Платон. Протагор (на греч.)

Платон. Протагор

{ΕΤ.} Πόθεν, ὠ̃ Σώκρατεσ, φαίνη̨; ἢ δη̃λα δὴ ὅτι ἀπὸ κυνηγεσίου του̃ περὶ τὴν 'Αλκιβιάδου ὥραν; καὶ μήν μοι καὶ πρώ̨ην ἰδόντι καλὸς μὲν ἐφαίνετο ἀνὴρ ἔτι, ἀνὴρ μέντοι, ὠ̃ Σώκρατεσ, ὥς γ' ἐν αὐτοι̃ς ἡμι̃ν εἰρη̃σθαι, καὶ πώγωνος ἤδη ὑποπιμπλάμενοσ.

{ΣΩ.} Εἰ̃τα τί του̃το; οὐ σὺ μέντοι 'Ομήρου ἐπαινέτης εἰ̃, ὃς ἔφη χαριεστάτην ἥβην εἰ̃ναι του̃ [πρω̃τον] ὑπηνήτου, ἣν νυ̃ν 'Αλκιβιάδης ἔχει;

{ΕΤ.} Τί οὐ̃ν τὰ νυ̃ν; ἠ̃ παρ' ἐκείνου φαίνη̨; καὶ πω̃ς πρός σε ὁ νεανίας διάκειται;

{ΣΩ.} Εὐ̃, ἔμοιγε ἔδοξεν, οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τη̨̃ νυ̃ν ἡμέρα̨: καὶ γὰρ πολλὰ ὑπὲρ ἐμου̃ εἰ̃πε βοηθω̃ν ἐμοί, καὶ οὐ̃ν καὶ ἄρτι ἀπ' ἐκείνου ἔρχομαι. ἄτοπον μέντοι τί σοι ἐθέλω εἰπει̃ν: παρόντος γὰρ ἐκείνου, οὔτε προσει̃χον τὸν νου̃ν, ἐπελανθανόμην τε αὐτου̃ θαμά.

{ΕΤ.} Καὶ τί ἂν γεγονὸς εἴη περὶ σὲ κἀκει̃νον τοσου̃τον πρα̃γμα; οὐ γὰρ δήπου τινὶ καλλίονι ἐνέτυχες ἄλλω̨ ἔν γε τη̨̃δε τη̨̃ πόλει.

{ΣΩ.} Καὶ πολύ γε.

{ΕΤ.} Τί φή̨σ; ἀστω̨̃ ἢ ξένω̨;

{ΣΩ.} Ξένω̨.

{ΕΤ.} Ποδαπω̨̃;

{ΣΩ.} 'Αβδηρίτη̨.

{ΕΤ.} Καὶ οὕτω καλός τις ὁ ξένος ἔδοξέν σοι εἰ̃ναι, ὥστε του̃ Κλεινίου ὑέος καλλίων σοι φανη̃ναι;

{ΣΩ.} Πω̃ς δ' οὐ μέλλει, ὠ̃ μακάριε, τὸ σοφώτατον κάλλιον φαίνεσθαι;

{ΕΤ.} 'Αλλ' ἠ̃ σοφω̨̃ τινι ἡμι̃ν, ὠ̃ Σώκρατεσ, ἐντυχὼν πάρει;

{ΣΩ.} Σοφωτάτω̨ μὲν οὐ̃ν δήπου τω̃ν γε νυ̃ν, εἴ σοι δοκει̃ σοφώτατος εἰ̃ναι Πρωταγόρασ.

{ΕΤ.} '`Ω τί λέγεισ; Πρωταγόρας ἐπιδεδήμηκεν;

{ΣΩ.} Τρίτην γε ἤδη ἡμέραν.

{ΕΤ.} Καὶ ἄρτι ἄρα ἐκείνω̨ συγγεγονὼς ἥκεισ;

{ΣΩ.} Πάνυ γε, πολλὰ καὶ εἰπὼν καὶ ἀκούσασ.

{ΕΤ.} Τί οὐ̃ν οὐ διηγήσω ἡμι̃ν τὴν συνουσίαν, εἰ μή σέ τι κωλύει, καθεζόμενος ἐνταυθί, ἐξαναστήσας τὸν παι̃δα τουτονί;

{ΣΩ.} Πάνυ μὲν οὐ̃ν: καὶ χάριν γε εἴσομαι, ἐὰν ἀκούητε.

{ΕΤ.} Καὶ μὴν καὶ ἡμει̃ς σοί, ἐὰν λέγη̨σ.

{ΣΩ.} Διπλη̃ ἂν εἴη ἡ χάρισ. ἀλλ' οὐ̃ν ἀκούετε.

Τη̃ς γὰρ παρελθούσης νυκτὸς ταυτησί, ἔτι βαθέος ὄρθρου, 'Ιπποκράτησ, ὁ 'Απολλοδώρου ὑὸς Φάσωνος δὲ ἀδελφόσ, τὴν θύραν τη̨̃ βακτηρία̨ πάνυ σφόδρα ἔκρουε, καὶ ἐπειδὴ αὐτω̨̃ ἀνέω̨ξέ τισ, εὐθὺς εἴσω ἤ̨ει ἐπειγόμενοσ, καὶ τη̨̃ φωνη̨̃ μέγα λέγων, "^~'Ω Σώκρατεσ," ἔφη, "ἐγρήγορας ἢ καθεύδεισ;" Καὶ ἐγὼ τὴν φωνὴν γνοὺς αὐτου̃, "'Ιπποκράτησ," ἔφην, "οὑ̃τοσ: μή τι νεώτερον ἀγγέλλεισ;" "Οὐδέν γ'," ἠ̃ δ' ὅσ, "εἰ μὴ ἀγαθά γε." "Εὐ̃ ἂν λέγοισ," ἠ̃ν δ' ἐγώ: "ἔστι δὲ τί, καὶ του̃ ἕνεκα τηνικάδε ἀφίκου;" "Πρωταγόρασ," ἔφη, "ἥκει," στὰς παρ' ἐμοί. "Πρώ̨ην," ἔφην ἐγώ: "σὺ δὲ ἄρτι πέπυσαι;" "Νὴ τοὺς θεούσ," ἔφη, "ἑσπέρας γε." Καὶ ἅμα ἐπιψηλαφήσας του̃ σκίμποδος ἐκαθέζετο παρὰ τοὺς πόδας μου, καὶ εἰ̃πεν: "'Εσπέρας δη̃τα, μάλα γε ὀψὲ ἀφι - κόμενος ἐξ Οἰνόησ. ὁ γάρ τοι παι̃ς με ὁ Σάτυρος ἀπέδρα: καὶ δη̃τα μέλλων σοι φράζειν ὅτι διωξοίμην αὐτόν, ὑπό τινος ἄλλου ἐπελαθόμην. ἐπειδὴ δὲ ἠ̃λθον καὶ δεδειπνηκότες ἠ̃μεν καὶ ἐμέλλομεν ἀναπαύεσθαι, τότε μοι ἁδελφὸς λέγει ὅτι ἥκει Πρωταγόρασ. καὶ ἔτι μὲν ἐνεχείρησα εὐθὺς παρὰ σὲ ἰέναι, ἔπειτά μοι λίαν πόρρω ἔδοξε τω̃ν νυκτω̃ν εἰ̃ναι: ἐπειδὴ δὲ τάχιστά με ἐκ του̃ κόπου ὁ ὕπνος ἀνη̃κεν, εὐθὺς ἀναστὰς οὕτω δευ̃ρο ἐπορευόμην." Καὶ ἐγὼ γιγνώσκων αὐτου̃ τὴν ἀνδρείαν καὶ τὴν πτοίησιν, "Τί οὐ̃ν σοι," ἠ̃ν δ' ἐγώ, "του̃το; μω̃ν τί σε ἀδικει̃ Πρωταγόρασ;" Καὶ ὃς γελάσασ, "Νὴ τοὺς θεούσ," ἔφη, "ὠ̃ Σώκρατεσ, ὅτι γε μόνος ἐστὶ σοφόσ, ἐμὲ δὲ οὐ ποιει̃." "'Αλλὰ ναὶ μὰ Δία," ἔφην ἐγώ, "ἂν αὐτω̨̃ διδω̨̃ς ἀργύριον καὶ πείθη̨ς ἐκει̃νον, ποιήσει καὶ σὲ σοφόν." "Εἰ γάρ," ἠ̃ δ' ὅσ, "ὠ̃ Ζευ̃ καὶ θεοί, ἐν τούτω̨ εἴη: ὡς οὔτ' ἂν τω̃ν ἐμω̃ν ἐπιλίποιμι οὐδὲν οὔτε τω̃ν φίλων: ἀλλ' αὐτὰ ταυ̃τα καὶ νυ̃ν ἥκω παρὰ σέ, ἵνα ὑπὲρ ἐμου̃ διαλεχθη̨̃ς αὐτω̨̃. ἐγὼ γὰρ ἅμα μὲν καὶ νεώτερός εἰμι, ἅμα δὲ οὐδὲ ἑώρακα Πρωταγόραν πώποτε οὐδ' ἀκήκοα οὐδέν: ἔτι γὰρ παι̃ς ἠ̃ ὅτε τὸ πρότερον ἐπεδήμησε. ἀλλὰ γάρ, ὠ̃ Σώκρατεσ, πάντες τὸν ἄνδρα ἐπαινου̃σιν καί φασιν σοφώ - τατον εἰ̃ναι λέγειν: ἀλλὰ τί οὐ βαδίζομεν παρ' αὐτόν, ἵνα ἔνδον καταλάβωμεν; καταλύει δ', ὡς ἐγὼ ἤκουσα, παρὰ Καλλία̨ τω̨̃ 'Ιππονίκου: ἀλλ' ἴωμεν." Καὶ ἐγὼ εἰ̃πον: "Μήπω, ἀγαθέ, ἐκει̃σε ἴωμεν - πρὼ̨ γάρ ἐστιν - ἀλλὰ δευ̃ρο ἐξαναστω̃μεν εἰς τὴν αὐλήν, καὶ περιιόντες αὐτου̃ διατρί - ψωμεν ἕως ἂν φω̃ς γένηται: εἰ̃τα ἴωμεν. καὶ γὰρ τὰ πολλὰ

Πρωταγόρας ἔνδον διατρίβει, ὥστε, θάρρει, καταληψόμεθα αὐτόν, ὡς τὸ εἰκόσ, ἔνδον."

Μετὰ ταυ̃τα ἀναστάντες εἰς τὴν αὐλὴν περιη̨̃μεν: καὶ ἐγὼ ἀποπειρώμενος του̃ 'Ιπποκράτους τη̃ς ῥώμης διεσκόπουν αὐτὸν καὶ ἠρώτων, Εἰπέ μοι, ἔφην ἐγώ, ὠ̃ 'Ιππόκρατεσ, παρὰ Πρωταγόραν νυ̃ν ἐπιχειρει̃ς ἰέναι, ἀργύριον τελω̃ν ἐκείνω̨ μισθὸν ὑπὲρ σεαυτου̃, ὡς παρὰ τίνα ἀφιξόμενος καὶ τίς γενησόμενοσ; ὥσπερ ἂν εἰ ἐπενόεις παρὰ τὸν σαυτου̃ ὁμώ - νυμον ἐλθὼν 'Ιπποκράτη τὸν Κω̨̃ον, τὸν τω̃ν 'Ασκληπιαδω̃ν, ἀργύριον τελει̃ν ὑπὲρ σαυτου̃ μισθὸν ἐκείνω̨, εἴ τίς σε ἤρετο: "Εἰπέ μοι, μέλλεις τελει̃ν, ὠ̃ 'Ιππόκρατεσ, 'Ιπποκράτει μισθὸν ὡς τίνι ὄντι;" τί ἂν ἀπεκρίνω; { - } Εἰ̃πον ἄν, ἔφη, ὅτι ὡς ἰατρω̨̃. { - } "'Ως τίς γενησόμενοσ;" { - } 'Ως ἰατρόσ, ἔφη. { - } Εἰ δὲ παρὰ Πολύκλειτον τὸν 'Αργει̃ον ἢ Φειδίαν τὸν 'Αθη - ναι̃ον ἐπενόεις ἀφικόμενος μισθὸν ὑπὲρ σαυτου̃ τελει̃ν ἐκεί - νοισ, εἴ τίς σε ἤρετο: "Τελει̃ν του̃το τὸ ἀργύριον ὡς τίνι ὄντι ἐν νω̨̃ ἔχεις Πολυκλείτω̨ τε καὶ Φειδία̨;" τί ἂν ἀπε - κρίνω; { - } Εἰ̃πον ἂν ὡς ἀγαλματοποιοι̃σ. { - } "'Ως τίς δὲ γενησό - μενος αὐτόσ;" { - } Δη̃λον ὅτι ἀγαλματοποιόσ. { - } Εἰ̃εν, ἠ̃ν δ' ἐγώ: παρὰ δὲ δὴ Πρωταγόραν νυ̃ν ἀφικόμενοι ἐγώ τε καὶ σὺ ἀργύριον ἐκείνω̨ μισθὸν ἕτοιμοι ἐσόμεθα τελει̃ν ὑπὲρ σου̃, ἂν μὲν ἐξικνη̃ται τὰ ἡμέτερα χρήματα καὶ τούτοις πείθωμεν αὐτόν, εἰ δὲ μή, καὶ τὰ τω̃ν φίλων προσαναλίσκοντεσ. εἰ οὐ̃ν τις ἡμα̃ς περὶ ταυ̃τα οὕτω σφόδρα σπουδάζοντας ἔροιτο: "Εἰπέ μοι, ὠ̃ Σώκρατές τε καὶ 'Ιππόκρατεσ, ὡς τίνι ὄντι τω̨̃ Πρωταγόρα̨ ἐν νω̨̃ ἔχετε χρήματα τελει̃ν;" τί ἂν αὐτω̨̃ ἀποκριναίμεθα; τί ὄνομα ἄλλο γε λεγόμενον περὶ Πρω - ταγόρου ἀκούομεν; ὥσπερ περὶ Φειδίου ἀγαλματοποιὸν καὶ περὶ 'Ομήρου ποιητήν, τί τοιου̃τον περὶ Πρωταγόρου ἀκούο - μεν; { - } Σοφιστὴν δή τοι ὀνομάζουσί γε, ὠ̃ Σώκρατεσ, τὸν ἄνδρα εἰ̃ναι, ἔφη. { - } 'Ως σοφιστη̨̃ ἄρα ἐρχόμεθα τελου̃ντες τὰ χρήματα; { - } Μάλιστα. { - } Εἰ οὐ̃ν καὶ του̃τό τίς σε προσέροιτο: "Αὐτὸς δὲ δὴ ὡς τίς γενησόμενος ἔρχη̨ παρὰ τὸν Πρωτα - γόραν;" { - } Καὶ ὃς εἰ̃πεν ἐρυθριάσασ - ἤδη γὰρ ὑπέφαινέν τι ἡμέρασ, ὥστε καταφανη̃ αὐτὸν γενέσθαι - Εἰ μέν τι τοι̃ς ἔμπροσθεν ἔοικεν, δη̃λον ὅτι σοφιστὴς γενησόμενοσ. { - } Σὺ δέ, ἠ̃ν δ' ἐγώ, πρὸς θεω̃ν, οὐκ ἂν αἰσχύνοιο εἰς τοὺς 'Έλληνας σαυτὸν σοφιστὴν παρέχων; { - } Νὴ τὸν Δία, ὠ̃ Σώκρατεσ, εἴπερ γε ἃ διανοου̃μαι χρὴ λέγειν. { - } 'Αλλ' ἄρα, ὠ̃ 'Ιππόκρατεσ, μὴ οὐ τοιαύτην ὑπολαμβάνεις σου τὴν παρὰ Πρωταγόρου μάθησιν ἔσεσθαι, ἀλλ' οἵαπερ ἡ παρὰ του̃ γραμματιστου̃ ἐγένετο καὶ κιθαριστου̃ καὶ παιδοτρίβου; τούτων γὰρ σὺ ἑκάστην οὐκ ἐπὶ τέχνη̨ ἔμαθεσ, ὡς δημιουργὸς ἐσόμενοσ, ἀλλ' ἐπὶ παιδεία̨, ὡς τὸν ἰδιώτην καὶ τὸν ἐλεύθερον πρέπει. { - } Πάνυ μὲν οὐ̃ν μοι δοκει̃, ἔφη, τοιαύτη μα̃λλον εἰ̃ναι ἡ παρὰ Πρωταγόρου μάθησισ.

Οἰ̃σθα οὐ̃ν ὃ μέλλεις νυ̃ν πράττειν, ἤ σε λανθάνει; ἠ̃ν δ' ἐγώ. { - } Του̃ πέρι; { - } 'Ότι μέλλεις τὴν ψυχὴν τὴν σαυτου̃ παρασχει̃ν θεραπευ̃σαι ἀνδρί, ὡς φή̨σ, σοφιστη̨̃: ὅτι δέ ποτε ὁ σοφι - στής ἐστιν, θαυμάζοιμ' ἂν εἰ οἰ̃σθα. καίτοι εἰ του̃τ' ἀγνοει̃σ, οὐδὲ ὅτω̨ παραδίδως τὴν ψυχὴν οἰ̃σθα, οὔτ' εἰ ἀγαθω̨̃ οὔτ' εἰ κακω̨̃ πράγματι. { - } Οἰ̃μαί γ', ἔφη, εἰδέναι. { - } Λέγε δή, τί ἡγη̨̃ εἰ̃ναι τὸν σοφιστήν; { - } 'Εγὼ μέν, ἠ̃ δ' ὅσ, ὥσπερ τοὔνομα λέγει, του̃τον εἰ̃ναι τὸν τω̃ν σοφω̃ν ἐπιστήμονα. { - } Οὐκου̃ν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, του̃το μὲν ἔξεστι λέγειν καὶ περὶ ζωγράφων καὶ περὶ τεκτόνων, ὅτι οὑ̃τοί εἰσιν οἱ τω̃ν σοφω̃ν ἐπιστήμονεσ: ἀλλ' εἴ τις ἔροιτο ἡμα̃σ, "Τω̃ν τί σοφω̃ν εἰσιν οἱ ζωγράφοι ἐπι - στήμονεσ," εἴποιμεν ἄν που αὐτω̨̃ ὅτι τω̃ν πρὸς τὴν ἀπεργα - σίαν τὴν τω̃ν εἰκόνων, καὶ τἀ̃λλα οὕτωσ. εἰ δέ τις ἐκει̃νο ἔροιτο, "'Ο δὲ σοφιστὴς τω̃ν τί σοφω̃ν ἐστιν;" τί ἂν ἀποκρινοίμεθα αὐτω̨̃; ποίας ἐργασίας ἐπιστάτησ; { - } Τί ἂν εἴποιμεν αὐτὸν εἰ̃ναι, ὠ̃ Σώκρατεσ, ἢ ἐπιστάτην του̃ ποιη̃σαι δεινὸν λέγειν; { - } 'Ίσως ἄν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ἀληθη̃ λέγοιμεν, οὐ μέντοι ἱκανω̃ς γε: ἐρωτήσεως γὰρ ἔτι ἡ ἀπόκρισις ἡμι̃ν δει̃ται, περὶ ὅτου ὁ σοφιστὴς δεινὸν ποιει̃ λέγειν: ὥσπερ ὁ κιθαριστὴς δεινὸν δήπου ποιει̃ λέγειν περὶ οὑ̃περ καὶ ἐπιστήμονα, περὶ κιθαρίσεωσ: ἠ̃ γάρ; { - } Ναί. { - } Εἰ̃εν: ὁ δὲ δὴ σοφιστὴς περὶ τίνος δεινὸν ποιει̃ λέγειν; { - } Δη̃λον ὅτι περὶ οὑ̃περ καὶ ἐπίστασθαι; { - } Εἰκός γε. τί δή ἐστιν του̃το περὶ οὑ̃ αὐτός τε ἐπιστήμων ἐστὶν ὁ σοφιστὴς καὶ τὸν μαθητὴν ποιει̃; { - } Μὰ Δί', ἔφη, οὐκέτι ἔχω σοι λέγειν.

Καὶ ἐγὼ εἰ̃πον μετὰ του̃το: Τί οὐ̃ν; οἰ̃σθα εἰς οἱ̃όν τινα κίνδυνον ἔρχη̨ ὑποθήσων τὴν ψυχήν; ἢ εἰ μὲν τὸ σω̃μα ἐπιτρέπειν σε ἔδει τω̨ διακινδυνεύοντα ἢ χρηστὸν αὐτὸ γενέσθαι ἢ πονηρόν, πολλὰ ἂν περιεσκέψω εἴτ' ἐπιτρεπτέον εἴτε οὔ, καὶ εἰς συμβουλὴν τούς τε φίλους ἂν παρεκάλεις καὶ τοὺς οἰκείους σκοπούμενος ἡμέρας συχνάσ: ὃ δὲ περὶ πλείονος του̃ σώματος ἡγη̨̃, τὴν ψυχήν, καὶ ἐν ὡ̨̃ πάντ' ἐστὶν τὰ σὰ ἢ εὐ̃ ἢ κακω̃ς πράττειν, χρηστου̃ ἢ πονηρου̃ αὐτου̃ γενομένου, περὶ δὲ τούτου οὔτε τω̨̃ πατρὶ οὔτε τω̨̃ ἀδελφω̨̃ ἐπεκοινώσω οὔτε ἡμω̃ν τω̃ν ἑταίρων οὐδενί, εἴτ' ἐπιτρεπτέον εἴτε καὶ οὐ τω̨̃ ἀφικομένω̨ τούτω̨ ξένω̨ τὴν σὴν ψυχήν, ἀλλ' ἑσπέρας ἀκούσασ, ὡς φή̨σ, ὄρθριος ἥκων περὶ μὲν τούτου οὐδένα λόγον οὐδὲ συμβουλὴν ποιη̨̃, εἴτε χρὴ ἐπιτρέπειν σαυτὸν αὐτω̨̃ εἴτε μή, ἕτοιμος δ' εἰ̃ ἀναλίσκειν τά τε σαυτου̃ καὶ τὰ τω̃ν φίλων χρήματα, ὡς ἤδη διεγνωκὼς ὅτι πάντως συνεστέον Πρωταγόρα̨, ὃν οὔτε γιγνώσκεισ, ὡς φή̨σ, οὔτε διείλεξαι οὐδεπώποτε, σοφιστὴν δ' ὀνομάζεισ, τὸν δὲ σοφι- στὴν ὅτι ποτ' ἔστιν φαίνη̨ ἀγνοω̃ν, ὡ̨̃ μέλλεις σαυτὸν ἐπιτρέ - πειν; { - } Καὶ ὃς ἀκούσασ, 'Έοικεν, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, ἐξ ὡ̃ν σὺ λέγεισ. { - } ^~'Αρ' οὐ̃ν, ὠ̃ 'Ιππόκρατεσ, ὁ σοφιστὴς τυγχάνει ὢν ἔμπορός τις ἢ κάπηλος τω̃ν ἀγωγίμων, ἀφ' ὡ̃ν ψυχὴ τρέφεται; φαίνεται γὰρ ἔμοιγε τοιου̃τός τισ. { - } Τρέφεται δέ, ὠ̃ Σώκρατεσ, ψυχὴ τίνι; { - } Μαθήμασιν δήπου, ἠ̃ν δ' ἐγώ. καὶ ὅπως γε μή, ὠ̃ ἑται̃ρε, ὁ σοφιστὴς ἐπαινω̃ν ἃ πωλει̃ ἐξα - πατήση̨ ἡμα̃σ, ὥσπερ οἱ περὶ τὴν του̃ σώματος τροφήν, ὁ ἔμπορός τε καὶ κάπηλοσ. καὶ γὰρ οὑ̃τοί που ὡ̃ν ἄγουσιν ἀγωγίμων οὔτε αὐτοὶ ἴσασιν ὅτι χρηστὸν ἢ πονηρὸν περὶ τὸ σω̃μα, ἐπαινου̃σιν δὲ πάντα πωλου̃ντεσ, οὔτε οἱ ὠνούμενοι παρ' αὐτω̃ν, ἐὰν μή τις τύχη̨ γυμναστικὸς ἢ ἰατρὸς ὤν. οὕτω δὲ καὶ οἱ τὰ μαθήματα περιάγοντες κατὰ τὰς πόλεις καὶ πωλου̃ντες καὶ καπηλεύοντες τω̨̃ ἀεὶ ἐπιθυμου̃ντι ἐπαι - νου̃σιν μὲν πάντα ἃ πωλου̃σιν, τάχα δ' ἄν τινεσ, ὠ̃ ἄριστε, καὶ τούτων ἀγνοοι̃εν ὡ̃ν πωλου̃σιν ὅτι χρηστὸν ἢ πονηρὸν πρὸς τὴν ψυχήν: ὡς δ' αὕτως καὶ οἱ ὠνούμενοι παρ' αὐτω̃ν, ἐὰν μή τις τύχη̨ περὶ τὴν ψυχὴν αὐ̃ ἰατρικὸς ὤν. εἰ μὲν οὐ̃ν σὺ τυγχάνεις ἐπιστήμων τούτων τί χρηστὸν καὶ πονηρόν, ἀσφαλές σοι ὠνει̃σθαι μαθήματα καὶ παρὰ Πρω - ταγόρου καὶ παρ' ἄλλου ὁτουου̃ν: εἰ δὲ μή, ὅρα, ὠ̃ μακάριε, μὴ περὶ τοι̃ς φιλτάτοις κυβεύη̨ς τε καὶ κινδυνεύη̨σ. καὶ γὰρ δὴ καὶ πολὺ μείζων κίνδυνος ἐν τη̨̃ τω̃ν μαθημάτων ὠνη̨̃ ἢ ἐν τη̨̃ τω̃ν σιτίων. σιτία μὲν γὰρ καὶ ποτὰ πριάμενον παρὰ του̃ καπήλου καὶ ἐμπόρου ἔξεστιν ἐν ἄλλοις ἀγγείοις ἀπο - φέρειν, καὶ πρὶν δέξασθαι αὐτὰ εἰς τὸ σω̃μα πιόντα ἢ φαγόντα, καταθέμενον οἴκαδε ἔξεστιν συμβουλεύσασθαι, παρακαλέσαντα τὸν ἐπαΐοντα, ὅτι τε ἐδεστέον ἢ ποτέον καὶ ὅτι μή, καὶ ὁπόσον καὶ ὁπότε: ὥστε ἐν τη̨̃ ὠνη̨̃ οὐ μέγας ὁ κίνδυνοσ. μαθήματα δὲ οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλω̨ ἀγγείω̨ ἀπενεγ - κει̃ν, ἀλλ' ἀνάγκη καταθέντα τὴν τιμὴν τὸ μάθημα ἐν αὐτη̨̃ τη̨̃ ψυχη̨̃ λαβόντα καὶ μαθόντα ἀπιέναι ἢ βεβλαμμένον ἢ ὠφελημένον. ταυ̃τα οὐ̃ν σκοπώμεθα καὶ μετὰ τω̃ν πρεσβυ - τέρων ἡμω̃ν: ἡμει̃ς γὰρ ἔτι νέοι ὥστε τοσου̃τον πρα̃γμα διελέσθαι. νυ̃ν μέντοι, ὥσπερ ὡρμήσαμεν, ἴωμεν καὶ ἀκού - σωμεν του̃ ἀνδρόσ, ἔπειτα ἀκούσαντες καὶ ἄλλοις ἀνακοι - νωσώμεθα: καὶ γὰρ οὐ μόνος Πρωταγόρας αὐτόθι ἐστίν, ἀλλὰ καὶ 'Ιππίας ὁ 'Ηλει̃οσ - οἰ̃μαι δὲ καὶ Πρόδικον τὸν Κει̃ον - καὶ ἄλλοι πολλοὶ καὶ σοφοί.

Δόξαν ἡμι̃ν ταυ̃τα ἐπορευόμεθα: ἐπειδὴ δὲ ἐν τω̨̃ προθύρω̨ ἐγενόμεθα, ἐπιστάντες περί τινος λόγου διελεγόμεθα, ὃς ἡμι̃ν κατὰ τὴν ὁδὸν ἐνέπεσεν: ἵν' οὐ̃ν μὴ ἀτελὴς γένοιτο, ἀλλὰ διαπερανάμενοι οὕτως ἐσίοιμεν, στάντες ἐν τω̨̃ προθύρω̨ διελεγόμεθα ἕως συνωμολογήσαμεν ἀλλήλοισ. δοκει̃ οὐ̃ν μοι, ὁ θυρωρόσ, εὐνου̃χός τισ, κατήκουεν ἡμω̃ν, κινδυνεύει δὲ διὰ τὸ πλη̃θος τω̃ν σοφιστω̃ν ἄχθεσθαι τοι̃ς φοιτω̃σιν εἰς τὴν οἰκίαν: ἐπειδὴ γου̃ν ἐκρούσαμεν τὴν θύραν, ἀνοίξας καὶ ἰδὼν ἡμα̃σ, "'Έα," ἔφη, "σοφισταί τινεσ: οὐ σχολὴ αὐτω̨̃:" καὶ ἅμα ἀμφοι̃ν τοι̃ν χεροι̃ν τὴν θύραν πάνυ προθύμως ὡς οἱ̃ός τ' ἠ̃ν ἐπή - ραξεν. καὶ ἡμει̃ς πάλιν ἐκρούομεν, καὶ ὃς ἐγκεκλη̨μένης τη̃ς θύρας ἀποκρινόμενος εἰ̃πεν, "^~'Ω ἄνθρωποι," ἔφη, "οὐκ ἀκη - κόατε ὅτι οὐ σχολὴ αὐτω̨̃;" "'Αλλ' ὠγαθέ," ἔφην ἐγώ, "οὔτε παρὰ Καλλίαν ἥκομεν οὔτε σοφισταί ἐσμεν. ἀλλὰ θάρρει: Πρωταγόραν γάρ τοι δεόμενοι ἰδει̃ν ἤλθομεν: εἰσάγγειλον οὐ̃ν." μόγις οὐ̃ν ποτε ἡμι̃ν ἅνθρωπος ἀνέω̨ξεν τὴν θύραν.

'Επειδὴ δὲ εἰσήλθομεν, κατελάβομεν Πρωταγόραν ἐν τω̨̃ προστώ̨ω̨ περιπατου̃ντα, ἑξη̃ς δ' αὐτω̨̃ συμπεριεπάτουν ἐκ μὲν του̃ ἐπὶ θάτερα Καλλίας ὁ 'Ιππονίκου καὶ ὁ ἀδελφὸς αὐτου̃ ὁ ὁμομήτριοσ, Πάραλος ὁ Περικλέουσ, καὶ Χαρμίδης ὁ Γλαύ - κωνοσ, ἐκ δὲ του̃ ἐπὶ θάτερα ὁ ἕτερος τω̃ν Περικλέους Ξάνθιπποσ, καὶ Φιλιππίδης ὁ Φιλομήλου καὶ 'Αντίμοιρος ὁ Μενδαι̃οσ, ὅσπερ εὐδοκιμει̃ μάλιστα τω̃ν Πρωταγόρου μαθη - τω̃ν καὶ ἐπὶ τέχνη̨ μανθάνει, ὡς σοφιστὴς ἐσόμενοσ. τούτων δὲ οἳ ὄπισθεν ἠκολούθουν ἐπακούοντες τω̃ν λεγομένων τὸ μὲν πολὺ ξένοι ἐφαίνοντο - οὓς ἄγει ἐξ ἑκάστων τω̃ν πόλεων ὁ Πρωταγόρασ, δι' ὡ̃ν διεξέρχεται, κηλω̃ν τη̨̃ φωνη̨̃ ὥσπερ 'Ορφεύσ, οἱ δὲ κατὰ τὴν φωνὴν ἕπονται κεκηλημένοι - ἠ̃σαν δέ τινες καὶ τω̃ν ἐπιχωρίων ἐν τω̨̃ χορω̨̃. του̃τον τὸν χορὸν μάλιστα ἔγωγε ἰδὼν ἥσθην, ὡς καλω̃ς ηὐλαβου̃ντο μηδέποτε ἐμποδὼν ἐν τω̨̃ πρόσθεν εἰ̃ναι Πρωταγόρου, ἀλλ' ἐπειδὴ αὐτὸς ἀναστρέφοι καὶ οἱ μετ' ἐκείνου, εὐ̃ πως καὶ ἐν κόσμω̨ περιεσχίζοντο οὑ̃τοι οἱ ἐπήκοοι ἔνθεν καὶ ἔνθεν, καὶ ἐν κύκλω̨ περιιόντες ἀεὶ εἰς τὸ ὄπισθεν καθίσταντο κάλλιστα.

<Τὸν δὲ μετ' εἰσενόησα>, ἔφη 'Όμηροσ, 'Ιππίαν τὸν 'Ηλει̃ον, καθήμενον ἐν τω̨̃ κατ' ἀντικρὺ προστώ̨ω̨ ἐν θρόνω̨: περὶ αὐτὸν δ' ἐκάθηντο ἐπὶ βάθρων 'Ερυξίμαχός τε ὁ 'Ακουμενου̃ καὶ Φαι̃δρος ὁ Μυρρινούσιος καὶ 'Άνδρων ὁ 'Ανδροτίωνος καὶ τω̃ν ξένων πολι̃ταί τε αὐτου̃ καὶ ἄλλοι τινέσ. ἐφαίνοντο δὲ περὶ φύσεώς τε καὶ τω̃ν μετεώρων ἀστρονομικὰ ἄττα διερωτα̃ν τὸν 'Ιππίαν, ὁ δ' ἐν θρόνω̨ καθή - μενος ἑκάστοις αὐτω̃ν διέκρινεν καὶ διεξή̨ει τὰ ἐρωτώμενα.

