Ovid. Metamorposen

P. OVIDI NASONIS METAMORPHOSEN

LIBER PRIMUS

In nova fert animus mutatas dicere formas; corpora; di, coeptis (nam vos mutastis et illas); adspirate meis primaque ab origine mundi; ad mea perpetuum deducite tempora carmen!; Ante mare et terras et quod tegit omnia caelum
5: unus erat toto naturae vultus in orbe,; quem dixere chaos: rudis indigestaque moles; nec quicquam nisi pondus iners congestaque eodem; non bene iunctarum discordia semina rerum.; nullus adhuc mundo praebebat lumina Titan,
10: nec nova crescendo reparabat cornua Phoebe,; nec circumfuso pendebat in aere tellus; ponderibus librata suis, nec bracchia longo; margine terrarum porrexerat Amphitrite;; utque erat et tellus illic et pontus et aer,
15: sic erat instabilis tellus, innabilis unda,; lucis egens aer; nulli sua forma manebat,; obstabatque aliis aliud, quia corpore in uno; frigida pugnabant calidis, umentia siccis,; mollia cum duris, sine pondere, habentia pondus.
20: Hanc deus et melior litem natura diremit.; nam caelo terras et terris abscidit undas; et liquidum spisso secrevit ab aere caelum.; quae postquam evolvit caecoque exemit acervo,; dissociata locis concordi pace ligavit:
25: ignea convexi vis et sine pondere caeli; emicuit summaque locum sibi fecit in arce;; proximus est aer illi levitate locoque;; densior his tellus elementaque grandia traxit; et pressa est gravitate sua; circumfluus umor
30: ultima possedit solidumque coercuit orbem.; Sic ubi dispositam quisquis fuit ille deorum; congeriem secuit sectamque in membra coegit,; principio terram, ne non aequalis ab omni; parte foret, magni speciem glomeravit in orbis.
35: tum freta diffundi rapidisque tumescere ventis; iussit et ambitae circumdare litora terrae;; addidit et fontes et stagna inmensa lacusque; fluminaque obliquis cinxit declivia ripis,; quae, diversa locis, partim sorbentur ab ipsa,
40: in mare perveniunt partim campoque recepta; liberioris aquae pro ripis litora pulsant.; iussit et extendi campos, subsidere valles,; fronde tegi silvas, lapidosos surgere montes,; utque duae dextra caelum totidemque sinistra
45: parte secant zonae, quinta est ardentior illis,; sic onus inclusum numero distinxit eodem; cura dei, totidemque plagae tellure premuntur.; quarum quae media est, non est habitabilis aestu;; nix tegit alta duas; totidem inter utramque locavit
50: temperiemque dedit mixta cum frigore flamma.; Inminet his aer, qui, quanto est pondere terrae; pondus aquae levius, tanto est onerosior igni.; illic et nebulas, illic consistere nubes; iussit et humanas motura tonitrua mentes
55: et cum fulminibus facientes fulgura ventos.; His quoque non passim mundi fabricator habendum; aera permisit; vix nunc obsistitur illis,; cum sua quisque regat diverso flamina tractu,; quin lanient mundum; tanta est discordia fratrum.
60: Eurus ad Auroram Nabataeaque regna recessit; Persidaque et radiis iuga subdita matutinis;; vesper et occiduo quae litora sole tepescunt,; proxima sunt Zephyro; Scythiam septemque triones; horrifer invasit Boreas; contraria tellus
65: nubibus adsiduis pluviaque madescit ab Austro.; haec super inposuit liquidum et gravitate carentem; aethera nec quicquam terrenae faecis habentem.; Vix ita limitibus dissaepserat omnia certis,; cum, quae pressa diu fuerant caligine caeca,
70: sidera coeperunt toto effervescere caelo;; neu regio foret ulla suis animalibus orba,; astra tenent caeleste solum formaeque deorum,; cesserunt nitidis habitandae piscibus undae,; terra feras cepit, volucres agitabilis aer.
75: Sanctius his animal mentisque capacius altae; deerat adhuc et quod dominari in cetera posset:; natus homo est, sive hunc divino semine fecit; ille opifex rerum, mundi melioris origo,; sive recens tellus seductaque nuper ab alto
80: aethere cognati retinebat semina caeli.; quam satus Iapeto, mixtam pluvialibus undis,; finxit in effigiem moderantum cuncta deorum,; pronaque cum spectent animalia cetera terram,; os homini sublime dedit caelumque videre
85: iussit et erectos ad sidera tollere vultus:; sic, modo quae fuerat rudis et sine imagine, tellus; induit ignotas hominum conversa figuras.; Aurea prima sata est aetas, quae vindice nullo,; sponte sua, sine lege fidem rectumque colebat.
90: poena metusque aberant, nec verba minantia fixo; aere legebantur, nec supplex turba timebat; iudicis ora sui, sed erant sine vindice tuti.; nondum caesa suis, peregrinum ut viseret orbem,; montibus in liquidas pinus descenderat undas,
95: nullaque mortales praeter sua litora norant;; nondum praecipites cingebant oppida fossae;; non tuba derecti, non aeris cornua flexi,; non galeae, non ensis erat: sine militis usu; mollia securae peragebant otia gentes.
100: ipsa quoque inmunis rastroque intacta nec ullis; saucia vomeribus per se dabat omnia tellus,; contentique cibis nullo cogente creatis; arbuteos fetus montanaque fraga legebant; cornaque et in duris haerentia mora rubetis
105: et quae deciderant patula Iovis arbore glandes.; ver erat aeternum, placidique tepentibus auris; mulcebant zephyri natos sine semine flores;; mox etiam fruges tellus inarata ferebat,; nec renovatus ager gravidis canebat aristis;
110: flumina iam lactis, iam flumina nectaris ibant,; flavaque de viridi stillabant ilice mella.; Postquam Saturno tenebrosa in Tartara misso; sub Iove mundus erat, subiit argentea proles,; auro deterior, fulvo pretiosior aere.
115: Iuppiter antiqui contraxit tempora veris; perque hiemes aestusque et inaequalis autumnos; et breve ver spatiis exegit quattuor annum.; tum primum siccis aer fervoribus ustus; canduit, et ventis glacies adstricta pependit;
120: tum primum subiere domos; domus antra fuerunt; et densi frutices et vinctae cortice virgae.; semina tum primum longis Cerealia sulcis; obruta sunt, pressique iugo gemuere iuvenci.; Tertia post illam successit aenea proles,
125: saevior ingeniis et ad horrida promptior arma,; non scelerata tamen; de duro est ultima ferro.; protinus inrupit venae peioris in aevum; omne nefas: fugere pudor verumque fidesque;; in quorum subiere locum fraudesque dolusque
130: insidiaeque et vis et amor sceleratus habendi.; vela dabant ventis nec adhuc bene noverat illos; navita, quaeque prius steterant in montibus altis,; fluctibus ignotis insultavere carinae,; communemque prius ceu lumina solis et auras
135: cautus humum longo signavit limite mensor.; nec tantum segetes alimentaque debita dives; poscebatur humus, sed itum est in viscera terrae,; quasque recondiderat Stygiisque admoverat umbris,; effodiuntur opes, inritamenta malorum.
140: iamque nocens ferrum ferroque nocentius aurum; prodierat, prodit bellum, quod pugnat utroque,; sanguineaque manu crepitantia concutit arma.; vivitur ex rapto: non hospes ab hospite tutus,; non socer a genero, fratrum quoque gratia rara est;
145: inminet exitio vir coniugis, illa mariti,; lurida terribiles miscent aconita novercae,; filius ante diem patrios inquirit in annos:; victa iacet pietas, et virgo caede madentis; ultima caelestum terras Astraea reliquit.
150: Neve foret terris securior arduus aether,; adfectasse ferunt regnum caeleste gigantas; altaque congestos struxisse ad sidera montis.; tum pater omnipotens misso perfregit Olympum; fulmine et excussit subiecto Pelion Ossae.
155: obruta mole sua cum corpora dira iacerent,; perfusam multo natorum sanguine Terram; immaduisse ferunt calidumque animasse cruorem; et, ne nulla suae stirpis monimenta manerent,; in faciem vertisse hominum; sed et illa propago
160: contemptrix superum saevaeque avidissima caedis; et violenta fuit: scires e sanguine natos.; Quae pater ut summa vidit Saturnius arce,; ingemit et facto nondum vulgata recenti; foeda Lycaoniae referens convivia mensae
165: ingentes animo et dignas Iove concipit iras; conciliumque vocat: tenuit mora nulla vocatos.; Est via sublimis, caelo manifesta sereno;; lactea nomen habet, candore notabilis ipso.; hac iter est superis ad magni tecta Tonantis
170: regalemque domum: dextra laevaque deorum; atria nobilium valvis celebrantur apertis.; plebs habitat diversa locis: hac parte potentes; caelicolae clarique suos posuere penates;; hic locus est, quem, si verbis audacia detur,
175: haud timeam magni dixisse Palatia caeli.; Ergo ubi marmoreo superi sedere recessu,; celsior ipse loco sceptroque innixus eburno; terrificam capitis concussit terque quaterque; caesariem, cum qua terram, mare, sidera movit.
180: talibus inde modis ora indignantia solvit:; 'non ego pro mundi regno magis anxius illa; tempestate fui, qua centum quisque parabat; inicere anguipedum captivo bracchia caelo.; nam quamquam ferus hostis erat, tamen illud ab uno
185: corpore et ex una pendebat origine bellum;; nunc mihi qua totum Nereus circumsonat orbem,; perdendum est mortale genus: per flumina iuro; infera sub terras Stygio labentia luco!; cuncta prius temptanda, sed inmedicabile curae
190: ense recidendum, ne pars sincera trahatur.; sunt mihi semidei, sunt, rustica numina, nymphae; faunique satyrique et monticolae silvani;; quos quoniam caeli nondum dignamur honore,; quas dedimus, certe terras habitare sinamus.
195: an satis, o superi, tutos fore creditis illos,; cum mihi, qui fulmen, qui vos habeoque regoque,; struxerit insidias notus feritate Lycaon?'; Confremuere omnes studiisque ardentibus ausum; talia deposcunt: sic, cum manus inpia saevit
200: sanguine Caesareo Romanum exstinguere nomen,; attonitum tantae subito terrore ruinae; humanum genus est totusque perhorruit orbis;; nec tibi grata minus pietas, Auguste, tuorum; quam fuit illa Iovi. qui postquam voce manuque
205: murmura conpressit, tenuere silentia cuncti.; substitit ut clamor pressus gravitate regentis,; Iuppiter hoc iterum sermone silentia rupit:; 'ille quidem poenas (curam hanc dimittite!) solvit;; quod tamen admissum, quae sit vindicta, docebo.
210: contigerat nostras infamia temporis aures;; quam cupiens falsam summo delabor Olympo; et deus humana lustro sub imagine terras.; longa mora est, quantum noxae sit ubique repertum,; enumerare: minor fuit ipsa infamia vero.
215: Maenala transieram latebris horrenda ferarum; et cum Cyllene gelidi pineta Lycaei:; Arcadis hinc sedes et inhospita tecta tyranni; ingredior, traherent cum sera crepuscula noctem.; signa dedi venisse deum, vulgusque precari
220: coeperat: inridet primo pia vota Lycaon,; mox ait "experiar deus hic discrimine aperto; an sit mortalis: nec erit dubitabile verum."; nocte gravem somno necopina perdere morte; comparat: haec illi placet experientia veri;
225: nec contentus eo, missi de gente Molossa; obsidis unius iugulum mucrone resolvit; atque ita semineces partim ferventibus artus; mollit aquis, partim subiecto torruit igni.; quod simul inposuit mensis, ego vindice flamma
230: in domino dignos everti tecta penates;; territus ipse fugit nactusque silentia ruris; exululat frustraque loqui conatur: ab ipso; colligit os rabiem solitaeque cupidine caedis; vertitur in pecudes et nunc quoque sanguine gaudet.
235: in villos abeunt vestes, in crura lacerti:; fit lupus et veteris servat vestigia formae;; canities eadem est, eadem violentia vultus,; idem oculi lucent, eadem feritatis imago est.; occidit una domus, sed non domus una perire
240: digna fuit: qua terra patet, fera regnat Erinys.; in facinus iurasse putes! dent ocius omnes,; quas meruere pati, (sic stat sententia) poenas.'; Dicta Iovis pars voce probant stimulosque frementi; adiciunt, alii partes adsensibus inplent.
245: est tamen humani generis iactura dolori; omnibus, et quae sit terrae mortalibus orbae; forma futura rogant, quis sit laturus in aras; tura, ferisne paret populandas tradere terras.; talia quaerentes (sibi enim fore cetera curae)
250: rex superum trepidare vetat subolemque priori; dissimilem populo promittit origine mira.; Iamque erat in totas sparsurus fulmina terras;; sed timuit, ne forte sacer tot ab ignibus aether; conciperet flammas longusque ardesceret axis:
255: esse quoque in fatis reminiscitur, adfore tempus,; quo mare, quo tellus correptaque regia caeli; ardeat et mundi moles obsessa laboret.; tela reponuntur manibus fabricata cyclopum;; poena placet diversa, genus mortale sub undis
260: perdere et ex omni nimbos demittere caelo.; Protinus Aeoliis Aquilonem claudit in antris; et quaecumque fugant inductas flamina nubes; emittitque Notum. madidis Notus evolat alis,; terribilem picea tectus caligine vultum;
265: barba gravis nimbis, canis fluit unda capillis;; fronte sedent nebulae, rorant pennaeque sinusque.; utque manu lata pendentia nubila pressit,; fit fragor: hinc densi funduntur ab aethere nimbi;; nuntia Iunonis varios induta colores
270: concipit Iris aquas alimentaque nubibus adfert.; sternuntur segetes et deplorata coloni; vota iacent, longique perit labor inritus anni.; Nec caelo contenta suo est Iovis ira, sed illum; caeruleus frater iuvat auxiliaribus undis.
275: convocat hic amnes: qui postquam tecta tyranni; intravere sui, 'non est hortamine longo; nunc' ait 'utendum; vires effundite vestras:; sic opus est! aperite domos ac mole remota; fluminibus vestris totas inmittite habenas!'
280: iusserat; hi redeunt ac fontibus ora relaxant; et defrenato volvuntur in aequora cursu.; Ipse tridente suo terram percussit, at illa; intremuit motuque vias patefecit aquarum.; exspatiata ruunt per apertos flumina campos
285: cumque satis arbusta simul pecudesque virosque; tectaque cumque suis rapiunt penetralia sacris.; si qua domus mansit potuitque resistere tanto; indeiecta malo, culmen tamen altior huius; unda tegit, pressaeque latent sub gurgite turres.
290: iamque mare et tellus nullum discrimen habebant:; omnia pontus erat, derant quoque litora ponto.; Occupat hic collem, cumba sedet alter adunca; et ducit remos illic, ubi nuper arabat:; ille supra segetes aut mersae culmina villae
295: navigat, hic summa piscem deprendit in ulmo.; figitur in viridi, si fors tulit, ancora prato,; aut subiecta terunt curvae vineta carinae;; et, modo qua graciles gramen carpsere capellae,; nunc ibi deformes ponunt sua corpora phocae.
300: mirantur sub aqua lucos urbesque domosque; Nereides, silvasque tenent delphines et altis; incursant ramis agitataque robora pulsant.; nat lupus inter oves, fulvos vehit unda leones,; unda vehit tigres; nec vires fulminis apro,
305: crura nec ablato prosunt velocia cervo,; quaesitisque diu terris, ubi sistere possit,; in mare lassatis volucris vaga decidit alis.; obruerat tumulos inmensa licentia ponti,; pulsabantque novi montana cacumina fluctus.
310: maxima pars unda rapitur; quibus unda pepercit,; illos longa domant inopi ieiunia victu.; Separat Aonios Oetaeis Phocis ab arvis,; terra ferax, dum terra fuit, sed tempore in illo; pars maris et latus subitarum campus aquarum.
315: mons ibi verticibus petit arduus astra duobus,; nomine Parnasos, superantque cacumina nubes.; hic ubi Deucalion (nam cetera texerat aequor); cum consorte tori parva rate vectus adhaesit,; Corycidas nymphas et numina montis adorant
320: fatidicamque Themin, quae tunc oracla tenebat:; non illo melior quisquam nec amantior aequi; vir fuit aut illa metuentior ulla deorum.; Iuppiter ut liquidis stagnare paludibus orbem; et superesse virum de tot modo milibus unum,
325: et superesse vidit de tot modo milibus unam,; innocuos ambo, cultores numinis ambo,; nubila disiecit nimbisque aquilone remotis; et caelo terras ostendit et aethera terris.; nec maris ira manet, positoque tricuspide telo
330: mulcet aquas rector pelagi supraque profundum; exstantem atque umeros innato murice tectum; caeruleum Tritona vocat conchaeque sonanti; inspirare iubet fluctusque et flumina signo; iam revocare dato: cava bucina sumitur illi,
335: tortilis in latum quae turbine crescit ab imo,; bucina, quae medio concepit ubi aera ponto,; litora voce replet sub utroque iacentia Phoebo;; tum quoque, ut ora dei madida rorantia barba; contigit et cecinit iussos inflata receptus,
340: omnibus audita est telluris et aequoris undis,; et quibus est undis audita, coercuit omnes.; iam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,; flumina subsidunt collesque exire videntur;; surgit humus, crescunt sola decrescentibus undis,
345: postque diem longam nudata cacumina silvae; ostendunt limumque tenent in fronde relictum; Redditus orbis erat; quem postquam vidit inanem; et desolatas agere alta silentia terras,; Deucalion lacrimis ita Pyrrham adfatur obortis:
350: 'o soror, o coniunx, o femina sola superstes,; quam commune mihi genus et patruelis origo,; deinde torus iunxit, nunc ipsa pericula iungunt,; terrarum, quascumque vident occasus et ortus,; nos duo turba sumus; possedit cetera pontus.
355: haec quoque adhuc vitae non est fiducia nostrae; certa satis; terrent etiamnum nubila mentem.; quis tibi, si sine me fatis erepta fuisses,; nunc animus, miseranda, foret? quo sola timorem; ferre modo posses? quo consolante doleres!
360: namque ego (crede mihi), si te quoque pontus haberet,; te sequerer, coniunx, et me quoque pontus haberet.; o utinam possim populos reparare paternis; artibus atque animas formatae infundere terrae!; nunc genus in nobis restat mortale duobus.
365: sic visum superis: hominumque exempla manemus.'; dixerat, et flebant: placuit caeleste precari; numen et auxilium per sacras quaerere sortes.; nulla mora est: adeunt pariter Cephesidas undas,; ut nondum liquidas, sic iam vada nota secantes.
370: inde ubi libatos inroravere liquores; vestibus et capiti, flectunt vestigia sanctae; ad delubra deae, quorum fastigia turpi; pallebant musco stabantque sine ignibus arae.; ut templi tetigere gradus, procumbit uterque
375: pronus humi gelidoque pavens dedit oscula saxo; atque ita 'si precibus' dixerunt 'numina iustis; victa remollescunt, si flectitur ira deorum,; dic, Themi, qua generis damnum reparabile nostri; arte sit, et mersis fer opem, mitissima, rebus!'
380: Mota dea est sortemque dedit: 'discedite templo; et velate caput cinctasque resolvite vestes; ossaque post tergum magnae iactate parentis!'; obstupuere diu: rumpitque silentia voce; Pyrrha prior iussisque deae parere recusat,
385: detque sibi veniam pavido rogat ore pavetque; laedere iactatis maternas ossibus umbras.; interea repetunt caecis obscura latebris; verba datae sortis secum inter seque volutant.; inde Promethides placidis Epimethida dictis
390: mulcet et 'aut fallax' ait 'est sollertia nobis,; aut (pia sunt nullumque nefas oracula suadent!); magna parens terra est: lapides in corpore terrae; ossa reor dici; iacere hos post terga iubemur.'; Coniugis augurio quamquam Titania mota est,
395: spes tamen in dubio est: adeo caelestibus ambo; diffidunt monitis; sed quid temptare nocebit?; descendunt: velantque caput tunicasque recingunt; et iussos lapides sua post vestigia mittunt.; saxa (quis hoc credat, nisi sit pro teste vetustas?)
400: ponere duritiem coepere suumque rigorem; mollirique mora mollitaque ducere formam.; mox ubi creverunt naturaque mitior illis; contigit, ut quaedam, sic non manifesta videri; forma potest hominis, sed uti de marmore coepta
405: non exacta satis rudibusque simillima signis,; quae tamen ex illis aliquo pars umida suco; et terrena fuit, versa est in corporis usum;; quod solidum est flectique nequit, mutatur in ossa,; quae modo vena fuit, sub eodem nomine mansit,
410: inque brevi spatio superorum numine saxa; missa viri manibus faciem traxere virorum; et de femineo reparata est femina iactu.; inde genus durum sumus experiensque laborum; et documenta damus qua simus origine nati.
415: Cetera diversis tellus animalia formis; sponte sua peperit, postquam vetus umor ab igne; percaluit solis, caenumque udaeque paludes; intumuere aestu, fecundaque semina rerum; vivaci nutrita solo ceu matris in alvo
420: creverunt faciemque aliquam cepere morando.; sic ubi deseruit madidos septemfluus agros; Nilus et antiquo sua flumina reddidit alveo; aetherioque recens exarsit sidere limus,; plurima cultores versis animalia glaebis
425: inveniunt et in his quaedam modo coepta per ipsum; nascendi spatium, quaedam inperfecta suisque; trunca vident numeris, et eodem in corpore saepe; altera pars vivit, rudis est pars altera tellus.; quippe ubi temperiem sumpsere umorque calorque,
430: concipiunt, et ab his oriuntur cuncta duobus,; cumque sit ignis aquae pugnax, vapor umidus omnes; res creat, et discors concordia fetibus apta est.; ergo ubi diluvio tellus lutulenta recenti; solibus aetheriis altoque recanduit aestu,
435: edidit innumeras species; partimque figuras; rettulit antiquas, partim nova monstra creavit.; Illa quidem nollet, sed te quoque, maxime Python,; tum genuit, populisque novis, incognita serpens,; terror eras: tantum spatii de monte tenebas.
440: hunc deus arcitenens, numquam letalibus armis; ante nisi in dammis capreisque fugacibus usus,; mille gravem telis exhausta paene pharetra; perdidit effuso per vulnera nigra veneno.; neve operis famam posset delere vetustas,
445: instituit sacros celebri certamine ludos,; Pythia de domitae serpentis nomine dictos.; hic iuvenum quicumque manu pedibusve rotave; vicerat, aesculeae capiebat frondis honorem.; nondum laurus erat, longoque decentia crine
450: tempora cingebat de qualibet arbore Phoebus.; Primus amor Phoebi Daphne Peneia, quem non; fors ignara dedit, sed saeva Cupidinis ira,; Delius hunc nuper, victa serpente superbus,; viderat adducto flectentem cornua nervo
455: 'quid' que 'tibi, lascive puer, cum fortibus armis?'; dixerat: 'ista decent umeros gestamina nostros,; qui dare certa ferae, dare vulnera possumus hosti,; qui modo pestifero tot iugera ventre prementem; stravimus innumeris tumidum Pythona sagittis.
460: tu face nescio quos esto contentus amores; inritare tua, nec laudes adsere nostras!'; filius huic Veneris 'figat tuus omnia, Phoebe,; te meus arcus' ait; 'quantoque animalia cedunt; cuncta deo, tanto minor est tua gloria nostra.'
