέ μοι ὡς εἰρωνευομένω̨: ἐάντ' αὐ̃ λέγω ὅτι καὶ τυγχάνει μέγιστον ἀγαθὸν ὂν ἀνθρώπω̨ του̃το, ἑκάστης ἡμέρας περὶ ἀρετη̃ς τοὺς λόγους ποιει̃σθαι καὶ τω̃ν ἄλλων περὶ ὡ̃ν ὑμει̃ς ἐμου̃ ἀκούετε διαλεγομένου καὶ ἐμαυτὸν καὶ ἄλλους ἐξετάζοντοσ, ὁ δὲ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτὸς ἀνθρώπω̨, ταυ̃τα δ' ἔτι ἡ̃ττον πείσεσθέ μοι λέγοντι. τὰ δὲ ἔχει μὲν οὕτωσ, ὡς ἐγώ φημι, ὠ̃ ἄνδρεσ, πείθειν δὲ οὐ ῥά̨διον. καὶ ἐγὼ ἅμα οὐκ εἴθισμαι ἐμαυτὸν ἀξιου̃ν κακου̃ οὐδενόσ. εἰ μὲν γὰρ ἠ̃ν μοι χρήματα, ἐτιμησάμην ἂν χρη - μάτων ὅσα ἔμελλον ἐκτείσειν, οὐδὲν γὰρ ἂν ἐβλάβην: νυ̃ν δὲ οὐ γὰρ ἔστιν, εἰ μὴ ἄρα ὅσον ἂν ἐγὼ δυναίμην ἐκτει̃σαι, τοσούτου βούλεσθέ μοι τιμη̃σαι. ἴσως δ' ἂν δυναίμην ἐκ - τει̃σαι ὑμι̃ν που μνα̃ν ἀργυρίου: τοσούτου οὐ̃ν τιμω̃μαι.

Πλάτων δὲ ὅδε, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, καὶ Κρίτων καὶ Κριτόβουλος καὶ 'Απολλόδωρος κελεύουσί με τριάκοντα μνω̃ν τιμήσασθαι, αὐτοὶ δ' ἐγγυα̃σθαι: τιμω̃μαι οὐ̃ν τοσούτου, ἐγγυηταὶ δὲ ὑμι̃ν ἔσονται του̃ ἀργυρίου οὑ̃τοι ἀξιόχρεω̨.