Καὶ μὲν δὴ <καὶ Τάνταλόν> γε <εἰσει̃δον> - ἐπεδήμει γὰρ ἄρα καὶ Πρόδικος ὁ Κει̃οσ - ἠ̃ν δὲ ἐν οἰκήματί τινι, ὡ̨̃ πρὸ του̃ μὲν ὡς ταμιείω̨ ἐχρη̃το 'Ιππόνικοσ, νυ̃ν δὲ ὑπὸ του̃ πλήθους τω̃ν καταλυόντων ὁ Καλλίας καὶ του̃το ἐκκενώσας ξένοις κατάλυσιν πεποίηκεν. ὁ μὲν οὐ̃ν Πρόδικος ἔτι κατέ - κειτο, ἐγκεκαλυμμένος ἐν κω̨δίοις τισὶν καὶ στρώμασιν καὶ μάλα πολλοι̃σ, ὡς ἐφαίνετο: παρεκάθηντο δὲ αὐτω̨̃ ἐπὶ ται̃ς πλησίον κλίναις Παυσανίας τε ὁ ἐκ Κεραμέων καὶ μετὰ Παυσανίου νέον τι ἔτι μειράκιον, ὡς μὲν ἐγὠ̨̃μαι καλόν τε κἀγαθὸν τὴν φύσιν, τὴν δ' οὐ̃ν ἰδέαν πάνυ καλόσ. ἔδοξα ἀκου̃σαι ὄνομα αὐτω̨̃ εἰ̃ναι 'Αγάθωνα, καὶ οὐκ ἂν θαυμάζοιμι εἰ παιδικὰ Παυσανίου τυγχάνει ὤν. του̃τό τ' ἠ̃ν τὸ μειρά - κιον, καὶ τὼ 'Αδειμάντω ἀμφοτέρω, ὅ τε Κήπιδος καὶ ὁ Λευκολοφίδου, καὶ ἄλλοι τινὲς ἐφαίνοντο: περὶ δὲ ὡ̃ν διελέ - γοντο οὐκ ἐδυνάμην ἔγωγε μαθει̃ν ἔξωθεν, καίπερ λιπαρω̃ς ἔχων ἀκούειν του̃ Προδίκου - πάσσοφος γάρ μοι δοκει̃ ἁνὴρ εἰ̃ναι καὶ θει̃οσ - ἀλλὰ διὰ τὴν βαρύτητα τη̃ς φωνη̃ς βόμβος τις ἐν τω̨̃ οἰκήματι γιγνόμενος ἀσαφη̃ ἐποίει τὰ λεγόμενα.

Καὶ ἡμει̃ς μὲν ἄρτι εἰσεληλύθεμεν, κατόπιν δὲ ἡμω̃ν ἐπειση̃λθον 'Αλκιβιάδης τε ὁ καλόσ, ὡς φὴ̨ς σὺ καὶ ἐγὼ πείθομαι, καὶ Κριτίας ὁ Καλλαίσχρου.

'Ημει̃ς οὐ̃ν ὡς εἰσήλθομεν, ἔτι σμίκρ' ἄττα διατρίψαντες καὶ ταυ̃τα διαθεασάμενοι προση̨̃μεν πρὸς τὸν Πρωταγόραν, καὶ ἐγὼ εἰ̃πον: ^~'Ω Πρωταγόρα, πρὸς σέ τοι ἤλθομεν ἐγώ τε καὶ 'Ιπποκράτης οὑ̃τοσ.

Πότερον, ἔφη, μόνω̨ βουλόμενοι διαλεχθη̃ναι ἢ καὶ μετὰ τω̃ν ἄλλων;

'Ημι̃ν μέν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, οὐδὲν διαφέρει: ἀκούσας δὲ οὑ̃ ἕνεκα ἤλθομεν, αὐτὸς σκέψαι.

Τί οὐ̃ν δή ἐστιν, ἔφη, οὑ̃ ἕνεκα ἥκετε;

'Ιπποκράτης ὅδε ἐστὶν μὲν τω̃ν ἐπιχωρίων, 'Απολλοδώρου ὑόσ, οἰκίας μεγάλης τε καὶ εὐδαίμονοσ, αὐτὸς δὲ τὴν φύσιν δοκει̃ ἐνάμιλλος εἰ̃ναι τοι̃ς ἡλικιώταισ. ἐπιθυμει̃ν δέ μοι δοκει̃ ἐλλόγιμος γενέσθαι ἐν τη̨̃ πόλει, του̃το δὲ οἴεταί οἱ μάλιστ' ἂ[ν] γενέσθαι, εἰ σοὶ συγγένοιτο: ταυ̃τ' οὐ̃ν ἤδη σὺ σκόπει, πότερον περὶ αὐτω̃ν μόνος οἴει δει̃ν διαλέγεσθαι πρὸς μόνουσ, ἢ μετ' ἄλλων.

'Ορθω̃σ, ἔφη, προμηθη̨̃, ὠ̃ Σώκρατεσ, ὑπὲρ ἐμου̃. ξένον γὰρ ἄνδρα καὶ ἰόντα εἰς πόλεις μεγάλασ, καὶ ἐν ταύταις πείθοντα τω̃ν νέων τοὺς βελτίστους ἀπολείποντας τὰς τω̃ν ἄλλων συνουσίασ, καὶ οἰκείων καὶ ὀθνείων, καὶ πρεσβυτέρων καὶ νεωτέρων, ἑαυτω̨̃ συνει̃ναι ὡς βελτίους ἐσομένους διὰ τὴν ἑαυτου̃ συνουσίαν, χρὴ εὐλαβει̃σθαι τὸν ταυ̃τα πράτ - τοντα: οὐ γὰρ σμικροὶ περὶ αὐτὰ φθόνοι τε γίγνονται καὶ ἄλλαι δυσμένειαί τε καὶ ἐπιβουλαί. ἐγὼ δὲ τὴν σοφιστικὴν τέχνην φημὶ μὲν εἰ̃ναι παλαιάν, τοὺς δὲ μεταχειριζομένους αὐτὴν τω̃ν παλαιω̃ν ἀνδρω̃ν, φοβουμένους τὸ ἐπαχθὲς αὐτη̃σ, πρόσχημα ποιει̃σθαι καὶ προκαλύπτεσθαι, τοὺς μὲν ποίησιν, οἱ̃ον 'Όμηρόν τε καὶ 'Ησίοδον καὶ Σιμωνίδην, τοὺς δὲ αὐ̃ τελετάς τε καὶ χρησμω̨δίασ, τοὺς ἀμφί τε 'Ορφέα καὶ Μου - σαι̃ον: ἐνίους δέ τινας ἤ̨σθημαι καὶ γυμναστικήν, οἱ̃ον 'Ίκκος τε ὁ Ταραντι̃νος καὶ ὁ νυ̃ν ἔτι ὢν οὐδενὸς ἥττων σοφιστὴς 'Ηρόδικος ὁ Σηλυμβριανόσ, τὸ δὲ ἀρχαι̃ον Μεγαρεύσ: μου - σικὴν δὲ 'Αγαθοκλη̃ς τε ὁ ὑμέτερος πρόσχημα ἐποιήσατο, μέγας ὢν σοφιστήσ, καὶ Πυθοκλείδης ὁ Κει̃ος καὶ ἄλλοι πολ - λοί. οὑ̃τοι πάντεσ, ὥσπερ λέγω, φοβηθέντες τὸν φθόνον ται̃ς τέχναις ταύταις παραπετάσμασιν ἐχρήσαντο. ἐγὼ δὲ τούτοισ ἅπασιν κατὰ του̃το εἰ̃ναι οὐ συμφέρομαι: ἡγου̃μαι γὰρ αὐτοὺς οὔ τι διαπράξασθαι ὃ ἐβουλήθησαν - οὐ γὰρ λαθει̃ν τω̃ν ἀνθρώπων τοὺς δυναμένους ἐν ται̃ς πόλεσι πράττειν, ὡ̃νπερ ἕνεκα ταυ̃τ' ἐστὶν τὰ προσχήματα: ἐπεὶ οἵ γε πολλοὶ ὡς ἔπος εἰπει̃ν οὐδὲν αἰσθάνονται, ἀλλ' ἅττ' ἂν οὑ̃τοι διαγγέλ - λωσι, ταυ̃τα ὑμνου̃σιν - τὸ οὐ̃ν ἀποδιδράσκοντα μὴ δύνασθαι ἀποδρα̃ναι, ἀλλὰ καταφανη̃ εἰ̃ναι, πολλὴ μωρία καὶ του̃ ἐπιχειρήματοσ, καὶ πολὺ δυσμενεστέρους παρέχεσθαι ἀνάγκη τοὺς ἀνθρώπουσ: ἡγου̃νται γὰρ τὸν τοιου̃τον πρὸς τοι̃ς ἄλλοις καὶ πανου̃ργον εἰ̃ναι. ἐγὼ οὐ̃ν τούτων τὴν ἐναντίαν ἅπασαν ὁδὸν ἐλήλυθα, καὶ ὁμολογω̃ τε σοφιστὴς εἰ̃ναι καὶ παιδεύειν ἀνθρώπουσ, καὶ εὐλάβειαν ταύτην οἰ̃μαι βελτίω ἐκείνης εἰ̃ναι, τὸ ὁμολογει̃ν μα̃λλον ἢ ἔξαρνον εἰ̃ναι: καὶ ἄλλας πρὸς ταύτη̨ ἔσκεμμαι, ὥστε, σὺν θεω̨̃ εἰπει̃ν, μηδὲν δεινὸν πάσχειν διὰ τὸ ὁμολογει̃ν σοφιστὴς εἰ̃ναι. καίτοι πολλά γε ἔτη ἤδη εἰμὶ ἐν τη̨̃ τέχνη̨: καὶ γὰρ καὶ τὰ σύμπαντα πολλά μοί ἐστιν - οὐδενὸς ὅτου οὐ πάντων ἂν ὑμω̃ν καθ' ἡλικίαν πατὴρ εἴην - ὥστε πολύ μοι ἥδιστόν ἐστιν, εἴ τι βούλεσθε, περὶ τούτων ἁπάντων ἐναντίον τω̃ν ἔνδον ὄντων τὸν λόγον ποιει̃σθαι.

Καὶ ἐγώ - ὑπώπτευσα γὰρ βούλεσθαι αὐτὸν τω̨̃ τε Προδίκω̨ καὶ τω̨̃ 'Ιππία̨ ἐνδείξασθαι καὶ καλλωπίσασθαι ὅτι ἐρασταὶ αὐτου̃ ἀφιγμένοι εἰ̃μεν - Τί οὐ̃ν, ἔφην ἐγώ, οὐ καὶ Πρό - δικον καὶ 'Ιππίαν ἐκαλέσαμεν καὶ τοὺς μετ' αὐτω̃ν, ἵνα ἐπακούσωσιν ἡμω̃ν;

Πάνυ μὲν οὐ̃ν, ἔφη ὁ Πρωταγόρασ.

Βούλεσθε οὐ̃ν, ὁ Καλλίας ἔφη, συνέδριον κατασκευάσωμεν, ἵνα καθεζόμενοι διαλέγησθε;

'Εδόκει χρη̃ναι: ἅσμενοι δὲ πάντες ἡμει̃σ, ὡς ἀκουσόμενοι ἀνδρω̃ν σοφω̃ν, καὶ αὐτοί τε ἀντιλαβόμενοι τω̃ν βάθρων καὶ τω̃ν κλινω̃ν κατεσκευάζομεν παρὰ τω̨̃ 'Ιππία̨ - ἐκει̃ γὰρ προϋπη̃ρχε τὰ βάθρα - ἐν δὲ τούτω̨ Καλλίας τε καὶ 'Αλκιβιάδης ἡκέτην ἄγοντε τὸν Πρόδικον, ἀναστήσαντες ἐκ τη̃ς κλίνησ, καὶ τοὺς μετὰ του̃ Προδίκου.

'Επεὶ δὲ πάντες συνεκαθεζόμεθα, ὁ Πρωταγόρασ, Νυ̃ν δὴ ἄν, ἔφη, λέγοισ, ὠ̃ Σώκρατεσ, ἐπειδὴ καὶ οἵδε πάρεισιν, περὶ ὡ̃ν ὀλίγον πρότερον μνείαν ἐποιου̃ πρὸς ἐμὲ ὑπὲρ του̃ νεανίσκου.

Καὶ ἐγὼ εἰ̃πον ὅτι 'Η αὐτή μοι ἀρχή ἐστιν, ὠ̃ Πρωταγόρα, ἥπερ ἄρτι, περὶ ὡ̃ν ἀφικόμην. 'Ιπποκράτης γὰρ ὅδε τυγχάνει ἐν ἐπιθυμία̨ ὢν τη̃ς ση̃ς συνουσίασ: ὅτι οὐ̃ν αὐτω̨̃ ἀποβήσεται, ἐάν σοι συνη̨̃, ἡδέως ἄν φησι πυθέσθαι. τοσου̃τος ὅ γε ἡμέτερος λόγοσ.

'Υπολαβὼν οὐ̃ν ὁ Πρωταγόρας εἰ̃πεν: ^~'Ω νεανίσκε, ἔσται τοίνυν σοι, ἐὰν ἐμοὶ συνη̨̃σ, ἡ̨̃ ἂν ἡμέρα̨ ἐμοὶ συγγένη̨, ἀπιέναι οἴκαδε βελτίονι γεγονότι, καὶ ἐν τη̨̃ ὑστεραία̨ ταὐτὰ ταυ̃τα: καὶ ἑκάστης ἡμέρας ἀεὶ ἐπὶ τὸ βέλτιον ἐπιδιδόναι.

Καὶ ἐγὼ ἀκούσας εἰ̃πον: ^~'Ω Πρωταγόρα, του̃το μὲν οὐδὲν θαυμαστὸν λέγεισ, ἀλλὰ εἰκόσ, ἐπεὶ κἂν σύ, καίπερ τηλι - κου̃τος ὢν καὶ οὕτως σοφόσ, εἴ τίς σε διδάξειεν ὃ μὴ τυγ - χάνοις ἐπιστάμενοσ, βελτίων ἂν γένοιο. ἀλλὰ μὴ οὕτωσ, ἀλλ' ὥσπερ ἂν εἰ αὐτίκα μάλα μεταβαλὼν τὴν ἐπιθυμίαν 'Ιπποκράτης ὅδε ἐπιθυμήσειεν τη̃ς συνουσίας τούτου του̃ νεανίσκου του̃ νυ̃ν νεωστὶ ἐπιδημου̃ντοσ, Ζευξίππου του̃ 'Ηρακλεώτου, καὶ ἀφικόμενος παρ' αὐτόν, ὥσπερ παρὰ σὲ νυ̃ν, ἀκούσειεν αὐτου̃ ταὐτὰ ταυ̃τα ἅπερ σου̃, ὅτι ἑκάστης ἡμέρας συνὼν αὐτω̨̃ βελτίων ἔσται καὶ ἐπιδώσει, εἰ αὐτὸν ἐπανέροιτο: "Τί δὴ φὴ̨ς βελτίω ἔσεσθαι καὶ εἰς τί ἐπιδώ - σειν;" εἴποι ἂν αὐτω̨̃ ὁ Ζεύξιππος ὅτι πρὸς γραφικήν: κἂν εἰ 'Ορθαγόρα̨ τω̨̃ Θηβαίω̨ συγγενόμενοσ, ἀκούσας ἐκείνου ταὐτὰ ταυ̃τα ἅπερ σου̃, ἐπανέροιτο αὐτὸν εἰς ὅτι βελτίων καθ' ἡμέραν ἔσται συγγιγνόμενος ἐκείνω̨, εἴποι ἂν ὅτι εἰς αὔλησιν: οὕτω δὴ καὶ σὺ εἰπὲ τω̨̃ νεανίσκω̨ καὶ ἐμοὶ ὑπὲρ τούτου ἐρωτω̃ντι, 'Ιπποκράτης ὅδε Πρωταγόρα̨ συγγενόμενοσ, ἡ̨̃ ἂν αὐτω̨̃ ἡμέρα̨ συγγένηται, βελτίων ἄπεισι γενόμενος καὶ τω̃ν ἄλλων ἡμερω̃ν ἑκάστης οὕτως ἐπιδώσει εἰς τί, ὠ̃ Πρωταγόρα, καὶ περὶ του̃;

Καὶ ὁ Πρωταγόρας ἐμου̃ ταυ̃τα ἀκούσασ, Σύ τε καλω̃ς ἐρωτα̨̃σ, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, καὶ ἐγὼ τοι̃ς καλω̃ς ἐρωτω̃σι χαίρω ἀποκρινόμενοσ. 'Ιπποκράτης γὰρ παρ' ἐμὲ ἀφικό - μενος οὐ πείσεται ἅπερ ἂν ἔπαθεν ἄλλω̨ τω̨ συγγενόμενος τω̃ν σοφιστω̃ν. οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι λωβω̃νται τοὺς νέουσ: τὰς γὰρ τέχνας αὐτοὺς πεφευγότας ἄκοντας πάλιν αὐ̃ ἄγοντες ἐμβάλλουσιν εἰς τέχνασ, λογισμούς τε καὶ ἀστρονομίαν καὶ γεωμετρίαν καὶ μουσικὴν διδάσκοντεσ - καὶ ἅμα εἰς τὸν 'Ιππίαν ἀπέβλεψεν - παρὰ δ' ἐμὲ ἀφικόμενος μαθήσεται οὐ περὶ ἄλλου του ἢ περὶ οὑ̃ ἥκει. τὸ δὲ μάθημά ἐστιν εὐβουλία περὶ τω̃ν οἰκείων, ὅπως ἂν ἄριστα τὴν αὑτου̃ οἰκίαν διοικοι̃, καὶ περὶ τω̃ν τη̃ς πόλεωσ, ὅπως τὰ τη̃ς πόλεως δυνατώτατος ἂν εἴη καὶ πράττειν καὶ λέγειν.

^~'Αρα, ἔφην ἐγώ, ἕπομαί σου τω̨̃ λόγω̨; δοκει̃ς γάρ μοι λέγειν τὴν πολιτικὴν τέχνην καὶ ὑπισχνει̃σθαι ποιει̃ν ἄνδρας ἀγαθοὺς πολίτασ.

Αὐτὸ μὲν οὐ̃ν του̃τό ἐστιν, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, τὸ ἐπάγγελμα ὃ ἐπαγγέλλομαι.

^~'Η καλόν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, τέχνημα ἄρα κέκτησαι, εἴπερ κέκτησαι: οὐ γάρ τι ἄλλο πρός γε σὲ εἰρήσεται ἢ ἅπερ νοω̃. ἐγὼ γὰρ του̃το, ὠ̃ Πρωταγόρα, οὐκ ὤ̨μην διδακτὸν εἰ̃ναι, σοὶ δὲ λέγοντι οὐκ ἔχω ὅπως [ἂν] ἀπιστω̃. ὅθεν δὲ αὐτὸ ἡγου̃μαι οὐ διδακτὸν εἰ̃ναι μηδ' ὑπ' ἀνθρώπων παρα - σκευαστὸν ἀνθρώποισ, δίκαιός εἰμι εἰπει̃ν. ἐγὼ γὰρ 'Αθη - ναίουσ, ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι 'Έλληνεσ, φημὶ σοφοὺς εἰ̃ναι. ὁρω̃ οὐ̃ν, ὅταν συλλεγω̃μεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν, ἐπειδὰν μὲν περὶ οἰκοδομίας τι δέη̨ πρα̃ξαι τὴν πόλιν, τοὺς οἰκοδόμους μεταπεμπομένους συμβούλους περὶ τω̃ν οἰκοδομημάτων, ὅταν δὲ περὶ ναυπηγίασ, τοὺς ναυπηγούσ, καὶ τἀ̃λλα πάντα οὕτωσ, ὅσα ἡγου̃νται μαθητά τε καὶ διδακτὰ εἰ̃ναι: ἐὰν δέ τις ἄλλος ἐπιχειρη̨̃ αὐτοι̃ς συμβουλεύειν ὃν ἐκει̃νοι μὴ οἴονται δη - μιουργὸν εἰ̃ναι, κἂν πάνυ καλὸς ἠ̨̃ καὶ πλούσιος καὶ τω̃ν γενναίων, οὐδέν τι μα̃λλον ἀποδέχονται, ἀλλὰ καταγελω̃σι καὶ θορυβου̃σιν, ἕως ἂν ἢ αὐτὸς ἀποστη̨̃ ὁ ἐπιχειρω̃ν λέγειν καταθορυβηθείσ, ἢ οἱ τοξόται αὐτὸν ἀφελκύσωσιν ἢ ἐξάρωνται κελευόντων τω̃ν πρυτάνεων. περὶ μὲν οὐ̃ν ὡ̃ν οἴονται ἐν τέχνη̨ εἰ̃ναι, οὕτω διαπράττονται: ἐπειδὰν δέ τι περὶ τω̃ν τη̃ς πόλεως διοικήσεως δέη̨ βουλεύσασθαι, συμβουλεύει αὐτοι̃ς ἀνιστάμενος περὶ τούτων ὁμοίως μὲν τέκτων, ὁμοίως δὲ χαλκεὺς σκυτοτόμοσ, ἔμπορος ναύκληροσ, πλούσιος πένησ, γενναι̃ος ἀγεννήσ, καὶ τούτοις οὐδεὶς του̃το ἐπιπλήττει ὥσπερ τοι̃ς πρότερον, ὅτι οὐδαμόθεν μαθών, οὐδὲ ὄντος διδασκάλου οὐδενὸς αὐτω̨̃, ἔπειτα συμβουλεύειν ἐπιχειρει̃: δη̃λον γὰρ ὅτι οὐχ ἡγου̃νται διδακτὸν εἰ̃ναι. μὴ τοίνυν ὅτι τὸ κοινὸν τη̃ς πόλεως οὕτως ἔχει, ἀλλὰ ἰδία̨ ἡμι̃ν οἱ σοφώτατοι καὶ ἄριστοι τω̃ν πολιτω̃ν ταύτην τὴν ἀρετὴν ἣν ἔχουσιν οὐχ οἱ̃οί τε ἄλλοις παραδιδόναι: ἐπεὶ Περικλη̃σ, ὁ τουτωνὶ τω̃ν νεανίσκων πατήρ, τούτους ἃ μὲν διδασκάλων εἴχετο καλω̃ς καὶ εὐ̃ ἐπαίδευσεν, ἃ δὲ αὐτὸς σοφός ἐστιν οὔτε αὐτὸς παιδεύει οὔτε τω̨ ἄλλω̨ παραδίδωσιν, ἀλλ' αὐτοὶ περιιόντες νέμονται ὥσπερ ἄφετοι, ἐάν που αὐτόματοι περιτύχωσιν τη̨̃ ἀρετη̨̃. εἰ δὲ βούλει, Κλεινίαν, τὸν 'Αλκιβιάδου τουτουὶ̈ νεώτερον ἀδελφόν, ἐπιτρο - πεύων ὁ αὐτὸς οὑ̃τος ἀνὴρ Περικλη̃σ, δεδιὼς περὶ αὐτου̃ μὴ διαφθαρη̨̃ δὴ ὑπὸ 'Αλκιβιάδου, ἀποσπάσας ἀπὸ τούτου, κατα- θέμενος ἐν 'Αρίφρονος ἐπαίδευε: καὶ πρὶν ἓξ μη̃νας γεγονέναι, ἀπέδωκε τούτω̨ οὐκ ἔχων ὅτι χρήσαιτο αὐτω̨̃. καὶ ἄλλους σοι παμπόλλους ἔχω λέγειν, οἳ αὐτοὶ ἀγαθοὶ ὄντες οὐδένα πώποτε βελτίω ἐποίησαν οὔτε τω̃ν οἰκείων οὔτε τω̃ν ἀλλοτρίων. ἐγὼ οὐ̃ν, ὠ̃ Πρωταγόρα, εἰς ταυ̃τα ἀποβλέπων οὐχ ἡγου̃μαι διδακτὸν εἰ̃ναι ἀρετήν: ἐπειδὴ δέ σου ἀκούω ταυ̃τα λέγοντοσ, κάμπτομαι καὶ οἰ̃μαί τί σε λέγειν διὰ τὸ ἡγει̃σθαί σε πολλω̃ν μὲν ἔμπειρον γεγονέναι, πολλὰ δὲ μεμαθηκέναι, τὰ δὲ αὐτὸν ἐξηυρηκέναι. εἰ οὐ̃ν ἔχεις ἐναργέστερον ἡμι̃ν ἐπιδει̃ξαι ὡς διδακτόν ἐστιν ἡ ἀρετή, μὴ φθονήση̨ς ἀλλ' ἐπίδειξον.

'Αλλ', ὠ̃ Σώκρατεσ, ἔφη, οὐ φθονήσω: ἀλλὰ πότερον ὑμι̃ν, ὡς πρεσβύτερος νεωτέροισ, μυ̃θον λέγων ἐπιδείξω ἢ λόγω̨ διεξελθών;

Πολλοὶ οὐ̃ν αὐτω̨̃ ὑπέλαβον τω̃ν παρακαθημένων ὁποτέρως βούλοιτο οὕτως διεξιέναι. Δοκει̃ τοίνυν μοι, ἔφη, χαριέ - στερον εἰ̃ναι μυ̃θον ὑμι̃ν λέγειν.

^~'Ην γάρ ποτε χρόνος ὅτε θεοὶ μὲν ἠ̃σαν, θνητὰ δὲ γένη οὐκ ἠ̃ν. ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτοις χρόνος ἠ̃λθεν εἱμαρμένος γενέσεωσ, τυπου̃σιν αὐτὰ θεοὶ γη̃ς ἔνδον ἐκ γη̃ς καὶ πυρὸς μείξαντες καὶ τω̃ν ὅσα πυρὶ καὶ γη̨̃ κεράννυται. ἐπειδὴ δ' ἄγειν αὐτὰ πρὸς φω̃ς ἔμελλον, προσέταξαν Προμηθει̃ καὶ 'Επιμηθει̃ κοσμη̃σαί τε καὶ νει̃μαι δυνάμεις ἑκάστοις ὡς πρέπει. Προμηθέα δὲ παραιτει̃ται 'Επιμηθεὺς αὐτὸς νει̃μαι, "Νείμαντος δέ μου," ἔφη, "ἐπίσκεψαι:" καὶ οὕτω πείσας νέμει. νέμων δὲ τοι̃ς μὲν ἰσχὺν ἄνευ τάχους προση̃πτεν, τοὺς δ' ἀσθενεστέρους τάχει ἐκόσμει: τοὺς δὲ ὥπλιζε, τοι̃ς δ' ἄοπλον διδοὺς φύσιν ἄλλην τιν' αὐτοι̃ς ἐμηχανα̃το δύναμιν εἰς σωτηρίαν. ἃ μὲν γὰρ αὐτω̃ν σμικρότητι ἤμπισχεν, πτηνὸν φυγὴν ἢ κατάγειον οἴκησιν ἔνεμεν: ἃ δὲ ηὐ̃ξε μεγέθει, τω̨̃δε αὐτω̨̃ αὐτὰ ἔσω̨ζεν: καὶ τἀ̃λλα οὕτως ἐπανισω̃ν ἔνεμεν. ταυ̃τα δὲ ἐμηχανα̃το εὐλάβειαν ἔχων μή τι γένος ἀϊστωθείη: ἐπειδὴ δὲ αὐτοι̃ς ἀλληλοφθοριω̃ν διαφυγὰς ἐπήρκεσε, πρὸς τὰς ἐκ Διὸς ὥρας εὐμάρειαν ἐμηχανα̃το ἀμφιεννὺς αὐτὰ πυκναι̃ς τε θριξὶν καὶ στερεοι̃ς δέρμασιν, ἱκανοι̃ς μὲν ἀμυ̃ναι χειμω̃να, δυνατοι̃ς δὲ καὶ καύματα, καὶ εἰς εὐνὰς ἰου̃σιν ὅπως ὑπάρχοι τὰ αὐτὰ ταυ̃τα στρωμνὴ οἰκεία τε καὶ αὐτοφυὴς ἑκάστω̨: καὶ ὑποδω̃ν τὰ μὲν ὁπλαι̃σ, τὰ δὲ [θριξὶν καὶ] δέρμασιν στερεοι̃ς καὶ ἀναίμοισ. τοὐντευ̃θεν τροφὰς ἄλλοις ἄλλας ἐξεπόριζεν, τοι̃ς μὲν ἐκ γη̃ς βοτάνην, ἄλλοις δὲ δένδρων καρπούσ, τοι̃ς δὲ ῥίζασ: ἔστι δ' οἱ̃ς ἔδωκεν εἰ̃ναι τροφὴν ζώ̨ων ἄλλων βοράν: καὶ τοι̃ς μὲν ὀλιγογονίαν προση̃ψε, τοι̃ς δ' ἀναλισκομένοις ὑπὸ τούτων πολυγονίαν, σωτηρίαν τω̨̃ γένει πορίζων. ἅτε δὴ οὐ̃ν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ 'Επιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα: λοιπὸν δὴ ἀκό - σμητον ἔτι αὐτω̨̃ ἠ̃ν τὸ ἀνθρώπων γένοσ, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. ἀπορου̃ντι δὲ αὐτω̨̃ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψό - μενος τὴν νομήν, καὶ ὁρα̨̃ τὰ μὲν ἄλλα ζω̨̃α ἐμμελω̃ς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον: ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρη̃ν, ἐν ἡ̨̃ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γη̃ς εἰς φω̃σ. ἀπορία̨ οὐ̃ν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τω̨̃ ἀνθρώπω̨ εὕροι, κλέπτει 'Ηφαίστου καὶ 'Αθηνα̃ς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί - ἀμήχανον γὰρ ἠ̃ν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τω̨ ἢ χρησίμην γενέσθαι - καὶ οὕτω δὴ δωρει̃ται ἀνθρώπω̨. τὴν μὲν οὐ̃ν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτη̨ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἰ̃χεν: ἠ̃ν γὰρ παρὰ τω̨̃ Διί. τω̨̃ δὲ Προμηθει̃ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν του̃ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθει̃ν - πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἠ̃σαν - εἰς δὲ τὸ τη̃ς 'Αθηνα̃ς καὶ 'Ηφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ὡ̨̃ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν του̃ 'Ηφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τη̃ς 'Αθηνα̃ς δίδωσιν ἀνθρώπω̨, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπω̨ του̃ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι' 'Επιμηθέα ὕστερον, ἡ̨̃περ λέγεται, κλοπη̃ς δίκη μετη̃λθεν.

'Επειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρασ, πρω̃τον μὲν διὰ τὴν του̃ θεου̃ συγγένειαν ζώ̨ων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεω̃ν: ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο τη̨̃ τέχνη̨, καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθη̃τας καὶ ὑποδέσεις καὶ στρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γη̃ς τροφὰς ηὕρετο. οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ' ἀρχὰς ἄνθρωποι ὤ̨κουν σποράδην, πόλεις δὲ οὐκ ἠ̃σαν: ἀπώλλυντο οὐ̃ν ὑπὸ τω̃ν θηρίων διὰ τὸ πανταχη̨̃ αὐτω̃ν ἀσθενέστεροι εἰ̃ναι, καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοι̃ς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἠ̃ν, πρὸς δὲ τὸν τω̃ν θηρίων πόλεμον ἐνδεής - πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἰ̃χον, ἡ̃ς μέρος πολεμική - ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σώ̨ζεσθαι κτίζοντες πόλεισ: ὅτ' οὐ̃ν ἁθροισθει̃εν, ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο. Ζεὺς οὐ̃ν δείσας περὶ τω̨̃ γένει ἡμω̃ν μὴ ἀπόλοιτο πα̃ν, 'Ερμη̃ν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδω̃ τε καὶ δίκην, ἵν' εἰ̃εν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. ἐρωτα̨̃ οὐ̃ν 'Ερμη̃ς Δία τίνα οὐ̃ν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδω̃ ἀνθρώ - ποισ: "Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; νενέμηνται δὲ ὡ̃δε: εἱ̃ς ἔχων ἰατρικὴν πολλοι̃ς ἱκανὸς ἰδιώταισ, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί: καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδω̃ οὕτω θω̃ ἐν τοι̃ς ἀνθρώποισ, ἢ ἐπὶ πάντας νείμω;" "'Επὶ πάντασ," ἔφη ὁ Ζεύσ, "καὶ πάντες μετεχόντων: οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεισ, εἰ ὀλίγοι αὐτω̃ν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνω̃ν: καὶ νόμον γε θὲς παρ' ἐμου̃ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδου̃ς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεωσ." οὕτω δή, ὠ̃ Σώκρατεσ, καὶ διὰ ταυ̃τα οἵ τε ἄλλοι καὶ 'Αθηναι̃οι, ὅταν μὲν περὶ ἀρετη̃ς τεκτονικη̃ς ἠ̨̃ λόγος ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικη̃σ, ὀλίγοις οἴονται μετει̃ναι συμβουλη̃σ, καὶ ἐάν τις ἐκτὸς ὢν τω̃ν ὀλίγων συμβουλεύη̨, οὐκ ἀνέχονται, ὡς σὺ φή̨σ - εἰκότωσ, ὡς ἐγώ φημι - ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν πολιτικη̃ς ἀρετη̃ς ἴωσιν, ἣν δει̃ διὰ δικαιοσύνης πα̃σαν ἰέναι καὶ σωφροσύνησ, εἰκότως ἅπαντος ἀνδρὸς ἀνέχονται, ὡς παντὶ προση̃κον ταύτης γε μετέχειν τη̃ς ἀρετη̃ς ἢ μὴ εἰ̃ναι πόλεισ. αὕτη, ὠ̃ Σώκρατεσ, τούτου αἰτία.