465: dixit et eliso percussis aere pennis; inpiger umbrosa Parnasi constitit arce; eque sagittifera prompsit duo tela pharetra; diversorum operum: fugat hoc, facit illud amorem;; quod facit, auratum est et cuspide fulget acuta,
470: quod fugat, obtusum est et habet sub harundine plumbum.; hoc deus in nympha Peneide fixit, at illo; laesit Apollineas traiecta per ossa medullas;; protinus alter amat, fugit altera nomen amantis; silvarum latebris captivarumque ferarum
475: exuviis gaudens innuptaeque aemula Phoebes:; vitta coercebat positos sine lege capillos.; multi illam petiere, illa aversata petentes; inpatiens expersque viri nemora avia lustrat; nec, quid Hymen, quid Amor, quid sint conubia curat.
480: saepe pater dixit: 'generum mihi, filia, debes,'; saepe pater dixit: 'debes mihi, nata, nepotes';; illa velut crimen taedas exosa iugales; pulchra verecundo suffuderat ora rubore; inque patris blandis haerens cervice lacertis
485: 'da mihi perpetua, genitor carissime,' dixit; 'virginitate frui! dedit hoc pater ante Dianae.'; ille quidem obsequitur, sed te decor iste quod optas; esse vetat, votoque tuo tua forma repugnat:; Phoebus amat visaeque cupit conubia Daphnes,
490: quodque cupit, sperat, suaque illum oracula fallunt,; utque leves stipulae demptis adolentur aristis,; ut facibus saepes ardent, quas forte viator; vel nimis admovit vel iam sub luce reliquit,; sic deus in flammas abiit, sic pectore toto
495: uritur et sterilem sperando nutrit amorem.; spectat inornatos collo pendere capillos; et 'quid, si comantur?' ait. videt igne micantes; sideribus similes oculos, videt oscula, quae non; est vidisse satis; laudat digitosque manusque
500: bracchiaque et nudos media plus parte lacertos;; si qua latent, meliora putat. fugit ocior aura; illa levi neque ad haec revocantis verba resistit:; 'nympha, precor, Penei, mane! non insequor hostis;; nympha, mane! sic agna lupum, sic cerva leonem,
505: sic aquilam penna fugiunt trepidante columbae,; hostes quaeque suos: amor est mihi causa sequendi!; me miserum! ne prona cadas indignave laedi; crura notent sentes et sim tibi causa doloris!; aspera, qua properas, loca sunt: moderatius, oro,
510: curre fugamque inhibe, moderatius insequar ipse.; cui placeas, inquire tamen: non incola montis,; non ego sum pastor, non hic armenta gregesque; horridus observo. nescis, temeraria, nescis,; quem fugias, ideoque fugis: mihi Delphica tellus
515: et Claros et Tenedos Patareaque regia servit;; Iuppiter est genitor; per me, quod eritque fuitque; estque, patet; per me concordant carmina nervis.; certa quidem nostra est, nostra tamen una sagitta; certior, in vacuo quae vulnera pectore fecit!
520: inventum medicina meum est, opiferque per orbem; dicor, et herbarum subiecta potentia nobis.; ei mihi, quod nullis amor est sanabilis herbis; nec prosunt domino, quae prosunt omnibus, artes!'; Plura locuturum timido Peneia cursu
525: fugit cumque ipso verba inperfecta reliquit,; tum quoque visa decens; nudabant corpora venti,; obviaque adversas vibrabant flamina vestes,; et levis inpulsos retro dabat aura capillos,; auctaque forma fuga est. sed enim non sustinet ultra
530: perdere blanditias iuvenis deus, utque monebat; ipse Amor, admisso sequitur vestigia passu.; ut canis in vacuo leporem cum Gallicus arvo; vidit, et hic praedam pedibus petit, ille salutem;; alter inhaesuro similis iam iamque tenere
535: sperat et extento stringit vestigia rostro,; alter in ambiguo est, an sit conprensus, et ipsis; morsibus eripitur tangentiaque ora relinquit:; sic deus et virgo est hic spe celer, illa timore.; qui tamen insequitur pennis adiutus Amoris,
540: ocior est requiemque negat tergoque fugacis; inminet et crinem sparsum cervicibus adflat.; viribus absumptis expalluit illa citaeque; victa labore fugae spectans Peneidas undas; 'fer, pater,' inquit 'opem! si flumina numen habetis,
545: qua nimium placui, mutando perde figuram!'; [quae facit ut laedar mutando perde figuram.]; vix prece finita torpor gravis occupat artus,; mollia cinguntur tenui praecordia libro,; in frondem crines, in ramos bracchia crescunt,
550: pes modo tam velox pigris radicibus haeret,; ora cacumen habet: remanet nitor unus in illa.; Hanc quoque Phoebus amat positaque in stipite dextra; sentit adhuc trepidare novo sub cortice pectus; conplexusque suis ramos ut membra lacertis
555: oscula dat ligno; refugit tamen oscula lignum.; cui deus 'at, quoniam coniunx mea non potes esse,; arbor eris certe' dixit 'mea! semper habebunt; te coma, te citharae, te nostrae, laure, pharetrae;; tu ducibus Latiis aderis, cum laeta Triumphum
560: vox canet et visent longas Capitolia pompas;; postibus Augustis eadem fidissima custos; ante fores stabis mediamque tuebere quercum,; utque meum intonsis caput est iuvenale capillis,; tu quoque perpetuos semper gere frondis honores!'
565: finierat Paean: factis modo laurea ramis; adnuit utque caput visa est agitasse cacumen.; Est nemus Haemoniae, praerupta quod undique claudit; silva: vocant Tempe; per quae Peneos ab imo; effusus Pindo spumosis volvitur undis
570: deiectuque gravi tenues agitantia fumos; nubila conducit summisque adspergine silvis; inpluit et sonitu plus quam vicina fatigat:; haec domus, haec sedes, haec sunt penetralia magni; amnis, in his residens facto de cautibus antro,
575: undis iura dabat nymphisque colentibus undas.; conveniunt illuc popularia flumina primum,; nescia, gratentur consolenturne parentem,; populifer Sperchios et inrequietus Enipeus; Apidanosque senex lenisque Amphrysos et Aeas,
580: moxque amnes alii, qui, qua tulit inpetus illos,; in mare deducunt fessas erroribus undas.; Inachus unus abest imoque reconditus antro; fletibus auget aquas natamque miserrimus Io; luget ut amissam: nescit, vitane fruatur
585: an sit apud manes; sed quam non invenit usquam,; esse putat nusquam atque animo peiora veretur.; Viderat a patrio redeuntem Iuppiter illam; flumine et 'o virgo Iove digna tuoque beatum; nescio quem factura toro, pete' dixerat 'umbras
590: altorum nemorum' (et nemorum monstraverat umbras); 'dum calet, et medio sol est altissimus orbe!; quodsi sola times latebras intrare ferarum,; praeside tuta deo nemorum secreta subibis,; nec de plebe deo, sed qui caelestia magna
595: sceptra manu teneo, sed qui vaga fulmina mitto.; ne fuge me!' fugiebat enim. iam pascua Lernae; consitaque arboribus Lyrcea reliquerat arva,; cum deus inducta latas caligine terras; occuluit tenuitque fugam rapuitque pudorem.
600: Interea medios Iuno despexit in Argos; et noctis faciem nebulas fecisse volucres; sub nitido mirata die, non fluminis illas; esse, nec umenti sensit tellure remitti;; atque suus coniunx ubi sit circumspicit, ut quae
605: deprensi totiens iam nosset furta mariti.; quem postquam caelo non repperit, 'aut ego fallor; aut ego laedor' ait delapsaque ab aethere summo; constitit in terris nebulasque recedere iussit.; coniugis adventum praesenserat inque nitentem
610: Inachidos vultus mutaverat ille iuvencam;; bos quoque formosa est. speciem Saturnia vaccae,; quamquam invita, probat nec non, et cuius et unde; quove sit armento, veri quasi nescia quaerit.; Iuppiter e terra genitam mentitur, ut auctor
615: desinat inquiri: petit hanc Saturnia munus.; quid faciat? crudele suos addicere amores,; non dare suspectum est: Pudor est, qui suadeat illinc,; hinc dissuadet Amor. victus Pudor esset Amore,; sed leve si munus sociae generisque torique
620: vacca negaretur, poterat non vacca videri!; Paelice donata non protinus exuit omnem; diva metum timuitque Iovem et fuit anxia furti,; donec Arestoridae servandam tradidit Argo.; centum luminibus cinctum caput Argus habebat
625: inde suis vicibus capiebant bina quietem,; cetera servabant atque in statione manebant.; constiterat quocumque modo, spectabat ad Io,; ante oculos Io, quamvis aversus, habebat.; luce sinit pasci; cum sol tellure sub alta est,
630: claudit et indigno circumdat vincula collo.; frondibus arboreis et amara pascitur herba.; proque toro terrae non semper gramen habenti; incubat infelix limosaque flumina potat.; illa etiam supplex Argo cum bracchia vellet
635: tendere, non habuit, quae bracchia tenderet Argo,; conatoque queri mugitus edidit ore; pertimuitque sonos propriaque exterrita voce est.; venit et ad ripas, ubi ludere saepe solebat,; Inachidas: rictus novaque ut conspexit in unda
640: cornua, pertimuit seque exsternata refugit.; naides ignorant, ignorat et Inachus ipse,; quae sit; at illa patrem sequitur sequiturque sorores; et patitur tangi seque admirantibus offert.; decerptas senior porrexerat Inachus herbas:
645: illa manus lambit patriisque dat oscula palmis; nec retinet lacrimas et, si modo verba sequantur,; oret opem nomenque suum casusque loquatur;; littera pro verbis, quam pes in pulvere duxit,; corporis indicium mutati triste peregit.
650: 'me miserum!' exclamat pater Inachus inque gementis; cornibus et nivea pendens cervice iuvencae; 'me miserum!' ingeminat; 'tune es quaesita per omnes; nata mihi terras? tu non inventa reperta; luctus eras levior! retices nec mutua nostris
655: dicta refers, alto tantum suspiria ducis; pectore, quodque unum potes, ad mea verba remugis!; at tibi ego ignarus thalamos taedasque parabam,; spesque fuit generi mihi prima, secunda nepotum.; de grege nunc tibi vir, nunc de grege natus habendus.
660: nec finire licet tantos mihi morte dolores;; sed nocet esse deum, praeclusaque ianua leti; aeternum nostros luctus extendit in aevum.'; talia maerenti stellatus submovet Argus; ereptamque patri diversa in pascua natam
665: abstrahit. ipse procul montis sublime cacumen; occupat, unde sedens partes speculatur in omnes.; Nec superum rector mala tanta Phoronidos ultra; ferre potest natumque vocat, quem lucida partu; Pleias enixa est letoque det imperat Argum.
670: parva mora est alas pedibus virgamque potenti; somniferam sumpsisse manu tegumenque capillis.; haec ubi disposuit, patria Iove natus ab arce; desilit in terras; illic tegumenque removit; et posuit pennas, tantummodo virga retenta est:
675: hac agit, ut pastor, per devia rura capellas; dum venit abductas, et structis cantat avenis.; voce nova captus custos Iunonius 'at tu,; quisquis es, hoc poteras mecum considere saxo'; Argus ait; 'neque enim pecori fecundior ullo
680: herba loco est, aptamque vides pastoribus umbram.'; Sedit Atlantiades et euntem multa loquendo; detinuit sermone diem iunctisque canendo; vincere harundinibus servantia lumina temptat.; ille tamen pugnat molles evincere somnos
685: et, quamvis sopor est oculorum parte receptus,; parte tamen vigilat. quaerit quoque (namque reperta; fistula nuper erat), qua sit ratione reperta.; Tum deus 'Arcadiae gelidis sub montibus' inquit; 'inter hamadryadas celeberrima Nonacrinas
690: naias una fuit: nymphae Syringa vocabant.; non semel et satyros eluserat illa sequentes; et quoscumque deos umbrosaque silva feraxque; rus habet. Ortygiam studiis ipsaque colebat; virginitate deam; ritu quoque cincta Dianae
695: falleret et posset credi Latonia, si non; corneus huic arcus, si non foret aureus illi;; sic quoque fallebat.; Redeuntem colle Lycaeo; Pan videt hanc pinuque caput praecinctus acuta; talia verba refert -- restabat verba referre
700: et precibus spretis fugisse per avia nympham,; donec harenosi placidum Ladonis ad amnem; venerit; hic illam cursum inpedientibus undis; ut se mutarent liquidas orasse sorores,; Panaque cum prensam sibi iam Syringa putaret,
705: corpore pro nymphae calamos tenuisse palustres,; dumque ibi suspirat, motos in harundine ventos; effecisse sonum tenuem similemque querenti.; arte nova vocisque deum dulcedine captum; 'hoc mihi colloquium tecum' dixisse 'manebit,'
710: atque ita disparibus calamis conpagine cerae; inter se iunctis nomen tenuisse puellae.; talia dicturus vidit Cyllenius omnes; subcubuisse oculos adopertaque lumina somno;; supprimit extemplo vocem firmatque soporem
715: languida permulcens medicata lumina virga.; nec mora, falcato nutantem vulnerat ense,; qua collo est confine caput, saxoque cruentum; deicit et maculat praeruptam sanguine rupem.; Arge, iaces, quodque in tot lumina lumen habebas,
720: exstinctum est, centumque oculos nox occupat una.; Excipit hos volucrisque suae Saturnia pennis; collocat et gemmis caudam stellantibus inplet.; protinus exarsit nec tempora distulit irae; horriferamque oculis animoque obiecit Erinyn
725: paelicis Argolicae stimulosque in pectore caecos; condidit et profugam per totum exercuit orbem.; ultimus inmenso restabas, Nile, labori;; quem simulac tetigit, positisque in margine ripae; procubuit genibus resupinoque ardua collo,
730: quos potuit solos, tollens ad sidera vultus; et gemitu et lacrimis et luctisono mugitu; cum Iove visa queri finemque orare malorum.; coniugis ille suae conplexus colla lacertis,; finiat ut poenas tandem, rogat 'in' que 'futurum
735: pone metus' inquit: 'numquam tibi causa doloris; haec erit,' et Stygias iubet hoc audire paludes.; Ut lenita dea est, vultus capit illa priores; fitque, quod ante fuit: fugiunt e corpore saetae,; cornua decrescunt, fit luminis artior orbis,
740: contrahitur rictus, redeunt umerique manusque,; ungulaque in quinos dilapsa absumitur ungues:; de bove nil superest formae nisi candor in illa.; officioque pedum nymphe contenta duorum; erigitur metuitque loqui, ne more iuvencae
745: mugiat, et timide verba intermissa retemptat.; Nunc dea linigera colitur celeberrima turba.; huic Epaphus magni genitus de semine tandem; creditur esse Iovis perque urbes iuncta parenti; templa tenet. fuit huic animis aequalis et annis
750: Sole satus Phaethon, quem quondam magna loquentem; nec sibi cedentem Phoeboque parente superbum; non tulit Inachides 'matri' que ait 'omnia demens; credis et es tumidus genitoris imagine falsi.'; erubuit Phaethon iramque pudore repressit
755: et tulit ad Clymenen Epaphi convicia matrem; 'quo' que 'magis doleas, genetrix' ait, 'ille ego liber,; ille ferox tacui! pudet haec opprobria nobis; et dici potuisse et non potuisse refelli.; at tu, si modo sum caelesti stirpe creatus,
760: ede notam tanti generis meque adsere caelo!'; dixit et inplicuit materno bracchia collo; perque suum Meropisque caput taedasque sororum; traderet oravit veri sibi signa parentis.; ambiguum Clymene precibus Phaethontis an ira
765: mota magis dicti sibi criminis utraque caelo; bracchia porrexit spectansque ad lumina solis; 'per iubar hoc' inquit 'radiis insigne coruscis,; nate, tibi iuro, quod nos auditque videtque,; hoc te, quem spectas, hoc te, qui temperat orbem,
770: Sole satum; si ficta loquor, neget ipse videndum; se mihi, sitque oculis lux ista novissima nostris!; nec longus labor est patrios tibi nosse penates.; unde oritur, domus est terrae contermina nostrae:; si modo fert animus, gradere et scitabere ab ipso!'
775: emicat extemplo laetus post talia matris; dicta suae Phaethon et concipit aethera mente; Aethiopasque suos positosque sub ignibus Indos; sidereis transit patriosque adit inpiger ortus.

LIBER SECUNDUS

Regia Solis erat sublimibus alta columnis,; clara micante auro flammasque imitante pyropo,; cuius ebur nitidum fastigia summa tegebat,; argenti bifores radiabant lumine valvae.; materiam superabat opus: nam Mulciber illic
5: aequora caelarat medias cingentia terras; terrarumque orbem caelumque, quod imminet orbi.; caeruleos habet unda deos, Tritona canorum; Proteaque ambiguum ballaenarumque prementem; Aegaeona suis inmania terga lacertis
10: Doridaque et natas, quarum pars nare videtur,; pars in mole sedens viridis siccare capillos,; pisce vehi quaedam: facies non omnibus una,; non diversa tamen, qualem decet esse sororum.; terra viros urbesque gerit silvasque ferasque
15: fluminaque et nymphas et cetera numina ruris.; haec super inposita est caeli fulgentis imago,; signaque sex foribus dextris totidemque sinistris.; Quo simul adclivi Clymeneia limite proles; venit et intravit dubitati tecta parentis,
20: protinus ad patrios sua fert vestigia vultus; consistitque procul; neque enim propiora ferebat; lumina: purpurea velatus veste sedebat; in solio Phoebus claris lucente smaragdis.; a dextra laevaque Dies et Mensis et Annus
25: Saeculaque et positae spatiis aequalibus Horae; Verque novum stabat cinctum florente corona,; stabat nuda Aestas et spicea serta gerebat,; stabat et Autumnus calcatis sordidus uvis; et glacialis Hiems canos hirsuta capillos.
30: Ipse loco medius rerum novitate paventem; Sol oculis iuvenem, quibus adspicit omnia, vidit; 'quae' que 'viae tibi causa? quid hac' ait 'arce petisti,; progenies, Phaethon, haud infitianda parenti?'; ille refert: 'o lux inmensi publica mundi,
35: Phoebe pater, si das usum mihi nominis huius,; nec falsa Clymene culpam sub imagine celat,; pignora da, genitor, per quae tua vera propago; credar, et hunc animis errorem detrahe nostris!'; dixerat, at genitor circum caput omne micantes
40: deposuit radios propiusque accedere iussit; amplexuque dato 'nec tu meus esse negari; dignus es, et Clymene veros' ait 'edidit ortus,; quoque minus dubites, quodvis pete munus, ut illud; me tribuente feras! promissi testis adesto
45: dis iuranda palus, oculis incognita nostris!'; vix bene desierat, currus rogat ille paternos; inque diem alipedum ius et moderamen equorum.; Paenituit iurasse patrem: qui terque quaterque; concutiens inlustre caput 'temeraria' dixit
50: 'vox mea facta tua est; utinam promissa liceret; non dare! confiteor, solum hoc tibi, nate, negarem.; dissuadere licet: non est tua tuta voluntas!; magna petis, Phaethon, et quae nec viribus istis; munera conveniant nec tam puerilibus annis:
55: sors tua mortalis, non est mortale, quod optas.; plus etiam, quam quod superis contingere possit,; nescius adfectas; placeat sibi quisque licebit,; non tamen ignifero quisquam consistere in axe; me valet excepto; vasti quoque rector Olympi,
60: qui fera terribili iaculatur fulmina dextra,; non agat hos currus: et quid Iove maius habemus?; ardua prima via est et qua vix mane recentes; enituntur equi; medio est altissima caelo,; unde mare et terras ipsi mihi saepe videre
65: fit timor et pavida trepidat formidine pectus;; ultima prona via est et eget moderamine certo:; tunc etiam quae me subiectis excipit undis,; ne ferar in praeceps, Tethys solet ipsa vereri.; adde, quod adsidua rapitur vertigine caelum
70: sideraque alta trahit celerique volumine torquet.; nitor in adversum, nec me, qui cetera, vincit; inpetus, et rapido contrarius evehor orbi.; finge datos currus: quid ages? poterisne rotatis; obvius ire polis, ne te citus auferat axis?
75: forsitan et lucos illic urbesque deorum; concipias animo delubraque ditia donis; esse: per insidias iter est formasque ferarum!; utque viam teneas nulloque errore traharis,; per tamen adversi gradieris cornua tauri
80: Haemoniosque arcus violentique ora Leonis; saevaque circuitu curvantem bracchia longo; Scorpion atque aliter curvantem bracchia Cancrum.; nec tibi quadripedes animosos ignibus illis,; quos in pectore habent, quos ore et naribus efflant,
85: in promptu regere est: vix me patiuntur, ubi acres; incaluere animi cervixque repugnat habenis.-; at tu, funesti ne sim tibi muneris auctor,; nate, cave, dum resque sinit tua corrige vota!; scilicet ut nostro genitum te sanguine credas,
90: pignora certa petis: do pignora certa timendo; et patrio pater esse metu probor. adspice vultus; ecce meos; utinamque oculos in pectora posses; inserere et patrias intus deprendere curas!; denique quidquid habet dives, circumspice, mundus
95: eque tot ac tantis caeli terraeque marisque; posce bonis aliquid; nullam patiere repulsam.; deprecor hoc unum, quod vero nomine poena,; non honor est: poenam, Phaethon, pro munere poscis!; quid mea colla tenes blandis, ignare, lacertis?
100: ne dubita! dabitur (Stygias iuravimus undas),; quodcumque optaris; sed tu sapientius opta!'; Finierat monitus; dictis tamen ille repugnat; propositumque premit flagratque cupidine currus.; ergo, qua licuit, genitor cunctatus ad altos
105: deducit iuvenem, Vulcania munera, currus.; aureus axis erat, temo aureus, aurea summae; curvatura rotae, radiorum argenteus ordo;; per iuga chrysolithi positaeque ex ordine gemmae; clara repercusso reddebant lumina Phoebo.
110: Dumque ea magnanimus Phaethon miratur opusque; perspicit, ecce vigil nitido patefecit ab ortu; purpureas Aurora fores et plena rosarum; atria: diffugiunt stellae, quarum agmina cogit; Lucifer et caeli statione novissimus exit.
115: Quem petere ut terras mundumque rubescere vidit; cornuaque extremae velut evanescere lunae,; iungere equos Titan velocibus imperat Horis.; iussa deae celeres peragunt ignemque vomentes,; ambrosiae suco saturos, praesepibus altis
120: quadripedes ducunt adduntque sonantia frena.; tum pater ora sui sacro medicamine nati; contigit et rapidae fecit patientia flammae; inposuitque comae radios praesagaque luctus; pectore sollicito repetens suspiria dixit:
125: 'si potes his saltem monitis parere parentis; parce, puer, stimulis et fortius utere loris!; sponte sua properant, labor est inhibere volentes.; nec tibi derectos placeat via quinque per arcus!; sectus in obliquum est lato curvamine limes,
130: zonarumque trium contentus fine polumque; effugit australem iunctamque aquilonibus arcton:; hac sit iter-manifesta rotae vestigia cernes-; utque ferant aequos et caelum et terra calores,; nec preme nec summum molire per aethera currum!
135: altius egressus caelestia tecta cremabis,; inferius terras; medio tutissimus ibis.; neu te dexterior tortum declinet ad Anguem,; neve sinisterior pressam rota ducat ad Aram,; inter utrumque tene! Fortunae cetera mando,
140: quae iuvet et melius quam tu tibi consulat opto.; dum loquor, Hesperio positas in litore metas; umida nox tetigit; non est mora libera nobis!; poscimur: effulget tenebris Aurora fugatis.; corripe lora manu, vel, si mutabile pectus
145: est tibi, consiliis, non curribus utere nostris!; dum potes et solidis etiamnum sedibus adstas,; dumque male optatos nondum premis inscius axes,; quae tutus spectes, sine me dare lumina terris!'; Occupat ille levem iuvenali corpore currum
150: statque super manibusque leves contingere habenas; gaudet et invito grates agit inde parenti.; Interea volucres Pyrois et Eous et Aethon,; Solis equi, quartusque Phlegon hinnitibus auras; flammiferis inplent pedibusque repagula pulsant.