- - -

Οὐ πολλου̃ γ' ἕνεκα χρόνου, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ὄνομα ἕξετε καὶ αἰτίαν ὑπὸ τω̃ν βουλομένων τὴν πόλιν λοιδορει̃ν ὡς Σωκράτη ἀπεκτόνατε, ἄνδρα σοφόν - φήσουσι γὰρ δὴ σοφὸν εἰ̃ναι, εἰ καὶ μή εἰμι, οἱ βουλόμενοι ὑμι̃ν ὀνειδίζειν - εἰ γου̃ν περιεμείνατε ὀλίγον χρόνον, ἀπὸ του̃ αὐτομάτου ἂν ὑμι̃ν του̃το ἐγένετο: ὁρα̃τε γὰρ δὴ τὴν ἡλικίαν ὅτι πόρρω ἤδη ἐστὶ του̃ βίου θανάτου δὲ ἐγγύσ. λέγω δὲ του̃το οὐ πρὸς πάντας ὑμα̃σ, ἀλλὰ πρὸς τοὺς ἐμου̃ καταψηφισα - μένους θάνατον. λέγω δὲ καὶ τόδε πρὸς τοὺς αὐτοὺς τούτουσ. ἴσως με οἴεσθε, ὠ̃ ἄνδρες 'Αθηναι̃οι, ἀπορία̨ λόγων ἑαλωκέναι τοιούτων οἱ̃ς ἂν ὑμα̃ς ἔπεισα, εἰ ὤ̨μην δει̃ν ἅπαντα ποιει̃ν καὶ λέγειν ὥστε ἀποφυγει̃ν τὴν δίκην. πολλου̃ γε δει̃. ἀλλ' ἀπορία̨ μὲν ἑάλωκα, οὐ μέντοι λόγων, ἀλλὰ τόλμης καὶ ἀναισχυντίας καὶ του̃ μὴ ἐθέλειν λέγειν πρὸς ὑμα̃ς τοιαυ̃τα οἱ̃' ἂν ὑμι̃ν μὲν ἥδιστα ἠ̃ν ἀκούειν - θρηνου̃ντός τέ μου καὶ ὀδυρομένου καὶ ἄλλα ποιου̃ντος καὶ λέγοντος πολλὰ καὶ ἀνάξια ἐμου̃, ὡς ἐγώ φημι, οἱ̃α δὴ καὶ εἴθισθε ὑμει̃ς τω̃ν ἄλλων ἀκούειν. ἀλλ' οὔτε τότε ὠ̨ήθην δει̃ν ἕνεκα του̃ κινδύνου πρα̃ξαι οὐδὲν ἀνελεύθερον, οὔτε νυ̃ν μοι μεταμέλει οὕτως ἀπολογησαμένω̨, ἀλλὰ πολὺ μα̃λλον αἱρου̃μαι ὡ̃δε ἀπολογησάμενος τεθνάναι ἢ ἐκείνως ζη̃ν. οὔτε γὰρ ἐν δίκη̨ οὔτ' ἐν πολέμω̨ οὔτ' ἐμὲ οὔτ' ἄλλον οὐδένα δει̃ του̃το μηχανα̃σθαι, ὅπως ἀποφεύξεται πα̃ν ποιω̃ν θάνατον. καὶ γὰρ ἐν ται̃ς μάχαις πολλάκις δη̃λον γίγνεται ὅτι τό γε ἀποθανει̃ν ἄν τις ἐκφύγοι καὶ ὅπλα ἀφεὶς καὶ ἐφ' ἱκετείαν τραπόμενος τω̃ν διωκόντων: καὶ ἄλλαι μηχαναὶ πολλαί εἰσιν ἐν ἑκάστοις τοι̃ς κινδύνοις ὥστε διαφεύγειν θάνατον, ἐάν τις τολμα̨̃ πα̃ν ποιει̃ν καὶ λέγειν. ἀλλὰ μὴ οὐ του̃τ' ἠ̨̃ χαλεπόν, ὠ̃ ἄνδρεσ, θάνατον ἐκφυγει̃ν, ἀλλὰ πολὺ χαλεπώτερον πονηρίαν: θα̃ττον γὰρ θανάτου θει̃. καὶ νυ̃ν ἐγὼ μὲν ἅτε βραδὺς ὢν καὶ πρεσβύτης ὑπὸ του̃ βραδυτέρου ἑάλων, οἱ δ' ἐμοὶ κατήγοροι ἅτε δεινοὶ καὶ ὀξει̃ς ὄντες ὑπὸ του̃ θάττονοσ, τη̃ς κακίασ. καὶ νυ̃ν ἐγὼ μὲν ἄπειμι ὑφ' ὑμω̃ν θανάτου δίκην ὀφλών, οὑ̃τοι δ' ὑπὸ τη̃ς ἀληθείας ὠφληκότες μοχθηρίαν καὶ ἀδικίαν. καὶ ἐγώ τε τω̨̃ τιμήματι ἐμμένω καὶ οὑ̃τοι. ταυ̃τα μέν που ἴσως οὕτως καὶ ἔδει σχει̃ν, καὶ οἰ̃μαι αὐτὰ μετρίως ἔχειν.

Τὸ δὲ δὴ μετὰ του̃το ἐπιθυμω̃ ὑμι̃ν χρησμω̨δη̃σαι, ὠ̃ κατα - ψηφισάμενοί μου: καὶ γάρ εἰμι ἤδη ἐνταυ̃θα ἐν ὡ̨̃ μάλιστα ἄνθρωποι χρησμω̨δου̃σιν, ὅταν μέλλωσιν ἀποθανει̃σθαι. φημὶ γάρ, ὠ̃ ἄνδρες οἳ ἐμὲ ἀπεκτόνατε, τιμωρίαν ὑμι̃ν ἥξειν εὐθὺς μετὰ τὸν ἐμὸν θάνατον πολὺ χαλεπωτέραν νὴ Δία ἢ οἵαν ἐμὲ ἀπεκτόνατε: νυ̃ν γὰρ του̃το εἴργασθε οἰόμενοι μὲν ἀπαλ - λάξεσθαι του̃ διδόναι ἔλεγχον του̃ βίου, τὸ δὲ ὑμι̃ν πολὺ ἐναντίον ἀποβήσεται, ὡς ἐγώ φημι. πλείους ἔσονται ὑμα̃ς οἱ ἐλέγχοντεσ, οὓς νυ̃ν ἐγὼ κατει̃χον, ὑμει̃ς δὲ οὐκ ἠ̨σθά - νεσθε: καὶ χαλεπώτεροι ἔσονται ὅσω̨ νεώτεροί εἰσιν, καὶ ὑμει̃ς μα̃λλον ἀγανακτήσετε. εἰ γὰρ οἴεσθε ἀποκτείνοντες ἀνθρώπους ἐπισχήσειν του̃ ὀνειδίζειν τινὰ ὑμι̃ν ὅτι οὐκ ὀρθω̃ς ζη̃τε, οὐ καλω̃ς διανοει̃σθε: οὐ γάρ ἐσθ' αὕτη ἡ ἀπαλ - λαγὴ οὔτε πάνυ δυνατὴ οὔτε καλή, ἀλλ' ἐκείνη καὶ καλλίστη καὶ ῥά̨στη, μὴ τοὺς ἄλλους κολούειν ἀλλ' ἑαυτὸν παρασκευά - ζειν ὅπως ἔσται ὡς βέλτιστοσ. ταυ̃τα μὲν οὐ̃ν ὑμι̃ν τοι̃ς καταψηφισαμένοις μαντευσάμενος ἀπαλλάττομαι.