'Ίνα δὲ μὴ οἴη̨ ἀπατα̃σθαι ὡς τω̨̃ ὄντι ἡγου̃νται πάντες ἄνθρωποι πάντα ἄνδρα μετέχειν δικαιοσύνης τε καὶ τη̃ς ἄλλης πολιτικη̃ς ἀρετη̃σ, τόδε αὐ̃ λαβὲ τεκμήριον. ἐν γὰρ ται̃ς ἄλλαις ἀρεται̃σ, ὥσπερ σὺ λέγεισ, ἐάν τις φη̨̃ ἀγαθὸς αὐλητὴς εἰ̃ναι, ἢ ἄλλην ἡντινου̃ν τέχνην ἣν μή ἐστιν, ἢ καταγελω̃σιν ἢ χαλεπαίνουσιν, καὶ οἱ οἰκει̃οι προσιόντες νουθετου̃σιν ὡς μαινόμενον: ἐν δὲ δικαιοσύνη̨ καὶ ἐν τη̨̃ ἄλλη̨ πολιτικη̨̃ ἀρετη̨̃, ἐάν τινα καὶ εἰδω̃σιν ὅτι ἄδικός ἐστιν, ἐὰν οὑ̃τος αὐτὸς καθ' αὑτου̃ τἀληθη̃ λέγη̨ ἐναντίον πολλω̃ν, ὃ ἐκει̃ σωφροσύνην ἡγου̃ντο εἰ̃ναι, τἀληθη̃ λέγειν, ἐνταυ̃θα μανίαν, καί φασιν πάντας δει̃ν φάναι εἰ̃ναι δικαίουσ, ἐάντε ὠ̃σιν ἐάντε μή, ἢ μαίνεσθαι τὸν μὴ προσποιούμενον [δικαιοσύνην]: ὡς ἀναγκαι̃ον οὐδένα ὅντιν' οὐχὶ ἁμω̃ς γέ πως μετέχειν αὐτη̃σ, ἢ μὴ εἰ̃ναι ἐν ἀνθρώποισ.

'Ότι μὲν οὐ̃ν πάντ' ἄνδρα εἰκότως ἀποδέχονται περὶ ταύτης τη̃ς ἀρετη̃ς σύμβουλον διὰ τὸ ἡγει̃σθαι παντὶ μετει̃ναι αὐτη̃σ, ταυ̃τα λέγω: ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγου̃νται εἰ̃ναι οὐδ' ἀπὸ του̃ αὐτομάτου, ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγί - γνεσθαι ὡ̨̃ ἂν παραγίγνηται, του̃τό σοι μετὰ του̃το πειράσομαι ἀποδει̃ξαι. ὅσα γὰρ ἡγου̃νται ἀλλήλους κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχη̨, οὐδεὶς θυμου̃ται οὐδὲ νουθετει̃ οὐδὲ διδάσκει οὐδὲ κολάζει τοὺς ταυ̃τα ἔχοντασ, ἵνα μὴ τοιου̃τοι ὠ̃σιν, ἀλλ' ἐλεου̃σιν: οἱ̃ον τοὺς αἰσχροὺς ἢ σμικροὺς ἢ ἀσθενει̃ς τίς οὕτως ἀνόητος ὥστε τι τούτων ἐπιχειρει̃ν ποιει̃ν; ταυ̃τα μὲν γὰρ οἰ̃μαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχη̨ τοι̃ς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοισ: ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχη̃ς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποισ, ἐάν τις ταυ̃τα μὴ ἔχη̨, ἀλλὰ τἀναντία τούτων κακά, ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεισ. ὡ̃ν ἐστιν ἓν καὶ ἡ ἀδικία καὶ ἡ ἀσέβεια καὶ συλλήβδην πα̃ν τὸ ἐναντίον τη̃ς πολιτικη̃ς ἀρετη̃σ: ἔνθα δὴ πα̃ς παντὶ θυμου̃ται καὶ νουθετει̃, δη̃λον ὅτι ὡς ἐξ ἐπιμελείας καὶ μαθήσεως κτητη̃ς οὔσησ. εἰ γὰρ ἐθέλεις ἐννοη̃σαι τὸ κολάζειν, ὠ̃ Σώκρατεσ, τοὺς ἀδικου̃ντας τί ποτε δύναται, αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγου̃νται παρασκευαστὸν εἰ̃ναι ἀρετήν. οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικου̃ντας πρὸς τούτω̨ τὸν νου̃ν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρει̃ται: ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρω̃ν κολάζειν οὐ του̃ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρει̃ται - οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη - ἀλλὰ του̃ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὐ̃θις ἀδικήση̨ μήτε αὐτὸς οὑ̃τος μήτε ἄλλος ὁ του̃τον ἰδὼν κολασθέντα. καὶ τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοει̃ται παιδευτὴν εἰ̃ναι ἀρετήν: ἀποτροπη̃ς γου̃ν ἕνεκα κολάζει. ταύτην οὐ̃ν τὴν δόξαν πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωρου̃νται καὶ ἰδία̨ καὶ δημοσία̨. τιμωρου̃νται δὲ καὶ κολά - ζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὓς ἂν οἴωνται ἀδικει̃ν, καὶ οὐχ ἥκιστα 'Αθηναι̃οι οἱ σοὶ πολι̃ται: ὥστε κατὰ του̃τον τὸν λόγον καὶ 'Αθηναι̃οί εἰσι τω̃ν ἡγουμένων παρασκευαστὸν εἰ̃ναι καὶ διδακτὸν ἀρετήν. ὡς μὲν οὐ̃ν εἰκότως ἀποδέχονται οἱ σοὶ πολι̃ται καὶ χαλκέως καὶ σκυτοτόμου συμβουλεύοντος τὰ πολιτικά, καὶ ὅτι διδακτὸν καὶ παρασκευαστὸν ἡγου̃νται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὠ̃ Σώκρατεσ, ἱκανω̃σ, ὥς γέ μοι φαίνεται.

'Έτι δὴ λοιπὴ ἀπορία ἐστίν, ἣν ἀπορει̃ς περὶ τω̃ν ἀνδρω̃ν τω̃ν ἀγαθω̃ν, τί δήποτε οἱ ἄνδρες οἱ ἀγαθοὶ τὰ μὲν ἄλλα τοὺς αὑτω̃ν ὑει̃ς διδάσκουσιν ἃ διδασκάλων ἔχεται καὶ σοφοὺς ποιου̃σιν, ἣν δὲ αὐτοὶ ἀρετὴν ἀγαθοὶ οὐδενὸς βελ - τίους ποιου̃σιν. τούτου δὴ πέρι, ὠ̃ Σώκρατεσ, οὐκέτι μυ̃θόν σοι ἐρω̃ ἀλλὰ λόγον. ὡ̃δε γὰρ ἐννόησον: πότερον ἔστιν τι ἓν ἢ οὐκ ἔστιν οὑ̃ ἀναγκαι̃ον πάντας τοὺς πολίτας μετέχειν, εἴπερ μέλλει πόλις εἰ̃ναι; ἐν τούτω̨ γὰρ αὕτη λύεται ἡ ἀπορία ἣν σὺ ἀπορει̃ς ἢ ἄλλοθι οὐδαμου̃. εἰ μὲν γὰρ ἔστιν, καὶ του̃τό ἐστιν τὸ ἓν οὐ τεκτονικὴ οὐδὲ χαλκεία οὐδὲ κεραμεία ἀλλὰ δικαιοσύνη καὶ σωφροσύνη καὶ τὸ ὅσιον εἰ̃ναι, καὶ συλλήβδην ἓν αὐτὸ προσαγορεύω εἰ̃ναι ἀνδρὸς ἀρετήν - εἰ του̃τ' ἐστὶν οὑ̃ δει̃ πάντας μετέχειν καὶ μετὰ τούτου πάντ' ἄνδρα, ἐάν τι καὶ ἄλλο βούληται μανθάνειν ἢ πράττειν, οὕτω πράττειν, ἄνευ δὲ τούτου μή, ἢ τὸν μὴ μετέχοντα καὶ δι - δάσκειν καὶ κολάζειν καὶ παι̃δα καὶ ἄνδρα καὶ γυναι̃κα, ἕωσπερ ἂν κολαζόμενος βελτίων γένηται, ὃς δ' ἂν μὴ ὑπα- κούη̨ κολαζόμενος καὶ διδασκόμενοσ, ὡς ἀνίατον ὄντα του̃τον ἐκβάλλειν ἐκ τω̃ν πόλεων ἢ ἀποκτείνειν - εἰ οὕτω μὲν ἔχει, οὕτω δ' αὐτου̃ πεφυκότος οἱ ἀγαθοὶ ἄνδρες εἰ τὰ μὲν ἄλλα διδάσκονται τοὺς ὑει̃σ, του̃το δὲ μή, σκέψαι ὡς θαυμασίως γίγνονται οἱ ἀγαθοί. ὅτι μὲν γὰρ διδακτὸν αὐτὸ ἡγου̃νται καὶ ἰδία̨ καὶ δημοσία̨, ἀπεδείξαμεν: διδακτου̃ δὲ ὄντος καὶ θεραπευτου̃ τὰ μὲν ἄλλα ἄρα τοὺς ὑει̃ς διδάσκονται, ἐφ' οἱ̃ς οὐκ ἔστι θάνατος ἡ ζημία ἐὰν μὴ ἐπίστωνται, ἐφ' ὡ̨̃ δὲ ἥ τε ζημία θάνατος αὐτω̃ν τοι̃ς παισὶ καὶ φυγαὶ μὴ μαθου̃σι μηδὲ θεραπευθει̃σιν εἰς ἀρετήν, καὶ πρὸς τω̨̃ θανάτω̨ χρη - μάτων τε δημεύσεις καὶ ὡς ἔπος εἰπει̃ν συλλήβδην τω̃ν οἴκων ἀνατροπαί, ταυ̃τα δ' ἄρα οὐ διδάσκονται οὐδ' ἐπι - μελου̃νται πα̃σαν ἐπιμέλειαν; οἴεσθαί γε χρή, ὠ̃ Σώκρατεσ. ἐκ παίδων σμικρω̃ν ἀρξάμενοι, μέχρι οὑ̃περ ἂν ζω̃σι, καὶ διδάσκουσι καὶ νουθετου̃σιν. ἐπειδὰν θα̃ττον συνιη̨̃ τις τὰ λεγόμενα, καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ περὶ τούτου διαμάχονται, ὅπως [ὡσ] βέλτιστος ἔσται ὁ παι̃σ, παρ' ἕκαστον καὶ ἔργον καὶ λόγον διδάσκοντες καὶ ἐνδεικνύμενοι ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον, καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν, καὶ τόδε μὲν ὅσιον, τόδε δὲ ἀνόσιον, καὶ τὰ μὲν ποίει, τὰ δὲ μὴ ποίει. καὶ ἐὰν μὲν ἑκὼν πείθη - ται: εἰ δὲ μή, ὥσπερ ξύλον διαστρεφόμενον καὶ καμπτόμενον εὐθύνουσιν ἀπειλαι̃ς καὶ πληγαι̃σ. μετὰ δὲ ταυ̃τα εἰς δι - δασκάλων πέμποντες πολὺ μα̃λλον ἐντέλλονται ἐπιμελει̃σθαι εὐκοσμίας τω̃ν παίδων ἢ γραμμάτων τε καὶ κιθαρίσεωσ: οἱ δὲ διδάσκαλοι τούτων τε ἐπιμελου̃νται, καὶ ἐπειδὰν αὐ̃ γράμματα μάθωσιν καὶ μέλλωσιν συνήσειν τὰ γεγραμμένα ὥσπερ τότε τὴν φωνήν, παρατιθέασιν αὐτοι̃ς ἐπὶ τω̃ν βάθρων ἀναγιγνώσκειν ποιητω̃ν ἀγαθω̃ν ποιήματα καὶ ἐκμανθάνειν ἀναγκάζουσιν, ἐν οἱ̃ς πολλαὶ μὲν νουθετήσεις ἔνεισιν πολ - λαὶ δὲ διέξοδοι καὶ ἔπαινοι καὶ ἐγκώμια παλαιω̃ν ἀνδρω̃ν ἀγαθω̃ν, ἵνα ὁ παι̃ς ζηλω̃ν μιμη̃ται καὶ ὀρέγηται τοιου̃τος γενέσθαι. οἵ τ' αὐ̃ κιθαρισταί, ἕτερα τοιαυ̃τα, σωφροσύνης τε ἐπιμελου̃νται καὶ ὅπως ἂν οἱ νέοι μηδὲν κακουργω̃σιν: πρὸς δὲ τούτοισ, ἐπειδὰν κιθαρίζειν μάθωσιν, ἄλλων αὐ̃ ποιητω̃ν ἀγαθω̃ν ποιήματα διδάσκουσι μελοποιω̃ν, εἰς τὰ κιθαρίσματα ἐντείνοντεσ, καὶ τοὺς ῥυθμούς τε καὶ τὰς ἁρ - μονίας ἀναγκάζουσιν οἰκειου̃σθαι ται̃ς ψυχαι̃ς τω̃ν παίδων, ἵνα ἡμερώτεροί τε ὠ̃σιν, καὶ εὐρυθμότεροι καὶ εὐαρμοστότεροι γιγνόμενοι χρήσιμοι ὠ̃σιν εἰς τὸ λέγειν τε καὶ πράττειν: πα̃ς γὰρ ὁ βίος του̃ ἀνθρώπου εὐρυθμίας τε καὶ εὐαρμοστίας δει̃ται. ἔτι τοίνυν πρὸς τούτοις εἰς παιδοτρίβου πέμπουσιν, ἵνα τὰ σώματα βελτίω ἔχοντες ὑπηρετω̃σι τη̨̃ διανοία̨ χρηστη̨̃ οὔση̨, καὶ μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλια̃ν διὰ τὴν πονηρίαν τω̃ν σωμάτων καὶ ἐν τοι̃ς πολέμοις καὶ ἐν ται̃ς ἄλλαις πράξεσιν. καὶ ταυ̃τα ποιου̃σιν οἱ μάλιστα δυνάμενοι [μά - λιστα] - μάλιστα δὲ δύνανται οἱ πλουσιώτατοι - καὶ οἱ τούτων ὑει̃σ, πρω̨αίτατα εἰς διδασκάλων τη̃ς ἡλικίας ἀρξά - μενοι φοιτα̃ν, ὀψιαίτατα ἀπαλλάττονται. ἐπειδ ὰν δὲ ἐκ διδασκάλων ἀπαλλαγω̃σιν, ἡ πόλις αὐ̃ τούς τε νόμους ἀναγ - κάζει μανθάνειν καὶ κατὰ τούτους ζη̃ν κατὰ παράδειγμα, ἵνα μὴ αὐτοὶ ἐφ' αὑτω̃ν εἰκη̨̃ πράττωσιν, ἀλλ' ἀτεχνω̃ς ὥσπερ οἱ γραμματισταὶ τοι̃ς μήπω δεινοι̃ς γράφειν τω̃ν παίδων ὑπογράψαντες γραμμὰς τη̨̃ γραφίδι οὕτω τὸ γραμ - ματει̃ον διδόασιν καὶ ἀναγκάζουσι γράφειν κατὰ τὴν ὑφή- γησιν τω̃ν γραμμω̃ν, ὣς δὲ καὶ ἡ πόλις νόμους ὑπογράψασα, ἀγαθω̃ν καὶ παλαιω̃ν νομοθετω̃ν εὑρήματα, κατὰ τούτους ἀναγκάζει καὶ ἄρχειν καὶ ἄρχεσθαι, ὃς δ' ἂν ἐκτὸς βαίνη̨ τούτων, κολάζει: καὶ ὄνομα τη̨̃ κολάσει ταύτη̨ καὶ παρ' ὑμι̃ν καὶ ἄλλοθι πολλαχου̃, ὡς εὐθυνούσης τη̃ς δίκησ, εὐθυ̃ναι. τοσαύτης οὐ̃ν τη̃ς ἐπιμελείας οὔσης περὶ ἀρετη̃ς ἰδία̨ καὶ δημοσία̨, θαυμάζεισ, ὠ̃ Σώκρατεσ, καὶ ἀπορει̃ς εἰ διδακτόν ἐστιν ἀρετή; ἀλλ' οὐ χρὴ θαυμάζειν, ἀλλὰ πολὺ μα̃λλον εἰ μὴ διδακτόν.

Διὰ τί οὐ̃ν τω̃ν ἀγαθω̃ν πατέρων πολλοὶ ὑει̃ς φαυ̃λοι γίγνονται; του̃το αὐ̃ μάθε: οὐδὲν γὰρ θαυμαστόν, εἴπερ ἀληθη̃ ἐγὼ ἐν τοι̃ς ἔμπροσθεν ἔλεγον, ὅτι τούτου του̃ πράγματοσ, τη̃ς ἀρετη̃σ, εἰ μέλλει πόλις εἰ̃ναι, οὐδένα δει̃ ἰδιω - τεύειν. εἰ γὰρ δὴ ὃ λέγω οὕτως ἔχει - ἔχει δὲ μάλιστα πάντων οὕτωσ - ἐνθυμήθητι ἄλλο τω̃ν ἐπιτηδευμάτων ὁτιου̃ν καὶ μαθημάτων προελόμενοσ. εἰ μὴ οἱ̃όν τ' ἠ̃ν πόλιν εἰ̃ναι εἰ μὴ πάντες αὐληταὶ ἠ̃μεν ὁποι̃ός τις ἐδύνατο ἕκαστοσ, καὶ του̃το καὶ ἰδία̨ καὶ δημοσία̨ πα̃ς πάντα καὶ ἐδίδασκε καὶ ἐπέπληττε τὸν μὴ καλω̃ς αὐλου̃ντα, καὶ μὴ ἐφθόνει τούτου, ὥσπερ νυ̃ν τω̃ν δικαίων καὶ τω̃ν νομίμων οὐδεὶς φθονει̃ οὐδ' ἀποκρύπτεται ὥσπερ τω̃ν ἄλλων τεχνημάτων - λυσιτελει̃ γὰρ οἰ̃μαι ἡμι̃ν ἡ ἀλλήλων δικαιοσύνη καὶ ἀρετή: διὰ ταυ̃τα πα̃ς παντὶ προθύμως λέγει καὶ διδάσκει καὶ τὰ δίκαια καὶ τὰ νόμιμα - εἰ οὐ̃ν οὕτω καὶ ἐν αὐλήσει πα̃σαν προθυμίαν καὶ ἀφθονίαν εἴχομεν ἀλλήλους διδάσκειν, οἴει ἄν τι, ἔφη, μα̃λλον, ὠ̃ Σώκρατεσ, τω̃ν ἀγαθω̃ν αὐλητω̃ν ἀγαθοὺς αὐλητὰς τοὺς ὑει̃ς γίγνεσθαι ἢ τω̃ν φαύλων; οἰ̃μαι μὲν οὔ, ἀλλὰ ὅτου ἔτυχεν ὁ ὑὸς εὐφυέστατος γενόμενος εἰς αὔλησιν, οὑ̃τος ἂν ἐλλόγιμος ηὐξήθη, ὅτου δὲ ἀφυήσ, ἀκλεήσ: καὶ πολλάκις μὲν ἀγαθου̃ αὐλητου̃ φαυ̃λος ἂν ἀπέβη, πολλάκις δ' ἂν φαύλου ἀγαθόσ: ἀλλ' οὐ̃ν αὐληταί γ' ἂν πάντες ἠ̃σαν ἱκανοὶ ὡς πρὸς τοὺς ἰδιώτας καὶ μηδὲν αὐλήσεως ἐπαΐοντασ. οὕτως οἴου καὶ νυ̃ν, ὅστις σοι ἀδικώτατος φαίνεται ἄνθρωπος τω̃ν ἐν νόμοις καὶ ἀνθρώποις τεθραμμένων, δίκαιον αὐτὸν εἰ̃ναι καὶ δημιουργὸν τούτου του̃ πράγματοσ, εἰ δέοι αὐτὸν κρίνεσθαι πρὸς ἀνθρώπους οἱ̃ς μήτε παιδεία ἐστὶν μήτε δικαστήρια μήτε νόμοι μηδὲ ἀνάγκη μηδεμία διὰ παντὸς ἀναγκάζουσα ἀρετη̃ς ἐπιμελει̃σθαι, ἀλλ' εἰ̃εν ἄγριοί τινες οἱ̃οίπερ οὓς πέρυσιν Φερεκράτης ὁ ποιητὴς ἐδίδαξεν ἐπὶ Ληναίω̨. ἠ̃ σφόδρα ἐν τοι̃ς τοιούτοις ἀνθρώποις γενόμενοσ, ὥσπερ οἱ ἐν ἐκείνω̨ τω̨̃ χορω̨̃ μισάνθρωποι, ἀγαπήσαις ἂν εἰ ἐντύχοις Εὐρυβάτω̨ καὶ Φρυνώνδα̨, καὶ ἀνολοφύραι' ἂν ποθω̃ν τὴν τω̃ν ἐνθάδε ἀνθρώπων πονηρίαν. νυ̃ν δὲ τρυφα̨̃σ, ὠ̃ Σώκρατεσ, διότι πάντες διδάσκαλοί εἰσιν ἀρετη̃ς καθ' ὅσον δύνανται ἕκαστοσ, καὶ οὐδείς σοι φαίνεται: εἰ̃θ', ὥσπερ ἂν εἰ ζητοι̃ς τίς διδάσκαλοσ του̃ ἑλληνίζειν, οὐδ' ἂν εἱ̃ς φανείη, οὐδέ γ' ἂν οἰ̃μαι εἰ ζητοι̃ς τίς ἂν ἡμι̃ν διδάξειεν τοὺς τω̃ν χειροτεχνω̃ν ὑει̃ς αὐτὴν ταύτην τὴν τέχνην ἣν δὴ παρὰ του̃ πατρὸς μεμαθή - κασιν, καθ' ὅσον οἱ̃ός τ' ἠ̃ν ὁ πατὴρ καὶ οἱ του̃ πατρὸς φίλοι ὄντες ὁμότεχνοι, τούτους ἔτι τίς ἂν διδάξειεν, οὐ ῥά̨διον οἰ̃μαι εἰ̃ναι, ὠ̃ Σώκρατεσ, τούτων διδάσκαλον φανη̃ναι, τω̃ν δὲ ἀπείρων παντάπασι ῥά̨διον, οὕτω δὲ ἀρετη̃ς καὶ τω̃ν ἄλλων πάντων: ἀλλὰ κἂν εἰ ὀλίγον ἔστιν τις ὅστις διαφέρει ἡμω̃ν προβιβάσαι εἰς ἀρετήν, ἀγαπητόν. ὡ̃ν δὴ ἐγὼ οἰ̃μαι εἱ̃ς εἰ̃ναι, καὶ διαφερόντως ἂν τω̃ν ἄλλων ἀνθρώπων ὀνη̃σαί τινα πρὸς τὸ καλὸν καὶ ἀγαθὸν γενέσθαι, καὶ ἀξίως του̃ μισθου̃ ὃν πράττομαι καὶ ἔτι πλείονοσ, ὥστε καὶ αὐτω̨̃ δοκει̃ν τω̨̃ μαθόντι. διὰ ταυ̃τα καὶ τὸν τρόπον τη̃ς πράξεως του̃ μισθου̃ τοιου̃τον πεποίημαι: ἐπειδὰν γάρ τις παρ' ἐμου̃ μάθη̨, ἐὰν μὲν βούληται, ἀποδέδωκεν ὃ ἐγὼ πράττομαι ἀργύριον: ἐὰν δὲ μή, ἐλθὼν εἰς ἱερόν, ὀμόσας ὅσου ἂν φη̨̃ ἄξια εἰ̃ναι τὰ μαθήματα, τοσου̃τον κατέθηκε.

Τοιου̃τόν σοι, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, ἐγὼ καὶ μυ̃θον καὶ λόγον εἴρηκα, ὡς διδακτὸν ἀρετὴ καὶ 'Αθηναι̃οι οὕτως ἡγου̃νται, καὶ ὅτι οὐδὲν θαυμαστὸν τω̃ν ἀγαθω̃ν πατέρων φαύλους ὑει̃ς γίγνεσθαι καὶ τω̃ν φαύλων ἀγαθούσ, ἐπεὶ καὶ οἱ Πολυκλείτου ὑει̃σ, Παράλου καὶ Ξανθίππου του̃δε ἡλικιω̃ται, οὐδὲν πρὸς τὸν πατέρα εἰσίν, καὶ ἄλλοι ἄλλων δημιουργω̃ν. τω̃νδε δὲ οὔπω ἄξιον του̃το κατηγορει̃ν: ἔτι γὰρ ἐν αὐτοι̃ς εἰσιν ἐλπίδεσ: νέοι γάρ.

Πρωταγόρας μὲν τοσαυ̃τα καὶ τοιαυ̃τα ἐπιδειξάμενος ἀπε - παύσατο του̃ λόγου. καὶ ἐγὼ ἐπὶ μὲν πολὺν χρόνον κεκηλη - μένος ἔτι πρὸς αὐτὸν ἔβλεπον ὡς ἐρου̃ντά τι, ἐπιθυμω̃ν ἀκούειν: ἐπεὶ δὲ δὴ ἠ̨σθόμην ὅτι τω̨̃ ὄντι πεπαυμένος εἴη, μόγις πως ἐμαυτὸν ὡσπερεὶ συναγείρας εἰ̃πον, βλέψας πρὸς τὸν 'Ιπποκράτη: ^~'Ω παι̃ 'Απολλοδώρου, ὡς χάριν σοι ἔχω ὅτι προύτρεψάς με ὡ̃δε ἀφικέσθαι: πολλου̃ γὰρ ποιου̃μαι ἀκηκοέναι ἃ ἀκήκοα Πρωταγόρου. ἐγὼ γὰρ ἐν μὲν τω̨̃ ἔμ - προσθεν χρόνω̨ ἡγούμην οὐκ εἰ̃ναι ἀνθρωπίνην ἐπιμέλειαν ἡ̨̃ ἀγαθοὶ οἱ ἀγαθοὶ γίγνονται: νυ̃ν δὲ πέπεισμαι. πλὴν σμικρόν τί μοι ἐμποδών, ὃ δη̃λον ὅτι Πρωταγόρας ῥα̨δίως ἐπεκδιδάξει, ἐπειδὴ καὶ τὰ πολλὰ ταυ̃τα ἐξεδίδαξεν. καὶ γὰρ εἰ μέν τις περὶ αὐτω̃ν τούτων συγγένοιτο ὁτω̨ου̃ν τω̃ν δημηγόρων, τάχ' ἂν καὶ τοιούτους λόγους ἀκούσειεν ἢ Περι - κλέους ἢ ἄλλου τινὸς τω̃ν ἱκανω̃ν εἰπει̃ν: εἰ δὲ ἐπανέροιτό τινά τι, ὥσπερ βιβλία οὐδὲν ἔχουσιν οὔτε ἀποκρίνασθαι οὔτε αὐτοὶ ἐρέσθαι, ἀλλ' ἐάν τις καὶ σμικρὸν ἐπερωτήση̨ τι τω̃ν ῥηθέντων, ὥσπερ τὰ χαλκία πληγέντα μακρὸν ἠχει̃ καὶ ἀπο - τείνει ἐὰν μὴ ἐπιλάβηταί τισ, καὶ οἱ ῥήτορες οὕτω, σμικρὰ ἐρωτηθέντες δόλιχον κατατείνουσι του̃ λόγου. Πρωταγόρας δὲ ὅδε ἱκανὸς μὲν μακροὺς λόγους καὶ καλοὺς εἰπει̃ν, ὡς αὐτὰ δηλοι̃, ἱκανὸς δὲ καὶ ἐρωτηθεὶς ἀποκρίνασθαι κατὰ βραχὺ καὶ ἐρόμενος περιμει̃ναί τε καὶ ἀποδέξασθαι τὴν ἀπόκρισιν, ἃ ὀλίγοις ἐστὶ παρεσκευασμένα. νυ̃ν οὐ̃ν, ὠ̃ Πρωταγόρα, σμικρου̃ τινος ἐνδεής εἰμι πάντ' ἔχειν, εἴ μοι ἀποκρίναιο τόδε. τὴν ἀρετὴν φὴ̨ς διδακτὸν εἰ̃ναι, καὶ ἐγὼ εἴπερ ἄλλω̨ τω̨ ἀνθρώπων πειθοίμην ἄν, καὶ σοὶ πείθομαι: ὃ δ' ἐθαύμασά σου λέγοντοσ, του̃τό μοι ἐν τη̨̃ ψυχη̨̃ ἀποπλήρωσον. ἔλεγες γὰρ ὅτι ὁ Ζεὺς τὴν δικαιοσύνην καὶ τὴν αἰδω̃ πέμψειε τοι̃ς ἀνθρώποισ, καὶ αὐ̃ πολλαχου̃ ἐν τοι̃ς λόγοις ἐλέγετο ὑπὸ σου̃ ἡ δικαιοσύνη καὶ σωφροσύνη καὶ ὁσιότης καὶ πάντα ταυ̃τα ὡς ἕν τι εἴη συλλήβδην, ἀρετή: ταυ̃τ' οὐ̃ν αὐτὰ δίελθέ μοι ἀκριβω̃ς τω̨̃ λόγω̨, πότερον ἓν μέν τί ἐστιν ἡ ἀρετή, μόρια δὲ αὐτη̃ς ἐστιν ἡ δικαιοσύνη καὶ σωφροσύνη καὶ ὁσιότησ, ἢ ταυ̃τ' ἐστὶν ἃ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον πάντα ὀνόματα του̃ αὐτου̃ ἑνὸς ὄντοσ. του̃τ' ἐστὶν ὃ ἔτι ἐπιποθω̃.