155: quae postquam Tethys, fatorum ignara nepotis,; reppulit, et facta est inmensi copia caeli,; corripuere viam pedibusque per aera motis; obstantes scindunt nebulas pennisque levati; praetereunt ortos isdem de partibus Euros.
160: sed leve pondus erat nec quod cognoscere possent; Solis equi, solitaque iugum gravitate carebat;; utque labant curvae iusto sine pondere naves; perque mare instabiles nimia levitate feruntur,; sic onere adsueto vacuus dat in aera saltus
165: succutiturque alte similisque est currus inani.; Quod simulac sensere, ruunt tritumque relinquunt; quadriiugi spatium nec quo prius ordine currunt.; ipse pavet nec qua commissas flectat habenas; nec scit qua sit iter, nec, si sciat, imperet illis.
170: tum primum radiis gelidi caluere Triones; et vetito frustra temptarunt aequore tingui,; quaeque polo posita est glaciali proxima Serpens,; frigore pigra prius nec formidabilis ulli,; incaluit sumpsitque novas fervoribus iras;
175: te quoque turbatum memorant fugisse, Boote,; quamvis tardus eras et te tua plaustra tenebant.; Ut vero summo despexit ab aethere terras; infelix Phaethon penitus penitusque iacentes,; palluit et subito genua intremuere timore
180: suntque oculis tenebrae per tantum lumen obortae,; et iam mallet equos numquam tetigisse paternos,; iam cognosse genus piget et valuisse rogando,; iam Meropis dici cupiens ita fertur, ut acta; praecipiti pinus borea, cui victa remisit
185: frena suus rector, quam dis votisque reliquit.; quid faciat? multum caeli post terga relictum,; ante oculos plus est: animo metitur utrumque; et modo, quos illi fatum contingere non est,; prospicit occasus, interdum respicit ortus,
190: quidque agat ignarus stupet et nec frena remittit; nec retinere valet nec nomina novit equorum.; sparsa quoque in vario passim miracula caelo; vastarumque videt trepidus simulacra ferarum.; est locus, in geminos ubi bracchia concavat arcus
195: Scorpius et cauda flexisque utrimque lacertis; porrigit in spatium signorum membra duorum:; hunc puer ut nigri madidum sudore veneni; vulnera curvata minitantem cuspide vidit,; mentis inops gelida formidine lora remisit.
200: Quae postquam summum tetigere iacentia tergum,; exspatiantur equi nulloque inhibente per auras; ignotae regionis eunt, quaque inpetus egit,; hac sine lege ruunt altoque sub aethere fixis; incursant stellis rapiuntque per avia currum
205: et modo summa petunt, modo per declive viasque; praecipites spatio terrae propiore feruntur,; inferiusque suis fraternos currere Luna; admiratur equos, ambustaque nubila fumant.; corripitur flammis, ut quaeque altissima, tellus
210: fissaque agit rimas et sucis aret ademptis;; pabula canescunt, cum frondibus uritur arbor,; materiamque suo praebet seges arida damno.; parva queror: magnae pereunt cum moenibus urbes,; cumque suis totas populis incendia gentis
215: in cinerem vertunt; silvae cum montibus ardent;; ardet Athos Taurusque Cilix et Tmolus et Oete; et tum sicca, prius creberrima fontibus, Ide; virgineusque Helicon et nondum Oeagrius Haemus:; ardet in inmensum geminatis ignibus Aetne
220: Parnasosque biceps et Eryx et Cynthus et Othrys; et tandem nivibus Rhodope caritura Mimasque; Dindymaque et Mycale natusque ad sacra Cithaeron.; nec prosunt Scythiae sua frigora: Caucasus ardet; Ossaque cum Pindo maiorque ambobus Olympus
225: aeriaeque Alpes et nubifer Appenninus.; Tum vero Phaethon cunctis e partibus orbem; adspicit accensum nec tantos sustinet aestus; ferventisque auras velut e fornace profunda; ore trahit currusque suos candescere sentit;
230: et neque iam cineres eiectatamque favillam; ferre potest calidoque involvitur undique fumo,; quoque eat aut ubi sit, picea caligine tectus; nescit et arbitrio volucrum raptatur equorum.; Sanguine tum credunt in corpora summa vocato
235: Aethiopum populos nigrum traxisse colorem;; tum facta est Libye raptis umoribus aestu; arida, tum nymphae passis fontesque lacusque; deflevere comis; quaerit Boeotia Dircen,; Argos Amymonen, Ephyre Pirenidas undas;
240: nec sortita loco distantes flumina ripas; tuta manent: mediis Tanais fumavit in undis; Peneosque senex Teuthranteusque Caicus; et celer Ismenos cum Phegiaco Erymantho; arsurusque iterum Xanthos flavusque Lycormas,
245: quique recurvatis ludit Maeandros in undis,; Mygdoniusque Melas et Taenarius Eurotas.; arsit et Euphrates Babylonius, arsit Orontes; Thermodonque citus Gangesque et Phasis et Hister;; aestuat Alpheos, ripae Spercheides ardent,
250: quodque suo Tagus amne vehit, fluit ignibus aurum,; et, quae Maeonias celebrabant carmine ripas; flumineae volucres, medio caluere Caystro;; Nilus in extremum fugit perterritus orbem; occuluitque caput, quod adhuc latet: ostia septem
255: pulverulenta vacant, septem sine flumine valles.; fors eadem Ismarios Hebrum cum Strymone siccat; Hesperiosque amnes, Rhenum Rhodanumque Padumque; cuique fuit rerum promissa potentia, Thybrin.; dissilit omne solum, penetratque in Tartara rimis
260: lumen et infernum terret cum coniuge regem;; et mare contrahitur siccaeque est campus harenae,; quod modo pontus erat, quosque altum texerat aequor,; exsistunt montes et sparsas Cycladas augent.; ima petunt pisces, nec se super aequora curvi
265: tollere consuetas audent delphines in auras;; corpora phocarum summo resupina profundo; exanimata natant: ipsum quoque Nerea fama est; Doridaque et natas tepidis latuisse sub antris.; ter Neptunus aquis cum torvo bracchia vultu
270: exserere ausus erat, ter non tulit aeris ignes.; Alma tamen Tellus, ut erat circumdata ponto,; inter aquas pelagi contractosque undique fontes,; qui se condiderant in opacae viscera matris,; sustulit oppressos collo tenus arida vultus
275: opposuitque manum fronti magnoque tremore; omnia concutiens paulum subsedit et infra,; quam solet esse, fuit fractaque ita voce locuta est:; 'si placet hoc meruique, quid o tua fulmina cessant,; summe deum? liceat periturae viribus ignis
280: igne perire tuo clademque auctore levare!; vix equidem fauces haec ipsa in verba resolvo';; (presserat ora vapor) 'tostos en adspice crines; inque oculis tantum, tantum super ora favillae!; hosne mihi fructus, hunc fertilitatis honorem
285: officiique refers, quod adunci vulnera aratri; rastrorumque fero totoque exerceor anno,; quod pecori frondes alimentaque mitia, fruges; humano generi, vobis quoque tura ministro?; sed tamen exitium fac me meruisse: quid undae,
290: quid meruit frater? cur illi tradita sorte; aequora decrescunt et ab aethere longius absunt?; quodsi nec fratris nec te mea gratia tangit,; at caeli miserere tui! circumspice utrumque:; fumat uterque polus! quos si vitiaverit ignis,
295: atria vestra ruent! Atlas en ipse laborat; vixque suis umeris candentem sustinet axem!; si freta, si terrae pereunt, si regia caeli,; in chaos antiquum confundimur! eripe flammis,; si quid adhuc superest, et rerum consule summae!'
300: Dixerat haec Tellus: neque enim tolerare vaporem; ulterius potuit nec dicere plura suumque; rettulit os in se propioraque manibus antra;; at pater omnipotens, superos testatus et ipsum,; qui dederat currus, nisi opem ferat, omnia fato
305: interitura gravi, summam petit arduus arcem,; unde solet nubes latis inducere terris,; unde movet tonitrus vibrataque fulmina iactat;; sed neque quas posset terris inducere nubes; tunc habuit, nec quos caelo demitteret imbres:
310: intonat et dextra libratum fulmen ab aure; misit in aurigam pariterque animaque rotisque; expulit et saevis conpescuit ignibus ignes.; consternantur equi et saltu in contraria facto; colla iugo eripiunt abruptaque lora relinquunt:
315: illic frena iacent, illic temone revulsus; axis, in hac radii fractarum parte rotarum; sparsaque sunt late laceri vestigia currus.; At Phaethon rutilos flamma populante capillos; volvitur in praeceps longoque per aera tractu
320: fertur, ut interdum de caelo stella sereno; etsi non cecidit, potuit cecidisse videri.; quem procul a patria diverso maximus orbe; excipit Eridanus fumantiaque abluit ora.; Naides Hesperiae trifida fumantia flamma
325: corpora dant tumulo, signant quoque carmine saxum:; hic : sitvs : est : phaethon : cvrrvs : avriga : paterni; qvem : si : non : tenvit : magnis : tamen : excidit : avsis; Nam pater obductos luctu miserabilis aegro; condiderat vultus, et, si modo credimus, unum
330: isse diem sine sole ferunt: incendia lumen; praebebant aliquisque malo fuit usus in illo.; at Clymene postquam dixit, quaecumque fuerunt; in tantis dicenda malis, lugubris et amens; et laniata sinus totum percensuit orbem
335: exanimesque artus primo, mox ossa requirens; repperit ossa tamen peregrina condita ripa; incubuitque loco nomenque in marmore lectum; perfudit lacrimis et aperto pectore fovit.; nec minus Heliades fletus et, inania morti
340: munera, dant lacrimas, et caesae pectora palmis; non auditurum miseras Phaethonta querellas; nocte dieque vocant adsternunturque sepulcro.; luna quater iunctis inplerat cornibus orbem;; illae more suo (nam morem fecerat usus)
345: plangorem dederant: e quis Phaethusa, sororum; maxima, cum vellet terra procumbere, questa est; deriguisse pedes; ad quam conata venire; candida Lampetie subita radice retenta est;; tertia, cum crinem manibus laniare pararet,
350: avellit frondes; haec stipite crura teneri,; illa dolet fieri longos sua bracchia ramos,; dumque ea mirantur, conplectitur inguina cortex; perque gradus uterum pectusque umerosque manusque; ambit, et exstabant tantum ora vocantia matrem.
355: quid faciat mater, nisi, quo trahat inpetus illam,; huc eat atque illuc et, dum licet, oscula iungat?; non satis est: truncis avellere corpora temptat; et teneros manibus ramos abrumpit, at inde; sanguineae manant tamquam de vulnere guttae.
360: 'parce, precor, mater,' quaecumque est saucia, clamat,; 'parce, precor: nostrum laceratur in arbore corpus; iamque vale'-cortex in verba novissima venit.; inde fluunt lacrimae, stillataque sole rigescunt; de ramis electra novis, quae lucidus amnis
365: excipit et nuribus mittit gestanda Latinis.; Adfuit huic monstro proles Stheneleia Cycnus,; qui tibi materno quamvis a sanguine iunctus,; mente tamen, Phaethon, propior fuit. ille relicto; (nam Ligurum populos et magnas rexerat urbes)
370: imperio ripas virides amnemque querellis; Eridanum inplerat silvamque sororibus auctam,; cum vox est tenuata viro canaeque capillos; dissimulant plumae collumque a pectore longe; porrigitur digitosque ligat iunctura rubentis,
375: penna latus velat, tenet os sine acumine rostrum.; fit nova Cycnus avis nec se caeloque Iovique; credit, ut iniuste missi memor ignis ab illo;; stagna petit patulosque lacus ignemque perosus; quae colat elegit contraria flumina flammis.
380: Squalidus interea genitor Phaethontis et expers; ipse sui decoris, qualis, cum deficit orbem,; esse solet, lucemque odit seque ipse diemque; datque animum in luctus et luctibus adicit iram; officiumque negat mundo. 'satis' inquit 'ab aevi
385: sors mea principiis fuit inrequieta, pigetque; actorum sine fine mihi, sine honore laborum!; quilibet alter agat portantes lumina currus!; si nemo est omnesque dei non posse fatentur,; ipse agat ut saltem, dum nostras temptat habenas,
390: orbatura patres aliquando fulmina ponat!; tum sciet ignipedum vires expertus equorum; non meruisse necem, qui non bene rexerit illos.'; Talia dicentem circumstant omnia Solem; numina, neve velit tenebras inducere rebus,
395: supplice voce rogant; missos quoque Iuppiter ignes; excusat precibusque minas regaliter addit.; colligit amentes et adhuc terrore paventes; Phoebus equos stimuloque dolens et verbere saevit; (saevit enim) natumque obiectat et inputat illis.
400: At pater omnipotens ingentia moenia caeli; circuit et, ne quid labefactum viribus ignis; corruat, explorat. quae postquam firma suique; roboris esse videt, terras hominumque labores; perspicit. Arcadiae tamen est inpensior illi
405: cura suae: fontesque et nondum audentia labi; flumina restituit, dat terrae gramina, frondes; arboribus, laesasque iubet revirescere silvas.; dum redit itque frequens, in virgine Nonacrina; haesit, et accepti caluere sub ossibus ignes.
410: non erat huius opus lanam mollire trahendo; nec positu variare comas; ubi fibula vestem,; vitta coercuerat neglectos alba capillos;; et modo leve manu iaculum, modo sumpserat arcum,; miles erat Phoebes: nec Maenalon attigit ulla
415: gratior hac Triviae; sed nulla potentia longa est.; Ulterius medio spatium sol altus habebat,; cum subit illa nemus, quod nulla ceciderat aetas;; exuit hic umero pharetram lentosque retendit; arcus inque solo, quod texerat herba, iacebat
420: et pictam posita pharetram cervice premebat.; Iuppiter ut vidit fessam et custode vacantem,; 'hoc certe furtum coniunx mea nesciet' inquit,; 'aut si rescierit, sunt, o sunt iurgia tanti!'; protinus induitur faciem cultumque Dianae
425: atque ait: 'o comitum, virgo, pars una mearum,; in quibus es venata iugis?' de caespite virgo; se levat et 'salve numen, me iudice' dixit,; 'audiat ipse licet, maius Iove.' ridet et audit; et sibi praeferri se gaudet et oscula iungit,
430: nec moderata satis nec sic a virgine danda.; qua venata foret silva, narrare parantem; inpedit amplexu nec se sine crimine prodit.; illa quidem contra, quantum modo femina posset; (adspiceres utinam, Saturnia, mitior esses),
435: illa quidem pugnat, sed quem superare puella,; quisve Iovem poterat? superum petit aethera victor; Iuppiter: huic odio nemus est et conscia silva;; unde pedem referens paene est oblita pharetram; tollere cum telis et quem suspenderat arcum.
440: Ecce, suo comitata choro Dictynna per altum; Maenalon ingrediens et caede superba ferarum; adspicit hanc visamque vocat: clamata refugit; et timuit primo, ne Iuppiter esset in illa;; sed postquam pariter nymphas incedere vidit,
445: sensit abesse dolos numerumque accessit ad harum.; heu! quam difficile est crimen non prodere vultu!; vix oculos attollit humo nec, ut ante solebat,; iuncta deae lateri nec toto est agmine prima,; sed silet et laesi dat signa rubore pudoris;
450: et, nisi quod virgo est, poterat sentire Diana; mille notis culpam: nymphae sensisse feruntur.; orbe resurgebant lunaria cornua nono,; cum de venatu fraternis languida flammis,; nacta nemus gelidum dea, quo cum murmure labens
455: ibat et attritas versabat rivus harenas.; ut loca laudavit, summas pede contigit undas;; his quoque laudatis 'procul est' ait 'arbiter omnis:; nuda superfusis tinguamus corpora lymphis!'; Parrhasis erubuit; cunctae velamina ponunt;
460: una moras quaerit: dubitanti vestis adempta est,; qua posita nudo patuit cum corpore crimen.; attonitae manibusque uterum celare volenti; 'i procul hinc' dixit 'nec sacros pollue fontis!'; Cynthia deque suo iussit secedere coetu.
465: Senserat hoc olim magni matrona Tonantis; distuleratque graves in idonea tempora poenas.; causa morae nulla est, et iam puer Arcas (id ipsum; indoluit Iuno) fuerat de paelice natus.; quo simul obvertit saevam cum lumine mentem,
470: 'scilicet hoc etiam restabat, adultera' dixit,; 'ut fecunda fores, fieretque iniuria partu; nota, Iovisque mei testatum dedecus esset.; haud inpune feres: adimam tibi namque figuram,; qua tibi, quaque places nostro, inportuna, marito.'
475: dixit et adversam prensis a fronte capillis; stravit humi pronam. tendebat bracchia supplex:; bracchia coeperunt nigris horrescere villis; curvarique manus et aduncos crescere in unguis; officioque pedum fungi laudataque quondam
480: ora Iovi lato fieri deformia rictu.; neve preces animos et verba precantia flectant,; posse loqui eripitur: vox iracunda minaxque; plenaque terroris rauco de gutture fertur;; mens antiqua tamen facta quoque mansit in ursa,
485: adsiduoque suos gemitu testata dolores; qualescumque manus ad caelum et sidera tollit; ingratumque Iovem, nequeat cum dicere, sentit.; a! quotiens, sola non ausa quiescere silva,; ante domum quondamque suis erravit in agris!
490: a! quotiens per saxa canum latratibus acta est; venatrixque metu venantum territa fugit!; saepe feris latuit visis, oblita quid esset,; ursaque conspectos in montibus horruit ursos; pertimuitque lupos, quamvis pater esset in illis.
495: Ecce Lycaoniae proles ignara parentis,; Arcas adest ter quinque fere natalibus actis;; dumque feras sequitur, dum saltus eligit aptos; nexilibusque plagis silvas Erymanthidas ambit,; incidit in matrem, quae restitit Arcade viso
500: et cognoscenti similis fuit: ille refugit; inmotosque oculos in se sine fine tenentem; nescius extimuit propiusque accedere aventi; vulnifico fuerat fixurus pectora telo:; arcuit omnipotens pariterque ipsosque nefasque
505: sustulit et pariter raptos per inania vento; inposuit caelo vicinaque sidera fecit.; Intumuit Iuno, postquam inter sidera paelex; fulsit, et ad canam descendit in aequora Tethyn; Oceanumque senem, quorum reverentia movit
510: saepe deos, causamque viae scitantibus infit:; 'quaeritis, aetheriis quare regina deorum; sedibus huc adsim? pro me tenet altera caelum!; mentior, obscurum nisi nox cum fecerit orbem,; nuper honoratas summo, mea vulnera, caelo
515: videritis stellas illic, ubi circulus axem; ultimus extremum spatioque brevissimus ambit.; et vero quisquam Iunonem laedere nolit; offensamque tremat, quae prosum sola nocendo?; o ego quantum egi! quam vasta potentia nostra est!
520: esse hominem vetui: facta est dea! sic ego poenas; sontibus inpono, sic est mea magna potestas!; vindicet antiquam faciem vultusque ferinos; detrahat, Argolica quod in ante Phoronide fecit; cur non et pulsa ducit Iunone meoque
525: collocat in thalamo socerumque Lycaona sumit?; at vos si laesae tangit contemptus alumnae,; gurgite caeruleo septem prohibete triones; sideraque in caelo stupri mercede recepta; pellite, ne puro tinguatur in aequore paelex!'
530: Di maris adnuerant: habili Saturnia curru,; ingreditur liquidum pavonibus aethera pictis,; tam nuper pictis caeso pavonibus Argo,; quam tu nuper eras, cum candidus ante fuisses,; corve loquax, subito nigrantis versus in alas.
535: nam fuit haec quondam niveis argentea pennis; ales, ut aequaret totas sine labe columbas,; nec servaturis vigili Capitolia voce; cederet anseribus nec amanti flumina cycno.; lingua fuit damno: lingua faciente loquaci
540: qui color albus erat, nunc est contrarius albo; Pulchrior in tota quam Larisaea Coronis; non fuit Haemonia: placuit tibi, Delphice, certe,; dum vel casta fuit vel inobservata, sed ales; sensit adulterium Phoebeius, utque latentem
545: detegeret culpam, non exorabilis index,; ad dominum tendebat iter. quem garrula motis; consequitur pennis, scitetur ut omnia, cornix; auditaque viae causa 'non utile carpis'; inquit 'iter: ne sperne meae praesagia linguae!
550: quid fuerim quid simque vide meritumque require:; invenies nocuisse fidem. nam tempore quodam; Pallas Ericthonium, prolem sine matre creatam,; clauserat Actaeo texta de vimine cista; virginibusque tribus gemino de Cecrope natis
555: et legem dederat, sua ne secreta viderent.; abdita fronde levi densa speculabar ab ulmo,; quid facerent: commissa duae sine fraude tuentur,; Pandrosos atque Herse; timidas vocat una sorores; Aglauros nodosque manu diducit, et intus
560: infantemque vident adporrectumque draconem.; acta deae refero. pro quo mihi gratia talis; redditur, ut dicar tutela pulsa Minervae; et ponar post noctis avem! mea poena volucres; admonuisse potest, ne voce pericula quaerant.
565: at, puto, non ultro nequiquam tale rogantem; me petiit!-ipsa licet hoc a Pallade quaeras:; quamvis irata est, non hoc irata negabit.; nam me Phocaica clarus tellure Coroneus; (nota loquor) genuit, fueramque ego regia virgo
570: divitibusque procis (ne me contemne) petebar:; forma mihi nocuit. nam cum per litora lentis; passibus, ut soleo, summa spatiarer harena,; vidit et incaluit pelagi deus, utque precando; tempora cum blandis absumpsit inania verbis,
575: vim parat et sequitur. fugio densumque relinquo; litus et in molli nequiquam lassor harena.; inde deos hominesque voco; nec contigit ullum; vox mea mortalem: mota est pro virgine virgo; auxiliumque tulit. tendebam bracchia caelo:
580: bracchia coeperunt levibus nigrescere pennis;; reicere ex umeris vestem molibar, at illa; pluma erat inque cutem radices egerat imas;; plangere nuda meis conabar pectora palmis,; sed neque iam palmas nec pectora nuda gerebam;
585: currebam, nec, ut ante, pedes retinebat harena,; sed summa tollebar humo; mox alta per auras; evehor et data sum comes inculpata Minervae.; quid tamen hoc prodest, si diro facta volucris; crimine Nyctimene nostro successit honori?
590: an quae per totam res est notissima Lesbon,; non audita tibi est, patrium temerasse cubile; Nyctimenen? avis illa quidem, sed conscia culpae; conspectum lucemque fugit tenebrisque pudorem; celat et a cunctis expellitur aethere toto.'
595: Talia dicenti 'tibi' ait 'revocamina' corvus; 'sint, precor, ista malo: nos vanum spernimus omen.'; nec coeptum dimittit iter dominoque iacentem; cum iuvene Haemonio vidisse Coronida narrat.; laurea delapsa est audito crimine amantis,
600: et pariter vultusque deo plectrumque colorque; excidit, utque animus tumida fervebat ab ira,; arma adsueta capit flexumque a cornibus arcum; tendit et illa suo totiens cum pectore iuncta; indevitato traiecit pectora telo.