Τοι̃ς δὲ ἀποψηφισαμένοις ἡδέως ἂν διαλεχθείην ὑπὲρ του̃ γεγονότος τουτουὶ̈ πράγματοσ, ἐν ὡ̨̃ οἱ ἄρχοντες ἀσχολίαν ἄγουσι καὶ οὔπω ἔρχομαι οἱ̃ ἐλθόντα με δει̃ τεθνάναι. ἀλλά μοι, ὠ̃ ἄνδρεσ, παραμείνατε τοσου̃τον χρόνον: οὐδὲν γὰρ κωλύει διαμυθολογη̃σαι πρὸς ἀλλήλους ἕως ἔξεστιν. ὑμι̃ν γὰρ ὡς φίλοις οὐ̃σιν ἐπιδει̃ξαι ἐθέλω τὸ νυνί μοι συμβεβη - κὸς τί ποτε νοει̃. ἐμοὶ γάρ, ὠ̃ ἄνδρες δικασταί - ὑμα̃ς γὰρ δικαστὰς καλω̃ν ὀρθω̃ς ἂν καλοίην - θαυμάσιόν τι γέγονεν. ἡ γὰρ εἰωθυι̃ά μοι μαντικὴ ἡ του̃ δαιμονίου ἐν μὲν τω̨̃ πρόσθεν χρόνω̨ παντὶ πάνυ πυκνὴ ἀεὶ ἠ̃ν καὶ πάνυ ἐπὶ σμικροι̃ς ἐναντιουμένη, εἴ τι μέλλοιμι μὴ ὀρθω̃ς πράξειν. νυνὶ δὲ συμβέβηκέ μοι ἅπερ ὁρα̃τε καὶ αὐτοί, ταυτὶ ἅ γε δὴ οἰηθείη ἄν τις καὶ νομίζεται ἔσχατα κακω̃ν εἰ̃ναι: ἐμοὶ δὲ οὔτε ἐξιόντι ἕωθεν οἴκοθεν ἠναντιώθη τὸ του̃ θεου̃ σημει̃ον, οὔτε ἡνίκα ἀνέβαινον ἐνταυθοι̃ ἐπὶ τὸ δικαστήριον, οὔτε ἐν τω̨̃ λόγω̨ οὐδαμου̃ μέλλοντί τι ἐρει̃ν. καίτοι ἐν ἄλλοις λόγοις πολλαχου̃ δή με ἐπέσχε λέγοντα μεταξύ: νυ̃ν δὲ οὐδαμου̃ περὶ ταύτην τὴν πρα̃ξιν οὔτ' ἐν ἔργω̨ οὐδενὶ οὔτ' ἐν λόγω̨ ἠναντίωταί μοι. τί οὐ̃ν αἴτιον εἰ̃ναι ὑπολαμβάνω; ἐγὼ ὑμι̃ν ἐρω̃: κινδυνεύει γάρ μοι τὸ συμβεβηκὸς του̃το ἀγαθὸν γεγονέναι, καὶ οὐκ ἔσθ' ὅπως ἡμει̃ς ὀρθω̃ς ὑπολαμβάνομεν, ὅσοι οἰόμεθα κακὸν εἰ̃ναι τὸ τεθνάναι. μέγα μοι τεκμήριον τούτου γέγονεν: οὐ γὰρ ἔσθ' ὅπως οὐκ ἠναντιώθη ἄν μοι τὸ εἰωθὸς σημει̃ον, εἰ μή τι ἔμελλον ἐγὼ ἀγαθὸν πράξειν.