'Αλλὰ ῥά̨διον του̃τό γ', ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, ἀποκρίνασθαι, ὅτι ἑνὸς ὄντος τη̃ς ἀρετη̃ς μόριά ἐστιν ἃ ἐρωτα̨̃σ. { - } Πότερον, ἔφην, ὥσπερ προσώπου τὰ μόοια μόριά ἐστιν, στόμα τε καὶ ῥὶς καὶ ὀφθαλμοὶ καὶ ὠ̃τα, ἢ ὥσπερ τὰ του̃ χρυσου̃ μόρια οὐδὲν διαφέρει τὰ ἕτερα τω̃ν ἑτέρων, ἀλλήλων καὶ του̃ ὅλου, ἀλλ' ἢ μεγέθει καὶ σμικρότητι; { - } 'Εκείνως μοι φαίνεται, ὠ̃ Σώκρατεσ, ὥσπερ τὰ του̃ προσώπου μόρια ἔχει πρὸς τὸ ὅλον πρόσωπον. { - } Πότερον οὐ̃ν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, καὶ μεταλαμβάνουσιν οἱ ἄνθρωποι τούτων τω̃ν τη̃ς ἀρετη̃ς μορίων οἱ μὲν ἄλλο, οἱ δὲ ἄλλο, ἢ ἀνάγκη, ἐάνπερ τις ἓν λάβη̨, ἅπαντα ἔχειν; { - } Οὐδαμω̃σ, ἔφη, ἐπεὶ πολλοὶ ἀνδρει̃οί εἰσιν, ἄδικοι δέ, καὶ δίκαιοι αὐ̃, σοφοὶ δὲ οὔ. { - } 'Έστιν γὰρ οὐ̃ν καὶ ταυ̃τα μόρια τη̃ς ἀρετη̃σ, ἔφην ἐγώ, σοφία τε καὶ ἀνδρεία; { - } Πάντων μάλιστα δήπου, ἔφη: καὶ μέγιστόν γε ἡ σοφία τω̃ν μορίων. { - } 'Έκαστον δὲ αὐτω̃ν ἐστιν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ἄλλο, τὸ δὲ ἄλλο; { - } Ναί. { - } ^~'Η καὶ δύναμιν αὐτω̃ν ἕκαστον ἰδίαν ἔχει; ὥσπερ τὰ του̃ προσώπου, οὐκ ἔστιν ὀφθαλμὸς οἱ̃ον τὰ ὠ̃τα, οὐδ' ἡ δύναμις αὐτου̃ ἡ αὐτή: οὐδὲ τω̃ν ἄλλων οὐδέν ἐστιν οἱ̃ον τὸ ἕτερον οὔτε κατὰ τὴν δύναμιν οὔτε κατὰ τὰ ἄλλα: ἀ̃ρ' οὐ̃ν οὕτω καὶ τὰ τη̃ς ἀρετη̃ς μόρια οὐκ ἔστιν τὸ ἕτερον οἱ̃ον τὸ ἕτερον, οὔτε αὐτὸ οὔτε ἡ δύναμις αὐτου̃; ἢ δη̃λα δὴ ὅτι οὕτως ἔχει, εἴπερ τω̨̃ παραδείγματί γε ἔοικε; { - } 'Αλλ' οὕτωσ, ἔφη, ἔχει, ὠ̃ Σώκρατεσ. { - } Καὶ ἐγὼ εἰ̃πον: Οὐδὲν ἄρα ἐστὶν τω̃ν τη̃ς ἀρετη̃ς μορίων ἄλλο οἱ̃ον ἐπιστήμη, οὐδ' οἱ̃ον δικαιοσύνη, οὐδ' οἱ̃ον ἀνδρεία, οὐδ' οἱ̃ον σωφροσύνη, οὐδ' οἱ̃ον ὁσιότησ. { - } Οὐκ ἔφη. { - } Φέρε δή, ἔφην ἐγώ, κοινη̨̃ σκεψώ - μεθα ποι̃όν τι αὐτω̃ν ἐστιν ἕκαστον. πρω̃τον μὲν τὸ τοιόνδε: ἡ δικαιοσύνη πρα̃γμά τί ἐστιν ἢ οὐδὲν πρα̃γμα; ἐμοὶ μὲν γὰρ δοκει̃: τί δὲ σοί; { - } Κἀμοί, ἔφη. { - } Τί οὐ̃ν; εἴ τις ἔροιτο ἐμέ τε καὶ σέ: "^~'Ω Πρωταγόρα τε καὶ Σώκρατεσ, εἴπετον δή μοι, του̃το τὸ πρα̃γμα ὃ ὠνομάσατε ἄρτι, ἡ δικαιοσύνη, αὐτὸ του̃το δίκαιόν ἐστιν ἢ ἄδικον;" ἐγὼ μὲν ἂν αὐτω̨̃ ἀποκριναί - μην ὅτι δίκαιον: σὺ δὲ τίν' ἂν ψη̃φον θει̃ο; τὴν αὐτὴν ἐμοὶ ἢ ἄλλην; { - } Τὴν αὐτήν, ἔφη. { - } 'Έστιν ἄρα τοιου̃τον ἡ δικαιο - σύνη οἱ̃ον δίκαιον εἰ̃ναι, φαίην ἂν ἔγωγε ἀποκρινόμενος τω̨̃ ἐρωτω̃ντι: οὐκου̃ν καὶ σύ; { - } Ναί, ἔφη. { - } Εἰ οὐ̃ν μετὰ του̃το ἡμα̃ς ἔροιτο: "Οὐκου̃ν καὶ ὁσιότητά τινά φατε εἰ̃ναι;" φαι̃μεν ἄν, ὡς ἐγὠ̨̃μαι. { - } Ναί, ἠ̃ δ' ὅσ. { - } "Οὐκου̃ν φατε καὶ του̃το πρα̃γμά τι εἰ̃ναι;" φαι̃μεν ἄν: ἢ οὔ; { - } Καὶ του̃το συνέφη. { - } "Πότερον δὲ του̃το αὐτὸ τὸ πρα̃γμά φατε τοιου̃τον πεφυκέναι οἱ̃ον ἀνόσιον εἰ̃ναι ἢ οἱ̃ον ὅσιον;" ἀγανακτήσαιμ' ἂν ἔγωγ', ἔφην, τω̨̃ ἐρωτήματι, καὶ εἴποιμ' ἄν: Εὐφήμει, ὠ̃ ἄνθρωπε: σχολη̨̃ μεντἄν τι ἄλλο ὅσιον εἴη, εἰ μὴ αὐτή γε ἡ ὁσιότης ὅσιον ἔσται. τί δὲ σύ; οὐχ οὕτως ἂν ἀποκρίναιο; { - } Πάνυ μὲν οὐ̃ν, ἔφη.

Εἰ οὐ̃ν μετὰ του̃το εἴποι ἐρωτω̃ν ἡμα̃σ: "Πω̃ς οὐ̃ν ὀλίγον πρότερον ἐλέγετε; ἀ̃ρ' οὐκ ὀρθω̃ς ὑμω̃ν κατήκουσα; ἐδόξατέ μοι φάναι [τὰ] τη̃ς ἀρετη̃ς μόρια εἰ̃ναι οὕτως ἔχοντα πρὸς ἄλληλα, ὡς οὐκ εἰ̃ναι τὸ ἕτερον αὐτω̃ν οἱ̃ον τὸ ἕτερον:" εἴποιμ' ἂν ἔγωγε ὅτι Τὰ μὲν ἄλλα ὀρθω̃ς ἤκουσασ, ὅτι δὲ καὶ ἐμὲ οἴει εἰπει̃ν του̃το, παρήκουσασ: Πρωταγόρας γὰρ ὅδε ταυ̃τα ἀπεκρίνατο, ἐγὼ δὲ ἠρώτων. εἰ οὐ̃ν εἴποι: "'Αληθη̃ ὅδε λέγει, ὠ̃ Πρωταγόρα; σὺ φὴ̨ς οὐκ εἰ̃ναι τὸ ἕτερον μόριον οἱ̃ον τὸ ἕτερον τω̃ν τη̃ς ἀρετη̃σ; σὸς οὑ̃τος ὁ λόγος ἐστίν;" τί ἂν αὐτω̨̃ ἀποκρίναιο; { - } 'Ανάγκη, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, ὁμολογει̃ν.

Τί οὐ̃ν, ὠ̃ Πρωταγόρα, ἀποκρινούμεθα αὐτω̨̃, ταυ̃τα ὁμο - λογήσαντεσ, ἐὰν ἡμα̃ς ἐπανέρηται: "Οὐκ ἄρα ἐστὶν ὁσιότης οἱ̃ον δίκαιον εἰ̃ναι πρα̃γμα, οὐδὲ δικαιοσύνη οἱ̃ον ὅσιον ἀλλ' οἱ̃ον μὴ ὅσιον: ἡ δ' ὁσιότης οἱ̃ον μὴ δίκαιον, ἀλλ' ἄδικον ἄρα, τὸ δὲ ἀνόσιον;" τί αὐτω̨̃ ἀποκρινούμεθα; ἐγὼ μὲν γὰρ αὐτὸς ὑπέρ γε ἐμαυτου̃ φαίην ἂν καὶ τὴν δικαιοσύνην ὅσιον εἰ̃ναι καὶ τὴν ὁσιότητα δίκαιον: καὶ ὑπὲρ σου̃ δέ, εἴ με ἐώ̨ησ, ταὐτὰ ἂν ταυ̃τα ἀποκρινοίμην, ὅτι ἤτοι ταὐτόν γ' ἐστιν δι - καιότης ὁσιότητι ἢ ὅτι ὁμοιότατον, καὶ μάλιστα πάντων ἥ τε δικαιοσύνη οἱ̃ον ὁσιότης καὶ ἡ ὁσιότης οἱ̃ον δικαιοσύνη. ἀλλ' ὅρα εἰ διακωλύεις ἀποκρίνεσθαι, ἢ καὶ σοὶ συνδοκει̃ οὕτωσ. { - } Οὐ πάνυ μοι δοκει̃, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, οὕτως ἁπλου̃ν εἰ̃ναι, ὥστε συγχωρη̃σαι τήν τε δικαιοσύνην ὅσιον εἰ̃ναι καὶ τὴν ὁσιότητα δίκαιον, ἀλλά τί μοι δοκει̃ ἐν αὐτω̨̃ διάφορον εἰ̃ναι. ἀλλὰ τί του̃το διαφέρει; ἔφη: εἰ γὰρ βούλει, ἔστω ἡμι̃ν καὶ δικαιοσύνη ὅσιον καὶ ὁσιότης δίκαιον. { - } Μή μοι, ἠ̃ν δ' ἐγώ: οὐδὲν γὰρ δέομαι τὸ "εἰ βούλει" του̃το καὶ "εἴ σοι δοκει̃" ἐλέγχεσθαι, ἀλλ' ἐμέ τε καὶ σέ: τὸ δ' "ἐμέ τε καὶ σέ" του̃το λέγω, οἰόμενος οὕτω τὸν λόγον βέλτιστ' ἂν ἐλέγχεσθαι, εἴ τις τὸ "εἴ" ἀφέλοι αὐτου̃. { - } 'Αλλὰ μέν - τοι, ἠ̃ δ' ὅσ, προσέοικέν τι δικαιοσύνη ὁσιότητι: καὶ γὰρ ὁτιου̃ν ὁτω̨ου̃ν ἁμη̨̃ γέ πη̨ προσέοικεν. τὸ γὰρ λευκὸν τω̨̃ μέλανι ἔστιν ὅπη̨ προσέοικεν, καὶ τὸ σκληρὸν τω̨̃ μαλακω̨̃, καὶ τἀ̃λλα ἃ δοκει̃ ἐναντιώτατα εἰ̃ναι ἀλλήλοισ: καὶ ἃ τότε ἔφαμεν ἄλλην δύναμιν ἔχειν καὶ οὐκ εἰ̃ναι τὸ ἕτερον οἱ̃ον τὸ ἕτερον, τὰ του̃ προσώπου μόρια, ἁμη̨̃ γέ πη̨ προσέοικεν καὶ ἔστιν τὸ ἕτερον οἱ̃ον τὸ ἕτερον. ὥστε τούτω̨ γε τω̨̃ τρόπω̨ κἂν ταυ̃τα ἐλέγχοισ, εἰ βούλοιο, ὡς ἅπαντά ἐστιν ὅμοια ἀλλήλοισ. ἀλλ' οὐχὶ τὰ ὅμοιόν τι ἔχοντα ὅμοια δίκαιον καλει̃ν, οὐδὲ τὰ ἀνόμοιόν τι ἔχοντα ἀνόμοια, κἂν πάνυ σμικρὸν ἔχη̨ τὸ ὅμοιον. { - } Καὶ ἐγὼ θαυμάσας εἰ̃πον πρὸς αὐτόν: ^~'Η γὰρ οὕτω σοι τὸ δίκαιον καὶ τὸ ὅσιον πρὸς ἄλληλα ἔχει, ὥστε ὅμοιόν τι σμικρὸν ἔχειν ἀλλήλοισ; { - } Οὐ πάνυ, ἔφη, οὕτωσ, οὐ μέντοι οὐδὲ αὐ̃ ὡς σύ μοι δοκει̃ς οἴεσθαι. { - } 'Αλλὰ μήν, ἔφην ἐγώ, ἐπειδὴ δυσχερω̃ς δοκει̃ς μοι ἔχειν πρὸς του̃το, του̃το μὲν ἐάσωμεν, τόδε δὲ ἄλλο ὡ̃ν ἔλεγες ἐπισκεψώμεθα. ἀφροσύνην τι καλει̃σ; { - } 'Έφη. { - } Τούτω̨ τω̨̃ πράγματι οὐ πα̃ν τοὐναντίον ἐστὶν ἡ σοφία; { - } 'Έμοιγε δοκει̃, ἔφη. { - } Πότερον δὲ ὅταν πράττωσιν ἅνθρωποι ὀρθω̃ς τε καὶ ὠφελίμωσ, τότε σωφρονει̃ν σοι δοκου̃σιν οὕτω πράττοντεσ, ἢ [εἰ] τοὐναντίον [ἔπραττον]; { - } Σωφρονει̃ν, ἔφη. { - } Οὐκου̃ν σωφροσύνη̨ σωφρονου̃σιν; { - } 'Ανάγκη. { - } Οὐκου̃ν οἱ μὴ ὀρθω̃ς πράττοντες ἀφρόνως πράττουσιν καὶ οὐ σωφρονου̃σιν οὕτω πράττοντεσ; { - } Συνδοκει̃ μοι, ἔφη. { - } Τοὐναντίον ἄρα ἐστὶν τὸ ἀφρόνως πράττειν τω̨̃ σωφρόνωσ; { - } 'Έφη. { - } Οὐκου̃ν τὰ μὲν ἀφρόνως πραττόμενα ἀφροσύνη̨ πράττεται, τὰ δὲ σωφρόνως σωφροσύνη̨; { - } 'Ωμολόγει. { - } Οὐκου̃ν εἴ τι ἰσχύϊ πράττεται, ἰσχυρω̃ς πράττεται, καὶ εἴ τι ἀσθενεία̨, ἀσθενω̃σ; { - } 'Εδόκει. { - } Καὶ εἴ τι μετὰ τάχουσ, ταχέωσ, καὶ εἴ τι μετὰ βραδυτη̃τοσ, βραδέωσ; { - } 'Έφη. { - } Καὶ εἴ τι δὴ ὡσαύτως πράττεται, ὑπὸ του̃ αὐτου̃ πράττεται, καὶ εἴ τι ἐναντίωσ, ὑπὸ του̃ ἐναντίου; { - } Συνέφη. { - } Φέρε δή, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ἔστιν τι καλόν; { - } Συνεχώρει. { - } Τούτω̨ ἔστιν τι ἐναντίον πλὴν τὸ αἰσχρόν; { - } Οὐκ ἔστιν. { - } Τί δέ; ἔστιν τι ἀγαθόν; { - } 'Έστιν. { - } Τούτω̨ ἔστιν τι ἐναν - τίον πλὴν τὸ κακόν; { - } Οὐκ ἔστιν. { - } Τί δέ; ἔστιν τι ὀξὺ ἐν φωνη̨̃; { - } 'Έφη. { - } Τούτω̨ μὴ ἔστιν τι ἐναντίον ἄλλο πλὴν τὸ βαρύ; { - } Οὐκ ἔφη. { - } Οὐκου̃ν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ἑνὶ ἑκάστω̨ τω̃ν ἐναν - τίων ἓν μόνον ἐστὶν ἐναντίον καὶ οὐ πολλά; { - } Συνωμολόγει.

'Ίθι δή, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ἀναλογισώμεθα τὰ ὡμολογημένα ἡμι̃ν. ὡμολογήκαμεν ἓν ἑνὶ μόνον ἐναντίον εἰ̃ναι, πλείω δὲ μή; { - } 'Ωμολογήκαμεν. { - } Τὸ δὲ ἐναντίως πραττόμενον ὑπὸ ἐναντίων πράττεσθαι; { - } 'Έφη. { - } 'Ωμολογήκαμεν δὲ ἐναντίως πράττεσθαι ὃ ἂν ἀφρόνως πράττηται τω̨̃ σωφρό - νως πραττομένω̨; { - } 'Έφη. { - } Τὸ δὲ σωφρόνως πραττόμενον ὑπὸ σωφροσύνης πράττεσθαι, τὸ δὲ ἀφρόνως ὑπὸ ἀφροσύνησ; { - } Συνεχώρει. { - } Οὐκου̃ν εἴπερ ἐναντίως πράττεται, ὑπὸ ἐναντίου πράττοιτ' ἄν; { - } Ναί. { - } Πράττεται δὲ τὸ μὲν ὑπὸ σωφροσύνησ, τὸ δὲ ὑπὸ ἀφροσύνησ; { - } Ναί. { - } 'Εναντίωσ; { - } Πάνυ γε. { - } Οὐκου̃ν ὑπὸ ἐναντίων ὄντων; { - } Ναί. { - } 'Εναντίον ἄρ' ἐστὶν ἀφροσύνη σωφροσύνησ; { - } Φαίνεται. { - } Μέμνησαι οὐ̃ν ὅτι ἐν τοι̃ς ἔμπροσθεν ὡμολόγηται ἡμι̃ν ἀφροσύνη σοφία̨ ἐναντίον εἰ̃ναι; { - } Συνωμολόγει. { - } '`Εν δὲ ἑνὶ μόνον ἐναντίον εἰ̃ναι; { - } Φημί. { - } Πότερον οὐ̃ν, ὠ̃ Πρωταγόρα, λύσωμεν τω̃ν λόγων; τὸ ἓν ἑνὶ μόνον ἐναντίον εἰ̃ναι, ἢ ἐκει̃νον ἐν ὡ̨̃ ἐλέ - γετο ἕτερον εἰ̃ναι σωφροσύνης σοφία, μόριον δὲ ἑκάτερον ἀρετη̃σ, καὶ πρὸς τω̨̃ ἕτερον εἰ̃ναι καὶ ἀνόμοια καὶ αὐτὰ καὶ αἱ δυνάμεις αὐτω̃ν, ὥσπερ τὰ του̃ προσώπου μόρια; πότερον οὐ̃ν δὴ λύσωμεν; οὑ̃τοι γὰρ οἱ λόγοι ἀμφότεροι οὐ πάνυ μουσικω̃ς λέγονται: οὐ γὰρ συνά̨δουσιν οὐδὲ συναρμόττουσιν ἀλλήλοισ. πω̃ς γὰρ ἂν συνά̨δοιεν, εἴπερ γε ἀνάγκη ἑνὶ μὲν ἓν μόνον ἐναντίον εἰ̃ναι, πλείοσιν δὲ μή, τη̨̃ δὲ ἀφροσύνη̨ ἑνὶ ὄντι σοφία ἐναντία καὶ σωφροσύνη αὐ̃ φαίνεται: ἠ̃ γάρ, ὠ̃ Πρωταγόρα, ἔφην ἐγώ, ἢ ἄλλως πωσ; { - } 'Ωμολόγησεν καὶ μάλ' ἀκόντωσ. { - } Οὐκου̃ν ἓν ἂν εἴη ἡ σωφροσύνη καὶ ἡ σοφία; τὸ δὲ πρότερον αὐ̃ ἐφάνη ἡμι̃ν ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ ὁσιότης σχεδόν τι ταὐτὸν ὄν.

'Ίθι δή, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ὠ̃ Πρωταγόρα, μὴ ἀποκάμωμεν ἀλλὰ καὶ τὰ λοιπὰ διασκεψώμεθα. ἀ̃ρά τίς σοι δοκει̃ ἀδικω̃ν ἄνθρωπος σωφρονει̃ν, ὅτι ἀδικει̃; { - } Αἰσχυνοίμην ἂν ἔγωγ', ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, του̃το ὁμολογει̃ν, ἐπεὶ πολλοί γέ φασιν τω̃ν ἀνθρώπων. { - } Πότερον οὐ̃ν πρὸς ἐκείνους τὸν λόγον ποιή - σομαι, ἔφην, ἢ πρὸς σέ; { - } Εἰ βούλει, ἔφη, πρὸς του̃τον πρω̃τον τὸν λόγον διαλέχθητι τὸν τω̃ν πολλω̃ν. { - } 'Αλλ' οὐδέν μοι διαφέρει, ἐὰν μόνον σύ γε ἀποκρίνη̨, εἴτ' οὐ̃ν δοκει̃ σοι ταυ̃τα εἴτε μή: τὸν γὰρ λόγον ἔγωγε μάλιστα ἐξετάζω, συμβαίνει μέντοι ἴσως καὶ ἐμὲ τὸν ἐρωτω̃ντα καὶ τὸν ἀποκρινόμενον ἐξετάζεσθαι.

Τὸ μὲν οὐ̃ν πρω̃τον ἐκαλλωπίζετο ἡμι̃ν ὁ Πρωταγόρασ - τὸν γὰρ λόγον ἠ̨τια̃το δυσχερη̃ εἰ̃ναι - ἔπειτα μέντοι συνεχώρησεν ἀποκρίνεσθαι. { - } 'Ίθι δή, ἔφην ἐγώ, ἐξ ἀρχη̃ς μοι ἀπόκριναι. δοκου̃σί τινές σοι σωφρονει̃ν ἀδικου̃ντεσ; { - } 'Έστω, ἔφη. { - } Τὸ δὲ σωφρονει̃ν λέγεις εὐ̃ φρονει̃ν; { - } 'Έφη. { - } Τὸ δ' εὐ̃ φρονει̃ν εὐ̃ βουλεύεσθαι, ὅτι ἀδικου̃σιν; { - } 'Έστω, ἔφη. { - } Πότερον, ἠ̃ν δ' ἐγώ, εἰ εὐ̃ πράττουσιν ἀδικου̃ντες ἢ εἰ κακω̃σ; { - } Εἰ εὐ̃. { - } Λέγεις οὐ̃ν ἀγαθὰ ἄττα εἰ̃ναι; { - } Λέγω. { - } ^~'Αρ' οὐ̃ν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ταυ̃τ' ἐστὶν ἀγαθὰ ἅ ἐστιν ὠφέλιμα τοι̃ς ἀνθρώποισ; { - } Καὶ ναὶ μὰ Δί', ἔφη, κἂν μὴ τοι̃ς ἀνθρώποις ὠφέλιμα ἠ̨̃, ἔγωγε καλω̃ ἀγαθά. { - } Καί μοι ἐδόκει ὁ Πρωτα - γόρας ἤδη τετραχύνθαι τε καὶ ἀγωνια̃ν καὶ παρατετάχθαι πρὸς τὸ ἀποκρίνεσθαι: ἐπειδὴ οὐ̃ν ἑώρων αὐτὸν οὕτως ἔχοντα, εὐλαβούμενος ἠρέμα ἠρόμην. Πότερον, ἠ̃ν δ' ἐγώ, λέγεισ, ὠ̃ Πρωταγόρα, ἃ μηδενὶ ἀνθρώπων ὠφέλιμά ἐστιν, ἢ ἃ μηδὲ τὸ παράπαν ὠφέλιμα; καὶ τὰ τοιαυ̃τα σὺ ἀγαθὰ καλει̃σ; { - } Οὐδαμω̃σ, ἔφη: ἀλλ' ἔγωγε πολλὰ οἰ̃δ' ἃ ἀνθρώποις μὲν ἀνωφελη̃ ἐστι, καὶ σιτία καὶ ποτὰ καὶ φάρμακα καὶ ἄλλα μυρία, τὰ δέ γε ὠφέλιμα: τὰ δὲ ἀνθρώποις μὲν οὐδέτερα, ἵπποις δέ: τὰ δὲ βουσὶν μόνον, τὰ δὲ κυσίν: τὰ δέ γε τούτων μὲν οὐδενί, δένδροις δέ: τὰ δὲ του̃ δένδρου ται̃ς μὲν ῥίζαις ἀγαθά, ται̃ς δὲ βλάσταις πονηρά, οἱ̃ον καὶ ἡ κόπρος πάντων τω̃ν φυτω̃ν ται̃ς μὲν ῥίζαις ἀγαθὸν παραβαλλομένη, εἰ δ' ἐθέλοις ἐπὶ τοὺς πτόρθους καὶ τοὺς νέους κλω̃νας ἐπιβάλλειν, πάντα ἀπόλλυσιν: ἐπεὶ καὶ τὸ ἔλαιον τοι̃ς μὲν φυτοι̃ς ἅπασίν ἐστιν πάγκακον καὶ ται̃ς θριξὶν πολεμιώτατον ται̃ς τω̃ν ἄλλων ζώ̨ων πλὴν ται̃ς του̃ ἀνθρώπου, ται̃ς δὲ του̃ ἀνθρώπου ἀρωγὸν καὶ τω̨̃ ἄλλω̨ σώματι. οὕτω δὲ ποικίλον τί ἐστιν τὸ ἀγαθὸν καὶ παντοδαπόν, ὥστε καὶ ἐνταυ̃θα τοι̃ς μὲν ἔξωθεν του̃ σώματος ἀγαθόν ἐστιν τω̨̃ ἀνθρώπω̨, τοι̃ς δ' ἐντὸς ταὐτὸν του̃το κάκιστον: καὶ διὰ του̃το οἱ ἰατροὶ πάντες ἀπαγορεύουσιν τοι̃ς ἀσθενου̃σιν μὴ χρη̃σθαι ἐλαίω̨ ἀλλ' ἢ ὅτι σμικροτάτω̨ ἐν τούτοις οἱ̃ς μέλλει ἔδεσθαι, ὅσον μόνον τὴν δυσχέρειαν κατασβέσαι τὴν ἐπὶ ται̃ς αἰσθήσεσι ται̃ς διὰ τω̃ν ῥινω̃ν γιγνομένην ἐν τοι̃ς σιτίοις τε καὶ ὄψοισ.

Εἰπόντος οὐ̃ν ταυ̃τα αὐτου̃ οἱ παρόντες ἀνεθορύβησαν ὡς εὐ̃ λέγοι, καὶ ἐγὼ εἰ̃πον: ^~'Ω Πρωταγόρα, ἐγὼ τυγχάνω ἐπι - λήσμων τις ὢν ἄνθρωποσ, καὶ ἐάν τίς μοι μακρὰ λέγη̨, ἐπιλανθάνομαι περὶ οὑ̃ ἂν ἠ̨̃ ὁ λόγοσ. ὥσπερ οὐ̃ν εἰ ἐτύγχανον ὑπόκωφος ὤν, ὤ̨ου ἂν χρη̃ναι, εἴπερ ἔμελλές μοι διαλέξεσθαι, μει̃ζον φθέγγεσθαι ἢ πρὸς τοὺς ἄλλουσ, οὕτω καὶ νυ̃ν, ἐπειδὴ ἐπιλήσμονι ἐνέτυχεσ, σύντεμνέ μοι τὰς ἀποκρίσεις καὶ βραχυτέρας ποίει, εἰ μέλλω σοι ἕπεσθαι.

Πω̃ς οὐ̃ν κελεύεις με βραχέα ἀποκρίνεσθαι; ἢ βραχύτερά σοι, ἔφη, ἀποκρίνωμαι ἢ δει̃;

Μηδαμω̃σ, ἠ̃ν δ' ἐγώ.

'Αλλ' ὅσα δει̃; ἔφη.

Ναί, ἠ̃ν δ' ἐγώ.

Πότερα οὐ̃ν ὅσα ἐμοὶ δοκει̃ δει̃ν ἀποκρίνεσθαι, τοσαυ̃τά σοι ἀποκρίνωμαι, ἢ ὅσα σοί;

'Ακήκοα γου̃ν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ὅτι σὺ οἱ̃ός τ' εἰ̃ καὶ αὐτὸς καὶ ἄλλον διδάξαι περὶ τω̃ν αὐτω̃ν καὶ μακρὰ λέγειν, ἐὰν βούλη̨, οὕτως ὥστε τὸν λόγον μηδέποτε ἐπιλιπει̃ν, καὶ αὐ̃ βραχέα οὕτως ὥστε μηδένα σου̃ ἐν βραχυτέροις εἰπει̃ν: εἰ οὐ̃ν μέλλεις ἐμοὶ διαλέξεσθαι, τω̨̃ ἑτέρω̨ χρω̃ τρόπω̨ πρός με, τη̨̃ βραχυλογία̨.

^~'Ω Σώκρατεσ, ἔφη, ἐγὼ πολλοι̃ς ἤδη εἰς ἀγω̃να λόγων ἀφικόμην ἀνθρώποισ, καὶ εἰ του̃το ἐποίουν ὃ σὺ κελεύεισ, ὡς ὁ ἀντιλέγων ἐκέλευέν με διαλέγεσθαι, οὕτω διελεγόμην, οὐδενὸς ἂν βελτίων ἐφαινόμην οὐδ' ἂν ἐγένετο Πρωταγόρου ὄνομα ἐν τοι̃ς 'Έλλησιν.

Καὶ ἐγώ - ἔγνων γὰρ ὅτι οὐκ ἤρεσεν αὐτὸς αὑτω̨̃ ται̃ς ἀποκρίσεσιν ται̃ς ἔμπροσθεν, καὶ ὅτι οὐκ ἐθελήσοι ἑκὼν εἰ̃ναι ἀποκρινόμενος διαλέγεσθαι - ἡγησάμενος οὐκέτι ἐμὸν ἔργον εἰ̃ναι παρει̃ναι ἐν ται̃ς συνουσίαισ, 'Αλλά τοι, ἔφην, ὠ̃ Πρωταγόρα, οὐδ' ἐγὼ λιπαρω̃ς ἔχω παρὰ τὰ σοὶ δοκου̃ντα τὴν συνουσίαν ἡμι̃ν γίγνεσθαι, ἀλλ' ἐπειδὰν σὺ βούλη̨ διαλέγεσθαι ὡς ἐγὼ δύναμαι ἕπεσθαι, τότε σοι διαλέξομαι. σὺ μὲν γάρ, ὡς λέγεται περὶ σου̃, φὴ̨ς δὲ καὶ αὐτόσ, καὶ ἐν μακρολογία̨ καὶ ἐν βραχυλογία̨ οἱ̃ός τ' εἰ̃ συνουσίας ποιει̃σθαι - σοφὸς γὰρ εἰ̃ - ἐγὼ δὲ τὰ μακρὰ ταυ̃τα ἀδύνατοσ, ἐπεὶ ἐβουλόμην ἂν οἱ̃ός τ' εἰ̃ναι. ἀλλὰ σὲ ἐχρη̃ν ἡμι̃ν συγχωρει̃ν τὸν ἀμφότερα δυνάμενον, ἵνα ἡ συνουσία ἐγίγνετο: νυ̃ν δὲ ἐπειδὴ οὐκ ἐθέλεις καὶ ἐμοί τις ἀσχολία ἐστὶν καὶ οὐκ ἂν οἱ̃ός τ' εἴην σοι παραμει̃ναι ἀποτείνοντι μακροὺς λόγουσ - ἐλθει̃ν γάρ ποί με δει̃ - εἰ̃μι: ἐπεὶ καὶ ταυ̃τ' ἂν ἴσως οὐκ ἀηδω̃ς σου ἤκουον.

Καὶ ἅμα ταυ̃τ' εἰπὼν ἀνιστάμην ὡς ἀπιών: καί μου ἀνισταμένου ἐπιλαμβάνεται ὁ Καλλίας τη̃ς χειρὸς τη̨̃ δεξια̨̃, τη̨̃ δ' ἀριστερα̨̃ ἀντελάβετο του̃ τρίβωνος τουτουΐ, καὶ εἰ̃πεν: Οὐκ ἀφήσομέν σε, ὠ̃ Σώκρατεσ: ἐὰν γὰρ σὺ ἐξέλθη̨σ, οὐχ ὁμοίως ἡμι̃ν ἔσονται οἱ διάλογοι. δέομαι οὐ̃ν σου παρα - μει̃ναι ἡμι̃ν: ὡς ἐγὼ οὐδ' ἂν ἑνὸς ἥδιον ἀκούσαιμι ἢ σου̃ τε καὶ Πρωταγόρου διαλεγομένων. ἀλλὰ χάρισαι ἡμι̃ν πα̃σιν.

Καὶ ἐγὼ εἰ̃πον - ἤδη δὲ ἀνειστήκη ὡς ἐξιών - ^~'Ω παι̃ 'Ιππονίκου, ἀεὶ μὲν ἔγωγέ σου τὴν φιλοσοφίαν ἄγαμαι, ἀτὰρ καὶ νυ̃ν ἐπαινω̃ καὶ φιλω̃, ὥστε βουλοίμην ἂν χαρίζεσθαί σοι, εἴ μου δυνατὰ δέοιο: νυ̃ν δ' ἐστὶν ὥσπερ ἂν εἰ δέοιό μου Κρίσωνι τω̨̃ 'Ιμεραίω̨ δρομει̃ ἀκμάζοντι ἕπεσθαι, ἢ τω̃ν δολιχοδρόμων τω̨ ἢ τω̃ν ἡμεροδρόμων διαθει̃ν τε καὶ ἕπεσθαι, εἴποιμι ἄν σοι ὅτι πολὺ σου̃ μα̃λλον ἐγὼ ἐμαυτου̃ δέομαι θέουσιν τούτοις ἀκολουθει̃ν, ἀλλ' οὐ γὰρ δύναμαι, ἀλλ' εἴ τι δέη̨ θεάσασθαι ἐν τω̨̃ αὐτω̨̃ ἐμέ τε καὶ Κρίσωνα θέοντασ, τούτου δέου συγκαθει̃ναι: ἐγὼ μὲν γὰρ οὐ δύναμαι ταχὺ θει̃ν, οὑ̃τος δὲ δύναται βραδέωσ. εἰ οὐ̃ν ἐπιθυμει̃ς ἐμου̃ καὶ Πρωτα - γόρου ἀκούειν, τούτου δέου, ὥσπερ τὸ πρω̃τόν μοι ἀπεκρίνατο διὰ βραχέων τε καὶ αὐτὰ τὰ ἐρωτώμενα, οὕτω καὶ νυ̃ν ἀποκρίνεσθαι: εἰ δὲ μή, τίς ὁ τρόπος ἔσται τω̃ν διαλόγων; χωρὶς γὰρ ἔγωγ' ὤ̨μην εἰ̃ναι τὸ συνει̃ναί τε ἀλλήλοις διαλεγομένους καὶ τὸ δημηγορει̃ν.

'Αλλ' - ὁρα̨̃σ; - ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, δίκαια δοκει̃ λέγειν Πρωταγόρας ἀξιω̃ν αὑτω̨̃ τε ἐξει̃ναι διαλέγεσθαι ὅπως βού - λεται, καὶ σὺ ὅπως ἂν αὐ̃ σὺ βούλη̨.