605: icta dedit gemitum tractoque a corpore ferro; candida puniceo perfudit membra cruore; et dixit: 'potui poenas tibi, Phoebe, dedisse,; sed peperisse prius; duo nunc moriemur in una.'; hactenus, et pariter vitam cum sanguine fudit;
610: corpus inane animae frigus letale secutum est.; Paenitet heu! sero poenae crudelis amantem,; seque, quod audierit, quod sic exarserit, odit;; odit avem, per quam crimen causamque dolendi; scire coactus erat, nec non arcumque manumque
615: odit cumque manu temeraria tela sagittas; conlapsamque fovet seraque ope vincere fata; nititur et medicas exercet inaniter artes.; quae postquam frustra temptata rogumque parari; vidit et arsuros supremis ignibus artus,
620: tum vero gemitus (neque enim caelestia tingui; ora licet lacrimis) alto de corde petitos; edidit, haud aliter quam cum spectante iuvenca; lactentis vituli dextra libratus ab aure; tempora discussit claro cava malleus ictu.
625: ut tamen ingratos in pectora fudit odores; et dedit amplexus iniustaque iusta peregit,; non tulit in cineres labi sua Phoebus eosdem; semina, sed natum flammis uteroque parentis; eripuit geminique tulit Chironis in antrum,
630: sperantemque sibi non falsae praemia linguae; inter aves albas vetuit consistere corvum.; Semifer interea divinae stirpis alumno; laetus erat mixtoque oneri gaudebat honore;; ecce venit rutilis umeros protecta capillis
635: filia centauri, quam quondam nympha Chariclo; fluminis in rapidi ripis enixa vocavit; Ocyroen: non haec artes contenta paternas; edidicisse fuit, fatorum arcana canebat.; ergo ubi vaticinos concepit mente furores
640: incaluitque deo, quem clausum pectore habebat,; adspicit infantem 'toto' que 'salutifer orbi; cresce, puer!' dixit; 'tibi se mortalia saepe; corpora debebunt, animas tibi reddere ademptas; fas erit, idque semel dis indignantibus ausus
645: posse dare hoc iterum flamma prohibebere avita,; eque deo corpus fies exsangue deusque,; qui modo corpus eras, et bis tua fata novabis.; tu quoque, care pater, nunc inmortalis et aevis; omnibus ut maneas nascendi lege creatus,
650: posse mori cupies, tum cum cruciabere dirae; sanguine serpentis per saucia membra recepto;; teque ex aeterno patientem numina mortis; efficient, triplicesque deae tua fila resolvent.'; restabat fatis aliquid: suspirat ab imis
655: pectoribus, lacrimaeque genis labuntur obortae,; atque ita 'praevertunt' inquit 'me fata, vetorque; plura loqui, vocisque meae praecluditur usus.; non fuerant artes tanti, quae numinis iram; contraxere mihi: mallem nescisse futura!
660: iam mihi subduci facies humana videtur,; iam cibus herba placet, iam latis currere campis; impetus est: in equam cognataque corpora vertor.; tota tamen quare? pater est mihi nempe biformis.'; talia dicenti pars est extrema querellae
665: intellecta parum confusaque verba fuerunt;; mox nec verba quidem nec equae sonus ille videtur; sed simulantis equam, parvoque in tempore certos; edidit hinnitus et bracchia movit in herbas.; tum digiti coeunt et quinos alligat ungues
670: perpetuo cornu levis ungula, crescit et oris; et colli spatium, longae pars maxima pallae; cauda fit, utque vagi crines per colla iacebant,; in dextras abiere iubas, pariterque novata est; et vox et facies; nomen quoque monstra dedere.
675: Flebat opemque tuam frustra Philyreius heros,; Delphice, poscebat. nam nec rescindere magni; iussa Iovis poteras, nec, si rescindere posses,; tunc aderas: Elin Messeniaque arva colebas.; illud erat tempus, quo te pastoria pellis
680: texit, onusque fuit baculum silvestre sinistrae,; alterius dispar septenis fistula cannis.; dumque amor est curae, dum te tua fistula mulcet,; incustoditae Pylios memorantur in agros; processisse boves: videt has Atlantide Maia
685: natus et arte sua silvis occultat abactas.; senserat hoc furtum nemo nisi notus in illo; rure senex; Battum vicinia tota vocabat.; divitis hic saltus herbosaque pascua Nelei; nobiliumque greges custos servabat equarum.
690: hunc tenuit blandaque manu seduxit et illi; 'quisquis es, hospes' ait, 'si forte armenta requiret; haec aliquis, vidisse nega neu gratia facto; nulla rependatur, nitidam cape praemia vaccam!'; et dedit. accepta voces has reddidit hospes:
695: 'tutus eas! lapis iste prius tua furta loquetur,'; et lapidem ostendit. simulat Iove natus abire;; mox redit et versa pariter cum voce figura; 'rustice, vidisti si quas hoc limite' dixit; 'ire boves, fer opem furtoque silentia deme!
700: iuncta suo pretium dabitur tibi femina tauro.'; at senior, postquam est merces geminata, 'sub illis; montibus' inquit 'erunt,' et erant sub montibus illis.; risit Atlantiades et 'me mihi, perfide, prodis?; me mihi prodis?' ait periuraque pectora vertit
705: in durum silicem, qui nunc quoque dicitur index,; inque nihil merito vetus est infamia saxo.; Hinc se sustulerat paribus caducifer alis,; Munychiosque volans agros gratamque Minervae; despectabat humum cultique arbusta Lycei.
710: illa forte die castae de more puellae; vertice supposito festas in Palladis arces; pura coronatis portabant sacra canistris.; inde revertentes deus adspicit ales iterque; non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem:
715: ut volucris visis rapidissima miluus extis,; dum timet et densi circumstant sacra ministri,; flectitur in gyrum nec longius audet abire; spemque suam motis avidus circumvolat alis,; sic super Actaeas agilis Cyllenius arces
720: inclinat cursus et easdem circinat auras.; quanto splendidior quam cetera sidera fulget; Lucifer, et quanto quam Lucifer aurea Phoebe,; tanto virginibus praestantior omnibus Herse; ibat eratque decus pompae comitumque suarum.
725: obstipuit forma Iove natus et aethere pendens; non secus exarsit, quam cum Balearica plumbum; funda iacit: volat illud et incandescit eundo; et, quos non habuit, sub nubibus invenit ignes.; vertit iter caeloque petit terrena relicto
730: nec se dissimulat: tanta est fiducia formae.; quae quamquam iusta est, cura tamen adiuvat illam; permulcetque comas chlamydemque, ut pendeat apte,; collocat, ut limbus totumque adpareat aurum,; ut teres in dextra, qua somnos ducit et arcet,
735: virga sit, ut tersis niteant talaria plantis.; Pars secreta domus ebore et testudine cultos; tres habuit thalamos, quorum tu, Pandrose, dextrum,; Aglauros laevum, medium possederat Herse.; quae tenuit laevum, venientem prima notavit
740: Mercurium nomenque dei scitarier ausa est; et causam adventus; cui sic respondit Atlantis; Pleionesque nepos 'ego sum, qui iussa per auras; verba patris porto; pater est mihi Iuppiter ipse.; nec fingam causas, tu tantum fida sorori
745: esse velis prolisque meae matertera dici:; Herse causa viae; faveas oramus amanti.'; adspicit hunc oculis isdem, quibus abdita nuper; viderat Aglauros flavae secreta Minervae,; proque ministerio magni sibi ponderis aurum
750: postulat: interea tectis excedere cogit.; Vertit ad hanc torvi dea bellica luminis orbem; et tanto penitus traxit suspiria motu,; ut pariter pectus positamque in pectore forti; aegida concuteret: subit, hanc arcana profana
755: detexisse manu, tum cum sine matre creatam; Lemnicolae stirpem contra data foedera vidit,; et gratamque deo fore iam gratamque sorori; et ditem sumpto, quod avara poposcerat, auro.; protinus Invidiae nigro squalentia tabo
760: tecta petit: domus est imis in vallibus huius; abdita, sole carens, non ulli pervia vento,; tristis et ignavi plenissima frigoris et quae; igne vacet semper, caligine semper abundet.; huc ubi pervenit belli metuenda virago,
765: constitit ante domum (neque enim succedere tectis; fas habet) et postes extrema cuspide pulsat.; concussae patuere fores. videt intus edentem; vipereas carnes, vitiorum alimenta suorum,; Invidiam visaque oculos avertit; at illa
770: surgit humo pigre semesarumque relinquit; corpora serpentum passuque incedit inerti.; utque deam vidit formaque armisque decoram,; ingemuit vultumque una ac suspiria duxit.; pallor in ore sedet, macies in corpore toto.
775: nusquam recta acies, livent robigine dentes,; pectora felle virent, lingua est suffusa veneno;; risus abest, nisi quem visi movere dolores;; nec fruitur somno, vigilantibus excita curis,; sed videt ingratos intabescitque videndo
780: successus hominum carpitque et carpitur una; suppliciumque suum est. quamvis tamen oderat illam,; talibus adfata est breviter Tritonia dictis:; 'infice tabe tua natarum Cecropis unam:; sic opus est. Aglauros ea est.' haud plura locuta
785: fugit et inpressa tellurem reppulit hasta.; Illa deam obliquo fugientem lumine cernens; murmura parva dedit successurumque Minervae; indoluit baculumque capit, quod spinea totum; vincula cingebant, adopertaque nubibus atris,
790: quacumque ingreditur, florentia proterit arva; exuritque herbas et summa cacumina carpit; adflatuque suo populos urbesque domosque; polluit et tandem Tritonida conspicit arcem; ingeniis opibusque et festa pace virentem
795: vixque tenet lacrimas, quia nil lacrimabile cernit.; sed postquam thalamos intravit Cecrope natae,; iussa facit pectusque manu ferrugine tincta; tangit et hamatis praecordia sentibus inplet; inspiratque nocens virus piceumque per ossa
800: dissipat et medio spargit pulmone venenum,; neve mali causae spatium per latius errent,; germanam ante oculos fortunatumque sororis; coniugium pulchraque deum sub imagine ponit; cunctaque magna facit; quibus inritata dolore
805: Cecropis occulto mordetur et anxia nocte; anxia luce gemit lentaque miserrima tabe; liquitur, et glacies incerto saucia sole,; felicisque bonis non lenius uritur Herses,; quam cum spinosis ignis supponitur herbis,
810: quae neque dant flammas lentoque vapore cremantur.; saepe mori voluit, ne quicquam tale videret,; saepe velut crimen rigido narrare parenti;; denique in adverso venientem limine sedit; exclusura deum. cui blandimenta precesque
815: verbaque iactanti mitissima 'desine!' dixit,; 'hinc ego me non sum nisi te motura repulso.'; 'stemus' ait 'pacto' velox Cyllenius 'isto!'; caelestique fores virga patefecit: at illi; surgere conanti partes, quascumque sedendo
820: flectimur, ignava nequeunt gravitate moveri:; illa quidem pugnat recto se attollere trunco,; sed genuum iunctura riget, frigusque per ungues; labitur, et pallent amisso sanguine venae;; utque malum late solet inmedicabile cancer
825: serpere et inlaesas vitiatis addere partes,; sic letalis hiems paulatim in pectora venit; vitalesque vias et respiramina clausit,; nec conata loqui est nec, si conata fuisset,; vocis habebat iter: saxum iam colla tenebat,
830: oraque duruerant, signumque exsangue sedebat;; nec lapis albus erat: sua mens infecerat illam.; Has ubi verborum poenas mentisque profanae; cepit Atlantiades, dictas a Pallade terras; linquit et ingreditur iactatis aethera pennis.
835: sevocat hunc genitor nec causam fassus amoris; 'fide minister' ait 'iussorum, nate, meorum,; pelle moram solitoque celer delabere cursu,; quaeque tuam matrem tellus a parte sinistra; suspicit (indigenae Sidonida nomine dicunt),
840: hanc pete, quodque procul montano gramine pasci; armentum regale vides, ad litora verte!'; dixit, et expulsi iamdudum monte iuvenci; litora iussa petunt, ubi magni filia regis; ludere virginibus Tyriis comitata solebat.
845: non bene conveniunt nec in una sede morantur; maiestas et amor; sceptri gravitate relicta; ille pater rectorque deum, cui dextra trisulcis; ignibus armata est, qui nutu concutit orbem,; induitur faciem tauri mixtusque iuvencis
850: mugit et in teneris formosus obambulat herbis.; quippe color nivis est, quam nec vestigia duri; calcavere pedis nec solvit aquaticus auster.; colla toris exstant, armis palearia pendent,; cornua vara quidem, sed quae contendere possis
855: facta manu, puraque magis perlucida gemma.; nullae in fronte minae, nec formidabile lumen:; pacem vultus habet. miratur Agenore nata,; quod tam formosus, quod proelia nulla minetur;; sed quamvis mitem metuit contingere primo,
860: mox adit et flores ad candida porrigit ora.; gaudet amans et, dum veniat sperata voluptas,; oscula dat manibus; vix iam, vix cetera differt;; et nunc adludit viridique exsultat in herba,; nunc latus in fulvis niveum deponit harenis;
865: paulatimque metu dempto modo pectora praebet; virginea plaudenda manu, modo cornua sertis; inpedienda novis; ausa est quoque regia virgo; nescia, quem premeret, tergo considere tauri,; cum deus a terra siccoque a litore sensim
870: falsa pedum primis vestigia ponit in undis;; inde abit ulterius mediique per aequora ponti; fert praedam: pavet haec litusque ablata relictum; respicit et dextra cornum tenet, altera dorso; inposita est; tremulae sinuantur flamine vestes.

LIBER TERTIUS

Iamque deus posita fallacis imagine tauri; se confessus erat Dictaeaque rura tenebat,; cum pater ignarus Cadmo perquirere raptam; imperat et poenam, si non invenerit, addit; exilium, facto pius et sceleratus eodem.
5: orbe pererrato (quis enim deprendere possit; furta Iovis?) profugus patriamque iramque parentis; vitat Agenorides Phoebique oracula supplex; consulit et, quae sit tellus habitanda, requirit.; 'bos tibi' Phoebus ait 'solis occurret in arvis,
10: nullum passa iugum curvique inmunis aratri.; hac duce carpe vias et, qua requieverit herba,; moenia fac condas Boeotiaque illa vocato.'; vix bene Castalio Cadmus descenderat antro,; incustoditam lente videt ire iuvencam
15: nullum servitii signum cervice gerentem.; subsequitur pressoque legit vestigia gressu; auctoremque viae Phoebum taciturnus adorat.; iam vada Cephisi Panopesque evaserat arva:; bos stetit et tollens speciosam cornibus altis
20: ad caelum frontem mugitibus inpulit auras; atque ita respiciens comites sua terga sequentis; procubuit teneraque latus submisit in herba.; Cadmus agit grates peregrinaeque oscula terrae; figit et ignotos montes agrosque salutat.
25: Sacra Iovi facturus erat: iubet ire ministros; et petere e vivis libandas fontibus undas.; silva vetus stabat nulla violata securi,; et specus in media virgis ac vimine densus; efficiens humilem lapidum conpagibus arcum
30: uberibus fecundus aquis; ubi conditus antro; Martius anguis erat, cristis praesignis et auro;; igne micant oculi, corpus tumet omne venenis,; tresque vibrant linguae, triplici stant ordine dentes.; quem postquam Tyria lucum de gente profecti
35: infausto tetigere gradu, demissaque in undas; urna dedit sonitum, longo caput extulit antro; caeruleus serpens horrendaque sibila misit.; effluxere urnae manibus sanguisque reliquit; corpus et attonitos subitus tremor occupat artus.
40: ille volubilibus squamosos nexibus orbes; torquet et inmensos saltu sinuatur in arcus; ac media plus parte leves erectus in auras; despicit omne nemus tantoque est corpore, quanto,; si totum spectes, geminas qui separat arctos.
45: nec mora, Phoenicas, sive illi tela parabant; sive fugam, sive ipse timor prohibebat utrumque,; occupat: hos morsu, longis conplexibus illos,; hos necat adflati funesta tabe veneni.; Fecerat exiguas iam sol altissimus umbras:
50: quae mora sit sociis, miratur Agenore natus; vestigatque viros. tegumen derepta leoni; pellis erat, telum splendenti lancea ferro; et iaculum teloque animus praestantior omni.; ut nemus intravit letataque corpora vidit
55: victoremque supra spatiosi tergoris hostem; tristia sanguinea lambentem vulnera lingua,; 'aut ultor vestrae, fidissima pectora, mortis,; aut comes' inquit 'ero.' dixit dextraque molarem; sustulit et magnum magno conamine misit.
60: illius inpulsu cum turribus ardua celsis; moenia mota forent, serpens sine vulnere mansit; loricaeque modo squamis defensus et atrae; duritia pellis validos cute reppulit ictus;; at non duritia iaculum quoque vicit eadem,
65: quod medio lentae spinae curvamine fixum; constitit et totum descendit in ilia ferrum.; ille dolore ferox caput in sua terga retorsit; vulneraque adspexit fixumque hastile momordit,; idque ubi vi multa partem labefecit in omnem,
70: vix tergo eripuit; ferrum tamen ossibus haesit.; tum vero postquam solitas accessit ad iras; causa recens, plenis tumuerunt guttura venis,; spumaque pestiferos circumfluit albida rictus,; terraque rasa sonat squamis, quique halitus exit
75: ore niger Stygio, vitiatas inficit auras.; ipse modo inmensum spiris facientibus orbem; cingitur, interdum longa trabe rectior adstat,; inpete nunc vasto ceu concitus imbribus amnis; fertur et obstantis proturbat pectore silvas.
80: cedit Agenorides paulum spolioque leonis; sustinet incursus instantiaque ora retardat; cuspide praetenta: furit ille et inania duro; vulnera dat ferro figitque in acumine dentes.; iamque venenifero sanguis manare palato
85: coeperat et virides adspergine tinxerat herbas;; sed leve vulnus erat, quia se retrahebat ab ictu; laesaque colla dabat retro plagamque sedere; cedendo arcebat nec longius ire sinebat,; donec Agenorides coniectum in guttura ferrum
90: usque sequens pressit, dum retro quercus eunti; obstitit et fixa est pariter cum robore cervix.; pondere serpentis curvata est arbor et ima; parte flagellari gemuit sua robora caudae.; Dum spatium victor victi considerat hostis,
95: vox subito audita est; neque erat cognoscere promptum,; unde, sed audita est: 'quid, Agenore nate, peremptum; serpentem spectas? et tu spectabere serpens.'; ille diu pavidus pariter cum mente colorem; perdiderat, gelidoque comae terrore rigebant:
100: ecce viri fautrix superas delapsa per auras; Pallas adest motaeque iubet supponere terrae; vipereos dentes, populi incrementa futuri.; paret et, ut presso sulcum patefecit aratro,; spargit humi iussos, mortalia semina, dentes.
105: inde (fide maius) glaebae coepere moveri,; primaque de sulcis acies adparuit hastae,; tegmina mox capitum picto nutantia cono,; mox umeri pectusque onerataque bracchia telis; exsistunt, crescitque seges clipeata virorum:
110: sic, ubi tolluntur festis aulaea theatris,; surgere signa solent primumque ostendere vultus,; cetera paulatim, placidoque educta tenore; tota patent imoque pedes in margine ponunt.; Territus hoste novo Cadmus capere arma parabat:
115: 'ne cape!' de populo, quem terra creaverat, unus; exclamat 'nec te civilibus insere bellis!'; atque ita terrigenis rigido de fratribus unum; comminus ense ferit, iaculo cadit eminus ipse;; hunc quoque qui leto dederat, non longius illo
120: vivit et exspirat, modo quas acceperat auras,; exemploque pari furit omnis turba, suoque; Marte cadunt subiti per mutua vulnera fratres.; iamque brevis vitae spatium sortita iuventus; sanguineam tepido plangebat pectore matrem,
125: quinque superstitibus, quorum fuit unus Echion.; is sua iecit humo monitu Tritonidis arma; fraternaeque fidem pacis petiitque deditque:; hos operis comites habuit Sidonius hospes,; cum posuit iussus Phoebeis sortibus urbem.
130: Iam stabant Thebae, poteras iam, Cadme, videri; exilio felix: soceri tibi Marsque Venusque; contigerant; huc adde genus de coniuge tanta,; tot natos natasque et, pignora cara, nepotes,; hos quoque iam iuvenes; sed scilicet ultima semper
135: exspectanda dies hominis, dicique beatus; ante obitum nemo supremaque funera debet.; Prima nepos inter tot res tibi, Cadme, secundas; causa fuit luctus, alienaque cornua fronti; addita, vosque, canes satiatae sanguine erili.
140: at bene si quaeras, Fortunae crimen in illo,; non scelus invenies; quod enim scelus error habebat?; Mons erat infectus variarum caede ferarum,; iamque dies medius rerum contraxerat umbras; et sol ex aequo meta distabat utraque,
145: cum iuvenis placido per devia lustra vagantes; participes operum conpellat Hyantius ore:; 'lina madent, comites, ferrumque cruore ferarum,; fortunaeque dies habuit satis; altera lucem; cum croceis invecta rotis Aurora reducet,
150: propositum repetemus opus: nunc Phoebus utraque; distat idem meta finditque vaporibus arva.; sistite opus praesens nodosaque tollite lina!'; iussa viri faciunt intermittuntque laborem.; Vallis erat piceis et acuta densa cupressu,
155: nomine Gargaphie succinctae sacra Dianae,; cuius in extremo est antrum nemorale recessu; arte laboratum nulla: simulaverat artem; ingenio natura suo; nam pumice vivo; et levibus tofis nativum duxerat arcum;
160: fons sonat a dextra tenui perlucidus unda,; margine gramineo patulos incinctus hiatus.; hic dea silvarum venatu fessa solebat; virgineos artus liquido perfundere rore.; quo postquam subiit, nympharum tradidit uni
165: armigerae iaculum pharetramque arcusque retentos,; altera depositae subiecit bracchia pallae,; vincla duae pedibus demunt; nam doctior illis; Ismenis Crocale sparsos per colla capillos; colligit in nodum, quamvis erat ipsa solutis.
170: excipiunt laticem Nepheleque Hyaleque Rhanisque; et Psecas et Phiale funduntque capacibus urnis.; dumque ibi perluitur solita Titania lympha,; ecce nepos Cadmi dilata parte laborum; per nemus ignotum non certis passibus errans
175: pervenit in lucum: sic illum fata ferebant.; qui simul intravit rorantia fontibus antra,; sicut erant, nudae viso sua pectora nymphae; percussere viro subitisque ululatibus omne; inplevere nemus circumfusaeque Dianam
180: corporibus texere suis; tamen altior illis; ipsa dea est colloque tenus supereminet omnis.; qui color infectis adversi solis ab ictu; nubibus esse solet aut purpureae Aurorae,; is fuit in vultu visae sine veste Dianae.
185: quae, quamquam comitum turba est stipata suarum,; in latus obliquum tamen adstitit oraque retro; flexit et, ut vellet promptas habuisse sagittas,; quas habuit sic hausit aquas vultumque virilem; perfudit spargensque comas ultricibus undis
190: addidit haec cladis praenuntia verba futurae:; 'nunc tibi me posito visam velamine narres,; sit poteris narrare, licet!' nec plura minata; dat sparso capiti vivacis cornua cervi,; dat spatium collo summasque cacuminat aures
195: cum pedibusque manus, cum longis bracchia mutat; cruribus et velat maculoso vellere corpus;; additus et pavor est: fugit Autonoeius heros; et se tam celerem cursu miratur in ipso.; ut vero vultus et cornua vidit in unda,
200: 'me miserum!' dicturus erat: vox nulla secuta est!; ingemuit: vox illa fuit, lacrimaeque per ora; non sua fluxerunt; mens tantum pristina mansit.; quid faciat? repetatne domum et regalia tecta; an lateat silvis? pudor hoc, timor inpedit illud.