'Εννοήσωμεν δὲ καὶ τη̨̃δε ὡς πολλὴ ἐλπίς ἐστιν ἀγαθὸν αὐτὸ εἰ̃ναι. δυοι̃ν γὰρ θάτερόν ἐστιν τὸ τεθνάναι: ἢ γὰρ οἱ̃ον μηδὲν εἰ̃ναι μηδὲ αἴσθησιν μηδεμίαν μηδενὸς ἔχειν τὸν τεθνεω̃τα, ἢ κατὰ τὰ λεγόμενα μεταβολή τις τυγχάνει οὐ̃σα καὶ μετοίκησις τη̨̃ ψυχη̨̃ του̃ τόπου του̃ ἐνθένδε εἰς ἄλλον τόπον. καὶ εἴτε δὴ μηδεμία αἴσθησίς ἐστιν ἀλλ' οἱ̃ον ὕπνος ἐπειδάν τις καθεύδων μηδ' ὄναρ μηδὲν ὁρα̨̃, θαυ - μάσιον κέρδος ἂν εἴη ὁ θάνατοσ - ἐγὼ γὰρ ἂν οἰ̃μαι, εἴ τινα ἐκλεξάμενον δέοι ταύτην τὴν νύκτα ἐν ἡ̨̃ οὕτω κατέδαρθεν ὥστε μηδὲ ὄναρ ἰδει̃ν, καὶ τὰς ἄλλας νύκτας τε καὶ ἡμέρας τὰς του̃ βίου του̃ ἑαυτου̃ ἀντιπαραθέντα ταύτη̨ τη̨̃ νυκτὶ δέοι σκεψάμενον εἰπει̃ν πόσας ἄμεινον καὶ ἥδιον ἡμέρας καὶ νύκτας ταύτης τη̃ς νυκτὸς βεβίωκεν ἐν τω̨̃ ἑαυτου̃ βίω̨, οἰ̃μαι ἂν μὴ ὅτι ἰδιώτην τινά, ἀλλὰ τὸν μέγαν βασιλέα εὐαριθμήτους ἂν εὑρει̃ν αὐτὸν ταύτας πρὸς τὰς ἄλλας ἡμέρας καὶ νύκτασ - εἰ οὐ̃ν τοιου̃τον ὁ θάνατός ἐστιν, κέρδος ἔγωγε λέγω: καὶ γὰρ οὐδὲν πλείων ὁ πα̃ς χρόνος φαίνεται οὕτω δὴ εἰ̃ναι ἢ μία νύξ. εἰ δ' αὐ̃ οἱ̃ον ἀποδημη̃σαί ἐστιν ὁ θάνατος ἐνθένδε εἰς ἄλλον τόπον, καὶ ἀληθη̃ ἐστιν τὰ λεγόμενα, ὡς ἄρα ἐκει̃ εἰσι πάντες οἱ τεθνεω̃τεσ, τί μει̃ζον ἀγαθὸν τούτου εἴη ἄν, ὠ̃ ἄνδρες δικασταί; εἰ γάρ τισ ἀφικόμενος εἰς 'Άιδου, ἀπαλλαγεὶς τουτωνὶ τω̃ν φασκόντων δικαστω̃ν εἰ̃ναι, εὑρήσει τοὺς ὡς ἀληθω̃ς δικαστάσ, οἵπερ καὶ λέγονται ἐκει̃ δικάζειν, Μίνως τε καὶ 'Ραδάμανθυς καὶ Αἰακὸς καὶ Τριπτόλεμος καὶ ἄλλοι ὅσοι τω̃ν ἡμιθέων δίκαιοι ἐγένοντο ἐν τω̨̃ ἑαυτω̃ν βίω̨, ἀ̃ρα φαύλη ἂν εἴη ἡ ἀποδημία; ἢ αὐ̃ 'Ορφει̃ συγγενέσθαι καὶ Μουσαίω̨ καὶ 'Ησιόδω̨ καὶ 'Ομήρω̨ ἐπὶ πόσω̨ ἄν τις δέξαιτ' ἂν ὑμω̃ν; ἐγὼ μὲν γὰρ πολλάκις ἐθέλω τεθνάναι εἰ ταυ̃τ' ἔστιν ἀληθη̃. ἐπεὶ ἔμοιγε καὶ αὐτω̨̃ θαυμαστὴ ἂν εἴη ἡ διατριβὴ αὐτόθι, ὁπότε ἐντύχοιμι Παλαμήδει καὶ Αἴαντι τω̨̃ Τελαμω̃νος καὶ εἴ τις ἄλλος τω̃ν παλαιω̃ν διὰ κρίσιν ἄδικον τέθνηκεν, ἀντιπαρα - βάλλοντι τὰ ἐμαυτου̃ πάθη πρὸς τὰ ἐκείνων - ὡς ἐγὼ οἰ̃μαι, οὐκ ἂν ἀηδὲς εἴη - καὶ δὴ τὸ μέγιστον, τοὺς ἐκει̃ ἐξετάζοντα καὶ ἐρευνω̃ντα ὥσπερ τοὺς ἐνταυ̃θα διάγειν, τίς αὐτω̃ν σοφός ἐστιν καὶ τίς οἴεται μέν, ἔστιν δ' οὔ. ἐπὶ πόσω̨ δ' ἄν τισ, ὠ̃ ἄνδρες δικασταί, δέξαιτο ἐξετάσαι τὸν ἐπὶ Τροίαν ἀγαγόντα τὴν πολλὴν στρατιὰν ἢ 'Οδυσσέα ἢ Σίσυφον ἢ ἄλλους μυρίους ἄν τις εἴποι καὶ ἄνδρας καὶ γυναι̃κασ, οἱ̃ς ἐκει̃ διαλέγεσθαι καὶ συνει̃ναι καὶ ἐξετάζειν ἀμήχανον ἂν εἴη εὐδαιμονίασ; πάντως οὐ δήπου τούτου γε ἕνεκα οἱ ἐκει̃ ἀποκτείνουσι: τά τε γὰρ ἄλλα εὐδαιμονέστεροί εἰσιν οἱ ἐκει̃ τω̃ν ἐνθάδε, καὶ ἤδη τὸν λοιπὸν χρόνον ἀθάνατοί εἰσιν, εἴπερ γε τὰ λεγόμενα ἀληθη̃.