'Υπολαβὼν οὐ̃ν ὁ 'Αλκιβιάδησ, Οὐ καλω̃ς λέγεισ, ἔφη, ὠ̃ Καλλία: Σωκράτης μὲν γὰρ ὅδε ὁμολογει̃ μὴ μετει̃ναί οἱ μακρολογίας καὶ παραχωρει̃ Πρωταγόρα̨, του̃ δὲ διαλέγεσθαι οἱ̃ός τ' εἰ̃ναι καὶ ἐπίστασθαι λόγον τε δου̃ναι καὶ δέξασθαι θαυμάζοιμ' ἂν εἴ τω̨ ἀνθρώπων παραχωρει̃. εἰ μὲν οὐ̃ν καὶ Πρωταγόρας ὁμολογει̃ φαυλότερος εἰ̃ναι Σωκράτους διαλε - χθη̃ναι, ἐξαρκει̃ Σωκράτει: εἰ δὲ ἀντιποιει̃ται, διαλεγέσθω ἐρωτω̃ν τε καὶ ἀποκρινόμενοσ, μὴ ἐφ' ἑκάστη̨ ἐρωτήσει μακρὸν λόγον ἀποτείνων, ἐκκρούων τοὺς λόγους καὶ οὐκ ἐθέλων διδόναι λόγον, ἀλλ' ἀπομηκύνων ἕως ἂν ἐπιλάθωνται περὶ ὅτου τὸ ἐρώτημα ἠ̃ν οἱ πολλοὶ τω̃ν ἀκουόντων: ἐπεὶ Σωκράτη γε ἐγὼ ἐγγυω̃μαι μὴ ἐπιλήσεσθαι, οὐχ ὅτι παίζει καί φησιν ἐπιλήσμων εἰ̃ναι. ἐμοὶ μὲν οὐ̃ν δοκει̃ ἐπιεικέστερα Σωκράτης λέγειν: χρὴ γὰρ ἕκαστον τὴν ἑαυτου̃ γνώμην ἀποφαίνεσθαι.

Μετὰ δὲ τὸν 'Αλκιβιάδην, ὡς ἐγὠ̨̃μαι, Κριτίας ἠ̃ν ὁ εἰπών: ^~'Ω Πρόδικε καὶ 'Ιππία, Καλλίας μὲν δοκει̃ μοι μάλα πρὸς Πρωταγόρου εἰ̃ναι, 'Αλκιβιάδης δὲ ἀεὶ φιλόνικός ἐστι πρὸς ὃ ἂν ὁρμήση̨: ἡμα̃ς δὲ οὐδὲν δει̃ συμφιλονικει̃ν οὔτε Σωκράτει οὔτε Πρωταγόρα̨, ἀλλὰ κοινη̨̃ ἀμφοτέρων δει̃σθαι μὴ μεταξὺ διαλυ̃σαι τὴν συνουσίαν.

Εἰπόντος δὲ αὐτου̃ ταυ̃τα, ὁ Πρόδικοσ, Καλω̃ς μοι, ἔφη, δοκει̃ς λέγειν, ὠ̃ Κριτία: χρὴ γὰρ τοὺς ἐν τοιοι̃σδε λόγοις παραγιγνομένους κοινοὺς μὲν εἰ̃ναι ἀμφοι̃ν τοι̃ν διαλεγομένοιν ἀκροατάσ, ἴσους δὲ μή - ἔστιν γὰρ οὐ ταὐτόν: κοινη̨̃ μὲν γὰρ ἀκου̃σαι δει̃ ἀμφοτέρων, μὴ ἴσον δὲ νει̃μαι ἑκατέρω̨, ἀλλὰ τω̨̃ μὲν σοφωτέρω̨ πλέον, τω̨̃ δὲ ἀμαθεστέρω̨ ἔλαττον. ἐγὼ μὲν καὶ αὐτόσ, ὠ̃ Πρωταγόρα τε καὶ Σώκρατεσ, ἀξιω̃ ὑμα̃ς συγχωρει̃ν καὶ ἀλλήλοις περὶ τω̃ν λόγων ἀμφισβητει̃ν μέν, ἐρίζειν δὲ μή - ἀμφισβητου̃σι μὲν γὰρ καὶ δι' εὔνοιαν οἱ φίλοι τοι̃ς φίλοισ, ἐρίζουσιν δὲ οἱ διάφοροί τε καὶ ἐχθροὶ ἀλλήλοισ - καὶ οὕτως ἂν καλλίστη ἡμι̃ν ἡ συνουσία γίγνοιτο: ὑμει̃ς τε γὰρ οἱ λέγοντες μάλιστ' ἂν οὕτως ἐν ἡμι̃ν τοι̃ς ἀκούουσιν εὐδοκιμοι̃τε καὶ οὐκ ἐπαινοι̃σθε - εὐδοκιμει̃ν μὲν γὰρ ἔστιν παρὰ ται̃ς ψυχαι̃ς τω̃ν ἀκουόντων ἄνευ ἀπάτησ, ἐπαινει̃σθαι δὲ ἐν λόγω̨ πολλάκις παρὰ δόξαν ψευδομένων - ἡμει̃ς τ' αὐ̃ οἱ ἀκούοντες μάλιστ' ἂν οὕτως εὐφραινοίμεθα, οὐχ ἡδοίμεσθα - εὐφραίνεσθαι μὲν γὰρ ἔστιν μανθάνοντά τι καὶ φρονήσεως μεταλαμβάνοντα αὐτη̨̃ τη̨̃ διανοία̨, ἥδεσθαι δὲ ἐσθίοντά τι ἢ ἄλλο ἡδὺ πάσχοντα αὐτω̨̃ τω̨̃ σώματι.

Ταυ̃τα οὐ̃ν εἰπόντος του̃ Προδίκου πολλοὶ πάνυ τω̃ν παρόντων ἀπεδέξαντο: μετὰ δὲ τὸν Πρόδικον 'Ιππίας ὁ σοφὸς εἰ̃πεν, ^~'Ω ἄνδρεσ, ἔφη, οἱ παρόντεσ, ἡγου̃μαι ἐγὼ ὑμα̃ς συγγενει̃ς τε καὶ οἰκείους καὶ πολίτας ἅπαντας εἰ̃ναι - φύσει, οὐ νόμω̨: τὸ γὰρ ὅμοιον τω̨̃ ὁμοίω̨ φύσει συγγενές ἐστιν, ὁ δὲ νόμοσ, τύραννος ὢν τω̃ν ἀνθρώπων, πολλὰ παρὰ τὴν φύσιν βιάζεται - ἡμα̃ς οὐ̃ν αἰσχρὸν τὴν μὲν φύσιν τω̃ν πραγμάτων εἰδέναι, σοφωτάτους δὲ ὄντας τω̃ν 'Ελλήνων, καὶ κατ' αὐτὸ του̃το νυ̃ν συνεληλυθότας τη̃ς τε 'Ελλάδος εἰς αὐτὸ τὸ πρυτανει̃ον τη̃ς σοφίας καὶ αὐτη̃ς τη̃ς πόλεως εἰς τὸν μέγιστον καὶ ὀλβιώτατον οἰ̃κον τόνδε, μηδὲν τούτου του̃ ἀξιώματος ἄξιον ἀποφήνασθαι, ἀλλ' ὥσπερ τοὺς φαυλο - τάτους τω̃ν ἀνθρώπων διαφέρεσθαι ἀλλήλοισ. ἐγὼ μὲν οὐ̃ν καὶ δέομαι καὶ συμβουλεύω, ὠ̃ Πρωταγόρα τε καὶ Σώκρατεσ, συμβη̃ναι ὑμα̃ς ὥσπερ ὑπὸ διαιτητω̃ν ἡμω̃ν συμβιβαζόντων εἰς τὸ μέσον, καὶ μήτε σὲ τὸ ἀκριβὲς του̃το εἰ̃δος τω̃ν διαλόγων ζητει̃ν τὸ κατὰ βραχὺ λίαν, εἰ μὴ ἡδὺ Πρωταγόρα̨, ἀλλ' ἐφει̃ναι καὶ χαλάσαι τὰς ἡνίας τοι̃ς λόγοισ, ἵνα μεγα - λοπρεπέστεροι καὶ εὐσχημονέστεροι ἡμι̃ν φαίνωνται, μήτ' αὐ̃ Πρωταγόραν πάντα κάλων ἐκτείναντα, οὐρία̨ ἐφέντα, φεύγειν εἰς τὸ πέλαγος τω̃ν λόγων ἀποκρύψαντα γη̃ν, ἀλλὰ μέσον τι ἀμφοτέρους τεμει̃ν. ὣς οὐ̃ν ποιήσετε, καὶ πείθεσθέ μοι ῥαβδου̃χον καὶ ἐπιστάτην καὶ πρύτανιν ἑλέσθαι ὃς ὑμι̃ν φυλάξει τὸ μέτριον μη̃κος τω̃ν λόγων ἑκατέρου.

Ταυ̃τα ἤρεσε τοι̃ς παρου̃σι, καὶ πάντες ἐπή̨νεσαν, καὶ ἐμέ τε ὁ Καλλίας οὐκ ἔφη ἀφήσειν καὶ ἑλέσθαι ἐδέοντο ἐπιστάτην. εἰ̃πον οὐ̃ν ἐγὼ ὅτι αἰσχρὸν εἴη βραβευτὴν ἑλέσθαι τω̃ν λόγων. εἴτε γὰρ χείρων ἔσται ἡμω̃ν ὁ αἱρεθείσ, οὐκ ὀρθω̃ς ἂν ἔχοι τὸν χείρω τω̃ν βελτιόνων ἐπιστατει̃ν, εἴτε ὅμοιοσ, οὐδ' οὕτως ὀρθω̃σ: ὁ γὰρ ὅμοιος ἡμι̃ν ὅμοια καὶ ποιήσει, ὥστε ἐκ περιττου̃ ἡ̨ρήσεται. ἀλλὰ δὴ βελτίονα ἡμω̃ν αἱρήσεσθε. τη̨̃ μὲν ἀληθεία̨, ὡς ἐγὠ̨̃μαι, ἀδύνατον ὑμι̃ν ὥστε Πρωταγόρου του̃δε σοφώτερόν τινα ἑλέσθαι: εἰ δὲ αἱρήσεσθε μὲν μηδὲν βελτίω, φήσετε δέ, αἰσχρὸν καὶ του̃το τω̨̃δε γίγνεται, ὥσπερ φαύλω̨ ἀνθρώπω̨ ἐπιστάτην αἱρει̃σθαι, ἐπεὶ τό γ' ἐμὸν οὐδέν μοι διαφέρει. ἀλλ' οὑτωσὶ ἐθέλω ποιη̃σαι, ἵν' ὃ προθυμει̃σθε συνουσία τε καὶ διάλογοι ἡμι̃ν γίγνωνται: εἰ μὴ βούλεται Πρωταγόρας ἀποκρίνεσθαι, οὑ̃τος μὲν ἐρωτάτω, ἐγὼ δὲ ἀπο - κρινου̃μαι, καὶ ἅμα πειράσομαι αὐτω̨̃ δει̃ξαι ὡς ἐγώ φημι χρη̃ναι τὸν ἀποκρινόμενον ἀποκρίνεσθαι: ἐπειδὰν δὲ ἐγὼ ἀποκρίνωμαι ὁπόσ' ἂν οὑ̃τος βούληται ἐρωτα̃ν, πάλιν οὑ̃τος ἐμοὶ λόγον ὑποσχέτω ὁμοίωσ. ἐὰν οὐ̃ν μὴ δοκη̨̃ πρόθυμος εἰ̃ναι πρὸς αὐτὸ τὸ ἐρωτώμενον ἀποκρίνεσθαι, καὶ ἐγὼ καὶ ὑμει̃ς κοινη̨̃ δεησόμεθα αὐτου̃ ἅπερ ὑμει̃ς ἐμου̃, μὴ διαφθείρειν τὴν συνουσίαν: καὶ οὐδὲν δει̃ τούτου ἕνεκα ἕνα ἐπιστάτην γενέσθαι, ἀλλὰ πάντες κοινη̨̃ ἐπιστατήσετε. 'Εδόκει πα̃σιν οὕτω ποιη - τέον εἰ̃ναι: καὶ ὁ Πρωταγόρας πάνυ μὲν οὐκ ἤθελεν, ὅμως δὲ ἠναγκάσθη ὁμολογη̃σαι ἐρωτήσειν, καὶ ἐπειδὰν ἱκανω̃ς ἐρωτήση̨, πάλιν δώσειν λόγον κατὰ σμικρὸν ἀποκρινόμενοσ.

'Ήρξατο οὐ̃ν ἐρωτα̃ν οὑτωσί πωσ: 'Ηγου̃μαι, ἔφη, ὠ̃ Σώ - κρατεσ, ἐγὼ ἀνδοὶ παιδείας μέγιστον μέρος εἰ̃ναι περὶ ἐπω̃ν δεινὸν εἰ̃ναι: ἔστιν δὲ του̃το τὰ ὑπὸ τω̃ν ποιητω̃ν λεγόμενα οἱ̃όν τ' εἰ̃ναι συνιέναι ἅ τε ὀρθω̃ς πεποίηται καὶ ἃ μή, καὶ ἐπίστασθαι διελει̃ν τε καὶ ἐρωτώμενον λόγον δου̃ναι. καὶ δὴ καὶ νυ̃ν ἔσται τὸ ἐρώτημα περὶ του̃ αὐτου̃ μὲν περὶ οὑ̃περ ἐγώ τε καὶ σὺ νυ̃ν διαλεγόμεθα, περὶ ἀρετη̃σ, μετενηνεγμένον δ' εἰς ποίησιν: τοσου̃τον μόνον διοίσει. λέγει γάρ που Σιμωνίδης πρὸς Σκόπαν τὸν Κρέοντος ὑὸν του̃ Θετταλου̃ ὅτι -

ἄνδρ' ἀγαθὸν μὲν ἀλαθέως γενέσθαι χαλεπόν,
χερσίν τε καὶ ποσὶ καὶ νόω̨ τετράγωνον, ἄνευ ψόγου
τετυγμένον.

του̃το ἐπίστασαι τὸ ἀ̨̃σμα, ἢ πα̃ν σοι διεξέλθω;

Καὶ ἐγὼ εἰ̃πον ὅτι Οὐδὲν δει̃: ἐπίσταμαί τε γάρ, καὶ πάνυ μοι τυγχάνει μεμεληκὸς του̃ ἄ̨σματοσ.

Εὐ̃, ἔφη, λέγεισ. πότερον οὐ̃ν καλω̃ς σοι δοκει̃ πεποιη̃σθαι καὶ ὀρθω̃σ, ἢ οὔ; { - } Πάνυ, ἔφην ἐγώ, [καλω̃σ] τε καὶ ὀρθω̃σ. { - } Δοκει̃ δέ σοι καλω̃ς πεποιη̃σθαι, εἰ ἐναντία λέγει αὐτὸς αὑτω̨̃ ὁ ποιητήσ; { - } Οὐ καλω̃σ, ἠ̃ν δ' ἐγώ. { - } 'Όρα δή, ἔφη, βέλτιον. { - } 'Αλλ', ὠγαθέ, ἔσκεμμαι ἱκανω̃σ. { - } Οἰ̃σθα οὐ̃ν, ἔφη, ὅτι προϊόντος του̃ ἄ̨σματος λέγει που -

οὐδέ μοι ἐμμελέως τὸ Πιττάκειον νέμεται,
καίτοι σοφου̃ παρὰ φωτὸς εἰρημένον: χαλεπὸν φάτ' ἐσθλὸν
ἔμμεναι.

ἐννοει̃ς ὅτι ὁ αὐτὸς οὑ̃τος καὶ τάδε λέγει κἀκει̃να τὰ ἔμπροσθεν; { - } Οἰ̃δα, ἠ̃ν δ' ἐγώ. { - } Δοκει̃ οὐ̃ν σοι, ἔφη, ταυ̃τα ἐκείνοις ὁμολο - γει̃σθαι; { - } Φαίνεται ἔμοιγε [καὶ ἅμα μέντοι ἐφοβούμην μὴ τὶ λέγοι] ἀτάρ, ἔφην ἐγώ, σοὶ οὐ φαίνεται; { - } Πω̃ς γὰρ ἂν φαίνοιτο ὁμολογει̃ν αὐτὸς ἑαυτω̨̃ ὁ ταυ̃τα ἀμφότερα λέγων, ὅς γε τὸ μὲν πρω̃τον αὐτὸς ὑπέθετο χαλεπὸν εἰ̃ναι ἄνδρα ἀγαθὸν γενέσθαι ἀλαθεία̨, ὀλίγον δὲ του̃ ποιήματος εἰς τὸ πρόσθεν προελθὼν ἐπελάθετο, καὶ Πιττακὸν τὸν ταὐτὰ λέγοντα ἑαυτω̨̃, ὅτι <χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι>, του̃τον μέμφεταί τε καὶ οὔ φησιν ἀποδέχεσθαι αὐτου̃ τὰ αὐτὰ ἑαυτω̨̃ λέγοντοσ; καίτοι ὁπότε τὸν ταὐτὰ λέγοντα αὑτω̨̃ μέμφεται, δη̃λον ὅτι καὶ ἑαυτὸν μέμφεται, ὥστε ἤτοι τὸ πρότερον ἢ ὕστερον οὐκ ὀρθω̃ς λέγει.

Εἰπὼν οὐ̃ν ταυ̃τα πολλοι̃ς θόρυβον παρέσχεν καὶ ἔπαινον τω̃ν ἀκουόντων: καὶ ἐγὼ τὸ μὲν πρω̃τον, ὡσπερεὶ ὑπὸ ἀγαθου̃ πύκτου πληγείσ, ἐσκοτώθην τε καὶ ἰλιγγίασα εἰπόντος αὐτου̃ ταυ̃τα καὶ τω̃ν ἄλλων ἐπιθορυβησάντων: ἔπειτα - ὥς γε πρὸς

σὲ εἰρη̃σθαι τἀληθη̃, ἵνα μοι χρόνος ἐγγένηται τη̨̃ σκέψει τί λέγοι ὁ ποιητήσ - τρέπομαι πρὸς τὸν Πρόδικον, καὶ καλέσας αὐτόν, ^~'Ω Πρόδικε, ἔφην ἐγώ, σὸς μέντοι Σιμωνίδης πολίτησ: δίκαιος εἰ̃ βοηθει̃ν τω̨̃ ἀνδρί. δοκω̃ οὐ̃ν μοι ἐγὼ παρακαλει̃ν σέ: ὥσπερ ἔφη 'Όμηρος τὸν Σκάμανδρον πολιορκούμενον ὑπὸ του̃ 'Αχιλλέως τὸν Σιμόεντα παρακαλει̃ν, εἰπόντα -

φίλε κασίγνητε, σθένος ἀνέρος ἀμφότεροί περ
σχω̃μεν,

ἀτὰρ καὶ ἐγὼ σὲ παρακαλω̃, μὴ ἡμι̃ν ὁ Πρωταγόρας τὸν Σιμωνίδην ἐκπέρση̨. καὶ γὰρ οὐ̃ν καὶ δει̃ται τὸ ὑπὲρ Σιμω - νίδου ἐπανόρθωμα τη̃ς ση̃ς μουσικη̃σ, ἡ̨̃ τό τε βούλεσθαι καὶ ἐπιθυμει̃ν διαιρει̃ς ὡς οὐ ταὐτὸν ὄν, καὶ ἃ νυνδὴ εἰ̃πες πολλά τε καὶ καλά. καὶ νυ̃ν σκόπει εἴ σοι συνδοκει̃ ὅπερ ἐμοί. οὐ γὰρ φαίνεται ἐναντία λέγειν αὐτὸς αὑτω̨̃ Σιμωνίδησ. σὺ γάρ, ὠ̃ Πρόδικε, προαπόφηναι τὴν σὴν γνώμην: ταὐτόν σοι δοκει̃ εἰ̃ναι τὸ γενέσθαι καὶ τὸ εἰ̃ναι, ἢ ἄλλο; { - } 'Άλλο νὴ Δί', ἔφη ὁ Πρόδικοσ. { - } Οὐκου̃ν, ἔφην ἐγώ, ἐν μὲν τοι̃ς πρώτοις αὐτὸς ὁ Σιμωνίδης τὴν ἑαυτου̃ γνώμην ἀπεφήνατο, ὅτι ἄνδρα ἀγαθὸν ἀληθεία̨ γενέσθαι χαλεπὸν εἴη; { - } 'Αληθη̃ λέγεισ, ἔφη ὁ Πρόδικοσ. { - } Τὸν δέ γε Πιττακόν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, μέμφεται, οὐχ ὡς οἴεται Πρωταγόρασ, ταὐτὸν ἑαυτω̨̃ λέγοντα, ἀλλ' ἄλλο. οὐ γὰρ του̃το ὁ Πιττακὸς ἔλεγεν τὸ χαλεπόν, <γενέσθαι> ἐσθλόν, ὥσπερ ὁ Σιμωνίδησ, ἀλλὰ τὸ <ἔμμεναι>: ἔστιν δὲ οὐ ταὐτόν, ὠ̃ Πρωταγόρα, ὥς φησιν Πρόδικος ὅδε, τὸ εἰ̃ναι καὶ τὸ γενέσθαι. εἰ δὲ μὴ τὸ αὐτό ἐστιν τὸ εἰ̃ναι τω̨̃ γενέσθαι, οὐκ ἐναντία λέγει ὁ Σιμωνίδης αὐτὸς αὑτω̨̃. καὶ ἴσως ἂν φαίη Πρόδικος ὅδε καὶ ἄλλοι πολλοὶ καθ' 'Ησίοδον γενέ - σθαι μὲν ἀγαθὸν χαλεπὸν εἰ̃ναι - τη̃ς γὰρ <ἀρετη̃ς ἔμπρο - σθεν> τοὺς θεοὺς <ἱδρω̃τα> θει̃ναι - ὅταν δέ τις αὐτη̃ς <εἰς ἄκρον ἵκηται, ῥηϊδίην δἤπειτα πέλειν, χαλεπήν περ ἐου̃σαν>, ἐκτη̃σθαι.

'Ο μὲν οὐ̃ν Πρόδικος ἀκούσας ταυ̃τα ἐπή̨νεσέν με: ὁ δὲ Πρωταγόρασ, Τὸ ἐπανόρθωμά σοι, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, μει̃ζον ἁμάρτημα ἔχει ἢ ὃ ἐπανορθοι̃σ.

Καὶ ἐγὼ εἰ̃πον: Κακὸν ἄρα μοι εἴργασται, ὡς ἔοικεν, ὠ̃ Πρωταγόρα, καὶ εἰμί τις γελοι̃ος ἰατρόσ: ἰώμενος μει̃ζον τὸ νόσημα ποιω̃.

'Αλλ' οὕτως ἔχει, ἔφη.

Πω̃ς δή; ἠ̃ν δ' ἐγώ.

Πολλὴ ἄν, ἔφη, ἀμαθία εἴη του̃ ποιητου̃, εἰ οὕτω φαυ̃λόν τί φησιν εἰ̃ναι τὴν ἀρετὴν ἐκτη̃σθαι, ὅ ἐστιν πάντων χαλε - πώτατον, ὡς ἅπασιν δοκει̃ ἀνθρώποισ.

Καὶ ἐγὼ εἰ̃πον: Νὴ τὸν Δία, εἰς καιρόν γε παρατετύχηκεν ἡμι̃ν ἐν τοι̃ς λόγοις Πρόδικος ὅδε. κινδυνεύει γάρ τοι, ὠ̃ Πρωταγόρα, ἡ Προδίκου σοφία θεία τις εἰ̃ναι πάλαι, ἤτοι ἀπὸ Σιμωνίδου ἀρξαμένη, ἢ καὶ ἔτι παλαιοτέρα. σὺ δὲ ἄλλων πολλω̃ν ἔμπειρος ὢν ταύτης ἄπειρος εἰ̃ναι φαίνη̨, οὐχ ὥσπερ ἐγὼ ἔμπειρος διὰ τὸ μαθητὴς εἰ̃ναι Προδίκου τουτουΐ: καὶ νυ̃ν μοι δοκει̃ς οὐ μανθάνειν ὅτι καὶ τὸ "χαλεπὸν" του̃το ἴσως οὐχ οὕτως Σιμωνίδης ὑπελάμβανεν ὥσπερ σὺ ὑπολαμ - βάνεισ, ἀλλ' ὥσπερ περὶ του̃ "δεινου̃" Πρόδικός με οὑτοσὶ νουθετει̃ ἑκάστοτε, ὅταν ἐπαινω̃ν ἐγὼ ἢ σὲ ἢ ἄλλον τινὰ λέγω ὅτι Πρωταγόρας σοφὸς καὶ δεινός ἐστιν ἀνήρ, ἐρωτα̨̃ εἰ οὐκ αἰσχύνομαι τἀγαθὰ δεινὰ καλω̃ν. τὸ γὰρ δεινόν, φησίν, κακόν ἐστιν: οὐδεὶς γου̃ν λέγει ἑκάστοτε "δεινου̃ πλούτου" οὐδὲ "δεινη̃ς εἰρήνησ" οὐδὲ "δεινη̃ς ὑγιείασ," ἀλλὰ "δεινη̃ς νόσου" καὶ "δεινου̃ πολέμου" καὶ "δεινη̃ς πενίασ," ὡς του̃ δεινου̃ κακου̃ ὄντοσ. ἴσως οὐ̃ν καὶ τὸ "χαλεπὸν" αὐ̃ οἱ Κει̃οι καὶ ὁ Σιμωνίδης ἢ κακὸν ὑπολαμβάνουσι ἢ ἄλλο τι ὃ σὺ οὐ μανθάνεισ: ἐρώμεθα οὐ̃ν Πρόδικον - δίκαιον γὰρ τὴν Σιμωνίδου φωνὴν του̃τον ἐρωτα̃ν - τί ἔλεγεν, ὠ̃ Πρόδικε, τὸ "χαλεπὸν" Σιμωνίδησ;

Κακόν, ἔφη.

Διὰ ταυ̃τ' ἄρα καὶ μέμφεται, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ὠ̃ Πρόδικε, τὸν Πιττακὸν λέγοντα <χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι>, ὥσπερ ἂν εἰ ἤκουεν αὐτου̃ λέγοντος ὅτι ἐστὶν κακὸν <ἐσθλὸν ἔμμεναι>.

'Αλλὰ τί οἴει, ἔφη, λέγειν, ὠ̃ Σώκρατεσ, Σιμωνίδην ἄλλο ἢ του̃το, καὶ ὀνειδίζειν τω̨̃ Πιττακω̨̃ ὅτι τὰ ὀνόματα οὐκ ἠπί - στατο ὀρθω̃ς διαιρει̃ν ἅτε Λέσβιος ὢν καὶ ἐν φωνη̨̃ βαρβάρω̨ τεθραμμένοσ;

'Ακούεις δή, ἔφην ἐγώ, ὠ̃ Πρωταγόρα, Προδίκου του̃δε. ἔχεις τι πρὸς ταυ̃τα λέγειν;

Καὶ ὁ Πρωταγόρασ, Πολλου̃ γε δει̃, ἔφη, οὕτως ἔχειν, ὠ̃ Πρόδικε: ἀλλ' ἐγὼ εὐ̃ οἰ̃δ' ὅτι καὶ Σιμωνίδης τὸ "χαλεπὸν" ἔλεγεν ὅπερ ἡμει̃ς οἱ ἄλλοι, οὐ τὸ κακόν, ἀλλ' ὃ ἂν μὴ ῥά̨διον ἠ̨̃ ἀλλὰ διὰ πολλω̃ν πραγμάτων γίγνηται.

'Αλλὰ καὶ ἐγὼ οἰ̃μαι, ἔφην, ὠ̃ Πρωταγόρα, του̃το λέγειν Σιμωνίδην, καὶ Πρόδικόν γε τόνδε εἰδέναι, ἀλλὰ παίζειν καὶ σου̃ δοκει̃ν ἀποπειρα̃σθαι εἰ οἱ̃ός τ' ἔση̨ τω̨̃ σαυτου̃ λόγω̨ βοηθει̃ν. ἐπεὶ ὅτι γε Σιμωνίδης οὐ λέγει τὸ χαλεπὸν κακόν, μέγα τεκμήριόν ἐστιν εὐθὺς τὸ μετὰ του̃το ῥη̃μα: λέγει γὰρ ὅτι -

θεὸς ἂν μόνος του̃τ' ἔχοι γέρασ,

οὐ δήπου του̃τό γε λέγων, κακὸν <ἐσθλὸν ἔμμεναι>, εἰ̃τα τὸν θεόν φησιν μόνον του̃το ἂν ἔχειν καὶ τω̨̃ θεω̨̃ του̃το γέρας ἀπένειμε μόνω̨: ἀκόλαστον γὰρ ἄν τινα λέγοι Σιμωνί - δην ὁ Πρόδικος καὶ οὐδαμω̃ς Κει̃ον. ἀλλ' ἅ μοι δοκει̃ διανοει̃σθαι Σιμωνίδης ἐν τούτω̨ τω̨̃ ἄ̨σματι, ἐθέλω σοι εἰπει̃ν, εἰ βούλει λαβει̃ν μου πει̃ραν ὅπως ἔχω, ὃ σὺ λέγεις του̃το, περὶ ἐπω̃ν: ἐὰν δὲ βούλη̨, σου̃ ἀκούσομαι.

'Ο μὲν οὐ̃ν Πρωταγόρας ἀκούσας μου ταυ̃τα λέγοντοσ, Εἰ σὺ βούλει, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ: ὁ δὲ Πρόδικός τε καὶ ὁ 'Ιππίας ἐκελευέτην πάνυ, καὶ οἱ ἄλλοι.

'Εγὼ τοίνυν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ἅ γέ μοι δοκει̃ περὶ του̃ ἄ̨σματος τούτου, πειράσομαι ὑμι̃ν διεξελθει̃ν. φιλοσοφία γάρ ἐστιν παλαιοτάτη τε καὶ πλείστη τω̃ν 'Ελλήνων ἐν Κρήτη̨ τε καὶ ἐν Λακεδαίμονι, καὶ σοφισταὶ πλει̃στοι γη̃ς ἐκει̃ εἰσιν: ἀλλ' ἐξαρνου̃νται καὶ σχηματίζονται ἀμαθει̃ς εἰ̃ναι, ἵνα μὴ κατά - δηλοι ὠ̃σιν ὅτι σοφία̨ τω̃ν 'Ελλήνων περίεισιν, ὥσπερ οὓς Πρωταγόρας ἔλεγε τοὺς σοφιστάσ, ἀλλὰ δοκω̃σιν τω̨̃ μάχε - σθαι καὶ ἀνδρεία̨ περιει̃ναι, ἡγούμενοι, εἰ γνωσθει̃εν ὡ̨̃ περίεισιν, πάντας του̃το ἀσκήσειν, τὴν σοφίαν. νυ̃ν δὲ ἀποκρυψάμενοι ἐκει̃νο ἐξηπατήκασιν τοὺς ἐν ται̃ς πόλεσι λακωνίζοντασ, καὶ οἱ μὲν ὠ̃τά τε κατάγνυνται μιμούμενοι αὐτούσ, καὶ ἱμάντας περιειλίττονται καὶ φιλογυμναστου̃σιν καὶ βραχείας ἀναβολὰς φορου̃σιν, ὡς δὴ τούτοις κρατου̃ντας τω̃ν 'Ελλήνων τοὺς Λακεδαιμονίουσ: οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι, ἐπειδὰν βούλωνται ἀνέδην τοι̃ς παρ' αὑτοι̃ς συγγενέσθαι σοφισται̃ς καὶ ἤδη ἄχθωνται λάθρα̨ συγγιγνόμενοι, ξενη - λασίας ποιούμενοι τω̃ν τε λακωνιζόντων τούτων καὶ ἐάν τις ἄλλος ξένος ὢν ἐπιδημήση̨, συγγίγνονται τοι̃ς σοφισται̃ς λανθάνοντες τοὺς ξένουσ, καὶ αὐτοὶ οὐδένα ἐω̃σιν τω̃ν νέων εἰς τὰς ἄλλας πόλεις ἐξιέναι, ὥσπερ οὐδὲ Κρη̃τεσ, ἵνα μὴ ἀπομανθάνωσιν ἃ αὐτοὶ διδάσκουσιν. εἰσὶν δὲ ἐν ταύταις ται̃ς πόλεσιν οὐ μόνον ἄνδρες ἐπὶ παιδεύσει μέγα φρονου̃ν - τεσ, ἀλλὰ καὶ γυναι̃κεσ. γνοι̃τε δ' ἂν ὅτι ἐγὼ ταυ̃τα ἀληθη̃ λέγω καὶ Λακεδαιμόνιοι πρὸς φιλοσοφίαν καὶ λόγους ἄριστα πεπαίδευνται, ὡ̃δε: εἰ γὰρ ἐθέλει τις Λακεδαιμονίων τω̨̃ φαυλοτάτω̨ συγγενέσθαι, τὰ μὲν πολλὰ ἐν τοι̃ς λόγοις εὑρήσει αὐτὸν φαυ̃λόν τινα φαινόμενον, ἔπειτα, ὅπου ἂν τύχη̨ τω̃ν λεγομένων, ἐνέβαλεν ῥη̃μα ἄξιον λόγου βραχὺ καὶ συνεστραμμένον ὥσπερ δεινὸς ἀκοντιστήσ, ὥστε φαίνεσθαι τὸν προσδιαλεγόμενον παιδὸς μηδὲν βελτίω. του̃το οὐ̃ν αὐτὸ καὶ τω̃ν νυ̃ν εἰσὶν οἳ κατανενοήκασι καὶ τω̃ν πάλαι, ὅτι τὸ λακωνίζειν πολὺ μα̃λλόν ἐστιν φιλοσοφει̃ν ἢ φιλογυμνα - στει̃ν, εἰδότες ὅτι τοιαυ̃τα οἱ̃όν τ' εἰ̃ναι ῥήματα φθέγγεσθαι τελέως πεπαιδευμένου ἐστὶν ἀνθρώπου. τούτων ἠ̃ν καὶ Θαλη̃ς ὁ Μιλήσιος καὶ Πιττακὸς ὁ Μυτιληναι̃ος καὶ Βίας ὁ Πριηνεὺς καὶ Σόλων ὁ ἡμέτερος καὶ Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος καὶ Μύσων ὁ Χηνεύσ, καὶ ἕβδομος ἐν τούτοις ἐλέγετο Λακε - δαιμόνιος Χίλων. οὑ̃τοι πάντες ζηλωταὶ καὶ ἐρασταὶ καὶ μαθηταὶ ἠ̃σαν τη̃ς Λακεδαιμονίων παιδείασ, καὶ καταμάθοι ἄν τις αὐτω̃ν τὴν σοφίαν τοιαύτην οὐ̃σαν, ῥήματα βραχέα ἀξιομνημόνευτα ἑκάστω̨ εἰρημένα: οὑ̃τοι καὶ κοινη̨̃ συνελθόντες ἀπαρχὴν τη̃ς σοφίας ἀνέθεσαν τω̨̃ 'Απόλλωνι εἰς τὸν νεὼν τὸν ἐν Δελφοι̃σ, γράψαντες ταυ̃τα ἃ δὴ πάντες ὑμνου̃σιν, <Γνω̃θι σαυτόν> καὶ <Μηδὲν ἄγαν>. του̃ δὴ ἕνεκα ταυ̃τα λέγω; ὅτι οὑ̃τος ὁ τρόπος ἠ̃ν τω̃ν παλαιω̃ν τη̃ς φιλο - σοφίασ, βραχυλογία τις Λακωνική: καὶ δὴ καὶ του̃ Πιττακου̃ ἰδία̨ περιεφέρετο του̃το τὸ ῥη̃μα ἐγκωμιαζόμενον ὑπὸ τω̃ν σοφω̃ν, τὸ <Χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι>. ὁ οὐ̃ν Σιμωνίδησ, ἅτε φιλότιμος ὢν ἐπὶ σοφία̨, ἔγνω ὅτι εἰ καθέλοι του̃το τὸ ῥη̃μα ὥσπερ εὐδοκιμου̃ντα ἀθλητὴν καὶ περιγένοιτο αὐτου̃, αὐτὸς εὐδοκιμήσει ἐν τοι̃ς τότε ἀνθρώποισ. εἰς του̃το οὐ̃ν τὸ ῥη̃μα καὶ τούτου ἕνεκα τούτω̨ ἐπιβουλεύων κολου̃σαι αὐτὸ ἅπαν τὸ ἀ̨̃σμα πεποίηκεν, ὥς μοι φαίνεται.