205: Dum dubitat, videre canes, primique Melampus; Ichnobatesque sagax latratu signa dedere,; Cnosius Ichnobates, Spartana gente Melampus.; inde ruunt alii rapida velocius aura,; Pamphagos et Dorceus et Oribasos, Arcades omnes,
210: Nebrophonosque valens et trux cum Laelape Theron; et pedibus Pterelas et naribus utilis Agre; Hylaeusque ferox nuper percussus ab apro; deque lupo concepta Nape pecudesque secuta; Poemenis et natis comitata Harpyia duobus
215: et substricta gerens Sicyonius ilia Ladon; et Dromas et Canache Sticteque et Tigris et Alce; et niveis Leucon et villis Asbolos atris; praevalidusque Lacon et cursu fortis Aello; et Thoos et Cyprio velox cum fratre Lycisce
220: et nigram medio frontem distinctus ab albo; Harpalos et Melaneus hirsutaque corpore Lachne; et patre Dictaeo, sed matre Laconide nati; Labros et Argiodus et acutae vocis Hylactor; quosque referre mora est: ea turba cupidine praedae
225: per rupes scopulosque adituque carentia saxa,; quaque est difficilis quaque est via nulla, sequuntur.; ille fugit per quae fuerat loca saepe secutus,; heu! famulos fugit ipse suos. clamare libebat:; 'Actaeon ego sum: dominum cognoscite vestrum!'
230: verba animo desunt; resonat latratibus aether.; prima Melanchaetes in tergo vulnera fecit,; proxima Theridamas, Oresitrophos haesit in armo:; tardius exierant, sed per conpendia montis; anticipata via est; dominum retinentibus illis,
235: cetera turba coit confertque in corpore dentes.; iam loca vulneribus desunt; gemit ille sonumque,; etsi non hominis, quem non tamen edere possit; cervus, habet maestisque replet iuga nota querellis; et genibus pronis supplex similisque roganti
240: circumfert tacitos tamquam sua bracchia vultus.; at comites rapidum solitis hortatibus agmen; ignari instigant oculisque Actaeona quaerunt; et velut absentem certatim Actaeona clamant; (ad nomen caput ille refert) et abesse queruntur
245: nec capere oblatae segnem spectacula praedae.; vellet abesse quidem, sed adest; velletque videre,; non etiam sentire canum fera facta suorum.; undique circumstant, mersisque in corpore rostris; dilacerant falsi dominum sub imagine cervi,
250: nec nisi finita per plurima vulnera vita; ira pharetratae fertur satiata Dianae.; Rumor in ambiguo est; aliis violentior aequo; visa dea est, alii laudant dignamque severa; virginitate vocant: pars invenit utraque causas.
255: sola Iovis coniunx non tam, culpetne probetne,; eloquitur, quam clade domus ab Agenore ductae; gaudet et a Tyria collectum paelice transfert; in generis socios odium; subit ecce priori; causa recens, gravidamque dolet de semine magni
260: esse Iovis Semelen; dum linguam ad iurgia solvit,; 'profeci quid enim totiens per iurgia?' dixit,; 'ipsa petenda mihi est; ipsam, si maxima Iuno; rite vocor, perdam, si me gemmantia dextra; sceptra tenere decet, si sum regina Iovisque
265: et soror et coniunx, certe soror. at, puto, furto est; contenta, et thalami brevis est iniuria nostri.; concipit++id derat++manifestaque crimina pleno; fert utero et mater, quod vix mihi contigit, uno; de Iove vult fieri: tanta est fiducia formae.
270: fallat eam faxo; nec sum Saturnia, si non; ab Iove mersa suo Stygias penetrabit in undas.'; Surgit ab his solio fulvaque recondita nube; limen adit Semeles nec nubes ante removit; quam simulavit anum posuitque ad tempora canos
275: sulcavitque cutem rugis et curva trementi; membra tulit passu; vocem quoque fecit anilem,; ipsaque erat Beroe, Semeles Epidauria nutrix.; ergo ubi captato sermone diuque loquendo; ad nomen venere Iovis, suspirat et 'opto,
280: Iuppiter ut sit' ait; 'metuo tamen omnia: multi; nomine divorum thalamos iniere pudicos.; nec tamen esse Iovem satis est: det pignus amoris,; si modo verus is est; quantusque et qualis ab alta; Iunone excipitur, tantus talisque, rogato,
285: det tibi conplexus suaque ante insignia sumat!'; Talibus ignaram Iuno Cadmeida dictis; formarat: rogat illa Iovem sine nomine munus.; cui deus 'elige!' ait 'nullam patiere repulsam,; quoque magis credas, Stygii quoque conscia sunto
290: numina torrentis: timor et deus ille deorum est.'; laeta malo nimiumque potens perituraque amantis; obsequio Semele 'qualem Saturnia' dixit; 'te solet amplecti, Veneris cum foedus initis,; da mihi te talem!' voluit deus ora loquentis
295: opprimere: exierat iam vox properata sub auras.; ingemuit; neque enim non haec optasse, neque ille; non iurasse potest. ergo maestissimus altum; aethera conscendit vultuque sequentia traxit; nubila, quis nimbos inmixtaque fulgura ventis
300: addidit et tonitrus et inevitabile fulmen;; qua tamen usque potest, vires sibi demere temptat; nec, quo centimanum deiecerat igne Typhoea,; nunc armatur eo: nimium feritatis in illo est.; est aliud levius fulmen, cui dextra cyclopum
305: saevitiae flammaeque minus, minus addidit irae:; tela secunda vocant superi; capit illa domumque; intrat Agenoream. corpus mortale tumultus; non tulit aetherios donisque iugalibus arsit.; inperfectus adhuc infans genetricis ab alvo
310: eripitur patrioque tener (si credere dignum est); insuitur femori maternaque tempora conplet.; furtim illum primis Ino matertera cunis; educat, inde datum nymphae Nyseides antris; occuluere suis lactisque alimenta dedere.
315: Dumque ea per terras fatali lege geruntur; tutaque bis geniti sunt incunabula Bacchi,; forte Iovem memorant diffusum nectare curas; seposuisse graves vacuaque agitasse remissos; cum Iunone iocos et 'maior vestra profecto est,
320: quam quae contingit maribus' dixisse 'voluptas.'; illa negat. placuit quae sit sententia docti; quaerere Tiresiae: Venus huic erat utraque nota.; nam duo magnorum viridi coeuntia silva; corpora serpentum baculi violaverat ictu
325: deque viro factus (mirabile) femina septem; egerat autumnos; octavo rursus eosdem; vidit, et 'est vestrae si tanta potentia plagae'; dixit, 'ut auctoris sortem in contraria mutet,; nunc quoque vos feriam.' percussis anguibus isdem
330: forma prior rediit, genetivaque venit imago.; arbiter hic igitur sumptus de lite iocosa; dicta Iovis firmat: gravius Saturnia iusto; nec pro materia fertur doluisse suique; iudicis aeterna damnavit lumina nocte;
335: at pater omnipotens (neque enim licet inrita cuiquam; facta dei fecisse deo) pro lumine adempto; scire futura dedit poenamque levavit honore.; Ille per Aonias fama celeberrimus urbes; inreprehensa dabat populo responsa petenti;
340: prima fide vocisque ratae temptamina sumpsit; caerula Liriope, quam quondam flumine curvo; inplicuit clausaeque suis Cephisos in undis; vim tulit: enixa est utero pulcherrima pleno; infantem nymphe, iam tunc qui posset amari,
345: Narcissumque vocat. de quo consultus, an esset; tempora maturae visurus longa senectae,; fatidicus vates 'si se non noverit' inquit.; vana diu visa est vox auguris: exitus illam; resque probat letique genus novitasque furoris.
350: namque ter ad quinos unum Cephisius annum; addiderat poteratque puer iuvenisque videri:; multi illum iuvenes, multae cupiere puellae;; sed fuit in tenera tam dura superbia forma,; nulli illum iuvenes, nullae tetigere puellae.
355: adspicit hunc trepidos agitantem in retia cervos; vocalis nymphe, quae nec reticere loquenti; nec prior ipsa loqui didicit, resonabilis Echo.; Corpus adhuc Echo, non vox erat et tamen usum; garrula non alium, quam nunc habet, oris habebat,
360: reddere de multis ut verba novissima posset.; fecerat hoc Iuno, quia, cum deprendere posset; sub Iove saepe suo nymphas in monte iacentis,; illa deam longo prudens sermone tenebat,; dum fugerent nymphae. postquam hoc Saturnia sensit,
365: 'huius' ait 'linguae, qua sum delusa, potestas; parva tibi dabitur vocisque brevissimus usus,'; reque minas firmat. tantum haec in fine loquendi; ingeminat voces auditaque verba reportat.; ergo ubi Narcissum per devia rura vagantem
370: vidit et incaluit, sequitur vestigia furtim,; quoque magis sequitur, flamma propiore calescit,; non aliter quam cum summis circumlita taedis; admotas rapiunt vivacia sulphura flammas.; o quotiens voluit blandis accedere dictis
375: et mollis adhibere preces! natura repugnat; nec sinit, incipiat, sed, quod sinit, illa parata est; exspectare sonos, ad quos sua verba remittat.; forte puer comitum seductus ab agmine fido; dixerat: 'ecquis adest?' et 'adest' responderat Echo.
380: hic stupet, utque aciem partes dimittit in omnis,; voce 'veni!' magna clamat: vocat illa vocantem.; respicit et rursus nullo veniente 'quid' inquit; 'me fugis?' et totidem, quot dixit, verba recepit.; perstat et alternae deceptus imagine vocis
385: 'huc coeamus' ait, nullique libentius umquam; responsura sono 'coeamus' rettulit Echo; et verbis favet ipsa suis egressaque silva; ibat, ut iniceret sperato bracchia collo;; ille fugit fugiensque 'manus conplexibus aufer!
390: ante' ait 'emoriar, quam sit tibi copia nostri';; rettulit illa nihil nisi 'sit tibi copia nostri!'; spreta latet silvis pudibundaque frondibus ora; protegit et solis ex illo vivit in antris;; sed tamen haeret amor crescitque dolore repulsae;
395: extenuant vigiles corpus miserabile curae; adducitque cutem macies et in aera sucus; corporis omnis abit; vox tantum atque ossa supersunt:; vox manet, ossa ferunt lapidis traxisse figuram.; inde latet silvis nulloque in monte videtur,
400: omnibus auditur: sonus est, qui vivit in illa.; Sic hanc, sic alias undis aut montibus ortas; luserat hic nymphas, sic coetus ante viriles;; inde manus aliquis despectus ad aethera tollens; 'sic amet ipse licet, sic non potiatur amato!'
405: dixerat: adsensit precibus Rhamnusia iustis.; fons erat inlimis, nitidis argenteus undis,; quem neque pastores neque pastae monte capellae; contigerant aliudve pecus, quem nulla volucris; nec fera turbarat nec lapsus ab arbore ramus;
410: gramen erat circa, quod proximus umor alebat,; silvaque sole locum passura tepescere nullo.; hic puer et studio venandi lassus et aestu; procubuit faciemque loci fontemque secutus,; dumque sitim sedare cupit, sitis altera crevit,
415: dumque bibit, visae correptus imagine formae; spem sine corpore amat, corpus putat esse, quod umbra est.; adstupet ipse sibi vultuque inmotus eodem; haeret, ut e Pario formatum marmore signum;; spectat humi positus geminum, sua lumina, sidus
420: et dignos Baccho, dignos et Apolline crines; inpubesque genas et eburnea colla decusque; oris et in niveo mixtum candore ruborem,; cunctaque miratur, quibus est mirabilis ipse:; se cupit inprudens et, qui probat, ipse probatur,
425: dumque petit, petitur, pariterque accendit et ardet.; inrita fallaci quotiens dedit oscula fonti,; in mediis quotiens visum captantia collum; bracchia mersit aquis nec se deprendit in illis!; quid videat, nescit; sed quod videt, uritur illo,
430: atque oculos idem, qui decipit, incitat error.; credule, quid frustra simulacra fugacia captas?; quod petis, est nusquam; quod amas, avertere, perdes!; ista repercussae, quam cernis, imaginis umbra est:; nil habet ista sui; tecum venitque manetque;
435: tecum discedet, si tu discedere possis!; Non illum Cereris, non illum cura quietis; abstrahere inde potest, sed opaca fusus in herba; spectat inexpleto mendacem lumine formam; perque oculos perit ipse suos; paulumque levatus
440: ad circumstantes tendens sua bracchia silvas; 'ecquis, io silvae, crudelius' inquit 'amavit?; scitis enim et multis latebra opportuna fuistis.; ecquem, cum vestrae tot agantur saecula vitae,; qui sic tabuerit, longo meministis in aevo?
445: et placet et video; sed quod videoque placetque,; non tamen invenio'++tantus tenet error amantem++; 'quoque magis doleam, nec nos mare separat ingens; nec via nec montes nec clausis moenia portis;; exigua prohibemur aqua! cupit ipse teneri:
450: nam quotiens liquidis porreximus oscula lymphis,; hic totiens ad me resupino nititur ore.; posse putes tangi: minimum est, quod amantibus obstat.; quisquis es, huc exi! quid me, puer unice, fallis; quove petitus abis? certe nec forma nec aetas
455: est mea, quam fugias, et amarunt me quoque nymphae!; spem mihi nescio quam vultu promittis amico,; cumque ego porrexi tibi bracchia, porrigis ultro,; cum risi, adrides; lacrimas quoque saepe notavi; me lacrimante tuas; nutu quoque signa remittis
460: et, quantum motu formosi suspicor oris,; verba refers aures non pervenientia nostras!; iste ego sum: sensi, nec me mea fallit imago;; uror amore mei: flammas moveoque feroque.; quid faciam? roger anne rogem? quid deinde rogabo?
465: quod cupio mecum est: inopem me copia fecit.; o utinam a nostro secedere corpore possem!; votum in amante novum, vellem, quod amamus, abesset.; iamque dolor vires adimit, nec tempora vitae; longa meae superant, primoque exstinguor in aevo.
470: nec mihi mors gravis est posituro morte dolores,; hic, qui diligitur, vellem diuturnior esset;; nunc duo concordes anima moriemur in una.'; Dixit et ad faciem rediit male sanus eandem; et lacrimis turbavit aquas, obscuraque moto
475: reddita forma lacu est; quam cum vidisset abire,; 'quo refugis? remane nec me, crudelis, amantem; desere!' clamavit; 'liceat, quod tangere non est,; adspicere et misero praebere alimenta furori!'; dumque dolet, summa vestem deduxit ab ora
480: nudaque marmoreis percussit pectora palmis.; pectora traxerunt roseum percussa ruborem,; non aliter quam poma solent, quae candida parte,; parte rubent, aut ut variis solet uva racemis; ducere purpureum nondum matura colorem.
485: quae simul adspexit liquefacta rursus in unda,; non tulit ulterius, sed ut intabescere flavae; igne levi cerae matutinaeque pruinae; sole tepente solent, sic attenuatus amore; liquitur et tecto paulatim carpitur igni;
490: et neque iam color est mixto candore rubori,; nec vigor et vires et quae modo visa placebant,; nec corpus remanet, quondam quod amaverat Echo.; quae tamen ut vidit, quamvis irata memorque,; indoluit, quotiensque puer miserabilis 'eheu'
495: dixerat, haec resonis iterabat vocibus 'eheu';; cumque suos manibus percusserat ille lacertos,; haec quoque reddebat sonitum plangoris eundem.; ultima vox solitam fuit haec spectantis in undam:; 'heu frustra dilecte puer!' totidemque remisit
500: verba locus, dictoque vale 'vale' inquit et Echo.; ille caput viridi fessum submisit in herba,; lumina mors clausit domini mirantia formam:; tum quoque se, postquam est inferna sede receptus,; in Stygia spectabat aqua. planxere sorores
505: naides et sectos fratri posuere capillos,; planxerunt dryades; plangentibus adsonat Echo.; iamque rogum quassasque faces feretrumque parabant:; nusquam corpus erat; croceum pro corpore florem; inveniunt foliis medium cingentibus albis.
510: Cognita res meritam vati per Achaidas urbes; attulerat famam, nomenque erat auguris ingens;; spernit Echionides tamen hunc ex omnibus unus; contemptor superum Pentheus praesagaque ridet; verba senis tenebrasque et cladem lucis ademptae
515: obicit. ille movens albentia tempora canis; 'quam felix esses, si tu quoque luminis huius; orbus' ait 'fieres, ne Bacchica sacra videres!; namque dies aderit, quam non procul auguror esse,; qua novus huc veniat, proles Semeleia, Liber,
520: quem nisi templorum fueris dignatus honore,; mille lacer spargere locis et sanguine silvas; foedabis matremque tuam matrisque sorores.; eveniet! neque enim dignabere numen honore,; meque sub his tenebris nimium vidisse quereris.'
525: talia dicentem proturbat Echione natus;; dicta fides sequitur, responsaque vatis aguntur.; Liber adest, festisque fremunt ululatibus agri:; turba ruit, mixtaeque viris matresque nurusque; vulgusque proceresque ignota ad sacra feruntur.
530: 'Quis furor, anguigenae, proles Mavortia, vestras; attonuit mentes?' Pentheus ait; 'aerane tantum; aere repulsa valent et adunco tibia cornu; et magicae fraudes, ut, quos non bellicus ensis,; non tuba terruerit, non strictis agmina telis,
535: femineae voces et mota insania vino; obscenique greges et inania tympana vincant?; vosne, senes, mirer, qui longa per aequora vecti; hac Tyron, hac profugos posuistis sede penates,; nunc sinitis sine Marte capi? vosne, acrior aetas,
540: o iuvenes, propiorque meae, quos arma tenere,; non thyrsos, galeaque tegi, non fronde decebat?; este, precor, memores, qua sitis stirpe creati,; illiusque animos, qui multos perdidit unus,; sumite serpentis! pro fontibus ille lacuque
545: interiit: at vos pro fama vincite vestra!; ille dedit leto fortes: vos pellite molles; et patrium retinete decus! si fata vetabant; stare diu Thebas, utinam tormenta virique; moenia diruerent, ferrumque ignisque sonarent!
550: essemus miseri sine crimine, sorsque querenda,; non celanda foret, lacrimaeque pudore carerent;; at nunc a puero Thebae capientur inermi,; quem neque bella iuvant nec tela nec usus equorum,; sed madidus murra crinis mollesque coronae
555: purpuraque et pictis intextum vestibus aurum,; quem quidem ego actutum (modo vos absistite) cogam; adsumptumque patrem commentaque sacra fateri.; an satis Acrisio est animi, contemnere vanum; numen et Argolicas venienti claudere portas:
560: Penthea terrebit cum totis advena Thebis?; ite citi' (famulis hoc imperat), 'ite ducemque; attrahite huc vinctum! iussis mora segnis abesto!'; hunc avus, hunc Athamas, hunc cetera turba suorum; corripiunt dictis frustraque inhibere laborant.
565: acrior admonitu est inritaturque retenta; et crescit rabies remoraminaque ipsa nocebant:; sic ego torrentem, qua nil obstabat eunti,; lenius et modico strepitu decurrere vidi;; at quacumque trabes obstructaque saxa tenebant,
570: spumeus et fervens et ab obice saevior ibat.; Ecce cruentati redeunt et, Bacchus ubi esset,; quaerenti domino Bacchum vidisse negarunt;; 'hunc' dixere 'tamen comitem famulumque sacrorum; cepimus' et tradunt manibus post terga ligatis
575: sacra dei quendam Tyrrhena gente secutum.; adspicit hunc Pentheus oculis, quos ira tremendos; fecerat, et quamquam poenae vix tempora differt,; 'o periture tuaque aliis documenta dature; morte,' ait, 'ede tuum nomen nomenque parentum
580: et patriam, morisque novi cur sacra frequentes!'; ille metu vacuus 'nomen mihi' dixit 'Acoetes,; patria Maeonia est, humili de plebe parentes.; non mihi quae duri colerent pater arva iuvenci,; lanigerosve greges, non ulla armenta reliquit;
585: pauper et ipse fuit linoque solebat et hamis; decipere et calamo salientis ducere pisces.; ars illi sua census erat; cum traderet artem,; "accipe, quas habeo, studii successor et heres,"; dixit "opes," moriensque mihi nihil ille reliquit
590: praeter aquas: unum hoc possum adpellare paternum.; mox ego, ne scopulis haererem semper in isdem,; addidici regimen dextra moderante carinae; flectere et Oleniae sidus pluviale capellae; Taygetenque Hyadasque oculis Arctonque notavi
595: ventorumque domos et portus puppibus aptos.; forte petens Delum Chiae telluris ad oras; adplicor et dextris adducor litora remis; doque levis saltus udaeque inmittor harenae:; nox ibi consumpta est; aurora rubescere primo
600: coeperat: exsurgo laticesque inferre recentis; admoneo monstroque viam, quae ducat ad undas;; ipse quid aura mihi tumulo promittat ab alto; prospicio comitesque voco repetoque carinam.; "adsumus en" inquit sociorum primus Opheltes,
605: utque putat, praedam deserto nactus in agro,; virginea puerum ducit per litora forma.; ille mero somnoque gravis titubare videtur; vixque sequi; specto cultum faciemque gradumque:; nil ibi, quod credi posset mortale, videbam.
610: et sensi et dixi sociis: "quod numen in isto; corpore sit, dubito; sed corpore numen in isto est!; quisquis es, o faveas nostrisque laboribus adsis;; his quoque des veniam!" "pro nobis mitte precari!"; Dictys ait, quo non alius conscendere summas
615: ocior antemnas prensoque rudente relabi.; hoc Libys, hoc flavus, prorae tutela, Melanthus,; hoc probat Alcimedon et, qui requiemque modumque; voce dabat remis, animorum hortator, Epopeus,; hoc omnes alii: praedae tam caeca cupido est.
620: "non tamen hanc sacro violari pondere pinum; perpetiar" dixi: "pars hic mihi maxima iuris"; inque aditu obsisto: furit audacissimus omni; de numero Lycabas, qui Tusca pulsus ab urbe; exilium dira poenam pro caede luebat;
625: is mihi, dum resto, iuvenali guttura pugno; rupit et excussum misisset in aequora, si non; haesissem, quamvis amens, in fune retentus.; inpia turba probat factum; tum denique Bacchus; (Bacchus enim fuerat), veluti clamore solutus
630: sit sopor aque mero redeant in pectora sensus,; "quid facitis? quis clamor?" ait "qua, dicite, nautae,; huc ope perveni? quo me deferre paratis?"; "pone metum" Proreus, "et quos contingere portus; ede velis!" dixit; "terra sistere petita."
635: "Naxon" ait Liber "cursus advertite vestros!; illa mihi domus est, vobis erit hospita tellus."; per mare fallaces perque omnia numina iurant; sic fore meque iubent pictae dare vela carinae.; dextera Naxos erat: dextra mihi lintea danti
640: "quid facis, o demens? quis te furor," inquit "Acoete,"; pro se quisque, "tenet? laevam pete!" maxima nutu; pars mihi significat, pars quid velit ore susurro.; obstipui "capiat" que "aliquis moderamina!" dixi; meque ministerio scelerisque artisque removi.
645: increpor a cunctis, totumque inmurmurat agmen;; e quibus Aethalion "te scilicet omnis in uno; nostra salus posita est!" ait et subit ipse meumque; explet opus Naxoque petit diversa relicta.; tum deus inludens, tamquam modo denique fraudem
650: senserit, e puppi pontum prospectat adunca; et flenti similis "non haec mihi litora, nautae,; promisistis" ait, "non haec mihi terra rogata est!; quo merui poenam facto? quae gloria vestra est,; si puerum iuvenes, si multi fallitis unum?"
655: iamdudum flebam: lacrimas manus inpia nostras; ridet et inpellit properantibus aequora remis.; per tibi nunc ipsum (nec enim praesentior illo; est deus) adiuro, tam me tibi vera referre; quam veri maiora fide: stetit aequore puppis
660: haud aliter, quam si siccam navale teneret.; illi admirantes remorum in verbere perstant; velaque deducunt geminaque ope currere temptant:; inpediunt hederae remos nexuque recurvo; serpunt et gravidis distinguunt vela corymbis.