'Αλλὰ καὶ ὑμα̃ς χρή, ὠ̃ ἄνδρες δικασταί, εὐέλπιδας εἰ̃ναι πρὸς τὸν θάνατον, καὶ ἕν τι του̃το διανοει̃σθαι ἀληθέσ, ὅτι οὐκ ἔστιν ἀνδρὶ ἀγαθω̨̃ κακὸν οὐδὲν οὔτε ζω̃ντι οὔτε τελευ - ήσαντι, οὐδὲ ἀμελει̃ται ὑπὸ θεω̃ν τὰ τούτου πράγματα: οὐδὲ τὰ ἐμὰ νυ̃ν ἀπὸ του̃ αὐτομάτου γέγονεν, ἀλλά μοι δη̃λόν ἐστι του̃το, ὅτι ἤδη τεθνάναι καὶ ἀπηλλάχθαι πρα - γμάτων βέλτιον ἠ̃ν μοι. διὰ του̃το καὶ ἐμὲ οὐδαμου̃ ἀπέτρεψεν τὸ σημει̃ον, καὶ ἔγωγε τοι̃ς καταψηφισαμένοις μου καὶ τοι̃ς κατηγόροις οὐ πάνυ χαλεπαίνω. καίτοι οὐ ταύτη̨ τη̨̃ διανοία̨ κατεψηφίζοντό μου καὶ κατηγόρουν, ἀλλ' οἰόμενοι βλάπτειν: του̃το αὐτοι̃ς ἄξιον μέμφεσθαι. τοσόνδε μέντοι αὐτω̃ν δέομαι: τοὺς ὑει̃ς μου, ἐπειδὰν ἡβήσωσι, τιμωρήσασθε, ὠ̃ ἄνδρεσ, ταὐτὰ ταυ̃τα λυπου̃ντες ἅπερ ἐγὼ ὑμα̃ς ἐλύπουν, ἐὰν ὑμι̃ν δοκω̃σιν ἢ χρημάτων ἢ ἄλλου του πρότερον ἐπι - μελει̃σθαι ἢ ἀρετη̃σ, καὶ ἐὰν δοκω̃σί τι εἰ̃ναι μηδὲν ὄντεσ, ὀνειδίζετε αὐτοι̃ς ὥσπερ ἐγὼ ὑμι̃ν, ὅτι οὐκ ἐπιμελου̃νται ὡ̃ν δει̃, καὶ οἴονταί τι εἰ̃ναι ὄντες οὐδενὸς ἄξιοι. καὶ ἐὰν ταυ̃τα ποιη̃τε, δίκαια πεπονθὼς ἐγὼ ἔσομαι ὑφ' ὑμω̃ν αὐτός τε καὶ οἱ ὑει̃σ. ἀλλὰ γὰρ ἤδη ὥρα ἀπιέναι, ἐμοὶ μὲν ἀποθανουμένω̨, ὑμι̃ν δὲ βιωσομένοισ: ὁπότεροι δὲ ἡμω̃ν ἔρχονται ἐπὶ ἄμεινον πρα̃γμα, ἄδηλον παντὶ πλὴν ἢ τω̨̃ θεω̨̃.

Книго

[X]