'Επισκεψώμεθα δὴ αὐτὸ κοινη̨̃ ἅπαντεσ, εἰ ἄρα ἐγὼ ἀληθη̃ λέγω. εὐθὺς γὰρ τὸ πρω̃τον του̃ ἄ̨σματος μανικὸν ἂν φανείη, εἰ βουλόμενος λέγειν ὅτι ἄνδρα ἀγαθὸν γενέσθαι χαλεπόν, ἔπειτα ἐνέβαλε τὸ <μέν>. του̃το γὰρ οὐδὲ πρὸς ἕνα λόγον φαίνεται ἐμβεβλη̃σθαι, ἐὰν μή τις ὑπολάβη̨ πρὸς τὸ του̃

Πιττακου̃ ῥη̃μα ὥσπερ ἐρίζοντα λέγειν τὸν Σιμωνίδην: λέγον - τος του̃ Πιττακου̃ ὅτι <χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι>, ἀμφι - σβητου̃ντα εἰπει̃ν ὅτι Οὔκ, ἀλλὰ <γενέσθαι μὲν χαλεπὸν> ἄνδρα ἀγαθόν ἐστιν, ὠ̃ Πιττακέ, ὡς ἀληθω̃σ - οὐκ ἀληθεία̨ ἀγαθόν, οὐκ ἐπὶ τούτω̨ λέγει τὴν ἀλήθειαν, ὡς ἄρα ὄντων τινω̃ν τω̃ν μὲν ὡς ἀληθω̃ς ἀγαθω̃ν, τω̃ν δὲ ἀγαθω̃ν μέν, οὐ μέντοι ἀληθω̃σ - εὔηθες γὰρ του̃τό γε φανείη ἂν καὶ οὐ Σιμωνίδου - ἀλλ' ὑπερβατὸν δει̃ θει̃ναι ἐν τω̨̃ ἄ̨σματι τὸ <ἀλαθέωσ>, οὑτωσί πως ὑπειπόντα τὸ του̃ Πιττακου̃, ὥσπερ ἂν εἰ θει̃μεν αὐτὸν λέγοντα τὸν Πιττακὸν καὶ Σιμωνίδην ἀποκρινόμενον εἰπόντα: ^~'Ω ἄνθρωποι, <χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι>, τὸν δὲ ἀποκρινόμενον ὅτι ^~'Ω Πιττακέ, οὐκ ἀληθη̃ λέγεισ: οὐ γὰρ εἰ̃ναι ἀλλὰ γενέσθαι μέν ἐστιν ἄνδρα <ἀγαθὸν χερσί τε καὶ ποσὶ καὶ νόω̨ τετράγωνον, ἄνευ ψόγου τετυ - γμένον, χαλεπὸν ἀλαθέωσ>. οὕτω φαίνεται [τὸ] πρὸς λόγον τὸ <μέν> ἐμβεβλημένον καὶ τὸ <ἀλαθέωσ> ὀρθω̃ς ἐπ' ἐσχάτω̨ κείμενον: καὶ τὰ ἐπιόντα πάντα τούτω̨ μαρτυρει̃, ὅτι οὕτως εἴρηται. πολλὰ μὲν γὰρ ἔστι καὶ περὶ ἑκάστου τω̃ν ἐν τω̨̃ ἄ̨σματι εἰρημένων ἀποδει̃ξαι ὡς εὐ̃ πεποίηται - πάνυ γὰρ χαριέντως καὶ μεμελημένως ἔχει - ἀλλὰ μακρὸν ἂν εἴη αὐτὸ οὕτω διελθει̃ν: ἀλλὰ τὸν τύπον αὐτου̃ τὸν ὅλον διεξέλ - θωμεν καὶ τὴν βούλησιν, ὅτι παντὸς μα̃λλον ἔλεγχός ἐστιν του̃ Πιττακείου ῥήματος διὰ παντὸς του̃ ἄ̨σματοσ.

Λέγει γὰρ μετὰ του̃το ὀλίγα διελθών, ὡς ἂν εἰ λέγοι λόγον, ὅτι γενέσθαι μὲν ἄνδρα ἀγαθὸν χαλεπὸν ἀλαθέωσ, οἱ̃όν τε μέντοι ἐπί γε χρόνον τινά: γενόμενον δὲ διαμένειν ἐν ταύτη̨ τη̨̃ ἕξει καὶ εἰ̃ναι ἄνδρα ἀγαθόν, ὡς σὺ λέγεισ, ὠ̃ Πιττακέ, ἀδύνατον καὶ οὐκ ἀνθρώπειον, ἀλλὰ θεὸς ἂν μόνος του̃το ἔχοι τὸ γέρασ,

ἄνδρα δ' οὐκ ἔστι μὴ οὐ κακὸν ἔμμεναι,
ὃν [ἂν] ἀμήχανος συμφορὰ καθέλη̨.

τίνα οὐ̃ν ἀμήχανος συμφορὰ καθαιρει̃ ἐν πλοίου ἀρχη̨̃; δη̃λον ὅτι οὐ τὸν ἰδιώτην: ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης ἀεὶ καθή̨ρηται. ὥσπερ οὐ̃ν οὐ τὸν κείμενόν τις ἂν καταβάλοι, ἀλλὰ τὸν μὲν ἑστω̃τά ποτε καταβάλοι ἄν τις ὥστε κείμενον ποιη̃σαι, τὸν δὲ κείμενον οὔ, οὕτω καὶ τὸν εὐμήχανον ὄντα ποτὲ ἀμήχανος ἂν συμφορὰ καθέλοι, τὸν δὲ ἀεὶ ἀμήχανον ὄντα οὔ, καὶ τὸν κυβερνήτην μέγας χειμὼν ἐπιπεσὼν ἀμήχανον ἂν ποιήσειεν, καὶ γεωργὸν χαλεπὴ ὥρα ἐπελθου̃σα ἀμήχανον ἂν θείη, καὶ ἰατρὸν ταὐτὰ ταυ̃τα. τω̨̃ μὲν γὰρ ἐσθλω̨̃ ἐγχωρει̃ κακω̨̃ γενέσθαι, ὥσπερ καὶ παρ' ἄλλου ποιητου̃ μαρτυρει̃ται του̃ εἰπόντοσ -

αὐτὰρ ἀνὴρ ἀγαθὸς τοτὲ μὲν κακόσ, ἄλλοτε δ' ἐσθλόσ:

τω̨̃ δὲ κακω̨̃ οὐκ ἐγχωρει̃ γενέσθαι, ἀλλ' ἀεὶ εἰ̃ναι ἀνάγκη. ὥστε τὸν μὲν εὐμήχανον καὶ σοφὸν καὶ ἀγαθὸν ἐπειδὰν ἀμήχανος συμφορὰ καθέλη̨, <οὐκ ἔστι μὴ οὐ κακὸν ἔμμε - ναι>: σὺ δὲ φή̨σ, ὠ̃ Πιττακέ, <χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι>: τὸ δ' ἐστὶ γενέσθαι μὲν χαλεπόν, δυνατὸν δέ, ἐσθλόν, ἔμμεναι δὲ ἀδύνατον:

πράξας μὲν γὰρ εὐ̃ πα̃ς ἀνὴρ ἀγαθόσ,
κακὸς δ' εἰ κακω̃σ.

τίς οὐ̃ν εἰς γράμματα ἀγαθὴ πρα̃ξίς ἐστιν, καὶ τίς ἄνδρα ἀγαθὸν ποιει̃ εἰς γράμματα; δη̃λον ὅτι ἡ τούτων μάθησισ. τίς δὲ εὐπραγία ἀγαθὸν ἰατρὸν ποιει̃; δη̃λον ὅτι ἡ τω̃ν καμνόντων τη̃ς θεραπείας μάθησισ. <κακὸς δὲ κακω̃σ>: τίς οὐ̃ν ἂν κακὸς ἰατρὸς γένοιτο; δη̃λον ὅτι ὡ̨̃ πρω̃τον μὲν ὑπάρχει ἰατρω̨̃ εἰ̃ναι, ἔπειτα ἀγαθω̨̃ ἰατρω̨̃ - οὑ̃τος γὰρ ἂν καὶ κακὸς γένοιτο - ἡμει̃ς δὲ οἱ ἰατρικη̃ς ἰδιω̃ται οὐκ ἄν ποτε

γενοίμεθα κακω̃ς πράξαντες οὔτε ἰατροὶ οὔτε τέκτονες οὔτε ἄλλο οὐδὲν τω̃ν τοιούτων: ὅστις δὲ μὴ ἰατρὸς ἂν γένοιτο κακω̃ς πράξασ, δη̃λον ὅτι οὐδὲ κακὸς ἰατρόσ. οὕτω καὶ ὁ μὲν ἀγαθὸς ἀνὴρ γένοιτ' ἄν ποτε καὶ κακὸς ἢ ὑπὸ χρόνου ἢ ὑπὸ πόνου ἢ ὑπὸ νόσου ἢ ὑπὸ ἄλλου τινὸς περιπτώματοσ - αὕτη γὰρ μόνη ἐστὶ κακὴ πρα̃ξισ, ἐπιστήμης στερηθη̃ναι - ὁ δὲ κακὸς ἀνὴρ οὐκ ἄν ποτε γένοιτο κακόσ - ἔστιν γὰρ ἀεί - ἀλλ' εἰ μέλλει κακὸς γενέσθαι, δει̃ αὐτὸν πρότερον ἀγαθὸν γενέσθαι. ὥστε καὶ του̃το του̃ ἄ̨σματος πρὸς του̃το τείνει, ὅτι εἰ̃ναι μὲν ἄνδρα ἀγαθὸν οὐχ οἱ̃όν τε, διατελου̃ντα ἀγαθόν, γενέσθαι δὲ ἀγαθὸν οἱ̃όν τε, καὶ κακόν γε τὸν αὐτὸν του̃τον: ἐπὶ πλει̃στον δὲ καὶ ἄριστοί εἰσιν οὓς ἂν οἱ θεοὶ φιλω̃σιν.

Ταυ̃τά τε οὐ̃ν πάντα πρὸς τὸν Πιττακὸν εἴρηται, καὶ τὰ ἐπιόντα γε του̃ ἄ̨σματος ἔτι μα̃λλον δηλοι̃. φησὶ γάρ -

τοὔνεκεν οὔ ποτ' ἐγὼ τὸ μὴ γενέσθαι δυνατὸν
διζήμενος κενεὰν ἐς ἄπρακτον ἐλπίδα μοι̃ραν αἰω̃νος βαλέω,
πανάμωμον ἄνθρωπον, εὐρυεδου̃ς ὅσοι καρπὸν αἰνύμεθα χθονόσ:
ἐπί θ' ὑμι̃ν εὑρὼν ἀπαγγελέω,

φησίν - οὕτω σφόδρα καὶ δι' ὅλου του̃ ἄ̨σματος ἐπεξέρχεται τω̨̃ του̃ Πιττακου̃ ῥήματι -

πάντας δ' ἐπαίνημι καὶ φιλέω
ἑκὼν ὅστις ἕρδη̨
μηδὲν αἰσχρόν: ἀνάγκη̨ δ' οὐδὲ θεοὶ μάχονται:

καὶ του̃τ' ἐστὶ πρὸς τὸ αὐτὸ του̃το εἰρημένον. οὐ γὰρ οὕτως ἀπαίδευτος ἠ̃ν Σιμωνίδησ, ὥστε τούτους φάναι ἐπαινει̃ν, ὃς ἂν ἑκὼν μηδὲν κακὸν ποιη̨̃, ὡς ὄντων τινω̃ν οἳ ἑκόντες κακὰ ποιου̃σιν. ἐγὼ γὰρ σχεδόν τι οἰ̃μαι του̃το, ὅτι οὐδεὶς τω̃ν σοφω̃ν ἀνδρω̃ν ἡγει̃ται οὐδένα ἀνθρώπων ἑκόντα ἐξαμαρ - τάνειν οὐδὲ αἰσχρά τε καὶ κακὰ ἑκόντα ἐργάζεσθαι, ἀλλ' εὐ̃ ἴσασιν ὅτι πάντες οἱ τὰ αἰσχρὰ καὶ τὰ κακὰ ποιου̃ντες ἄκον - τες ποιου̃σιν: καὶ δὴ καὶ ὁ Σιμωνίδης οὐχ ὃς ἂν μὴ κακὰ ποιη̨̃ ἑκών, τούτων φησὶν ἐπαινέτης εἰ̃ναι, ἀλλὰ περὶ ἑαυτου̃ λέγει του̃το τὸ <ἑκών>. ἡγει̃το γὰρ ἄνδρα καλὸν κἀγαθὸν πολλάκις αὑτὸν ἐπαναγκάζειν φίλον τινὶ γίγνεσθαι καὶ ἐπαινέτην [φιλει̃ν καὶ ἐπαινει̃ν], οἱ̃ον ἀνδρὶ πολλάκις συμβη̃ναι μητέρα ἢ πατέρα ἀλλόκοτον ἢ πατρίδα ἢ ἄλλο τι τω̃ν τοιού - των. τοὺς μὲν οὐ̃ν πονηρούσ, ὅταν τοιου̃τόν τι αὐτοι̃ς συμβη̨̃, ὥσπερ ἁσμένους ὁρα̃ν καὶ ψέγοντας ἐπιδεικνύναι καὶ κατηγορει̃ν τὴν πονηρίαν τω̃ν γονέων ἢ πατρίδοσ, ἵνα αὐτοι̃ς ἀμελου̃σιν αὐτω̃ν μὴ ἐγκαλω̃σιν οἱ ἄνθρωποι μηδ' ὀνειδίζωσιν ὅτι ἀμελου̃σιν, ὥστε ἔτι μα̃λλον ψέγειν τε αὐτοὺς καὶ ἔχθρας ἑκουσίους πρὸς ται̃ς ἀναγκαίαις προστίθεσθαι: τοὺς δ' ἀγα - θοὺς ἐπικρύπτεσθαί τε καὶ ἐπαινει̃ν ἀναγκάζεσθαι, καὶ ἄν τι ὀργισθω̃σιν τοι̃ς γονευ̃σιν ἢ πατρίδι ἀδικηθέντεσ, αὐτοὺς ἑαυ - τοὺς παραμυθει̃σθαι καὶ διαλλάττεσθαι προσαναγκάζοντας ἑαυτοὺς φιλει̃ν τοὺς ἑαυτω̃ν καὶ ἐπαινει̃ν. πολλάκις δὲ οἰ̃μαι καὶ Σιμωνίδης ἡγήσατο καὶ αὐτὸς ἢ τύραννον ἢ ἄλλον τινὰ τω̃ν τοιούτων ἐπαινέσαι καὶ ἐγκωμιάσαι οὐχ ἑκών, ἀλλ' ἀναγκαζόμενοσ. ταυ̃τα δὴ καὶ τω̨̃ Πιττακω̨̃ λέγει ὅτι 'Εγώ, ὠ̃ Πιττακέ, οὐ διὰ ταυ̃τά σε ψέγω, ὅτι εἰμὶ φιλόψογοσ, ἐπεὶ -

ἔμοιγ' ἐξαρκει̃ ὃς ἂν μὴ κακὸς ἠ̨̃
μηδ' ἄγαν ἀπάλαμνοσ, εἰδώς τ' ὀνησίπολιν δίκαν ὑγιὴς ἀνήρ:
οὔ μιν ἐγὼ μωμήσομαι -

οὐ γάρ εἰμι φιλόμωμοσ -

τω̃ν γὰρ ἠλιθίων ἀπείρων γενέθλα,

ὥστ' εἴ τις χαίρει ψέγων, ἐμπλησθείη ἂν ἐκείνους μεμ - φόμενοσ -

πάντα τοι καλά, τοι̃σί τ' αἰσχρὰ μὴ μέμεικται.

οὐ του̃το λέγει, ὥσπερ ἂν εἰ ἔλεγε πάντα τοι λευκά, οἱ̃ς μέλανα μὴ μέμεικται - γελοι̃ον γὰρ ἂν εἴη πολλαχη̨̃ - ἀλλ' ὅτι αὐτὸς καὶ τὰ μέσα ἀποδέχεται ὥστε μὴ ψέγειν. καὶ οὐ ζητω̃, ἔφη, <πανάμωμον ἄνθρωπον, εὐρυεδου̃ς ὅσοι καρπὸν αἰνύμεθα χθονόσ, ἐπί θ' ὑμι̃ν εὑρὼν ἀπαγ - γελέω>: ὥστε τούτου γ' ἕνεκα οὐδένα ἐπαινέσομαι, ἀλλά μοι ἐξαρκει̃ ἂν ἠ̨̃ μέσος καὶ μηδὲν κακὸν ποιη̨̃, ὡς ἐγὼ πάντας <φιλέω καὶ ἐπαίνημι> - καὶ τη̨̃ φωνη̨̃ ἐνταυ̃θα κέχρηται τη̨̃ τω̃ν Μυτιληναίων, ὡς πρὸς Πιττακὸν λέγων τὸ <πάντας δὲ ἐπαίνημι καὶ φιλέω ἑκών> - ἐνταυ̃θα δει̃ ἐν τω̨̃ <ἑκών> δια - λαβει̃ν λέγοντα - <ὅστις ἕρδη̨ μηδὲν αἰσχρόν>, ἄκων δ' ἔστιν οὓς ἐγὼ ἐπαινω̃ καὶ φιλω̃. σὲ οὐ̃ν, καὶ εἰ μέσωσ ἔλεγες ἐπιεικη̃ καὶ ἀληθη̃, ὠ̃ Πιττακέ, οὐκ ἄν ποτε ἔψεγον: νυ̃ν δὲ σφόδρα γὰρ καὶ περὶ τω̃ν μεγίστων ψευδόμενος δοκει̃ς ἀληθη̃ λέγειν, διὰ ταυ̃τά σε ἐγὼ ψέγω. ταυ̃τά μοι δοκει̃, ὠ̃ Πρόδικε καὶ Πρωταγόρα, ἠ̃ν δ' ἐγώ, Σιμωνίδης διανοούμενος πεποιηκέναι του̃το τὸ ἀ̨̃σμα.

Καὶ ὁ 'Ιππίασ, Εὐ̃ μέν μοι δοκει̃σ, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, καὶ σὺ περὶ του̃ ἄ̨σματος διεληλυθέναι: ἔστιν μέντοι, ἔφη, καὶ ἐμοὶ λόγος περὶ αὐτου̃ εὐ̃ ἔχων, ὃν ὑμι̃ν ἐπιδείξω, ἂν βούλησθε.

Καὶ ὁ 'Αλκιβιάδησ, Ναί, ἔφη, ὠ̃ 'Ιππία, εἰς αὐ̃θίς γε: νυ̃ν δὲ δίκαιόν ἐστιν ἃ ὡμολογησάτην πρὸς ἀλλήλω Πρωταγόρας καὶ Σωκράτησ, Πρωταγόρας μὲν εἰ ἔτι βούλεται ἐρωτα̃ν, ἀποκρίνεσθαι Σωκράτη, εἰ δὲ δὴ βούλεται Σωκράτει ἀποκρί - νεσθαι, ἐρωτα̃ν τὸν ἕτερον.

Καὶ ἐγὼ εἰ̃πον: 'Επιτρέπω μὲν ἔγωγε Πρωταγόρα̨ ὁπότερον αὐτω̨̃ ἥδιον: εἰ δὲ βούλεται, περὶ μὲν ἀ̨σμάτων τε καὶ ἐπω̃ν ἐάσωμεν, περὶ δὲ ὡ̃ν τὸ πρω̃τον ἐγώ σε ἠρώτησα, ὠ̃ Πρω - ταγόρα, ἡδέως ἂν ἐπὶ τέλος ἔλθοιμι μετὰ σου̃ σκοπούμενοσ. καὶ γὰρ δοκει̃ μοι τὸ περὶ ποιήσεως διαλέγεσθαι ὁμοιότατον εἰ̃ναι τοι̃ς συμποσίοις τοι̃ς τω̃ν φαύλων καὶ ἀγοραίων ἀν - θρώπων. καὶ γὰρ οὑ̃τοι, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ἀλλήλοις δι' ἑαυτω̃ν συνει̃ναι ἐν τω̨̃ πότω̨ μηδὲ διὰ τη̃ς ἑαυτω̃ν φωνη̃ς καὶ τω̃ν λόγων τω̃ν ἑαυτω̃ν ὑπὸ ἀπαιδευσίασ, τιμίας ποιου̃σι τὰς αὐλητρίδασ, πολλου̃ μισθούμενοι ἀλλοτρίαν φωνὴν τὴν τω̃ν αὐλω̃ν, καὶ διὰ τη̃ς ἐκείνων φωνη̃ς ἀλλήλοις σύνεισιν: ὅπου δὲ καλοὶ κἀγαθοὶ συμπόται καὶ πεπαιδευμένοι εἰσίν, οὐκ ἂν ἴδοις οὔτ' αὐλητρίδας οὔτε ὀρχηστρίδας οὔτε ψαλ - τρίασ, ἀλλὰ αὐτοὺς αὑτοι̃ς ἱκανοὺς ὄντας συνει̃ναι ἄνευ τω̃ν λήρων τε καὶ παιδιω̃ν τούτων διὰ τη̃ς αὑτω̃ν φωνη̃σ, λέγον - τάς τε καὶ ἀκούοντας ἐν μέρει ἑαυτω̃ν κοσμίωσ, κἂν πάνυ πολὺν οἰ̃νον πίωσιν. οὕτω δὲ καὶ αἱ τοιαίδε συνουσίαι, ἐὰν μὲν λάβωνται ἀνδρω̃ν οἱ̃οίπερ ἡμω̃ν οἱ πολλοί φασιν εἰ̃ναι, οὐδὲν δέονται ἀλλοτρίας φωνη̃ς οὐδὲ ποιητω̃ν, οὓς οὔτε ἀνερέσθαι οἱ̃όν τ' ἐστὶν περὶ ὡ̃ν λέγουσιν, ἐπαγόμενοί τε αὐτοὺς οἱ πολλοὶ ἐν τοι̃ς λόγοις οἱ μὲν ταυ̃τά φασιν τὸν ποιητὴν νοει̃ν, οἱ δ' ἕτερα, περὶ πράγματος διαλεγόμενοι ὃ ἀδυνατου̃σι ἐξελέγξαι: ἀλλὰ τὰς μὲν τοιαύτας συνουσίασ ἐω̃σιν χαίρειν, αὐτοὶ δ' ἑαυτοι̃ς σύνεισιν δι' ἑαυτω̃ν, ἐν τοι̃ς ἑαυτω̃ν λόγοις πει̃ραν ἀλλήλων λαμβάνοντες καὶ διδόντεσ. τοὺς τοιούτους μοι δοκει̃ χρη̃ναι μα̃λλον μιμει̃σθαι ἐμέ τε καὶ σέ, καταθεμένους τοὺς ποιητὰς αὐτοὺς δι' ἡμω̃ν αὐτω̃ν πρὸς ἀλλήλους τοὺς λόγους ποιει̃σθαι, τη̃ς ἀληθείας καὶ ἡμω̃ν αὐτω̃ν πει̃ραν λαμβάνοντασ: κἂν μὲν βούλη̨ ἔτι ἐρωτα̃ν, ἕτοιμός εἰμί σοι παρέχειν ἀποκρινόμενοσ: ἐὰν δὲ βούλη̨, σὺ ἐμοὶ παράσχεσ, περὶ ὡ̃ν μεταξὺ ἐπαυσάμεθα διεξιόντεσ, τού - τοις τέλος ἐπιθει̃ναι.

Λέγοντος οὐ̃ν ἐμου̃ ταυ̃τα καὶ τοιαυ̃τα ἄλλα οὐδὲν ἀπε - σάφει ὁ Πρωταγόρας ὁπότερα ποιήσοι. εἰ̃πεν οὐ̃ν ὁ 'Αλκι - βιάδης πρὸς τὸν Καλλίαν βλέψασ, ^~'Ω Καλλία, δοκει̃ σοι, ἔφη, καὶ νυ̃ν καλω̃ς Πρωταγόρας ποιει̃ν, οὐκ ἐθέλων εἴτε δώσει λόγον εἴτε μὴ διασαφει̃ν; ἐμοὶ γὰρ οὐ δοκει̃: ἀλλ' ἤτοι διαλεγέσθω ἢ εἰπέτω ὅτι οὐκ ἐθέλει διαλέγεσθαι, ἵνα τούτω̨ μὲν ταυ̃τα συνειδω̃μεν, Σωκράτης δὲ ἄλλω̨ τω̨ διαλέ - γηται ἢ ἄλλος ὅστις ἂν βούληται ἄλλω̨.

Καὶ ὁ Πρωταγόρας αἰσχυνθείσ, ὥς γέ μοι ἔδοξεν, του̃ τε 'Αλκιβιάδου ταυ̃τα λέγοντος καὶ του̃ Καλλίου δεομένου καὶ τω̃ν ἄλλων σχεδόν τι τω̃ν παρόντων, μόγις προυτράπετο εἰς τὸ διαλέγεσθαι καὶ ἐκέλευεν ἐρωτα̃ν αὑτὸν ὡς ἀποκρινούμενοσ.

Εἰ̃πον δὴ ἐγώ: ^~'Ω Πρωταγόρα, μὴ οἴου διαλέγεσθαί μέ σοι ἄλλο τι βουλόμενον ἢ ἃ αὐτὸς ἀπορω̃ ἑκάστοτε, ταυ̃τα διασκέψασθαι. ἡγου̃μαι γὰρ πάνυ λέγειν τι τὸν 'Όμηρον τὸ -

σύν τε δύ' ἐρχομένω, καί τε πρὸ ὃ του̃ ἐνόησεν.

εὐπορώτεροι γάρ πως ἅπαντές ἐσμεν οἱ ἄνθρωποι πρὸς ἅπαν ἔργον καὶ λόγον καὶ διανόημα: "<μου̃νος δ' εἴπερ τε νοήση̨>," αὐτίκα περιιὼν ζητει̃ ὅτω̨ ἐπιδείξηται καὶ μεθ' ὅτου βεβαιώσηται, ἕως ἂν ἐντύχη̨. ὥσπερ καὶ ἐγὼ ἕνεκα τούτου σοὶ ἡδέως διαλέγομαι μα̃λλον ἢ ἄλλω̨ τινί, ἡγού - μενός σε βέλτιστ' ἂν ἐπισκέψασθαι καὶ περὶ τω̃ν ἄλλων περὶ ὡ̃ν εἰκὸς σκοπει̃σθαι τὸν ἐπιεικη̃, καὶ δὴ καὶ περὶ ἀρετη̃σ. τίνα γὰρ ἄλλον ἢ σέ; ὅς γε οὐ μόνον αὐτὸς οἴει καλὸς κἀγαθὸς εἰ̃ναι, ὥσπερ τινὲς ἄλλοι αὐτοὶ μὲν ἐπιεικει̃ς εἰσιν, ἄλλους δὲ οὐ δύνανται ποιει̃ν: σὺ δὲ καὶ αὐτὸς ἀγαθὸς εἰ̃ καὶ ἄλλους οἱ̃ός τ' εἰ̃ ποιει̃ν ἀγαθούσ, καὶ οὕτω πεπί - στευκας σαυτω̨̃, ὥστε καὶ ἄλλων ταύτην τὴν τέχνην ἀποκρυπτομένων σύ γ' ἀναφανδὸν σεαυτὸν ὑποκηρυξάμενος εἰς πάντας τοὺς 'Έλληνασ, σοφιστὴν ἐπονομάσας σεαυτόν, ἀπέφηνας παιδεύσεως καὶ ἀρετη̃ς διδάσκαλον, πρω̃τος τού - του μισθὸν ἀξιώσας ἄρνυσθαι. πω̃ς οὐ̃ν οὐ σὲ χρη̃ν παρα - καλει̃ν ἐπὶ τὴν τούτων σκέψιν καὶ ἐρωτα̃ν καὶ ἀνακοινου̃σθαι; οὐκ ἔσθ' ὅπως οὔ. καὶ νυ̃ν δὴ ἐγὼ ἐκει̃να, ἅπερ τὸ πρω̃τον ἠρώτων περὶ τούτων, πάλιν ἐπιθυμω̃ ἐξ ἀρχη̃ς τὰ μὲν ἀναμνησθη̃ναι παρὰ σου̃, τὰ δὲ συνδιασκέψασθαι. ἠ̃ν δέ, ὡς ἐγὠ̨̃μαι, τὸ ἐρώτημα τόδε: σοφία καὶ σωφροσύνη καὶ ἀνδρεία καὶ δικαιοσύνη καὶ ὁσιότησ, πότερον ταυ̃τα, πέντε ὄντα ὀνόματα, ἐπὶ ἑνὶ πράγματί ἐστιν, ἢ ἑκάστω̨ τω̃ν ὀνο - μάτων τούτων ὑπόκειταί τις ἴδιος οὐσία καὶ πρα̃γμα ἔχον ἑαυτου̃ δύναμιν ἕκαστον, οὐκ ὂν οἱ̃ον τὸ ἕτερον αὐτω̃ν τὸ ἕτερον; ἔφησθα οὐ̃ν σὺ οὐκ ὀνόματα ἐπὶ ἑνὶ εἰ̃ναι, ἀλλὰ ἕκαστον ἰδίω̨ πράγματι τω̃ν ὀνομάτων τούτων ἐπικει̃σθαι, πάντα δὲ ταυ̃τα μόρια εἰ̃ναι ἀρετη̃σ, οὐχ ὡς τὰ του̃ χρυσου̃ μόρια ὅμοιά ἐστιν ἀλλήλοις καὶ τω̨̃ ὅλω̨ οὑ̃ μόριά ἐστιν, ἀλλ' ὡς τὰ του̃ προσώπου μόρια καὶ τω̨̃ ὅλω̨ οὑ̃ μόριά ἐστιν καὶ ἀλλήλοις ἀνόμοια, ἰδίαν ἕκαστα δύναμιν ἔχοντα. ταυ̃τα εἰ μέν σοι δοκει̃ ἔτι ὥσπερ τότε, φάθι: εἰ δὲ ἄλλως πωσ, του̃το διόρισαι, ὡς ἔγωγε οὐδέν σοι ὑπόλογον τίθεμαι, ἐάν πη̨ ἄλλη̨ νυ̃ν φήση̨σ: οὐ γὰρ ἂν θαυμάζοιμι εἰ τότε ἀποπειρώμενός μου ταυ̃τα ἔλεγεσ.

'Αλλ' ἐγώ σοι, ἔφη, λέγω, ὠ̃ Σώκρατεσ, ὅτι ταυ̃τα πάντα μόρια μέν ἐστιν ἀρετη̃σ, καὶ τὰ μὲν τέτταρα αὐτω̃ν ἐπιεικω̃ς παραπλήσια ἀλλήλοις ἐστίν, ἡ δὲ ἀνδρεία πάνυ πολὺ δια - φέρον πάντων τούτων. ὡ̃δε δὲ γνώση̨ ὅτι ἐγὼ ἀληθη̃ λέγω: εὑρήσεις γὰρ πολλοὺς τω̃ν ἀνθρώπων ἀδικωτάτους μὲν ὄντας καὶ ἀνοσιωτάτους καὶ ἀκολαστοτάτους καὶ ἀμα - θεστάτουσ, ἀνδρειοτάτους δὲ διαφερόντωσ.