665: ipse racemiferis frontem circumdatus uvis; pampineis agitat velatam frondibus hastam;; quem circa tigres simulacraque inania lyncum; pictarumque iacent fera corpora pantherarum.; exsiluere viri, sive hoc insania fecit
670: sive timor, primusque Medon nigrescere toto; corpore et expresso spinae curvamine flecti; incipit. huic Lycabas "in quae miracula" dixit; "verteris?" et lati rictus et panda loquenti; naris erat, squamamque cutis durata trahebat.
675: at Libys obstantis dum vult obvertere remos,; in spatium resilire manus breve vidit et illas; iam non esse manus, iam pinnas posse vocari.; alter ad intortos cupiens dare bracchia funes; bracchia non habuit truncoque repandus in undas
680: corpore desiluit: falcata novissima cauda est,; qualia dividuae sinuantur cornua lunae.; undique dant saltus multaque adspergine rorant; emerguntque iterum redeuntque sub aequora rursus; inque chori ludunt speciem lascivaque iactant
685: corpora et acceptum patulis mare naribus efflant.; de modo viginti (tot enim ratis illa ferebat); restabam solus: pavidum gelidumque trementi; corpore vixque meum firmat deus "excute" dicens; "corde metum Diamque tene!" delatus in illam
690: accessi sacris Baccheaque sacra frequento.'; 'Praebuimus longis' Pentheus 'ambagibus aures,'; inquit 'ut ira mora vires absumere posset.; praecipitem, famuli, rapite hunc cruciataque diris; corpora tormentis Stygiae demittite nocti!'
695: protinus abstractus solidis Tyrrhenus Acoetes; clauditur in tectis; et dum crudelia iussae; instrumenta necis ferrumque ignesque parantur,; sponte sua patuisse fores lapsasque lacertis; sponte sua fama est nullo solvente catenas.
700: Perstat Echionides, nec iam iubet ire, sed ipse; vadit, ubi electus facienda ad sacra Cithaeron; cantibus et clara bacchantum voce sonabat.; ut fremit acer equus, cum bellicus aere canoro; signa dedit tubicen pugnaeque adsumit amorem,
705: Penthea sic ictus longis ululatibus aether; movit, et audito clamore recanduit ira.; Monte fere medio est, cingentibus ultima silvis,; purus ab arboribus, spectabilis undique, campus:; hic oculis illum cernentem sacra profanis
710: prima videt, prima est insano concita cursu,; prima suum misso violavit Penthea thyrso; mater et 'o geminae' clamavit 'adeste sorores!; ille aper, in nostris errat qui maximus agris,; ille mihi feriendus aper.' ruit omnis in unum
715: turba furens; cunctae coeunt trepidumque sequuntur,; iam trepidum, iam verba minus violenta loquentem,; iam se damnantem, iam se peccasse fatentem.; saucius ille tamen 'fer opem, matertera' dixit; 'Autonoe! moveant animos Actaeonis umbrae!'
720: illa, quis Actaeon, nescit dextramque precanti; abstulit, Inoo lacerata est altera raptu.; non habet infelix quae matri bracchia tendat,; trunca sed ostendens dereptis vulnera membris; 'adspice, mater!' ait. visis ululavit Agaue
725: collaque iactavit movitque per aera crinem; avulsumque caput digitis conplexa cruentis; clamat: 'io comites, opus hoc victoria nostra est!'; non citius frondes autumni frigore tactas; iamque male haerentes alta rapit arbore ventus,
730: quam sunt membra viri manibus direpta nefandis.; talibus exemplis monitae nova sacra frequentant; turaque dant sanctasque colunt Ismenides aras.

LIBER QUARTUS

At non Alcithoe Minyeias orgia censet; accipienda dei, sed adhuc temeraria Bacchum; progeniem negat esse Iovis sociasque sorores; inpietatis habet. festum celebrare sacerdos; inmunesque operum famulas dominasque suorum
5: pectora pelle tegi, crinales solvere vittas,; serta coma, manibus frondentis sumere thyrsos; iusserat et saevam laesi fore numinis iram; vaticinatus erat: parent matresque nurusque; telasque calathosque infectaque pensa reponunt
10: turaque dant Bacchumque vocant Bromiumque Lyaeumque; ignigenamque satumque iterum solumque bimatrem;; additur his Nyseus indetonsusque Thyoneus; et cum Lenaeo genialis consitor uvae; Nycteliusque Eleleusque parens et Iacchus et Euhan,
15: et quae praeterea per Graias plurima gentes; nomina, Liber, habes. tibi enim inconsumpta iuventa est,; tu puer aeternus, tu formosissimus alto; conspiceris caelo; tibi, cum sine cornibus adstas,; virgineum caput est; Oriens tibi victus, adusque
20: decolor extremo qua tinguitur India Gange.; Penthea tu, venerande, bipenniferumque Lycurgum; sacrilegos mactas, Tyrrhenaque mittis in aequor; corpora, tu biiugum pictis insignia frenis; colla premis lyncum. bacchae satyrique sequuntur,
25: quique senex ferula titubantis ebrius artus; sustinet et pando non fortiter haeret asello.; quacumque ingrederis, clamor iuvenalis et una; femineae voces inpulsaque tympana palmis; concavaque aera sonant longoque foramine buxus.
30: 'Placatus mitisque' rogant Ismenides 'adsis,'; iussaque sacra colunt; solae Minyeides intus; intempestiva turbantes festa Minerva; aut ducunt lanas aut stamina pollice versant; aut haerent telae famulasque laboribus urguent.
35: e quibus una levi deducens pollice filum; 'dum cessant aliae commentaque sacra frequentant,; nos quoque, quas Pallas, melior dea, detinet' inquit,; 'utile opus manuum vario sermone levemus; perque vices aliquid, quod tempora longa videri
40: non sinat, in medium vacuas referamus ad aures!'; dicta probant primamque iubent narrare sorores.; illa, quid e multis referat (nam plurima norat),; cogitat et dubia est, de te, Babylonia, narret,; Derceti, quam versa squamis velantibus artus
45: stagna Palaestini credunt motasse figura,; an magis, ut sumptis illius filia pennis; extremos albis in turribus egerit annos,; nais an ut cantu nimiumque potentibus herbis; verterit in tacitos iuvenalia corpora pisces,
50: donec idem passa est, an, quae poma alba ferebat; ut nunc nigra ferat contactu sanguinis arbor:; hoc placet; hanc, quoniam vulgaris fabula non est,; talibus orsa modis lana sua fila sequente:; 'Pyramus et Thisbe, iuvenum pulcherrimus alter,
55: altera, quas Oriens habuit, praelata puellis,; contiguas tenuere domos, ubi dicitur altam; coctilibus muris cinxisse Semiramis urbem.; notitiam primosque gradus vicinia fecit,; tempore crevit amor; taedae quoque iure coissent,
60: sed vetuere patres: quod non potuere vetare,; ex aequo captis ardebant mentibus ambo.; conscius omnis abest; nutu signisque loquuntur,; quoque magis tegitur, tectus magis aestuat ignis.; fissus erat tenui rima, quam duxerat olim,
65: cum fieret, paries domui communis utrique.; id vitium nulli per saecula longa notatum++; quid non sentit amor?++primi vidistis amantes; et vocis fecistis iter, tutaeque per illud; murmure blanditiae minimo transire solebant.
70: saepe, ubi constiterant hinc Thisbe, Pyramus illinc,; inque vices fuerat captatus anhelitus oris,; "invide" dicebant "paries, quid amantibus obstas?; quantum erat, ut sineres toto nos corpore iungi; aut, hoc si nimium est, vel ad oscula danda pateres?
75: nec sumus ingrati: tibi nos debere fatemur,; quod datus est verbis ad amicas transitus auris."; talia diversa nequiquam sede locuti; sub noctem dixere "vale" partique dedere; oscula quisque suae non pervenientia contra.
80: postera nocturnos Aurora removerat ignes,; solque pruinosas radiis siccaverat herbas:; ad solitum coiere locum. tum murmure parvo; multa prius questi statuunt, ut nocte silenti; fallere custodes foribusque excedere temptent,
85: cumque domo exierint, urbis quoque tecta relinquant,; neve sit errandum lato spatiantibus arvo,; conveniant ad busta Nini lateantque sub umbra; arboris: arbor ibi niveis uberrima pomis,; ardua morus, erat, gelido contermina fonti.
90: pacta placent; et lux, tarde discedere visa,; praecipitatur aquis, et aquis nox exit ab isdem.; 'Callida per tenebras versato cardine Thisbe; egreditur fallitque suos adopertaque vultum; pervenit ad tumulum dictaque sub arbore sedit.
95: audacem faciebat amor. venit ecce recenti; caede leaena boum spumantis oblita rictus; depositura sitim vicini fontis in unda;; quam procul ad lunae radios Babylonia Thisbe; vidit et obscurum timido pede fugit in antrum,
100: dumque fugit, tergo velamina lapsa reliquit.; ut lea saeva sitim multa conpescuit unda,; dum redit in silvas, inventos forte sine ipsa; ore cruentato tenues laniavit amictus.; serius egressus vestigia vidit in alto
105: pulvere certa ferae totoque expalluit ore; Pyramus; ut vero vestem quoque sanguine tinctam; repperit, "una duos" inquit "nox perdet amantes,; e quibus illa fuit longa dignissima vita;; nostra nocens anima est. ego te, miseranda, peremi,
110: in loca plena metus qui iussi nocte venires; nec prior huc veni. nostrum divellite corpus; et scelerata fero consumite viscera morsu,; o quicumque sub hac habitatis rupe leones!; sed timidi est optare necem." velamina Thisbes
115: tollit et ad pactae secum fert arboris umbram,; utque dedit notae lacrimas, dedit oscula vesti,; "accipe nunc" inquit "nostri quoque sanguinis haustus!"; quoque erat accinctus, demisit in ilia ferrum,; nec mora, ferventi moriens e vulnere traxit.
120: ut iacuit resupinus humo, cruor emicat alte,; non aliter quam cum vitiato fistula plumbo; scinditur et tenui stridente foramine longas; eiaculatur aquas atque ictibus aera rumpit.; arborei fetus adspergine caedis in atram
125: vertuntur faciem, madefactaque sanguine radix; purpureo tinguit pendentia mora colore.; 'Ecce metu nondum posito, ne fallat amantem,; illa redit iuvenemque oculis animoque requirit,; quantaque vitarit narrare pericula gestit;
130: utque locum et visa cognoscit in arbore formam,; sic facit incertam pomi color: haeret, an haec sit.; dum dubitat, tremebunda videt pulsare cruentum; membra solum, retroque pedem tulit, oraque buxo; pallidiora gerens exhorruit aequoris instar,
135: quod tremit, exigua cum summum stringitur aura.; sed postquam remorata suos cognovit amores,; percutit indignos claro plangore lacertos; et laniata comas amplexaque corpus amatum; vulnera supplevit lacrimis fletumque cruori
140: miscuit et gelidis in vultibus oscula figens; "Pyrame," clamavit, "quis te mihi casus ademit?; Pyrame, responde! tua te carissima Thisbe; nominat; exaudi vultusque attolle iacentes!"; ad nomen Thisbes oculos a morte gravatos
145: Pyramus erexit visaque recondidit illa.; 'Quae postquam vestemque suam cognovit et ense; vidit ebur vacuum, "tua te manus" inquit "amorque; perdidit, infelix! est et mihi fortis in unum; hoc manus, est et amor: dabit hic in vulnera vires.
150: persequar extinctum letique miserrima dicar; causa comesque tui: quique a me morte revelli; heu sola poteras, poteris nec morte revelli.; hoc tamen amborum verbis estote rogati,; o multum miseri meus illiusque parentes,
155: ut, quos certus amor, quos hora novissima iunxit,; conponi tumulo non invideatis eodem;; at tu quae ramis arbor miserabile corpus; nunc tegis unius, mox es tectura duorum,; signa tene caedis pullosque et luctibus aptos
160: semper habe fetus, gemini monimenta cruoris."; dixit et aptato pectus mucrone sub imum; incubuit ferro, quod adhuc a caede tepebat.; vota tamen tetigere deos, tetigere parentes;; nam color in pomo est, ubi permaturuit, ater,
165: quodque rogis superest, una requiescit in urna.'; Desierat: mediumque fuit breve tempus, et orsa est; dicere Leuconoe: vocem tenuere sorores.; 'hunc quoque, siderea qui temperat omnia luce,; cepit amor Solem: Solis referemus amores.
170: primus adulterium Veneris cum Marte putatur; hic vidisse deus; videt hic deus omnia primus.; indoluit facto Iunonigenaeque marito; furta tori furtique locum monstravit, at illi; et mens et quod opus fabrilis dextra tenebat
175: excidit: extemplo graciles ex aere catenas; retiaque et laqueos, quae lumina fallere possent,; elimat. non illud opus tenuissima vincant; stamina, non summo quae pendet aranea tigno;; utque levis tactus momentaque parva sequantur,
180: efficit et lecto circumdata collocat arte.; ut venere torum coniunx et adulter in unum,; arte viri vinclisque nova ratione paratis; in mediis ambo deprensi amplexibus haerent.; Lemnius extemplo valvas patefecit eburnas
185: inmisitque deos; illi iacuere ligati; turpiter, atque aliquis de dis non tristibus optat; sic fieri turpis; superi risere, diuque; haec fuit in toto notissima fabula caelo.; 'Exigit indicii memorem Cythereia poenam
190: inque vices illum, tectos qui laesit amores,; laedit amore pari. quid nunc, Hyperione nate,; forma colorque tibi radiataque lumina prosunt?; nempe, tuis omnes qui terras ignibus uris,; ureris igne novo; quique omnia cernere debes,
195: Leucothoen spectas et virgine figis in una,; quos mundo debes, oculos. modo surgis Eoo; temperius caelo, modo serius incidis undis,; spectandique mora brumalis porrigis horas;; deficis interdum, vitiumque in lumina mentis
200: transit et obscurus mortalia pectora terres.; nec tibi quod lunae terris propioris imago; obstiterit, palles: facit hunc amor iste colorem.; diligis hanc unam, nec te Clymeneque Rhodosque; nec tenet Aeaeae genetrix pulcherrima Circes
205: quaeque tuos Clytie quamvis despecta petebat; concubitus ipsoque illo grave vulnus habebat; tempore: Leucothoe multarum oblivia fecit,; gentis odoriferae quam formosissima partu; edidit Eurynome; sed postquam filia crevit,
210: quam mater cunctas, tam matrem filia vicit.; rexit Achaemenias urbes pater Orchamus isque; septimus a prisco numeratur origine Belo.; 'Axe sub Hesperio sunt pascua Solis equorum:; ambrosiam pro gramine habent; ea fessa diurnis
215: membra ministeriis nutrit reparatque labori.; dumque ibi quadrupedes caelestia pabula carpunt; noxque vicem peragit, thalamos deus intrat amatos,; versus in Eurynomes faciem genetricis, et inter; bis sex Leucothoen famulas ad lumina cernit
220: levia versato ducentem stamina fuso.; ergo ubi ceu mater carae dedit oscula natae,; "res" ait "arcana est: famulae, discedite neve; eripite arbitrium matri secreta loquendi."; paruerant, thalamoque deus sine teste relicto
225: "ille ego sum" dixit, "qui longum metior annum,; omnia qui video, per quem videt omnia tellus,; mundi oculus: mihi, crede, places." pavet illa, metuque; et colus et fusus digitis cecidere remissis.; ipse timor decuit. nec longius ille moratus
230: in veram rediit speciem solitumque nitorem;; at virgo quamvis inopino territa visu; victa nitore dei posita vim passa querella est.; 'Invidit Clytie (neque enim moderatus in illa; Solis amor fuerat) stimulataque paelicis ira
235: vulgat adulterium diffamatamque parenti; indicat. ille ferox inmansuetusque precantem; tendentemque manus ad lumina Solis et "ille; vim tulit invitae" dicentem defodit alta; crudus humo tumulumque super gravis addit harenae.
240: dissipat hunc radiis Hyperione natus iterque; dat tibi, qua possis defossos promere vultus;; nec tu iam poteras enectum pondere terrae; tollere, nympha, caput corpusque exsangue iacebas:; nil illo fertur volucrum moderator equorum
245: post Phaethonteos vidisse dolentius ignes.; ille quidem gelidos radiorum viribus artus; si queat in vivum temptat revocare calorem;; sed quoniam tantis fatum conatibus obstat,; nectare odorato sparsit corpusque locumque
250: multaque praequestus "tanges tamen aethera" dixit.; protinus inbutum caelesti nectare corpus; delicuit terramque suo madefecit odore,; virgaque per glaebas sensim radicibus actis; turea surrexit tumulumque cacumine rupit.
255: 'At Clytien, quamvis amor excusare dolorem; indiciumque dolor poterat, non amplius auctor; lucis adit Venerisque modum sibi fecit in illa.; tabuit ex illo dementer amoribus usa;; nympharum inpatiens et sub Iove nocte dieque
260: sedit humo nuda nudis incompta capillis,; perque novem luces expers undaeque cibique; rore mero lacrimisque suis ieiunia pavit; nec se movit humo; tantum spectabat euntis; ora dei vultusque suos flectebat ad illum.
265: membra ferunt haesisse solo, partemque coloris; luridus exsangues pallor convertit in herbas;; est in parte rubor violaeque simillimus ora; flos tegit. illa suum, quamvis radice tenetur,; vertitur ad Solem mutataque servat amorem.'
270: dixerat, et factum mirabile ceperat auris;; pars fieri potuisse negant, pars omnia veros; posse deos memorant: sed non est Bacchus in illis.; Poscitur Alcithoe, postquam siluere sorores.; quae radio stantis percurrens stamina telae
275: 'vulgatos taceo' dixit 'pastoris amores; Daphnidis Idaei, quem nymphe paelicis ira; contulit in saxum: tantus dolor urit amantes;; nec loquor, ut quondam naturae iure novato; ambiguus fuerit modo vir, modo femina Sithon.
280: te quoque, nunc adamas, quondam fidissime parvo,; Celmi, Iovi largoque satos Curetas ab imbri; et Crocon in parvos versum cum Smilace flores; praetereo dulcique animos novitate tenebo.; 'Unde sit infamis, quare male fortibus undis
285: Salmacis enervet tactosque remolliat artus,; discite. causa latet, vis est notissima fontis.; Mercurio puerum diva Cythereide natum; naides Idaeis enutrivere sub antris,; cuius erat facies, in qua materque paterque
290: cognosci possent; nomen quoque traxit ab illis.; is tria cum primum fecit quinquennia, montes; deseruit patrios Idaque altrice relicta; ignotis errare locis, ignota videre; flumina gaudebat, studio minuente laborem.
295: ille etiam Lycias urbes Lyciaeque propinquos; Caras adit: videt hic stagnum lucentis ad imum; usque solum lymphae; non illic canna palustris; nec steriles ulvae nec acuta cuspide iunci;; perspicuus liquor est; stagni tamen ultima vivo
300: caespite cinguntur semperque virentibus herbis.; nympha colit, sed nec venatibus apta nec arcus; flectere quae soleat nec quae contendere cursu,; solaque naiadum celeri non nota Dianae.; saepe suas illi fama est dixisse sorores
305: "Salmaci, vel iaculum vel pictas sume pharetras; et tua cum duris venatibus otia misce!"; nec iaculum sumit nec pictas illa pharetras,; nec sua cum duris venatibus otia miscet,; sed modo fonte suo formosos perluit artus,
310: saepe Cytoriaco deducit pectine crines; et, quid se deceat, spectatas consulit undas;; nunc perlucenti circumdata corpus amictu; mollibus aut foliis aut mollibus incubat herbis,; saepe legit flores. et tum quoque forte legebat,
315: cum puerum vidit visumque optavit habere.; 'Nec tamen ante adiit, etsi properabat adire,; quam se conposuit, quam circumspexit amictus; et finxit vultum et meruit formosa videri.; tunc sic orsa loqui: "puer o dignissime credi
320: esse deus, seu tu deus es, potes esse Cupido,; sive es mortalis, qui te genuere, beati,; et frater felix, et fortunata profecto,; si qua tibi soror est, et quae dedit ubera nutrix;; sed longe cunctis longeque beatior illa,
325: si qua tibi sponsa est, si quam dignabere taeda.; haec tibi sive aliqua est, mea sit furtiva voluptas,; seu nulla est, ego sim, thalamumque ineamus eundem."; nais ab his tacuit. pueri rubor ora notavit;; nescit, enim, quid amor; sed et erubuisse decebat:
330: hic color aprica pendentibus arbore pomis; aut ebori tincto est aut sub candore rubenti,; cum frustra resonant aera auxiliaria, lunae.; poscenti nymphae sine fine sororia saltem; oscula iamque manus ad eburnea colla ferenti
335: "desinis, an fugio tecumque" ait "ista relinquo?"; Salmacis extimuit "loca" que "haec tibi libera trado,; hospes" ait simulatque gradu discedere verso,; tum quoque respiciens, fruticumque recondita silva; delituit flexuque genu submisit; at ille,
340: scilicet ut vacuis et inobservatus in herbis,; huc it et hinc illuc et in adludentibus undis; summa pedum taloque tenus vestigia tinguit;; nec mora, temperie blandarum captus aquarum; mollia de tenero velamina corpore ponit.
345: tum vero placuit, nudaeque cupidine formae; Salmacis exarsit; flagrant quoque lumina nymphae,; non aliter quam cum puro nitidissimus orbe; opposita speculi referitur imagine Phoebus;; vixque moram patitur, vix iam sua gaudia differt,
350: iam cupit amplecti, iam se male continet amens.; ille cavis velox adplauso corpore palmis; desilit in latices alternaque bracchia ducens; in liquidis translucet aquis, ut eburnea si quis; signa tegat claro vel candida lilia vitro.
355: "vicimus et meus est" exclamat nais, et omni; veste procul iacta mediis inmittitur undis,; pugnantemque tenet, luctantiaque oscula carpit,; subiectatque manus, invitaque pectora tangit,; et nunc hac iuveni, nunc circumfunditur illac;
360: denique nitentem contra elabique volentem; inplicat ut serpens, quam regia sustinet ales; sublimemque rapit: pendens caput illa pedesque; adligat et cauda spatiantes inplicat alas;; utve solent hederae longos intexere truncos,
365: utque sub aequoribus deprensum polypus hostem; continet ex omni dimissis parte flagellis.; perstat Atlantiades sperataque gaudia nymphae; denegat; illa premit commissaque corpore toto; sicut inhaerebat, "pugnes licet, inprobe," dixit,
370: "non tamen effugies. ita, di, iubeatis, et istum; nulla dies a me nec me deducat ab isto."; vota suos habuere deos; nam mixta duorum; corpora iunguntur, faciesque inducitur illis; una. velut, si quis conducat cortice ramos,
375: crescendo iungi pariterque adolescere cernit,; sic ubi conplexu coierunt membra tenaci,; nec duo sunt et forma duplex, nec femina dici; nec puer ut possit, neutrumque et utrumque videntur.; 'Ergo ubi se liquidas, quo vir descenderat, undas
380: semimarem fecisse videt mollitaque in illis; membra, manus tendens, sed iam non voce virili; Hermaphroditus ait: "nato date munera vestro,; et pater et genetrix, amborum nomen habenti:; quisquis in hos fontes vir venerit, exeat inde
385: semivir et tactis subito mollescat in undis!"; motus uterque parens nati rata verba biformis; fecit et incesto fontem medicamine tinxit.'; Finis erat dictis, et adhuc Minyeia proles; urguet opus spernitque deum festumque profanat,
390: tympana cum subito non adparentia raucis; obstrepuere sonis, et adunco tibia cornu; tinnulaque aera sonant; redolent murraeque crocique,; resque fide maior, coepere virescere telae; inque hederae faciem pendens frondescere vestis;
395: pars abit in vites, et quae modo fila fuerunt,; palmite mutantur; de stamine pampinus exit;; purpura fulgorem pictis adcommodat uvis.; iamque dies exactus erat, tempusque subibat,; quod tu nec tenebras nec possis dicere lucem,
400: sed cum luce tamen dubiae confinia noctis:; tecta repente quati pinguesque ardere videntur; lampades et rutilis conlucere ignibus aedes; falsaque saevarum simulacra ululare ferarum,; fumida iamdudum latitant per tecta sorores
405: diversaeque locis ignes ac lumina vitant,; dumque petunt tenebras, parvos membrana per artus; porrigitur tenuique includit bracchia pinna;; nec qua perdiderint veterem ratione figuram,; scire sinunt tenebrae: non illas pluma levavit,
410: sustinuere tamen se perlucentibus alis; conataeque loqui minimam et pro corpore vocem; emittunt peraguntque levi stridore querellas.; tectaque, non silvas celebrant lucemque perosae; nocte volant seroque tenent a vespere nomen.