'Έχε δή, ἔφην ἐγώ: ἄξιον γάρ τοι ἐπισκέψασθαι ὃ λέγεισ. πότερον τοὺς ἀνδρείους θαρραλέους λέγεις ἢ ἄλλο τι; { - } Καὶ ἴτας γε, ἔφη, ἐφ' ἃ οἱ πολλοὶ φοβου̃νται ἰέναι. { - } Φέρε δή, τὴν ἀρετὴν καλόν τι φὴ̨ς εἰ̃ναι, καὶ ὡς καλου̃ ὄντος αὐτου̃ σὺ διδάσκαλον σαυτὸν παρέχεισ; { - } Κάλλιστον μὲν οὐ̃ν, ἔφη, εἰ μὴ μαίνομαί γε. { - } Πότερον οὐ̃ν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, τὸ μέν τι αὐτου̃ αἰσχρόν, τὸ δέ τι καλόν, ἢ ὅλον καλόν; { - } 'Όλον που καλὸν ὡς οἱ̃όν τε μάλιστα. { - } Οἰ̃σθα οὐ̃ν τίνες εἰς τὰ φρέατα κολυμβω̃σιν θαρραλέωσ; { - } 'Έγωγε, ὅτι οἱ κολυμβη - ταί. { - } Πότερον διότι ἐπίστανται ἢ δι' ἄλλο τι; { - } 'Ότι ἐπί - στανται. { - } Τίνες δὲ ἀπὸ τω̃ν ἵππων πολεμει̃ν θαρραλέοι εἰσίν; πότερον οἱ ἱππικοὶ ἢ οἱ ἄφιπποι; { - } Οἱ ἱππικοί. { - } Τίνες δὲ πέλτας ἔχοντεσ; οἱ πελταστικοὶ ἢ οἱ μή; { - } Οἱ πελταστικοί. καὶ τὰ ἄλλα γε πάντα, εἰ του̃το ζητει̃σ, ἔφη, οἱ ἐπιστήμονες τω̃ν μὴ ἐπισταμένων θαρραλεώτεροί εἰσιν, καὶ αὐτοὶ ἑαυτω̃ν ἐπειδὰν μάθωσιν ἢ πρὶν μαθει̃ν. { - } 'Ήδη δέ τινας ἑώρακασ, ἔφην, πάντων τούτων ἀνεπιστήμονας ὄντασ, θαρρου̃ντας δὲ πρὸς ἕκαστα τούτων; { - } 'Έγωγε, ἠ̃ δ' ὅσ, καὶ λίαν γε θαρ - ρου̃ντασ. { - } Οὐκου̃ν οἱ θαρραλέοι οὑ̃τοι καὶ ἀνδρει̃οί εἰσιν; { - } Αἰσχρὸν μεντἄν, ἔφη, εἴη ἡ ἀνδρεία: ἐπεὶ οὑ̃τοί γε μαινόμενοί εἰσιν. { - } Πω̃ς οὐ̃ν, ἔφην ἐγώ, λέγεις τοὺς ἀν - δρείουσ; οὐχὶ τοὺς θαρραλέους εἰ̃ναι; { - } Καὶ νυ̃ν γ', ἔφη. { - } Οὐκου̃ν οὑ̃τοι, ἠ̃ν δ' ἐγώ, οἱ οὕτω θαρραλέοι ὄντες οὐκ ἀν - δρει̃οι ἀλλὰ μαινόμενοι φαίνονται; καὶ ἐκει̃ αὐ̃ οἱ σοφώτατοι οὑ̃τοι καὶ θαρραλεώτατοί εἰσιν, θαρραλεώτατοι δὲ ὄντες ἀνδρειότατοι; καὶ κατὰ του̃τον τὸν λόγον ἡ σοφία ἂν ἀνδρεία εἴη;

Οὐ καλω̃σ, ἔφη, μνημονεύεισ, ὠ̃ Σώκρατεσ, ἃ ἔλεγόν τε καὶ ἀπεκρινόμην σοι. ἔγωγε ἐρωτηθεὶς ὑπὸ σου̃ εἰ οἱ ἀνδρει̃οι θαρραλέοι εἰσίν, ὡμολόγησα: εἰ δὲ καὶ οἱ θαρραλέοι ἀνδρει̃οι, οὐκ ἠρωτήθην - εἰ γάρ με τότε ἤρου, εἰ̃πον ἂν ὅτι οὐ πάντεσ - τοὺς δὲ ἀνδρείους ὡς οὐ θαρραλέοι εἰσίν, τὸ ἐμὸν ὁμολόγημα οὐδαμου̃ ἐπέδειξας ὡς οὐκ ὀρθω̃ς ὡμολόγησα. ἔπειτα τοὺς ἐπισταμένους αὐτοὺς ἑαυτω̃ν θαρραλεωτέρους ὄντας ἀποφαίνεις καὶ μὴ ἐπισταμένων ἄλλων, καὶ ἐν τούτω̨ οἴει τὴν ἀνδρείαν καὶ τὴν σοφίαν ταὐτὸν εἰ̃ναι: τούτω̨ δὲ τω̨̃ τρόπω̨ μετιὼν καὶ τὴν ἰσχὺν οἰηθείης ἂν εἰ̃ναι σοφίαν. πρω̃τον μὲν γὰρ εἰ οὕτω μετιὼν ἔροιό με εἰ οἱ ἰσχυροὶ δυνατοί εἰσιν, φαίην ἄν: ἔπειτα, εἰ οἱ ἐπιστάμενοι παλαίειν δυνατώτεροί εἰσιν τω̃ν μὴ ἐπισταμένων παλαίειν καὶ αὐτοὶ αὑτω̃ν ἐπειδὰν μάθωσιν ἢ πρὶν μαθει̃ν, φαίην ἄν: ταυ̃τα δὲ ἐμου̃ ὁμολογήσαντος ἐξείη ἄν σοι, χρωμένω̨ τοι̃ς αὐτοι̃ς τεκμηρίοις τούτοισ, λέγειν ὡς κατὰ τὴν ἐμὴν ὁμολογίαν ἡ σοφία ἐστὶν ἰσχύσ. ἐγὼ δὲ οὐδαμου̃ οὐδ' ἐνταυ̃θα ὁμολογω̃ τοὺς δυνατοὺς ἰσχυροὺς εἰ̃ναι, τοὺς μέντοι ἰσχυροὺς δυνατούσ: οὐ γὰρ ταὐτὸν εἰ̃ναι δύναμίν τε καὶ ἰσχύν, ἀλλὰ τὸ μὲν καὶ ἀπὸ ἐπιστήμης γίγνεσθαι, τὴν δύναμιν, καὶ ἀπὸ μανίας γε καὶ θυμου̃, ἰσχὺν δὲ ἀπὸ φύσεως καὶ εὐτροφίας τω̃ν σωμάτων. οὕτω δὲ κἀκει̃ οὐ ταὐτὸν εἰ̃ναι θάρσος τε καὶ ἀνδρείαν: ὥστε συμβαίνει τοὺς μὲν ἀνδρείους θαρραλέους εἰ̃ναι, μὴ μέντοι τούς γε θαρραλέους ἀνδρείους πάντασ: θάρσος μὲν γὰρ καὶ ἀπὸ τέχνης γίγνεται ἀνθρώποις καὶ ἀπὸ θυμου̃ γε καὶ ἀπὸ μανίασ, ὥσπερ ἡ δύναμισ, ἀνδρεία δὲ ἀπὸ φύσεως καὶ εὐτροφίας τω̃ν ψυχω̃ν γίγνεται.

Λέγεις δέ τινασ, ἔφην, ὠ̃ Πρωταγόρα, τω̃ν ἀνθρώπων εὐ̃ ζη̃ν, τοὺς δὲ κακω̃σ; { - } 'Έφη. { - } ^~'Αρ' οὐ̃ν δοκει̃ σοι ἄνθρωπος ἂν εὐ̃ ζη̃ν, εἰ ἀνιώμενός τε καὶ ὀδυνώμενος ζώ̨η; { - } Οὐκ ἔφη. { - } Τί δ' εἰ ἡδέως βιοὺς τὸν βίον τελευτήσειεν; οὐκ εὐ̃ ἄν σοι δοκει̃ οὕτως βεβιωκέναι; { - } 'Έμοιγ', ἔφη. { - } Τὸ μὲν ἄρα ἡδέως ζη̃ν ἀγαθόν, τὸ δ' ἀηδω̃ς κακόν. { - } Εἴπερ τοι̃ς καλοι̃ς γ', ἔφη, ζώ̨η ἡδόμενοσ. { - } Τί δή, ὠ̃ Πρωταγόρα; μὴ καὶ σύ, ὥσπερ οἱ πολλοί, ἡδέ' ἄττα καλει̃ς κακὰ καὶ ἀνιαρὰ ἀγαθά; ἐγὼ γὰρ λέγω, καθ' ὃ ἡδέα ἐστίν, ἀ̃ρα κατὰ του̃το οὐκ ἀγαθά, μὴ εἴ τι ἀπ' αὐτω̃ν ἀποβήσεται ἄλλο; καὶ αὐ̃θις αὐ̃ τὰ ἀνιαρὰ ὡσαύτως οὕτως οὐ καθ' ὅσον ἀνιαρά, κακά; { - } Οὐκ οἰ̃δα, ὠ̃ Σώκρατεσ, ἔφη, ἁπλω̃ς οὕτωσ, ὡς σὺ ἐρωτα̨̃σ, εἰ ἐμοὶ ἀποκριτέον ἐστὶν ὡς τὰ ἡδέα τε ἀγαθά ἐστιν ἅπαντα καὶ τὰ ἀνιαρὰ κακά: ἀλλά μοι δοκει̃ οὐ μόνον πρὸς τὴν νυ̃ν ἀπόκρισιν ἐμοὶ ἀσφαλέστερον εἰ̃ναι ἀποκρίνασθαι, ἀλλὰ καὶ πρὸς πάντα τὸν ἄλλον βίον τὸν ἐμόν, ὅτι ἔστι μὲν ἃ τω̃ν ἡδέων οὐκ ἔστιν ἀγαθά, ἔστι δ' αὐ̃ καὶ ἃ τω̃ν ἀνιαρω̃ν οὐκ ἔστι κακά, ἔστι δ' ἃ ἔστι, καὶ τρίτον ἃ οὐδέτερα, οὔτε κακὰ οὔτ' ἀγαθά. { - } 'Ηδέα δὲ καλει̃σ, ἠ̃ν δ' ἐγώ, οὐ τὰ ἡδονη̃ς μετέχοντα ἢ ποιου̃ντα ἡδονήν; { - } Πάνυ γ', ἔφη. { - } Του̃το τοί - νυν λέγω, καθ' ὅσον ἡδέα ἐστίν, εἰ οὐκ ἀγαθά, τὴν ἡδονὴν αὐτὴν ἐρωτω̃ν εἰ οὐκ ἀγαθόν ἐστιν. { - } 'Ώσπερ σὺ λέγεισ, ἔφη, ἑκάστοτε, ὠ̃ Σώκρατεσ, σκοπώμεθα αὐτό, καὶ ἐὰν μὲν πρὸς λόγον δοκη̨̃ εἰ̃ναι τὸ σκέμμα καὶ τὸ αὐτὸ φαίνηται ἡδύ τε καὶ ἀγαθόν, συγχωρησόμεθα: εἰ δὲ μή, τότε ἤδη ἀμφισβη - τήσομεν.

Πότερον οὐ̃ν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, σὺ βούλει ἡγεμονεύειν τη̃ς σκέψεωσ, ἢ ἐγὼ ἡγω̃μαι;

Δίκαιοσ, ἔφη, σὺ ἡγει̃σθαι: σὺ γὰρ καὶ κατάρχεις του̃ λόγου.

^~'Αρ' οὐ̃ν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, τη̨̃δέ πη̨ καταφανὲς ἂν ἡμι̃ν γένοιτο; ὥσπερ εἴ τις ἄνθρωπον σκοπω̃ν ἐκ του̃ εἴδους ἢ πρὸς ὑγίειαν ἢ πρὸς ἄλλο τι τω̃ν του̃ σώματος ἔργων, ἰδὼν τὸ πρόσωπον καὶ τὰς χει̃ρας ἄκρας εἴποι: "'Ίθι δή μοι ἀποκαλύψας καὶ τὰ στήθη καὶ τὸ μετάφρενον ἐπίδειξον, ἵνα ἐπισκέψωμαι σαφέ - στερον," καὶ ἐγὼ τοιου̃τόν τι ποθω̃ πρὸς τὴν σκέψιν: θεα - σάμενος ὅτι οὕτως ἔχεις πρὸς τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ ἡδὺ ὡς φή̨σ, δέομαι τοιου̃τόν τι εἰπει̃ν: 'Ίθι δή μοι, ὠ̃ Πρωταγόρα, καὶ τόδε τη̃ς διανοίας ἀποκάλυψον: πω̃ς ἔχεις πρὸς ἐπιστή - μην; πότερον καὶ του̃τό σοι δοκει̃ ὥσπερ τοι̃ς πολλοι̃ς ἀνθρώποισ, ἢ ἄλλωσ; δοκει̃ δὲ τοι̃ς πολλοι̃ς περὶ ἐπιστήμης τοιου̃τόν τι, οὐκ ἰσχυρὸν οὐδ' ἡγεμονικὸν οὐδ' ἀρχικὸν εἰ̃ναι: οὐδὲ ὡς περὶ τοιούτου αὐτου̃ ὄντος διανοου̃νται, ἀλλ' ἐνούσης πολλάκις ἀνθρώπω̨ ἐπιστήμης οὐ τὴν ἐπιστήμην αὐτου̃ ἄρχειν ἀλλ' ἄλλο τι, τοτὲ μὲν θυμόν, τοτὲ δὲ ἡδονήν, τοτὲ δὲ λύπην, ἐνίοτε δὲ ἔρωτα, πολλάκις δὲ φόβον, ἀτεχνω̃ς διανοούμενοι περὶ τη̃ς ἐπιστήμης ὥσπερ περὶ ἀνδραπόδου, περιελκομένης ὑπὸ τω̃ν ἄλλων ἁπάντων. ἀ̃ρ' οὐ̃ν καὶ σοὶ τοιου̃τόν τι περὶ αὐτη̃ς δοκει̃, ἢ καλόν τε εἰ̃ναι ἡ ἐπιστήμη καὶ οἱ̃ον ἄρχειν του̃ ἀνθρώπου, καὶ ἐάνπερ γιγνώσκη̨ τις τἀγαθὰ καὶ τὰ κακά, μὴ ἂν κρατηθη̃ναι ὑπὸ μηδενὸς ὥστε ἄλλ' ἄττα πράττειν ἢ ἃν ἐπιστήμη κελεύη̨, ἀλλ' ἱκανὴν εἰ̃ναι τὴν φρόνησιν βοηθει̃ν τω̨̃ ἀνθρώπω̨;

Καὶ δοκει̃, ἔφη, ὥσπερ σὺ λέγεισ, ὠ̃ Σώκρατεσ, καὶ ἅμα, εἴπερ τω̨ ἄλλω̨, αἰσχρόν ἐστι καὶ ἐμοὶ σοφίαν καὶ ἐπιστή - μην μὴ οὐχὶ πάντων κράτιστον φάναι εἰ̃ναι τω̃ν ἀνθρωπείων πραγμάτων.

Καλω̃ς γε, ἔφην ἐγώ, σὺ λέγων καὶ ἀληθη̃. οἰ̃σθα οὐ̃ν ὅτι οἱ πολλοὶ τω̃ν ἀνθρώπων ἐμοί τε καὶ σοὶ οὐ πείθονται, ἀλλὰ πολλούς φασι γιγνώσκοντας τὰ βέλτιστα οὐκ ἐθέλειν πράττειν, ἐξὸν αὐτοι̃σ, ἀλλὰ ἄλλα πράττειν: καὶ ὅσους δὴ ἐγὼ ἠρόμην ὅτι ποτε αἴτιόν ἐστι τούτου, ὑπὸ ἡδονη̃ς φασιν ἡττωμένους ἢ λύπης ἢ ὡ̃ν νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον ὑπό τινος τούτων κρατουμένους ταυ̃τα ποιει̃ν τοὺς ποιου̃ντασ.

Πολλὰ γὰρ οἰ̃μαι, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, καὶ ἄλλα οὐκ ὀρθω̃ς λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι.

'Ίθι δὴ μετ' ἐμου̃ ἐπιχείρησον πείθειν τοὺς ἀνθρώπους καὶ διδάσκειν ὅ ἐστιν αὐτοι̃ς του̃το τὸ πάθοσ, ὅ φασιν ὑπὸ τω̃ν ἡδονω̃ν ἡττα̃σθαι καὶ οὐ πράττειν διὰ ταυ̃τα τὰ βέλτιστα, ἐπεὶ γιγνώσκειν γε αὐτά. ἴσως γὰρ ἂν λεγόντων ἡμω̃ν ὅτι Οὐκ ὀρθω̃ς λέγετε, ὠ̃ ἄνθρωποι, ἀλλὰ ψεύδεσθε, ἔροιντ' ἂν ἡμα̃σ: "^~'Ω Πρωταγόρα τε καὶ Σώκρατεσ, εἰ μὴ ἔστιν του̃το τὸ πάθημα ἡδονη̃ς ἡττα̃σθαι, ἀλλὰ τί ποτ' ἐστίν, καὶ τί ὑμει̃ς αὐτό φατε εἰ̃ναι; εἴπατον ἡμι̃ν."

Τί δέ, ὠ̃ Σώκρατεσ, δει̃ ἡμα̃ς σκοπει̃σθαι τὴν τω̃ν πολλω̃ν δόξαν ἀνθρώπων, οἳ ὅτι ἂν τύχωσι του̃το λέγουσιν;

Οἰ̃μαι, ἠ̃ν δ' ἐγώ, εἰ̃ναί τι ἡμι̃ν του̃το πρὸς τὸ ἐξευρει̃ν περὶ ἀνδρείασ, πρὸς τἀ̃λλα μόρια τὰ τη̃ς ἀρετη̃ς πω̃ς ποτ' ἔχει. εἰ οὐ̃ν σοι δοκει̃ ἐμμένειν οἱ̃ς ἄρτι ἔδοξεν ἡμι̃ν, ἐμὲ ἡγήσασθαι ἡ̨̃ οἰ̃μαι ἂν ἔγωγε κάλλιστα φανερὸν γενέσθαι, ἕπου: εἰ δὲ μὴ βούλει, εἴ σοι φίλον, ἐω̃ χαίρειν.

'Αλλ', ἔφη, ὀρθω̃ς λέγεισ: καὶ πέραινε ὥσπερ ἤρξω.

Πάλιν τοίνυν, ἔφην ἐγώ, εἰ ἔροιντο ἡμα̃σ: "Τί οὐ̃ν φατε του̃το εἰ̃ναι, ὃ ἡμει̃ς ἥττω εἰ̃ναι τω̃ν ἡδονω̃ν ἐλέγομεν;" εἴποιμ' ἂν ἔγωγε πρὸς αὐτοὺς ὡδί: 'Ακούετε δή: πειρασό - μεθα γὰρ ὑμι̃ν ἐγώ τε καὶ Πρωταγόρας φράσαι. ἄλλο τι γάρ, ὠ̃ ἄνθρωποι, φατὲ ὑμι̃ν του̃το γίγνεσθαι ἐν τοι̃σδε, οἱ̃ον πολλάκις ὑπὸ σίτων καὶ ποτω̃ν καὶ ἀφροδισίων κρατού - μενοι ἡδέων ὄντων, γιγνώσκοντες ὅτι πονηρά ἐστιν, ὅμως αὐτὰ πράττειν; { - } Φαι̃εν ἄν. { - } Οὐκου̃ν ἐροίμεθ' ἂν αὐτοὺς ἐγώ τε καὶ σὺ πάλιν: Πονηρὰ δὲ αὐτὰ πη̨̃ φατε εἰ̃ναι; πότερον ὅτι τὴν ἡδονὴν ταύτην ἐν τω̨̃ παραχρη̃μα παρέχει καὶ ἡδύ ἐστιν ἕκαστον αὐτω̃ν, ἢ ὅτι εἰς τὸν ὕστερον χρόνον νόσους τε ποιει̃ καὶ πενίας καὶ ἄλλα τοιαυ̃τα πολλὰ παρα - σκευάζει; ἢ κἂν εἴ τι τούτων εἰς τὸ ὕστερον μηδὲν παρα - σκευάζει, χαίρειν δὲ μόνον ποιει̃, ὅμως δ' ἂν κακὰ ἠ̃ν, ὅτι μαθόντα χαίρειν ποιει̃ καὶ ὁπη̨ου̃ν; ἀ̃ρ' οἰόμεθ' ἂν αὐτούσ, ὠ̃ Πρωταγόρα, ἄλλο τι ἀποκρίνασθαι ἢ ὅτι οὐ κατὰ τὴν αὐτη̃ς τη̃ς ἡδονη̃ς τη̃ς παραχρη̃μα ἐργασίαν κακά ἐστιν, ἀλλὰ διὰ τὰ ὕστερον γιγνόμενα, νόσους τε καὶ τἀ̃λλα. { - } 'Εγὼ μὲν οἰ̃μαι, ἔφη ὁ Πρωταγόρασ, τοὺς πολλοὺς ἂν ταυ̃τα ἀποκρίνασθαι. { - } Οὐκου̃ν νόσους ποιου̃ντα ἀνίας ποιει̃, καὶ πενίας ποιου̃ντα ἀνίας ποιει̃; 'Ομολογοι̃εν ἄν, ὡς ἐγὠ̨̃μαι. { - } Συνέφη ὁ Πρωταγόρασ. { - } Οὐκου̃ν φαίνεται, ὠ̃ ἄνθρωποι, ὑμι̃ν, ὥς φαμεν ἐγώ τε καὶ Πρωταγόρασ, δι' οὐδὲν ἄλλο ταυ̃τα κακὰ ὄντα ἢ διότι εἰς ἀνίας τε ἀποτελευτα̨̃ καὶ ἄλλων ἡδονω̃ν ἀποστερει̃; 'Ομολογοι̃εν ἄν; { - } Συνεδόκει ἡμι̃ν ἀμ - φοι̃ν. { - } Οὐκου̃ν πάλιν ἂν αὐτοὺς τὸ ἐναντίον εἰ ἐροίμεθα: ^~'Ω ἄνθρωποι οἱ λέγοντες αὐ̃ ἀγαθὰ ἀνιαρὰ εἰ̃ναι, ἀ̃ρα οὐ τὰ τοιάδε λέγετε, οἱ̃ον τά τε γυμνάσια καὶ τὰς στρατείας καὶ τὰς ὑπὸ τω̃ν ἰατρω̃ν θεραπείας τὰς διὰ καύσεών τε καὶ τομω̃ν καὶ φαρμακειω̃ν καὶ λιμοκτονιω̃ν γιγνομένασ, ὅτι ταυ̃τα ἀγαθὰ μέν ἐστιν, ἀνιαρὰ δέ; Φαι̃εν ἄν; { - } Συνεδόκει. { - } Πότερον οὐ̃ν κατὰ τόδε ἀγαθὰ αὐτὰ καλει̃τε, ὅτι ἐν τω̨̃ παραχρη̃μα ὀδύνας τὰς ἐσχάτας παρέχει καὶ ἀλγηδόνασ, ἢ ὅτι εἰς τὸν ὕστερον χρόνον ὑγίειαί τε ἀπ' αὐτω̃ν γίγνονται καὶ εὐεξίαι τω̃ν σωμάτων καὶ τω̃ν πόλεων σωτηρίαι καὶ ἄλλων ἀρχαὶ καὶ πλου̃τοι; Φαι̃εν ἄν, ὡς ἐγὠ̨̃μαι. { - } Συνεδόκει. { - } Ταυ̃τα δὲ ἀγαθά ἐστι δι' ἄλλο τι ἢ ὅτι εἰς ἡδονὰς ἀποτελευτα̨̃ καὶ λυπω̃ν ἀπαλλαγάς τε καὶ ἀποτροπάσ; ἢ ἔχετέ τι ἄλλο τέλος λέγειν, εἰς ὃ ἀποβλέψαντες αὐτὰ ἀγαθὰ καλει̃τε, ἀλλ' [ἢ] ἡδονάς τε καὶ λύπασ; Οὐκ ἂν φαι̃εν, ὡς ἐγὠ̨̃μαι. { - } Οὐδ' ἐμοὶ δοκει̃, ἔφη ὁ Πρωταγόρασ. { - } Οὐκου̃ν τὴν μὲν ἡδονὴν διώκετε ὡς ἀγαθὸν ὄν, τὴν δὲ λύπην φεύγετε ὡς κακόν; { - } Συνεδόκει. { - } Του̃τ' ἄρα ἡγει̃σθ' εἰ̃ναι κακόν, τὴν λύπην, καὶ ἀγαθὸν τὴν ἡδονήν, ἐπεὶ καὶ αὐτὸ τὸ χαίρειν τότε λέγετε κακὸν εἰ̃ναι, ὅταν μειζόνων ἡδονω̃ν ἀποστερη̨̃ ἢ ὅσας αὐτὸ ἔχει, ἢ λύπας μείζους παρασκευάζη̨ τω̃ν ἐν αὐτω̨̃ ἡδονω̃ν: ἐπεὶ εἰ κατ' ἄλλο τι αὐτὸ τὸ χαίρειν κακὸν καλει̃τε καὶ εἰς ἄλλο τι τέλος ἀποβλέψαντεσ, ἔχοιτε ἂν καὶ ἡμι̃ν εἰπει̃ν: ἀλλ' οὐχ ἕξετε. { - } Οὐδ' ἐμοὶ δοκου̃σιν, ἔφη ὁ Πρωταγόρασ. { - } 'Άλλο τι οὐ̃ν πάλιν καὶ περὶ αὐτου̃ του̃ λυπει̃σθαι ὁ αὐτὸς τρόποσ; τότε καλει̃τε αὐτὸ τὸ λυπει̃σθαι ἀγαθόν, ὅταν ἢ μείζους λύπας τω̃ν ἐν αὐτω̨̃ οὐσω̃ν ἀπαλ - λάττη̨ ἢ μείζους ἡδονὰς τω̃ν λυπω̃ν παρασκευάζη̨; ἐπεὶ εἰ πρὸς ἄλλο τι τέλος ἀποβλέπετε, ὅταν καλη̃τε αὐτὸ τὸ λυπει̃σθαι ἀγαθόν, ἢ πρὸς ὃ ἐγὼ λέγω, ἔχετε ἡμι̃ν εἰπει̃ν: ἀλλ' οὐχ ἕξετε. { - } 'Αληθη̃, ἔφη, λέγεισ, ὁ Πρωταγόρασ.

Πάλιν τοίνυν, ἔφην ἐγώ, εἴ με ἀνέροισθε, ὠ̃ ἄνθρωποι, "Τίνος οὐ̃ν δήποτε ἕνεκα πολλὰ περὶ τούτου λέγεις καὶ πολλαχη̨̃;" Συγγιγνώσκετέ μοι, φαίην ἂν ἔγωγε. πρω̃τον μὲν γὰρ οὐ ῥά̨διον ἀποδει̃ξαι τί ἐστίν ποτε του̃το ὃ ὑμει̃ς καλει̃τε τω̃ν ἡδονω̃ν ἥττω εἰ̃ναι: ἔπειτα ἐν τούτω̨ εἰσὶν πα̃σαι αἱ ἀποδείξεισ. ἀλλ' ἔτι καὶ νυ̃ν ἀναθέσθαι ἔξεστιν, εἴ πη̨ ἔχετε ἄλλο τι φάναι εἰ̃ναι τὸ ἀγαθὸν ἢ τὴν ἡδονήν, ἢ τὸ κακὸν ἄλλο τι ἢ τὴν ἀνίαν: ἢ ἀρκει̃ ὑμι̃ν τὸ ἡδέως καταβιω̃ναι τὸν βίον ἄνευ λυπω̃ν; εἰ δὲ ἀρκει̃ καὶ μὴ ἔχετε μηδὲν ἄλλο φάναι εἰ̃ναι ἀγαθὸν ἢ κακὸν ὃ μὴ εἰς ταυ̃τα τελευτα̨̃, τὸ μετὰ του̃το ἀκούετε. φημὶ γὰρ ὑμι̃ν τούτου οὕτως ἔχοντος γελοι̃ον τὸν λόγον γίγνεσθαι, ὅταν λέγητε ὅτι πολλάκις γιγνώσκων τὰ κακὰ ἄνθρωπος ὅτι κακά ἐστιν, ὅμως πράττει αὐτά, ἐξὸν μὴ πράττειν, ὑπὸ τω̃ν ἡδονω̃ν ἀγόμενος καὶ ἐκπληττόμενοσ: καὶ αὐ̃θις αὐ̃ λέγετε ὅτι γιγνώσκων ὁ ἄνθρωπος τἀγαθὰ πράττειν οὐκ ἐθέλει διὰ τὰς παραχρη̃μα ἡδονάσ, ὑπὸ τούτων ἡττώμενοσ. ὡς δὲ ταυ̃τα γελοι̃ά ἐστιν, κατάδηλον ἔσται, ἐὰν μὴ πολλοι̃ς ὀνόμασι χρώμεθα ἅμα, ἡδει̃ τε καὶ ἀνιαρω̨̃ καὶ ἀγαθω̨̃ καὶ κακω̨̃, ἀλλ' ἐπειδὴ δύο ἐφάνη ταυ̃τα, δυοι̃ν καὶ ὀνόμασιν προσαγορεύωμεν αὐτά, πρω̃τον μὲν ἀγαθω̨̃ καὶ κακω̨̃, ἔπειτα αὐ̃θις ἡδει̃ τε καὶ ἀνιαρω̨̃. θέμενοι δὴ οὕτω λέγωμεν ὅτι Γιγνώσκων ὁ ἄνθρωπος τὰ κακὰ ὅτι κακά ἐστιν, ὅμως αὐτὰ ποιει̃. ἐὰν οὐ̃ν τις ἡμα̃ς ἔρηται, "Διὰ τί;" 'Ηττώμενοσ, φήσομεν: "'Υπὸ του̃;" ἐκει̃νος ἐρήσεται ἡμα̃σ: ἡμι̃ν δὲ ὑπὸ μὲν ἡδονη̃ς οὐκέτι ἔξεστιν εἰπει̃ν - ἄλλο γὰρ ὄνομα μετείληφεν ἀντὶ τη̃ς ἡδονη̃ς τὸ ἀγαθόν - ἐκείνω̨ δὴ ἀποκρινώμεθα καὶ λέγωμεν ὅτι 'Ηττώμενος { - } "'Υπὸ τίνοσ;" φήσει. Του̃ ἀγαθου̃, φήσομεν νὴ Δία. ἂν οὐ̃ν τύχη̨ ὁ ἐρόμενος ἡμα̃ς ὑβριστὴς ὤν, γελάσεται καὶ ἐρει̃: "^~'Η γελοι̃ον λέγετε πρα̃γμα, εἰ πράττει τις κακά, γιγνώσκων ὅτι κακά ἐστιν, οὐ δέον αὐτὸν πράττειν, ἡττώ - μενος ὑπὸ τω̃ν ἀγαθω̃ν. ἀ̃ρα," φήσει, "οὐκ ἀξίων ὄντων νικα̃ν ἐν ὑμι̃ν τω̃ν ἀγαθω̃ν τὰ κακά, ἢ ἀξίων;" φήσομεν δη̃λον ὅτι ἀποκρινόμενοι, ὅτι Οὐκ ἀξίων ὄντων: οὐ γὰρ ἂν ἐξημάρτανεν ὅν φαμεν ἥττω εἰ̃ναι τω̃ν ἡδονω̃ν. "Κατὰ τί δέ," φήσει ἴσωσ, "ἀνάξιά ἐστιν τἀγαθὰ τω̃ν κακω̃ν ἢ τὰ κακὰ τω̃ν ἀγαθω̃ν; ἢ κατ' ἄλλο τι ἢ ὅταν τὰ μὲν μείζω, τὰ δὲ σμικρότερα ἠ̨̃; ἢ πλείω, τὰ δὲ ἐλάττω ἠ̨̃;" οὐχ ἕξομεν εἰπει̃ν ἄλλο ἢ του̃το. "Δη̃λον ἄρα," φήσει, "ὅτι τὸ ἡττα̃σθαι του̃το λέγετε, ἀντὶ ἐλαττόνων ἀγαθω̃ν μείζω κακὰ λαμβάνειν." Ταυ̃τα μὲν οὐ̃ν οὕτω. μεταλάβωμεν δὴ τὰ ὀνόματα πάλιν τὸ ἡδύ τε καὶ ἀνιαρὸν ἐπὶ τοι̃ς αὐτοι̃ς τούτοισ, καὶ λέγωμεν ὅτι 'Άνθρωπος πράττει - τότε μὲν ἐλέγομεν τὰ κακά, νυ̃ν δὲ λέγωμεν τὰ ἀνιαρά, γιγνώσκων ὅτι ἀνιαρά ἐστιν, ἡττώμενοσ ὑπὸ τω̃ν ἡδέων, δη̃λον ὅτι ἀναξίων ὄντων νικα̃ν. καὶ τίς ἄλλη ἀναξία ἡδονη̨̃ πρὸς λύπην ἐστίν, ἀλλ' ἢ ὑπερβολὴ ἀλλήλων καὶ ἔλλειψισ; ταυ̃τα δ' ἐστὶ μείζω τε καὶ σμικρό - τερα γιγνόμενα ἀλλήλων καὶ πλείω καὶ ἐλάττω καὶ μα̃λλον καὶ ἡ̃ττον. εἰ γάρ τις λέγοι ὅτι "'Αλλὰ πολὺ διαφέρει, ὠ̃ Σώκρατεσ, τὸ παραχρη̃μα ἡδὺ του̃ εἰς τὸν ὕστερον χρόνον καὶ ἡδέος καὶ λυπηρου̃," Μω̃ν ἄλλω̨ τω̨, φαίην ἂν ἔγωγε, ἢ ἡδονη̨̃ καὶ λύπη̨; οὐ γὰρ ἔσθ' ὅτω̨ ἄλλω̨. ἀλλ' ὥσπερ ἀγαθὸς ἱστάναι ἄνθρωποσ, συνθεὶς τὰ ἡδέα καὶ συνθεὶς τὰ λυπηρά, καὶ τὸ ἐγγὺς καὶ τὸ πόρρω στήσας ἐν τω̨̃ ζυγω̨̃, εἰπὲ πότερα πλείω ἐστίν. ἐὰν μὲν γὰρ ἡδέα πρὸς ἡδέα ἱστη̨̃σ, τὰ μείζω ἀεὶ καὶ πλείω ληπτέα: ἐὰν δὲ λυπηρὰ πρὸς λυπηρά, τὰ ἐλάττω καὶ σμικρότερα: ἐὰν δὲ ἡδέα πρὸς λυπηρά, ἐὰν μὲν τὰ ἀνιαρὰ ὑπερβάλληται ὑπὸ τω̃ν ἡδέων, ἐάντε τὰ ἐγγὺς ὑπὸ τω̃ν πόρρω ἐάντε τὰ πόρρω ὑπὸ τω̃ν ἐγγύσ, ταύτην τὴν πρα̃ξιν πρακτέον ἐν ἡ̨̃ ἂν ταυ̃τ' ἐνη̨̃: ἐὰν δὲ τὰ ἡδέα ὑπὸ τω̃ν ἀνιαρω̃ν, οὐ πρακτέα. μή πη̨ ἄλλη̨ ἔχει, φαίην ἄν, ταυ̃τα, ὠ̃ ἄνθρωποι; οἰ̃δ' ὅτι οὐκ ἂν ἔχοιεν ἄλλως λέγειν. { - } Συνεδόκει καὶ ἐκείνω̨.