415: Tum vero totis Bacchi memorabile Thebis; numen erat, magnasque novi matertera vires; narrat ubique dei de totque sororibus expers; una doloris erat, nisi quem fecere sorores:; adspicit hanc natis thalamoque Athamantis habentem
420: sublimes animos et alumno numine Iuno; nec tulit et secum: 'potuit de paelice natus; vertere Maeonios pelagoque inmergere nautas; et laceranda suae nati dare viscera matri; et triplices operire novis Minyeidas alis:
425: nil poterit Iuno nisi inultos flere dolores?; idque mihi satis est? haec una potentia nostra est?; ipse docet, quid agam (fas est et ab hoste doceri),; quidque furor valeat, Penthea caede satisque; ac super ostendit: cur non stimuletur eatque
430: per cognata suis exempla furoribus Ino?'; Est via declivis funesta nubila taxo:; ducit ad infernas per muta silentia sedes;; Styx nebulas exhalat iners, umbraeque recentes; descendunt illac simulacraque functa sepulcris:
435: pallor hiemsque tenent late loca senta, novique,; qua sit iter, manes, Stygiam quod ducat ad urbem,; ignorant, ubi sit nigri fera regia Ditis.; mille capax aditus et apertas undique portas; urbs habet, utque fretum de tota flumina terra,
440: sic omnes animas locus accipit ille nec ulli; exiguus populo est turbamve accedere sentit.; errant exsangues sine corpore at ossibus umbrae,; parsque forum celebrant, pars imi tecta tyranni,; pars aliquas artes, antiquae imitamina vitae.
445: Sustinet ire illuc caelesti sede relicta
447: (tantum odiis iraeque dabat) Saturnia Iuno;; quo simul intravit sacroque a corpore pressum; ingemuit limen, tria Cerberus extulit ora
450: et tres latratus semel edidit; illa sorores; Nocte vocat genitas, grave et inplacabile numen:; carceris ante fores clausas adamante sedebant; deque suis atros pectebant crinibus angues.; quam simul agnorunt inter caliginis umbras,
455: surrexere deae; sedes scelerata vocatur:; viscera praebebat Tityos lanianda novemque; iugeribus distentus erat; tibi, Tantale, nullae; deprenduntur aquae, quaeque inminet, effugit arbor;; aut petis aut urgues rediturum, Sisyphe, saxum;
460: volvitur Ixion et se sequiturque fugitque,; molirique suis letum patruelibus ausae; adsiduae repetunt, quas perdant, Belides undas.; Quos omnes acie postquam Saturnia torva; vidit et ante omnes Ixiona, rursus ab illo
465: Sisyphon adspiciens 'cur hic e fratribus' inquit; 'perpetuas patitur poenas, Athamanta superbum; regia dives habet, qui me cum coniuge semper; sprevit?' et exponit causas odiique viaeque,; quidque velit: quod vellet, erat, ne regia Cadmi
470: staret, et in facinus traherent Athamanta sorores.; imperium, promissa, preces confundit in unum; sollicitatque deas: sic haec Iunone locuta,; Tisiphone canos, ut erat, turbata capillos; movit et obstantes reiecit ab ore colubras
475: atque ita 'non longis opus est ambagibus,' inquit;; 'facta puta, quaecumque iubes; inamabile regnum; desere teque refer caeli melioris ad auras.'; laeta redit Iuno, quam caelum intrare parantem; roratis lustravit aquis Thaumantias Iris.
480: Nec mora, Tisiphone madefactam sanguine sumit; inportuna facem, fluidoque cruore rubentem; induitur pallam, tortoque incingitur angue; egrediturque domo. Luctus comitatur euntem; et Pavor et Terror trepidoque Insania vultu.
485: limine constiterat: postes tremuisse feruntur; Aeolii pallorque fores infecit acernas; solque locum fugit. monstris est territa coniunx,; territus est Athamas, tectoque exire parabant:; obstitit infelix aditumque obsedit Erinys,
490: nexaque vipereis distendens bracchia nodis; caesariem excussit: motae sonuere colubrae,; parsque iacent umeris, pars circum pectora lapsae; sibila dant saniemque vomunt linguisque coruscant.; inde duos mediis abrumpit crinibus angues
495: pestiferaque manu raptos inmisit, at illi; Inoosque sinus Athamanteosque pererrant; inspirantque graves animas; nec vulnera membris; ulla ferunt: mens est, quae diros sentiat ictus.; attulerat secum liquidi quoque monstra veneni,
500: oris Cerberei spumas et virus Echidnae; erroresque vagos caecaeque oblivia mentis; et scelus et lacrimas rabiemque et caedis amorem,; omnia trita simul, quae sanguine mixta recenti; coxerat aere cavo viridi versata cicuta;
505: dumque pavent illi, vergit furiale venenum; pectus in amborum praecordiaque intima movit.; tum face iactata per eundem saepius orbem; consequitur motis velociter ignibus ignes.; sic victrix iussique potens ad inania magni
510: regna redit Ditis sumptumque recingitur anguem.; Protinus Aeolides media furibundus in aula; clamat 'io, comites, his retia tendite silvis!; hic modo cum gemina visa est mihi prole leaena'; utque ferae sequitur vestigia coniugis amens
515: deque sinu matris ridentem et parva Learchum; bracchia tendentem rapit et bis terque per auras; more rotat fundae rigidoque infantia saxo; discutit ora ferox; tum denique concita mater,; seu dolor hoc fecit seu sparsi causa veneni,
520: exululat passisque fugit male sana capillis; teque ferens parvum nudis, Melicerta, lacertis; 'euhoe Bacche' sonat: Bacchi sub nomine Iuno; risit et 'hos usus praestet tibi' dixit 'alumnus!'; inminet aequoribus scopulus: pars ima cavatur
525: fluctibus et tectas defendit ab imbribus undas,; summa riget frontemque in apertum porrigit aequor;; occupat hunc (vires insania fecerat) Ino; seque super pontum nullo tardata timore; mittit onusque suum; percussa recanduit unda.
530: At Venus, inmeritae neptis miserata labores,; sic patruo blandita suo est 'o numen aquarum,; proxima cui caelo cessit, Neptune, potestas,; magna quidem posco, sed tu miserere meorum,; iactari quos cernis in Ionio inmenso,
535: et dis adde tuis. aliqua et mihi gratia ponto est,; si tamen in medio quondam concreta profundo; spuma fui Graiumque manet mihi nomen ab illa.'; adnuit oranti Neptunus et abstulit illis,; quod mortale fuit, maiestatemque verendam
540: inposuit nomenque simul faciemque novavit; Leucothoeque deum cum matre Palaemona dixit.; Sidoniae comites, quantum valuere secutae; signa pedum, primo videre novissima saxo;; nec dubium de morte ratae Cadmeida palmis
545: deplanxere domum scissae cum veste capillos,; utque parum iustae nimiumque in paelice saevae; invidiam fecere deae. convicia Iuno; non tulit et 'faciam vos ipsas maxima' dixit; 'saevitiae monimenta meae'; res dicta secuta est.
550: nam quae praecipue fuerat pia, 'persequar' inquit; 'in freta reginam' saltumque datura moveri; haud usquam potuit scopuloque adfixa cohaesit;; altera, dum solito temptat plangore ferire; pectora, temptatos sensit riguisse lacertos;
555: illa, manus ut forte tetenderat in maris undas;; saxea facta manus in easdem porrigit undas;; huius, ut arreptum laniabat vertice crinem,; duratos subito digitos in crine videres:; quo quaeque in gestu deprensa est, haesit in illo.
560: pars volucres factae, quae nunc quoque gurgite in illo; aequora destringunt summis Ismenides alis.; Nescit Agenorides natam parvumque nepotem; aequoris esse deos; luctu serieque malorum; victus et ostentis, quae plurima viderat, exit
565: conditor urbe sua, tamquam fortuna locorum,; non sua se premeret, longisque erroribus actus; contigit Illyricos profuga cum coniuge fines.; iamque malis annisque graves dum prima retractant; fata domus releguntque suos sermone labores,
570: 'num sacer ille mea traiectus cuspide serpens'; Cadmus ait 'fuerat, tum cum Sidone profectus; vipereos sparsi per humum, nova semina, dentes?; quem si cura deum tam certa vindicat ira,; ipse precor serpens in longam porrigar alvum.'
575: dixit, et ut serpens in longam tenditur alvum; durataeque cuti squamas increscere sentit; nigraque caeruleis variari corpora guttis; in pectusque cadit pronus, commissaque in unum; paulatim tereti tenuantur acumine crura.
580: bracchia iam restant: quae restant bracchia tendit; et lacrimis per adhuc humana fluentibus ora; 'accede, o coniunx, accede, miserrima' dixit,; 'dumque aliquid superest de me, me tange manumque; accipe, dum manus est, dum non totum occupat anguis.'
585: ille quidem vult plura loqui, sed lingua repente; in partes est fissa duas, nec verba volenti; sufficiunt, quotiensque aliquos parat edere questus,; sibilat: hanc illi vocem natura reliquit.; nuda manu feriens exclamat pectora coniunx:
590: 'Cadme, mane teque, infelix, his exue monstris!; Cadme, quid hoc? ubi pes, ubi sunt umerique manusque; et color et facies et, dum loquor, omnia? cur non; me quoque, caelestes, in eandem vertitis anguem?'; dixerat, ille suae lambebat coniugis ora
595: inque sinus caros, veluti cognosceret, ibat; et dabat amplexus adsuetaque colla petebat.; quisquis adest (aderant comites), terretur; at illa; lubrica permulcet cristati colla draconis,; et subito duo sunt iunctoque volumine serpunt,
600: donec in adpositi nemoris subiere latebras,; nunc quoque nec fugiunt hominem nec vulnere laedunt; quidque prius fuerint, placidi meminere dracones.; Sed tamen ambobus versae solacia formae; magna nepos dederat, quem debellata colebat
605: India, quem positis celebrabat Achaia templis;; solus Abantiades ab origine cretus eadem; Acrisius superest, qui moenibus arceat urbis; Argolicae contraque deum ferat arma genusque; non putet esse Iovis: neque enim Iovis esse putabat
610: Persea, quem pluvio Danae conceperat auro.; mox tamen Acrisium (tanta est praesentia veri); tam violasse deum quam non agnosse nepotem; paenitet: inpositus iam caelo est alter, at alter; viperei referens spolium memorabile monstri
615: aera carpebat tenerum stridentibus alis,; cumque super Libycas victor penderet harenas,; Gorgonei capitis guttae cecidere cruentae;; quas humus exceptas varios animavit in angues,; unde frequens illa est infestaque terra colubris.
620: Inde per inmensum ventis discordibus actus; nunc huc, nunc illuc exemplo nubis aquosae; fertur et ex alto seductas aethere longe; despectat terras totumque supervolat orbem.; ter gelidas Arctos, ter Cancri bracchia vidit,
625: saepe sub occasus, saepe est ablatus in ortus,; iamque cadente die, veritus se credere nocti,; constitit Hesperio, regnis Atlantis, in orbe; exiguamque petit requiem, dum Lucifer ignes; evocet Aurorae, currus Aurora diurnos.
630: hic hominum cunctos ingenti corpore praestans; Iapetionides Atlas fuit: ultima tellus; rege sub hoc et pontus erat, qui Solis anhelis; aequora subdit equis et fessos excipit axes.; mille greges illi totidemque armenta per herbas
635: errabant, et humum vicinia nulla premebat;; arboreae frondes auro radiante nitentes; ex auro ramos, ex auro poma tegebant.; 'hospes' ait Perseus illi, 'seu gloria tangit; te generis magni, generis mihi Iuppiter auctor;
640: sive es mirator rerum, mirabere nostras;; hospitium requiemque peto.' memor ille vetustae; sortis erat; Themis hanc dederat Parnasia sortem:; 'tempus, Atlas, veniet, tua quo spoliabitur auro; arbor, et hunc praedae titulum Iove natus habebit.'
645: id metuens solidis pomaria clauserat Atlas; moenibus et vasto dederat servanda draconi; arcebatque suis externos finibus omnes.; huic quoque 'vade procul, ne longe gloria rerum,; quam mentiris' ait, 'longe tibi Iuppiter absit!'
650: vimque minis addit manibusque expellere temptat; cunctantem et placidis miscentem fortia dictis.; viribus inferior (quis enim par esset Atlantis; viribus?) 'at, quoniam parvi tibi gratia nostra est,; accipe munus!' ait laevaque a parte Medusae
655: ipse retro versus squalentia protulit ora.; quantus erat, mons factus Atlas: nam barba comaeque; in silvas abeunt, iuga sunt umerique manusque,; quod caput ante fuit, summo est in monte cacumen,; ossa lapis fiunt; tum partes altus in omnes
660: crevit in inmensum (sic, di, statuistis) et omne; cum tot sideribus caelum requievit in illo.; Clauserat Hippotades Aetnaeo carcere ventos,; admonitorque operum caelo clarissimus alto; Lucifer ortus erat: pennis ligat ille resumptis
665: parte ab utraque pedes teloque accingitur unco; et liquidum motis talaribus aera findit.; gentibus innumeris circumque infraque relictis; Aethiopum populos Cepheaque conspicit arva.; illic inmeritam maternae pendere linguae
670: Andromedan poenas iniustus iusserat Ammon;; quam simul ad duras religatam bracchia cautes; vidit Abantiades, nisi quod levis aura capillos; moverat et tepido manabant lumina fletu,; marmoreum ratus esset opus; trahit inscius ignes
675: et stupet et visae correptus imagine formae; paene suas quatere est oblitus in aere pennas.; ut stetit, 'o' dixit 'non istis digna catenis,; sed quibus inter se cupidi iunguntur amantes,; pande requirenti nomen terraeque tuumque,
680: et cur vincla geras.' primo silet illa nec audet; adpellare virum virgo, manibusque modestos; celasset vultus, si non religata fuisset;; lumina, quod potuit, lacrimis inplevit obortis.; saepius instanti, sua ne delicta fateri
685: nolle videretur, nomen terraeque suumque,; quantaque maternae fuerit fiducia formae,; indicat, et nondum memoratis omnibus unda; insonuit, veniensque inmenso belua ponto; inminet et latum sub pectore possidet aequor.
690: conclamat virgo: genitor lugubris et una; mater adest, ambo miseri, sed iustius illa,; nec secum auxilium, sed dignos tempore fletus; plangoremque ferunt vinctoque in corpore adhaerent,; cum sic hospes ait 'lacrimarum longa manere
695: tempora vos poterunt, ad opem brevis hora ferendam est.; hanc ego si peterem Perseus Iove natus et illa,; quam clausam inplevit fecundo Iuppiter auro,; Gorgonis anguicomae Perseus superator et alis; aerias ausus iactatis ire per auras,
700: praeferrer cunctis certe gener; addere tantis; dotibus et meritum, faveant modo numina, tempto:; ut mea sit servata mea virtute, paciscor.'; accipiunt legem (quis enim dubitaret?) et orant; promittuntque super regnum dotale parentes.
705: Ecce, velut navis praefixo concita rostro; sulcat aquas iuvenum sudantibus acta lacertis,; sic fera dimotis inpulsu pectoris undis;; tantum aberat scopulis, quantum Balearica torto; funda potest plumbo medii transmittere caeli,
710: cum subito iuvenis pedibus tellure repulsa; arduus in nubes abiit: ut in aequore summo; umbra viri visa est, visam fera saevit in umbram,; utque Iovis praepes, vacuo cum vidit in arvo; praebentem Phoebo liventia terga draconem,
715: occupat aversum, neu saeva retorqueat ora,; squamigeris avidos figit cervicibus ungues,; sic celeri missus praeceps per inane volatu; terga ferae pressit dextroque frementis in armo; Inachides ferrum curvo tenus abdidit hamo.
720: vulnere laesa gravi modo se sublimis in auras; attollit, modo subdit aquis, modo more ferocis; versat apri, quem turba canum circumsona terret.; ille avidos morsus velocibus effugit alis; quaque patet, nunc terga cavis super obsita conchis,
725: nunc laterum costas, nunc qua tenuissima cauda; desinit in piscem, falcato verberat ense;; belua puniceo mixtos cum sanguine fluctus; ore vomit: maduere graves adspergine pennae.; nec bibulis ultra Perseus talaribus ausus
730: credere conspexit scopulum, qui vertice summo; stantibus exstat aquis, operitur ab aequore moto.; nixus eo rupisque tenens iuga prima sinistra; ter quater exegit repetita per ilia ferrum.; litora cum plausu clamor superasque deorum
735: inplevere domos: gaudent generumque salutant; auxiliumque domus servatoremque fatentur; Cassiope Cepheusque pater; resoluta catenis; incedit virgo, pretiumque et causa laboris.; ipse manus hausta victrices abluit unda,
740: anguiferumque caput dura ne laedat harena,; mollit humum foliis natasque sub aequore virgas; sternit et inponit Phorcynidos ora Medusae.; virga recens bibulaque etiamnum viva medulla; vim rapuit monstri tactuque induruit huius
745: percepitque novum ramis et fronde rigorem.; at pelagi nymphae factum mirabile temptant; pluribus in virgis et idem contingere gaudent; seminaque ex illis iterant iactata per undas:; nunc quoque curaliis eadem natura remansit,
750: duritiam tacto capiant ut ab aere quodque; vimen in aequore erat, fiat super aequora saxum.; Dis tribus ille focos totidem de caespite ponit,; laevum Mercurio, dextrum tibi, bellica virgo,; ara Iovis media est; mactatur vacca Minervae,
755: alipedi vitulus, taurus tibi, summe deorum.; protinus Andromedan et tanti praemia facti; indotata rapit; taedas Hymenaeus Amorque; praecutiunt; largis satiantur odoribus ignes,; sertaque dependent tectis et ubique lyraeque
760: tibiaque et cantus, animi felicia laeti; argumenta, sonant; reseratis aurea valvis; atria tota patent, pulchroque instructa paratu; Cepheni proceres ineunt convivia regis.; Postquam epulis functi generosi munere Bacchi
765: diffudere animos, cultusque genusque locorum; quaerit Lyncides moresque animumque virorum;; qui simul edocuit, 'nunc, o fortissime,' dixit
769: 'fare, precor, Perseu, quanta virtute quibusque; artibus abstuleris crinita draconibus ora!'; narrat Agenorides gelido sub Atlante iacentem; esse locum solidae tutum munimine molis;; cuius in introitu geminas habitasse sorores; Phorcidas unius partitas luminis usum;
775: id se sollerti furtim, dum traditur, astu; supposita cepisse manu perque abdita longe; deviaque et silvis horrentia saxa fragosis; Gorgoneas tetigisse domos passimque per agros; perque vias vidisse hominum simulacra ferarumque
780: in silicem ex ipsis visa conversa Medusa.; se tamen horrendae clipei, quem laeva gerebat,; aere repercusso formam adspexisse Medusae,; dumque gravis somnus colubrasque ipsamque tenebat,; eripuisse caput collo; pennisque fugacem
785: Pegason et fratrem matris de sanguine natos.; Addidit et longi non falsa pericula cursus,; quae freta, quas terras sub se vidisset ab alto; et quae iactatis tetigisset sidera pennis;; ante exspectatum tacuit tamen. excipit unus
790: ex numero procerum quaerens, cur sola sororum; gesserit alternis inmixtos crinibus angues.; hospes ait: 'quoniam scitaris digna relatu,; accipe quaesiti causam. clarissima forma; multorumque fuit spes invidiosa procorum
795: illa, nec in tota conspectior ulla capillis; pars fuit: inveni, qui se vidisse referret.; hanc pelagi rector templo vitiasse Minervae; dicitur: aversa est et castos aegide vultus; nata Iovis texit, neve hoc inpune fuisset,
800: Gorgoneum crinem turpes mutavit in hydros.; nunc quoque, ut attonitos formidine terreat hostes,; pectore in adverso, quos fecit, sustinet angues.'

LIBER QUINTUS

Dumque ea Cephenum medio Danaeius heros; agmine commemorat, fremida regalia turba; atria conplentur, nec coniugialia festa; qui canat est clamor, sed qui fera nuntiet arma;; inque repentinos convivia versa tumultus
5: adsimilare freto possis, quod saeva quietum; ventorum rabies motis exasperat undis.; primus in his Phineus, belli temerarius auctor,; fraxineam quatiens aeratae cuspidis hastam; 'en' ait, 'en adsum praereptae coniugis ultor;
10: nec mihi te pennae nec falsum versus in aurum; Iuppiter eripiet!' conanti mittere Cepheus; 'quid facis?' exclamat, 'quae te, germane, furentem; mens agit in facinus? meritisne haec gratia tantis; redditur? hac vitam servatae dote rependis?
15: quam tibi non Perseus, verum si quaeris, ademit,; sed grave Nereidum numen, sed corniger Ammon,; sed quae visceribus veniebat belua ponti; exsaturanda meis; illo tibi tempore rapta est,; quo peritura fuit, nisi si, crudelis, id ipsum
20: exigis, ut pereat, luctuque levabere nostro.; scilicet haud satis est, quod te spectante revincta est; et nullam quod opem patruus sponsusve tulisti;; insuper, a quoquam quod sit servata, dolebis; praemiaque eripies? quae si tibi magna videntur,
25: ex illis scopulis, ubi erant adfixa, petisses.; nunc sine, qui petiit, per quem haec non orba senectus,; ferre, quod et meritis et voce est pactus, eumque; non tibi, sed certae praelatum intellege morti.'; Ille nihil contra, sed et hunc et Persea vultu
30: alterno spectans petat hunc ignorat an illum:; cunctatusque brevi contortam viribus hastam,; quantas ira dabat, nequiquam in Persea misit.; ut stetit illa toro, stratis tum denique Perseus; exsiluit teloque ferox inimica remisso
35: pectora rupisset, nisi post altaria Phineus; isset: et (indignum) scelerato profuit ara.; fronte tamen Rhoeti non inrita cuspis adhaesit,; qui postquam cecidit ferrumque ex osse revulsum est; calcitrat et positas adspergit sanguine mensas.
40: tum vero indomitas ardescit vulgus in iras,; telaque coniciunt, et sunt, qui Cephea dicunt; cum genero debere mori; sed limine tecti; exierat Cepheus testatus iusque fidemque; hospitiique deos, ea se prohibente moveri.
45: bellica Pallas adest et protegit aegide fratrem; datque animos.; Erat Indus Athis, quem flumine Gange; edita Limnaee vitreis peperisse sub undis; creditur, egregius forma, quam divite cultu; augebat, bis adhuc octonis integer annis,
50: indutus chlamydem Tyriam, quam limbus obibat; aureus; ornabant aurata monilia collum; et madidos murra curvum crinale capillos;; ille quidem iaculo quamvis distantia misso; figere doctus erat, sed tendere doctior arcus.