'Ότε δὴ του̃το οὕτως ἔχει, τόδε μοι ἀποκρίνασθε, φήσω. φαίνεται ὑμι̃ν τη̨̃ ὄψει τὰ αὐτὰ μεγέθη ἐγγύθεν μὲν μείζω, πόρρωθεν δὲ ἐλάττω: ἢ οὔ; { - } Φήσουσιν. { - } Καὶ τὰ παχέα καὶ τὰ πολλὰ ὡσαύτωσ; καὶ αἱ φωναὶ [αἱ] ἴσαι ἐγγύθεν μὲν μείζουσ, πόρρωθεν δὲ σμικρότεραι; { - } Φαι̃εν ἄν. { - } Εἰ οὐ̃ν ἐν τούτω̨ ἡμι̃ν ἠ̃ν τὸ εὐ̃ πράττειν, ἐν τω̨̃ τὰ μὲν μεγάλα μήκη καὶ πράττειν καὶ λαμβάνειν, τὰ δὲ σμικρὰ καὶ φεύγειν καὶ μὴ πράττειν, τίς ἂν ἡμι̃ν σωτηρία ἐφάνη του̃ βίου; ἀ̃ρα ἡ μετρητικὴ τέχνη ἢ ἡ του̃ φαινομένου δύναμισ; ἢ αὕτη μὲν ἡμα̃ς ἐπλάνα καὶ ἐποίει ἄνω τε καὶ κάτω πολλάκις μεταλαμβάνειν ταὐτὰ καὶ μεταμέλειν καὶ ἐν ται̃ς πράξεσιν καὶ ἐν ται̃ς αἱρέσεσιν τω̃ν μεγάλων τε καὶ σμικρω̃ν, ἡ δὲ μετρητικὴ ἄκυρον μὲν ἂν ἐποίησε του̃το τὸ φάντασμα, δηλώσασα δὲ τὸ ἀληθὲς ἡσυχίαν ἂν ἐποίησεν ἔχειν τὴν ψυχὴν μένουσαν ἐπὶ τω̨̃ ἀληθει̃ καὶ ἔσωσεν ἂν τὸν βίον; ἀ̃ρ' ἂν ὁμολογοι̃εν οἱ ἄνθρωποι πρὸς ταυ̃τα ἡμα̃ς τὴν μετρητικὴν σώ̨ζειν ἂν τέχνην ἢ ἄλλην; { - } Τὴν μετρητικήν, ὡμολόγει. { - } Τί δ' εἰ ἐν τη̨̃ του̃ περιττου̃ καὶ ἀρτίου αἱρέσει ἡμι̃ν ἠ̃ν ἡ σωτηρία του̃ βίου, ὁπότε τὸ πλέον ὀρθω̃ς ἔδει ἑλέσθαι καὶ ὁπότε τὸ ἔλαττον, ἢ αὐτὸ πρὸς ἑαυτὸ ἢ τὸ ἕτερον πρὸς τὸ ἕτερον, εἴτ' ἐγγὺς εἴτε πόρρω εἴη; τί ἂν ἔσω̨ζεν ἡμι̃ν τὸν βίον; ἀ̃ρ' ἂν οὐκ ἐπιστήμη; καὶ ἀ̃ρ' ἂν οὐ μετρητική τισ, ἐπειδήπερ ὑπερβολη̃ς τε καὶ ἐνδείας ἐστὶν ἡ τέχνη; ἐπειδὴ δὲ περιττου̃ τε καὶ ἀρτίου, ἀ̃ρα ἄλλη τις ἢ ἀριθμητική; 'Ομο - λογοι̃εν ἂν ἡμι̃ν οἱ ἄνθρωποι ἢ οὔ; { - } 'Εδόκουν ἂν καὶ τω̨̃ Πρωταγόρα̨ ὁμολογει̃ν. { - } Εἰ̃εν, ὠ̃ ἄνθρωποι: ἐπεὶ δὲ δὴ ἡδονη̃ς τε καὶ λύπης ἐν ὀρθη̨̃ τη̨̃ αἱρέσει ἐφάνη ἡμι̃ν ἡ σω - τηρία του̃ βίου οὐ̃σα, του̃ τε πλέονος καὶ ἐλάττονος καὶ μείζονος καὶ σμικροτέρου καὶ πορρωτέρω καὶ ἐγγυτέρω, ἀ̃ρα πρω̃τον μὲν οὐ μετρητικὴ φαίνεται, ὑπερβολη̃ς τε καὶ ἐνδείας οὐ̃σα καὶ ἰσότητος πρὸς ἀλλήλας σκέψισ; { - } 'Αλλ' ἀνάγκη. { - } 'Επεὶ δὲ μετρητική, ἀνάγκη̨ δήπου τέχνη καὶ ἐπιστήμη. { - } Συμφήσουσιν. { - } 'Ήτις μὲν τοίνυν τέχνη καὶ ἐπιστήμη ἐστὶν αὕτη, εἰς αὐ̃θις σκεψόμεθα: ὅτι δὲ ἐπιστήμη ἐστίν, τοσου̃τον ἐξαρκει̃ πρὸς τὴν ἀπόδειξιν ἣν ἐμὲ δει̃ καὶ Πρωταγόραν ἀποδει̃ξαι περὶ ὡ̃ν ἤρεσθ' ἡμα̃σ. ἤρεσθε δέ, εἰ μέμνησθε, ἡνίκα ἡμει̃ς ἀλλήλοις ὡμολογου̃μεν ἐπιστήμης μηδὲν εἰ̃ναι κρει̃ττον, ἀλλὰ του̃το ἀεὶ κρατει̃ν, ὅπου ἂν ἐνη̨̃, καὶ ἡδονη̃ς καὶ τω̃ν ἄλλων ἁπάντων: ὑμει̃ς δὲ δὴ ἔφατε τὴν ἡδονὴν πολλάκις κρατει̃ν καὶ του̃ εἰδότος ἀνθρώπου, ἐπειδὴ δὲ ὑμι̃ν οὐχ ὡμολογου̃μεν, μετὰ του̃το ἤρεσθε ἡμα̃σ: "^~'Ω Πρωταγόρα τε καὶ Σώκρατεσ, εἰ μὴ ἔστι του̃το τὸ πάθημα ἡδονη̃ς ἡττα̃σθαι, ἀλλὰ τί ποτ' ἐστὶν καὶ τί ὑμει̃ς αὐτό φατε εἰ̃ναι; εἴπατε ἡμι̃ν." εἰ μὲν οὐ̃ν τότε εὐθὺς ὑμι̃ν εἴπομεν ὅτι 'Αμαθία, κατεγελα̃τε ἂν ἡμω̃ν: νυ̃ν δὲ ἂν ἡμω̃ν καταγελα̃τε, καὶ ὑμω̃ν αὐτω̃ν καταγελάσεσθε. καὶ γὰρ ὑμει̃ς ὡμολογήκατε ἐπιστή - μης ἐνδεία̨ ἐξαμαρτάνειν περὶ τὴν τω̃ν ἡδονω̃ν αἵρεσιν καὶ λυπω̃ν τοὺς ἐξαμαρτάνοντασ - ταυ̃τα δέ ἐστιν ἀγαθά τε καὶ κακά - καὶ οὐ μόνον ἐπιστήμησ, ἀλλὰ καὶ ἡ̃ς τὸ πρόσθεν ἔτι ὡμολογήκατε ὅτι μετρητικη̃σ: ἡ δὲ ἐξαμαρτανομένη πρα̃ξις ἄνευ ἐπιστήμης ἴστε που καὶ αὐτοὶ ὅτι ἀμαθία̨ πράττεται. ὥστε του̃τ' ἐστὶν τὸ ἡδονη̃ς ἥττω εἰ̃ναι, ἀμαθία ἡ μεγίστη, ἡ̃ς Πρωταγόρας ὅδε φησὶν ἰατρὸς εἰ̃ναι καὶ Πρόδικος καὶ 'Ιππίασ: ὑμει̃ς δὲ διὰ τὸ οἴεσθαι ἄλλο τι ἢ ἀμαθίαν εἰ̃ναι οὔτε αὐτοὶ οὔτε τοὺς ὑμετέρους παι̃δας παρὰ τοὺς τούτων διδασκάλους τούσδε τοὺς σοφιστὰς πέμπετε, ὡς οὐ διδακτου̃ ὄντοσ, ἀλλὰ κηδόμενοι του̃ ἀργυρίου καὶ οὐ διδόντες τούτοις κακω̃ς πράττετε καὶ ἰδία̨ καὶ δημοσία̨.

Ταυ̃τα μὲν τοι̃ς πολλοι̃ς ἀποκεκριμένοι ἂν ἠ̃μεν: ὑμα̃ς δὲ δὴ μετὰ Πρωταγόρου ἐρωτω̃, [ὠ̃] 'Ιππία τε καὶ Πρόδικε [κοινὸς γὰρ δὴ ἔστω ὑμι̃ν ὁ λόγοσ] πότερον δοκω̃ ὑμι̃ν ἀληθη̃ λέγειν ἢ ψεύδεσθαι. { - } 'Υπερφυω̃ς ἐδόκει ἅπασιν ἀληθη̃ εἰ̃ναι τὰ εἰρημένα. { - } 'Ομολογει̃τε ἄρα, ἠ̃ν δ' ἐγώ, τὸ μὲν ἡδὺ ἀγαθὸν εἰ̃ναι, τὸ δὲ ἀνιαρὸν κακόν. τὴν δὲ Προδίκου του̃δε διαίρεσιν τω̃ν ὀνομάτων παραιτου̃μαι: εἴτε γὰρ ἡδὺ εἴτε τερπνὸν λέγεις εἴτε χαρτόν, εἴτε ὁπόθεν καὶ ὅπως χαίρεις τὰ τοιαυ̃τα ὀνομάζων, ὠ̃ βέλτιστε Πρόδικε, του̃τό μοι πρὸς ὃ βούλομαι ἀπόκριναι. { - } Γελάσας οὐ̃ν ὁ Πρόδικος συνωμολόγησε, καὶ οἱ ἄλλοι. { - } Τί δὲ δή, ὠ̃ ἄνδρεσ, ἔφην ἐγώ, τὸ τοιόνδε; αἱ ἐπὶ τούτου πράξεις ἅπασαι, ἐπὶ του̃ ἀλύπως ζη̃ν καὶ ἡδέωσ, ἀ̃ρ' οὐ καλαί [καὶ ὠφέλιμοι]; καὶ τὸ καλὸν ἔργον ἀγαθόν τε καὶ ὠφέλιμον; { - } Συνεδόκει. { - } Εἰ ἄρα, ἔφην ἐγώ, τὸ ἡδὺ ἀγαθόν ἐστιν, οὐδεὶς οὔτε εἰδὼς οὔτε οἰόμενος ἄλλα βελτίω εἰ̃ναι ἢ ἃ ποιει̃, καὶ δυνατά, ἔπειτα ποιει̃ ταυ̃τα, ἐξὸν τὰ βελτίω: οὐδὲ τὸ ἥττω εἰ̃ναι αὑτου̃ ἄλλο τι του̃τ' ἐστὶν ἢ ἀμαθία, οὐδὲ κρείττω ἑαυτου̃ ἄλλο τι ἢ σοφία. { - } Συνεδόκει πα̃σιν. { - } Τί δὲ δή; ἀμαθίαν ἀ̃ρα τὸ τοιόνδε λέγετε, τὸ ψευδη̃ ἔχειν δόξαν καὶ ἐψευ̃σθαι περὶ τω̃ν πραγμάτων τω̃ν πολλου̃ ἀξίων; { - } Καὶ του̃το πα̃σι συνεδόκει. { - } 'Άλλο τι οὐ̃ν, ἔφην ἐγώ, ἐπί γε τὰ κακὰ οὐδεὶς ἑκὼν ἔρχεται οὐδὲ ἐπὶ ἃ οἴεται κακὰ εἰ̃ναι, οὐδ' ἔστι του̃το, ὡς ἔοικεν, ἐν ἀνθρώπου φύσει, ἐπὶ ἃ οἴεται κακὰ εἰ̃ναι ἐθέλειν ἰέναι ἀντὶ τω̃ν ἀγαθω̃ν: ὅταν τε ἀναγκασθη̨̃ δυοι̃ν κακοι̃ν τὸ ἕτερον αἱρει̃σθαι, οὐδεὶς τὸ μει̃ζον αἱρήσεται ἐξὸν τὸ ἔλαττον; { - } 'Άπαντα ταυ̃τα συνεδόκει ἅπασιν ἡμι̃ν. { - } Τί οὐ̃ν; ἔφην ἐγώ, καλει̃τέ [τι] δέος καὶ φόβον; καὶ ἀ̃ρα ὅπερ ἐγώ; [πρὸς σὲ λέγω, ὠ̃ Πρόδικε]. προσδοκίαν τινὰ λέγω κακου̃ του̃το, εἴτε φόβον εἴτε δέος καλει̃τε. { - } 'Εδόκει Πρωταγόρα̨ μὲν καὶ 'Ιππία̨ δέος τε καὶ φόβος εἰ̃ναι του̃το, Προδίκω̨ δὲ δέοσ, φόβος δ' οὔ. { - } 'Αλλ' οὐδέν, ἔφην ἐγώ,

Πρόδικε, διαφέρει: ἀλλὰ τόδε. εἰ ἀληθη̃ τὰ ἔμπροσθέν ἐστιν, ἀ̃ρά τις ἀνθρώπων ἐθελήσει ἐπὶ ταυ̃τα ἰέναι ἃ δέδοικεν, ἐξὸν ἐπὶ ἃ μή; ἢ ἀδύνατον ἐκ τω̃ν ὡμολογημένων; ἃ γὰρ δέ - δοικεν, ὡμολόγηται ἡγει̃σθαι κακὰ εἰ̃ναι: ἃ δὲ ἡγει̃ται κακά, οὐδένα οὔτε ἰέναι ἐπὶ ταυ̃τα οὔτε λαμβάνειν ἑκόντα. { - } 'Εδόκει καὶ ταυ̃τα πα̃σιν.

Οὕτω δὴ τούτων ὑποκειμένων, ἠ̃ν δ' ἐγώ, Πρόδικέ τε καὶ 'Ιππία, ἀπολογείσθω ἡμι̃ν Πρωταγόρας ὅδε ἃ τὸ πρω̃τον ἀπεκρίνατο πω̃ς ὀρθω̃ς ἔχει - μὴ ἃ τὸ πρω̃τον παντάπασι: τότε μὲν γὰρ δὴ πέντε ὄντων μορίων τη̃ς ἀρετη̃ς οὐδὲν ἔφη εἰ̃ναι τὸ ἕτερον οἱ̃ον τὸ ἕτερον, ἰδίαν δὲ αὑτου̃ ἕκαστον ἔχειν δύναμιν: ἀλλ' οὐ ταυ̃τα λέγω, ἀλλ' ἃ τὸ ὕστερον εἰ̃πεν. τὸ γὰρ ὕστερον ἔφη τὰ μὲν τέτταρα ἐπιεικω̃ς παραπλήσια ἀλλήλοις εἰ̃ναι, τὸ δὲ ἓν πάνυ πολὺ διαφέρειν τω̃ν ἄλλων, τὴν ἀνδρείαν, γνώσεσθαι δέ μ' ἔφη τεκμηρίω̨ τω̨̃δε: "Εὑρήσεις γάρ, ὠ̃ Σώ - κρατεσ, ἀνθρώπους ἀνοσιωτάτους μὲν ὄντας καὶ ἀδικωτάτους καὶ ἀκολαστοτάτους καὶ ἀμαθεστάτουσ, ἀνδρειοτάτους δέ: ὡ̨̃ γνώση̨ ὅτι πολὺ διαφέρει ἡ ἀνδρεία τω̃ν ἄλλων μορίων τη̃ς ἀρετη̃σ." καὶ ἐγὼ εὐθὺς τότε πάνυ ἐθαύμασα τὴν ἀπόκρισιν, καὶ ἔτι μα̃λλον ἐπειδὴ ταυ̃τα μεθ' ὑμω̃ν διεξη̃λθον. ἠρόμην δ' οὐ̃ν του̃τον εἰ τοὺς ἀνδρείους λέγοι θαρραλέουσ: ὁ δέ, "Καὶ ἴτας γ'," ἔφη. μέμνησαι, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ὠ̃ Πρωταγόρα, ταυ̃τα ἀποκρινόμενοσ; { - } 'Ωμολόγει. { - } 'Ίθι δή, ἔφην ἐγώ, εἰπὲ ἡμι̃ν, ἐπὶ τί λέγεις ἴτας εἰ̃ναι τοὺς ἀνδρείουσ; ἠ̃ ἐφ' ἅπερ οἱ δειλοί; { - } Οὐκ ἔφη. { - } Οὐκου̃ν ἐφ' ἕτερα. { - } Ναί, ἠ̃ δ' ὅσ. { - } Πότερον οἱ μὲν δειλοὶ ἐπὶ τὰ θαρραλέα ἔρχονται, οἱ δὲ ἀνδρει̃οι ἐπὶ τὰ δεινά; { - } Λέγεται δή, ὠ̃ Σώκρατεσ, οὕτως ὑπὸ τω̃ν ἀνθρώπων. { - } 'Αληθη̃, ἔφην ἐγώ, λέγεισ: ἀλλ' οὐ του̃το ἐρωτω̃, ἀλλὰ σὺ ἐπὶ τί φὴ̨ς ἴτας εἰ̃ναι τοὺς ἀνδρείουσ; ἀ̃ρ' ἐπὶ τὰ δεινά, ἡγουμένους δεινὰ εἰ̃ναι, ἢ ἐπὶ τὰ μή; { - } 'Αλλὰ του̃τό γ', ἔφη, ἐν οἱ̃ς σὺ ἔλεγες τοι̃ς λόγοις ἀπεδείχθη ἄρτι ὅτι ἀδύνατον. { - } Καὶ του̃το, ἔφην ἐγώ, ἀληθὲς λέγεισ: ὥστ' εἰ του̃το ὀρθω̃ς ἀπεδείχθη, ἐπὶ μὲν ἃ δεινὰ ἡγει̃ται εἰ̃ναι οὐδεὶς ἔρχεται, ἐπειδὴ τὸ ἥττω εἰ̃ναι ἑαυτου̃ ηὑρέθη ἀμαθία οὐ̃σα. { - } 'Ωμολόγει. { - } 'Αλλὰ μὴν ἐπὶ ἅ γε θαρρου̃σι πάντες αὐ̃ ἔρχονται, καὶ δειλοὶ καὶ ἀνδρει̃οι, καὶ ταύτη̨ γε ἐπὶ τὰ αὐτὰ ἔρχονται οἱ δειλοί τε καὶ οἱ ἀνδρει̃οι. { - } 'Αλλὰ μέντοι, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, πα̃ν γε τοὐναντίον ἐστὶν ἐπὶ ἃ οἵ τε δειλοὶ ἔρχονται καὶ οἱ ἀνδρει̃οι. αὐτίκα εἰς τὸν πόλεμον οἱ μὲν ἐθέλουσιν ἰέναι, οἱ δὲ οὐκ ἐθέλουσιν. { - } Πότερον, ἔφην ἐγώ, καλὸν ὂν ἰέναι ἢ αἰσχρόν; { - } Καλόν, ἔφη. { - } Οὐκου̃ν εἴπερ καλόν, καὶ ἀγαθὸν ὡμολογήσαμεν ἐν τοι̃ς ἔμπροσθεν: τὰς γὰρ καλὰς πράξεις ἁπάσας ἀγαθὰς ὡμολογήσαμεν. { - } 'Αληθη̃ λέγεισ, καὶ ἀεὶ ἔμοιγε δοκει̃ οὕτωσ. { - } 'Ορθω̃ς γε, ἔφην ἐγώ. ἀλλὰ ποτέρους φὴ̨ς εἰς τὸν πόλεμον οὐκ ἐθέλειν ἰέναι, καλὸν ὂν καὶ ἀγαθόν; { - } Τοὺς δειλούσ, ἠ̃ δ' ὅσ. { - } Οὐκου̃ν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, εἴπερ καλὸν καὶ ἀγαθόν, καὶ ἡδύ; { - } 'Ωμολόγηται γου̃ν, ἔφη. { - } ^~'Αρ' οὐ̃ν γιγνώσκοντες οἱ δειλοὶ οὐκ ἐθέλουσιν ἰέναι ἐπὶ τὸ κάλλιόν τε καὶ ἄμεινον καὶ ἥδιον; { - } 'Αλλὰ καὶ του̃το ἐὰν ὁμολογω̃μεν, ἔφη, διαφθερου̃μεν τὰς ἔμπροσθεν ὁμολογίασ. { - } Τί δ' ὁ ἀνδρει̃οσ; οὐκ ἐπὶ τὸ κάλλιόν τε καὶ ἄμεινον καὶ ἥδιον ἔρχεται; { - } 'Ανάγκη, ἔφη, ὁμολογει̃ν. { - } Οὐκου̃ν ὅλως οἱ ἀνδρει̃οι οὐκ αἰσχροὺς φόβους φοβου̃νται, ὅταν φοβω̃νται, οὐδὲ αἰσχρὰ θάρρη θαρρου̃σιν; { - } 'Αληθη̃, ἔφη. { - } Εἰ δὲ μὴ αἰσχρά, ἀ̃ρ' οὐ καλά; { - } 'Ωμολόγει. { - } Εἰ δὲ καλά, καὶ ἀγαθά; { - } Ναί. { - } Οὐκου̃ν καὶ οἱ δειλοὶ καὶ οἱ θρασει̃ς καὶ οἱ μαινό - μενοι τοὐναντίον αἰσχρούς τε φόβους φοβου̃νται καὶ αἰσχρὰ θάρρη θαρρου̃σιν; { - } 'Ωμολόγει. { - } Θαρρου̃σιν δὲ τὰ αἰσχρὰ καὶ κακὰ δι' ἄλλο τι ἢ δι' ἄγνοιαν καὶ ἀμαθίαν; { - } Οὕτως ἔχει, ἔφη. { - } Τί οὐ̃ν; του̃το δι' ὃ δειλοί εἰσιν οἱ δειλοί, δειλίαν ἢ ἀνδρείαν καλει̃σ; { - } Δειλίαν ἔγωγ', ἔφη. { - } Δειλοὶ δὲ οὐ διὰ τὴν τω̃ν δεινω̃ν ἀμαθίαν ἐφάνησαν ὄντεσ; { - } Πάνυ γ', ἔφη. { - } Διὰ ταύτην ἄρα τὴν ἀμαθίαν δειλοί εἰσιν; { - } 'Ωμολόγει. { - } Δι' ὃ δὲ δειλοί εἰσιν, δειλία ὁμολογει̃ται παρὰ σου̃; { - } Συνέφη. { - } Οὐκου̃ν ἡ τω̃ν δεινω̃ν καὶ μὴ δεινω̃ν ἀμαθία δειλία ἂν εἴη; { - } 'Επένευσε. { - } 'Αλλὰ μήν, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ἐναντίον ἀνδρεία δειλία̨. { - } 'Έφη. { - } Οὐκου̃ν ἡ τω̃ν δεινω̃ν καὶ μὴ δεινω̃ν σοφία ἐναντία τη̨̃ τούτων ἀμαθία̨ ἐστίν; { - } Καὶ ἐνταυ̃θα ἔτι ἐπένευσεν. { - } 'Η δὲ τούτων ἀμαθία δειλία; { - } Πάνυ μόγις ἐνταυ̃θα ἐπένευσεν. { - } 'Η σοφία ἄρα τω̃ν δεινω̃ν καὶ μὴ δεινω̃ν ἀνδρεία ἐστίν, ἐναντία οὐ̃σα τη̨̃ τούτων ἀμαθία̨; { - } Οὐκέτι ἐνταυ̃θα οὔτ' ἐπινευ̃σαι ἠθέλησεν ἐσίγα τε. { - } Καὶ ἐγὼ εἰ̃πον: Τί δή, ὠ̃ Πρωταγόρα, οὔτε σὺ φὴ̨ς ἃ ἐρωτω̃ οὔτε ἀπόφη̨σ; { - } Αὐτόσ, ἔφη, πέρανον. { - } 'Έν γ', ἔφην ἐγώ, μόνον ἐρόμενος ἔτι σέ, εἴ σοι ὥσπερ τὸ πρω̃τον ἔτι δοκου̃σιν εἰ̃ναί τινες ἄνθρωποι ἀμαθέστατοι μέν, ἀνδρειότατοι δέ. { - } Φιλονικει̃ν μοι, ἔφη, δοκει̃σ, ὠ̃ Σώκρατεσ, τὸ ἐμὲ εἰ̃ναι τὸν ἀποκρινόμενον: χαριου̃μαι οὐ̃ν σοι, καὶ λέγω ὅτι ἐκ τω̃ν ὡμολογημένων ἀδύνατόν μοι δοκει̃ εἰ̃ναι.

Οὔτοι, ἠ̃ν δ' ἐγώ, ἄλλου ἕνεκα ἐρωτω̃ πάντα ταυ̃τα ἢ σκέψασθαι βουλόμενος πω̃ς ποτ' ἔχει τὰ περὶ τη̃ς ἀρετη̃ς καὶ τί ποτ' ἐστὶν αὐτό, ἡ ἀρετή. οἰ̃δα γὰρ ὅτι τούτου φανερου̃ γενομένου μάλιστ' ἂν κατάδηλον γένοιτο ἐκει̃νο περὶ οὑ̃ ἐγώ τε καὶ σὺ μακρὸν λόγον ἑκάτερος ἀπετείναμεν, ἐγὼ μὲν λέγων ὡς οὐ διδακτὸν ἀρετή, σὺ δ' ὡς διδακτόν. καί μοι δοκει̃ ἡμω̃ν ἡ ἄρτι ἔξοδος τω̃ν λόγων ὥσπερ ἄνθρωπος κατηγορει̃ν τε καὶ καταγελα̃ν, καὶ εἰ φωνὴν λάβοι, εἰπει̃ν ἂν ὅτι "'Άτοποί γ' ἐστέ, ὠ̃ Σώκρατές τε καὶ Πρωταγόρα: σὺ μὲν λέγων ὅτι οὐ διδακτόν ἐστιν ἀρετὴ ἐν τοι̃ς ἔμπροσθεν, νυ̃ν σεαυτω̨̃ τἀναντία σπεύδεισ, ἐπιχειρω̃ν ἀποδει̃ξαι ὡς πάντα χρήματά ἐστιν ἐπι - στήμη, καὶ ἡ δικαιοσύνη καὶ σωφροσύνη καὶ ἡ ἀνδρεία, ὡ̨̃ τρόπω̨ μάλιστ' ἂν διδακτὸν φανείη ἡ ἀρετή. εἰ μὲν γὰρ ἄλλο τι ἠ̃ν ἢ ἐπιστήμη ἡ ἀρετή, ὥσπερ Πρωταγόρας ἐπεχείρει λέγειν, σαφω̃ς οὐκ ἂν ἠ̃ν διδακτόν: νυ̃ν δὲ εἰ φανήσεται ἐπιστήμη ὅλον, ὡς σὺ σπεύδεισ, ὠ̃ Σώκρατεσ, θαυμάσιον ἔσται μὴ διδακτὸν ὄν. Πρωταγόρας δ' αὐ̃ διδακτὸν τότε ὑποθέμενοσ, νυ̃ν τοὐναντίον ἔοικεν σπεύδοντι ὀλίγου πάντα μα̃λλον φανη̃ναι αὐτὸ ἢ ἐπιστήμην: καὶ οὕτως ἂν ἥκιστα εἴη διδακτόν." ἐγὼ οὐ̃ν, ὠ̃ Πρωταγόρα, πάντα ταυ̃τα καθορω̃ν ἄνω κάτω ταραττόμενα δεινω̃σ, πα̃σαν προθυμίαν ἔχω κατα - φανη̃ αὐτὰ γενέσθαι, καὶ βουλοίμην ἂν ταυ̃τα διεξελθόντας ἡμα̃ς ἐξελθει̃ν καὶ ἐπὶ τὴν ἀρετὴν ὅτι ἔστιν, καὶ πάλιν ἐπισκέψασθαι περὶ αὐτου̃ εἴτε διδακτὸν εἴτε μὴ διδακτόν, μὴ πολλάκις ἡμα̃ς ὁ 'Επιμηθεὺς ἐκει̃νος καὶ ἐν τη̨̃ σκέψει σφήλη̨ ἐξαπατήσασ, ὥσπερ καὶ ἐν τη̨̃ διανομη̨̃ ἠμέλησεν ἡμω̃ν, ὡς φὴ̨ς σύ. ἤρεσεν οὐ̃ν μοι καὶ ἐν τω̨̃ μύθω̨ ὁ Προμηθεὺς μα̃λλον του̃ 'Επιμηθέωσ: ὡ̨̃ χρώμενος ἐγὼ καὶ προμηθούμενος ὑπὲρ του̃ βίου του̃ ἐμαυτου̃ παντὸς πάντα ταυ̃τα πραγματεύομαι, καὶ εἰ σὺ ἐθέλοισ, ὅπερ καὶ κατ' ἀρχὰς ἔλεγον, μετὰ σου̃ ἂν ἥδιστα ταυ̃τα συνδιασκοποίην.

Καὶ ὁ Πρωταγόρασ, 'Εγὼ μέν, ἔφη, ὠ̃ Σώκρατεσ, ἐπαινω̃ σου τὴν προθυμίαν καὶ τὴν διέξοδον τω̃ν λόγων. καὶ γὰρ οὔτε τἀ̃λλα οἰ̃μαι κακὸς εἰ̃ναι ἄνθρωποσ, φθονερός τε ἥκιστ' ἀνθρώ - πων, ἐπεὶ καὶ περὶ σου̃ πρὸς πολλοὺς δὴ εἴρηκα ὅτι ὡ̃ν ἐντυγ - χάνω πολὺ μάλιστα ἄγαμαι σέ, τω̃ν μὲν τηλικούτων καὶ πάνυ: καὶ λέγω γε ὅτι οὐκ ἂν θαυμάζοιμι εἰ τω̃ν ἐλλογίμων γένοιο ἀνδρω̃ν ἐπὶ σοφία̨. καὶ περὶ τούτων δὲ εἰς αὐ̃θισ, ὅταν βούλη̨, διέξιμεν: νυ̃ν δ' ὥρα ἤδη καὶ ἐπ' ἄλλο τι τρέπεσθαι.

'Αλλ', ἠ̃ν δ' ἐγώ, οὕτω χρὴ ποιει̃ν, εἴ σοι δοκει̃. καὶ γὰρ ἐμοὶ οἱ̃περ ἔφην ἰέναι πάλαι ὥρα, ἀλλὰ Καλλία̨ τω̨̃ καλω̨̃ χαριζόμενος παρέμεινα.

Ταυ̃τ' εἰπόντες καὶ ἀκούσαντες ἀπη̨̃μεν.

Книго

[X]