55: tum quoque lenta manu flectentem cornua Perseus; stipite, qui media positus fumabat in ara,; perculit et fractis confudit in ossibus ora.; Hunc ubi laudatos iactantem in sanguine vultus; Assyrius vidit Lycabas, iunctissimus illi
60: et comes et veri non dissimulator amoris,; postquam exhalantem sub acerbo vulnere vitam; deploravit Athin, quos ille tetenderat arcus; arripit et 'mecum tibi sint certamina!' dixit;; 'nec longum pueri fato laetabere, quo plus
65: invidiae quam laudis habes.' haec omnia nondum; dixerat: emicuit nervo penetrabile telum; vitatumque tamen sinuosa veste pependit.; vertit in hunc harpen spectatam caede Medusae; Acrisioniades adigitque in pectus; at ille
70: iam moriens oculis sub nocte natantibus atra; circumspexit Athin seque adclinavit ad illum; et tulit ad manes iunctae solacia mortis.; Ecce Syenites, genitus Metione, Phorbas; et Libys Amphimedon, avidi committere pugman,
75: sanguine, quo late tellus madefacta tepebat,; conciderant lapsi; surgentibus obstitit ensis,; alterius costis, iugulo Phorbantis adactus.; At non Actoriden Erytum, cui lata bipennis; telum erat, hamato Perseus petit ense, sed altis
80: exstantem signis multaeque in pondere massae; ingentem manibus tollit cratera duabus; infligitque viro; rutilum vomit ille cruorem; et resupinus humum moribundo vertice pulsat.; inde Semiramio Polydegmona sanguine cretum
85: Caucasiumque Abarin Sperchionidenque Lycetum; intonsumque comas Helicen Phlegyanque Clytumque; sternit et exstructos morientum calcat acervos.; Nec Phineus ausus concurrere comminus hosti; intorquet iaculum, quod detulit error in Idan,
90: expertem frustra belli et neutra arma secutum.; ille tuens oculis inmitem Phinea torvis; 'quandoquidem in partes' ait 'abstrahor, accipe, Phineu,; quem fecisti, hostem pensaque hoc vulnere vulnus!'; iamque remissurus tractum de corpore telum
95: sanguine defectos cecidit conlapsus in artus.; Tum quoque Cephenum post regem primus Hodites; ense iacet Clymeni, Prothoenora percutit Hypseus,; Hypsea Lyncides. fuit et grandaevus in illis; Emathion, aequi cultor timidusque deorum,
100: qui, quoniam prohibent anni bellare, loquendo; pugnat et incessit scelerataque devovet arma;; huic Chromis amplexo tremulis altaria palmis; decutit ense caput, quod protinus incidit arae; atque ibi semianimi verba exsecrantia lingua
105: edidit et medios animam exspiravit in ignes.; Hinc gemini fratres Broteasque et caestibus Ammon; invicti, vinci si possent caestibus enses,; Phinea cecidere manu Cererisque sacerdos; Ampycus albenti velatus tempora vitta,
110: tu quoque, Lampetide, non hos adhibendus ad usus,; sed qui, pacis opus, citharam cum voce moveres;; iussus eras celebrare dapes festumque canendo.; quem procul adstantem plectrumque inbelle tenentem; Pedasus inridens 'Stygiis cane cetera' dixit
115: 'manibus!' et laevo mucronem tempore fixit;; concidit et digitis morientibus ille retemptat; fila lyrae, casuque ferit miserabile carmen.; nec sinit hunc inpune ferox cecidisse Lycormas; raptaque de dextro robusta repagula posti
120: ossibus inlisit mediae cervicis, at ille; procubuit terrae mactati more iuvenci.; demere temptabat laevi quoque robora postis; Cinyphius Pelates; temptanti dextera fixa est; cuspide Marmaridae Corythi lignoque cohaesit;
125: haerenti latus hausit Abas, nec corruit ille,; sed retinente manum moriens e poste pependit.; sternitur et Melaneus, Perseia castra secutus,; et Nasamoniaci Dorylas ditissimus agri,; dives agri Dorylas, quo non possederat alter
130: latius aut totidem tollebat turis acervos.; huius in obliquo missum stetit inguine ferrum:; letifer ille locus. quem postquam vulneris auctor; singultantem animam et versantem lumina vidit; Bactrius Halcyoneus, 'hoc, quod premis,' inquit 'habeto
135: de tot agris terrae!' corpusque exsangue reliquit.; torquet in hunc hastam calido de vulnere raptam; ultor Abantiades; media quae nare recepta; cervice exacta est in partesque eminet ambas;; dumque manum Fortuna iuvat, Clytiumque Claninque,
140: matre satos una, diverso vulnere fudit:; nam Clytii per utrumque gravi librata lacerto; fraxinus acta femur, iaculum Clanis ore momordit.; occidit et Celadon Mendesius, occidit Astreus; matre Palaestina dubio genitore creatus,
145: Aethionque sagax quondam ventura videre,; tunc ave deceptus falsa, regisque Thoactes; armiger et caeso genitore infamis Agyrtes.; Plus tamen exhausto superest; namque omnibus unum; opprimere est animus, coniurata undique pugnant
150: agmina pro causa meritum inpugnante fidemque;; hac pro parte socer frustra pius et nova coniunx; cum genetrice favent ululatuque atria conplent,; sed sonus armorum superat gemitusque cadentum,; pollutosque simul multo Bellona penates
155: sanguine perfundit renovataque proelia miscet.; Circueunt unum Phineus et mille secuti; Phinea: tela volant hiberna grandine plura; praeter utrumque latus praeterque et lumen et aures.; adplicat hic umeros ad magnae saxa columnae
160: tutaque terga gerens adversaque in agmina versus; sustinet instantes: instabat parte sinistra; Chaonius Molpeus, dextra Nabataeus Ethemon.; tigris ut auditis diversa valle duorum; exstimulata fame mugitibus armentorum
165: nescit, utro potius ruat, et ruere ardet utroque,; sic dubius Perseus, dextra laevane feratur,; Molpea traiecti submovit vulnere cruris; contentusque fuga est; neque enim dat tempus Ethemon,; sed furit et cupiens alto dare vulnera collo
170: non circumspectis exactum viribus ensem; fregit, in extrema percussae parte columnae:; lamina dissiluit dominique in gutture fixa est.; non tamen ad letum causas satis illa valentes; plaga dedit; trepidum Perseus et inermia frustra
175: bracchia tendentem Cyllenide confodit harpe.; Verum ubi virtutem turbae succumbere vidit,; 'auxilium' Perseus, 'quoniam sic cogitis ipsi,'; dixit 'ab hoste petam: vultus avertite vestros,; si quis amicus adest!' et Gorgonis extulit ora.
180: 'quaere alium, tua quem moveant miracula' dixit; Thescelus; utque manu iaculum fatale parabat; mittere, in hoc haesit signum de marmore gestu.; proximus huic Ampyx animi plenissima magni; pectora Lyncidae gladio petit: inque petendo
185: dextera diriguit nec citra mota nec ultra est.; at Nileus, qui se genitum septemplice Nilo; ementitus erat, clipeo quoque flumina septem; argento partim, partim caelaverat auro,; 'adspice' ait 'Perseu, nostrae primordia gentis:
190: magna feres tacitas solacia mortis ad umbras,; a tanto cecidisse viro'; pars ultima vocis; in medio suppressa sono est, adapertaque velle; ora loqui credas, nec sunt ea pervia verbis.; increpat hos 'vitio' que 'animi, non viribus' inquit
195: 'Gorgoneis torpetis' Eryx. 'incurrite mecum; et prosternite humi iuvenem magica arma moventem!'; incursurus erat: tenuit vestigia tellus,; inmotusque silex armataque mansit imago.; Hi tamen ex merito poenas subiere, sed unus
200: miles erat Persei: pro quo dum pugnat, Aconteus; Gorgone conspecta saxo concrevit oborto;; quem ratus Astyages etiamnum vivere, longo; ense ferit: sonuit tinnitibus ensis acutis.; dum stupet Astyages, naturam traxit eandem,
205: marmoreoque manet vultus mirantis in ore.; nomina longa mora est media de plebe virorum; dicere: bis centum restabant corpora pugnae,; Gorgone bis centum riguerunt corpora visa.; Paenitet iniusti tum denique Phinea belli;
210: sed quid agat? simulacra videt diversa figuris; adgnoscitque suos et nomine quemque vocatum; poscit opem credensque parum sibi proxima tangit; corpora: marmor erant; avertitur atque ita supplex; confessasque manus obliquaque bracchia tendens
215: 'vincis' ait, 'Perseu! remove tua monstra tuaeque; saxificos vultus, quaecumque est, tolle Medusae,; tolle, precor! non nos odium regnique cupido; conpulit ad bellum, pro coniuge movimus arma!; causa fuit meritis melior tua, tempore nostra:
220: non cessisse piget; nihil, o fortissime, praeter; hanc animam concede mihi, tua cetera sunto!'; talia dicenti neque eum, quem voce rogabat,; respicere audenti 'quod' ait, 'timidissime Phineu,; et possum tribuisse et magnum est munus inerti,++
225: pone metum!++tribuam: nullo violabere ferro.; quin etiam mansura dabo monimenta per aevum,; inque domo soceri semper spectabere nostri,; ut mea se sponsi soletur imagine coniunx.'; dixit et in partem Phorcynida transtulit illam,
230: ad quam se trepido Phineus obverterat ore.; tum quoque conanti sua vertere lumina cervix; deriguit, saxoque oculorum induruit umor,; sed tamen os timidum vultusque in marmore supplex; submissaeque manus faciesque obnoxia mansit.
235: Victor Abantiades patrios cum coniuge muros; intrat et inmeriti vindex ultorque parentis; adgreditur Proetum; nam fratre per arma fugato; Acrisioneas Proetus possederat arces.; sed nec ope armorum nec, quam male ceperat, arce
240: torva colubriferi superavit lumina monstri.; Te tamen, o parvae rector, Polydecta, Seriphi,; nec iuvenis virtus per tot spectata labores; nec mala mollierant, sed inexorabile durus; exerces odium, nec iniqua finis in ira est;
245: detrectas etiam laudem fictamque Medusae; arguis esse necem. 'dabimus tibi pignora veri.; parcite luminibus!' Perseus ait oraque regis; ore Medusaeo silicem sine sanguine fecit.; Hactenus aurigenae comitem Tritonia fratri
250: se dedit; inde cava circumdata nube Seriphon; deserit, a dextra Cythno Gyaroque relictis,; quaque super pontum via visa brevissima, Thebas; virgineumque Helicona petit. quo monte potita; constitit et doctas sic est adfata sorores:
255: 'fama novi fontis nostras pervenit ad aures,; dura Medusaei quem praepetis ungula rupit.; is mihi causa viae; volui mirabile factum; cernere; vidi ipsum materno sanguine nasci.'; excipit Uranie: 'quaecumque est causa videndi
260: has tibi, diva, domos, animo gratissima nostro es.; vera tamen fama est: est Pegasus huius origo; fontis' et ad latices deduxit Pallada sacros.; quae mirata diu factas pedis ictibus undas; silvarum lucos circumspicit antiquarum
265: antraque et innumeris distinctas floribus herbas; felicesque vocat pariter studioque locoque; Mnemonidas; quam sic adfata est una sororum:; 'o, nisi te virtus opera ad maiora tulisset,; in partem ventura chori Tritonia nostri,
270: vera refers meritoque probas artesque locumque,; et gratam sortem, tutae modo simus, habemus.; sed (vetitum est adeo sceleri nihil) omnia terrent; virgineas mentes, dirusque ante ora Pyreneus; vertitur, et nondum tota me mente recepi.
275: Daulida Threicio Phoceaque milite rura; ceperat ille ferox iniustaque regna tenebat;; templa petebamus Parnasia: vidit euntes; nostraque fallaci veneratus numina vultu; "Mnemonides" (cognorat enim), "consistite" dixit
280: "nec dubitate, precor, tecto grave sidus et imbrem"; (imber erat) "vitare meo; subiere minores; saepe casas superi." dictis et tempore motae; adnuimusque viro primasque intravimus aedes.; desierant imbres, victoque aquilonibus austro
285: fusca repurgato fugiebant nubila caelo:; inpetus ire fuit; claudit sua tecta Pyreneus; vimque parat, quam nos sumptis effugimus alis.; ipse secuturo similis stetit arduus arce; "qua" que "via est vobis, erit et mihi" dixit "eadem"
290: seque iacit vecors e summae culmine turris; et cadit in vultus discussisque ossibus oris; tundit humum moriens scelerato sanguine tinctam.'; Musa loquebatur: pennae sonuere per auras,; voxque salutantum ramis veniebat ab altis.
295: suspicit et linguae quaerit tam certa loquentes; unde sonent hominemque putat Iove nata locutum;; ales erat. numeroque novem sua fata querentes; institerant ramis imitantes omnia picae.; miranti sic orsa deae dea 'nuper et istae
300: auxerunt volucrum victae certamine turbam.; Pieros has genuit Pellaeis dives in arvis,; Paeonis Euippe mater fuit; illa potentem; Lucinam noviens, noviens paritura, vocavit.; intumuit numero stolidarum turba sororum
305: perque tot Haemonias et per tot Achaidas urbes; huc venit et tali committit proelia voce:; "desinite indoctum vana dulcedine vulgus; fallere; nobiscum, si qua est fiducia vobis,; Thespiades, certate, deae. nec voce, nec arte
310: vincemur totidemque sumus: vel cedite victae; fonte Medusaeo et Hyantea Aganippe,; vel nos Emathiis ad Paeonas usque nivosos; cedemus campis! dirimant certamina nymphae."; 'Turpe quidem contendere erat, sed cedere visum
315: turpius; electae iurant per flumina nymphae; factaque de vivo pressere sedilia saxo.; tunc sine sorte prior quae se certare professa est,; bella canit superum falsoque in honore gigantas; ponit et extenuat magnorum facta deorum;
320: emissumque ima de sede Typhoea terrae; caelitibus fecisse metum cunctosque dedisse; terga fugae, donec fessos Aegyptia tellus; ceperit et septem discretus in ostia Nilus.; huc quoque terrigenam venisse Typhoea narrat
325: et se mentitis superos celasse figuris;; "duxque gregis" dixit "fit Iuppiter: unde recurvis; nunc quoque formatus Libys est cum cornibus Ammon;; Delius in corvo, proles Semeleia capro,; fele soror Phoebi, nivea Saturnia vacca,
330: pisce Venus latuit, Cyllenius ibidis alis."; 'Hactenus ad citharam vocalia moverat ora:; poscimur Aonides,++sed forsitan otia non sint,; nec nostris praebere vacet tibi cantibus aures.'; 'ne dubita vestrumque mihi refer ordine carmen!'
335: Pallas ait nemorisque levi consedit in umbra;; Musa refert: 'dedimus summam certaminis uni;; surgit et inmissos hedera collecta capillos; Calliope querulas praetemptat pollice chordas; atque haec percussis subiungit carmina nervis:
340: "Prima Ceres unco glaebam dimovit aratro,; prima dedit fruges alimentaque mitia terris,; prima dedit leges; Cereris sunt omnia munus;; illa canenda mihi est. utinam modo dicere possim; carmina digna dea! certe dea carmine digna est.
345: '"Vasta giganteis ingesta est insula membris; Trinacris et magnis subiectum molibus urguet; aetherias ausum sperare Typhoea sedes.; nititur ille quidem pugnatque resurgere saepe,; dextra sed Ausonio manus est subiecta Peloro,
350: laeva, Pachyne, tibi, Lilybaeo crura premuntur,; degravat Aetna caput, sub qua resupinus harenas; eiectat flammamque ferox vomit ore Typhoeus.; saepe remoliri luctatur pondera terrae; oppidaque et magnos devolvere corpore montes:
355: inde tremit tellus, et rex pavet ipse silentum,; ne pateat latoque solum retegatur hiatu; inmissusque dies trepidantes terreat umbras.; hanc metuens cladem tenebrosa sede tyrannus; exierat curruque atrorum vectus equorum
360: ambibat Siculae cautus fundamina terrae.; postquam exploratum satis est loca nulla labare; depositoque metu, videt hunc Erycina vagantem; monte suo residens natumque amplexa volucrem; 'arma manusque meae, mea, nate, potentia' dixit,
365: 'illa, quibus superas omnes, cape tela, Cupido,; inque dei pectus celeres molire sagittas,; cui triplicis cessit fortuna novissima regni.; tu superos ipsumque Iovem, tu numina ponti; victa domas ipsumque, regit qui numina ponti:
370: Tartara quid cessant? cur non matrisque tuumque; imperium profers? agitur pars tertia mundi,; et tamen in caelo, quae iam patientia nostra est,; spernimur, ac mecum vires minuuntur Amoris.; Pallada nonne vides iaculatricemque Dianam
375: abscessisse mihi? Cereris quoque filia virgo,; si patiemur, erit; nam spes adfectat easdem.; at tu pro socio, si qua est ea gratia, regno; iunge deam patruo.' dixit Venus; ille pharetram; solvit et arbitrio matris de mille sagittis
380: unam seposuit, sed qua nec acutior ulla; nec minus incerta est nec quae magis audiat arcus,; oppositoque genu curvavit flexile cornum; inque cor hamata percussit harundine Ditem.; '"Haud procul Hennaeis lacus est a moenibus altae,
385: nomine Pergus, aquae: non illo plura Caystros; carmina cycnorum labentibus audit in undis.; silva coronat aquas cingens latus omne suisque; frondibus ut velo Phoebeos submovet ictus;; frigora dant rami, Tyrios humus umida flores:
390: perpetuum ver est. quo dum Proserpina luco; ludit et aut violas aut candida lilia carpit,; dumque puellari studio calathosque sinumque; inplet et aequales certat superare legendo,; paene simul visa est dilectaque raptaque Diti:
395: usque adeo est properatus amor. dea territa maesto; et matrem et comites, sed matrem saepius, ore; clamat, et ut summa vestem laniarat ab ora,; collecti flores tunicis cecidere remissis,; tantaque simplicitas puerilibus adfuit annis,
400: haec quoque virgineum movit iactura dolorem.; raptor agit currus et nomine quemque vocando; exhortatur equos, quorum per colla iubasque; excutit obscura tinctas ferrugine habenas,; perque lacus altos et olentia sulphure fertur
405: stagna Palicorum rupta ferventia terra; et qua Bacchiadae, bimari gens orta Corintho,; inter inaequales posuerunt moenia portus.; '"Est medium Cyanes et Pisaeae Arethusae,; quod coit angustis inclusum cornibus aequor:
410: hic fuit, a cuius stagnum quoque nomine dictum est,; inter Sicelidas Cyane celeberrima nymphas.; gurgite quae medio summa tenus exstitit alvo; adgnovitque deam 'ne' c 'longius ibitis!' inquit;; 'non potes invitae Cereris gener esse: roganda,
415: non rapienda fuit. quodsi conponere magnis; parva mihi fas est, et me dilexit Anapis;; exorata tamen, nec, ut haec, exterrita nupsi.'; dixit et in partes diversas bracchia tendens; obstitit. haud ultra tenuit Saturnius iram
420: terribilesque hortatus equos in gurgitis ima; contortum valido sceptrum regale lacerto; condidit; icta viam tellus in Tartara fecit; et pronos currus medio cratere recepit.; '"At Cyane, raptamque deam contemptaque fontis
425: iura sui maerens, inconsolabile vulnus; mente gerit tacita lacrimisque absumitur omnis; et, quarum fuerat magnum modo numen, in illas; extenuatur aquas: molliri membra videres,; ossa pati flexus, ungues posuisse rigorem;
430: primaque de tota tenuissima quaeque liquescunt,; caerulei crines digitique et crura pedesque; (nam brevis in gelidas membris exilibus undas; transitus est); post haec umeri tergusque latusque; pectoraque in tenues abeunt evanida rivos;
435: denique pro vivo vitiatas sanguine venas; lympha subit, restatque nihil, quod prendere possis.; '"Interea pavidae nequiquam filia matri; omnibus est terris, omni quaesita profundo.; illam non udis veniens Aurora capillis
440: cessantem vidit, non Hesperus; illa duabus; flammiferas pinus manibus succendit ab Aetna; perque pruinosas tulit inrequieta tenebras;; rursus ubi alma dies hebetarat sidera, natam; solis ab occasu solis quaerebat ad ortus.
445: fessa labore sitim conceperat, oraque nulli; conluerant fontes, cum tectam stramine vidit; forte casam parvasque fores pulsavit; at inde; prodit anus divamque videt lymphamque roganti; dulce dedit, tosta quod texerat ante polenta.
450: dum bibit illa datum, duri puer oris et audax; constitit ante deam risitque avidamque vocavit.; offensa est neque adhuc epota parte loquentem; cum liquido mixta perfudit diva polenta:; conbibit os maculas et, quae modo bracchia gessit,
455: crura gerit; cauda est mutatis addita membris,; inque brevem formam, ne sit vis magna nocendi,; contrahitur, parvaque minor mensura lacerta est.; mirantem flentemque et tangere monstra parantem; fugit anum latebramque petit aptumque pudori
460: nomen habet variis stellatus corpora guttis.; '"Quas dea per terras et quas erraverit undas,; dicere longa mora est; quaerenti defuit orbis;; Sicaniam repetit, dumque omnia lustrat eundo,; venit et ad Cyanen. ea ni mutata fuisset,
465: omnia narrasset; sed et os et lingua volenti; dicere non aderant, nec, quo loqueretur, habebat;; signa tamen manifesta dedit notamque parenti,; illo forte loco delapsam in gurgite sacro; Persephones zonam summis ostendit in undis.
470: quam simul agnovit, tamquam tum denique raptam; scisset, inornatos laniavit diva capillos; et repetita suis percussit pectora palmis.; nescit adhuc, ubi sit; terras tamen increpat omnes; ingratasque vocat nec frugum munere dignas,
475: Trinacriam ante alias, in qua vestigia damni; repperit. ergo illic saeva vertentia glaebas; fregit aratra manu, parilique irata colonos; ruricolasque boves leto dedit arvaque iussit; fallere depositum vitiataque semina fecit.
480: fertilitas terrae latum vulgata per orbem; falsa iacet: primis segetes moriuntur in herbis,; et modo sol nimius, nimius modo corripit imber;; sideraque ventique nocent, avidaeque volucres; semina iacta legunt; lolium tribulique fatigant
485: triticeas messes et inexpugnabile gramen.; '"Tum caput Eleis Alpheias extulit undis; rorantesque comas a fronte removit ad aures; atque ait 'o toto quaesitae virginis orbe; et frugum genetrix, inmensos siste labores
490: neve tibi fidae violenta irascere terrae.; terra nihil meruit patuitque invita rapinae,; nec sum pro patria supplex: huc hospita veni.; Pisa mihi patria est et ab Elide ducimus ortus,; Sicaniam peregrina colo, sed gratior omni
495: haec mihi terra solo est: hos nunc Arethusa penates,; hanc habeo sedem. quam tu, mitissima, serva.; mota loco cur sim tantique per aequoris undas; advehar Ortygiam, veniet narratibus hora; tempestiva meis, cum tu curaque levata
500: et vultus melioris eris. mihi pervia tellus; praebet iter, subterque imas ablata cavernas; hic caput attollo desuetaque sidera cerno.; ergo dum Stygio sub terris gurgite labor,; visa tua est oculis illic Proserpina nostris:
505: illa quidem tristis neque adhuc interrita vultu,; sed regina tamen, sed opaci maxima mundi,; sed tamen inferni pollens matrona tyranni!'; Mater ad auditas stupuit ceu saxea voces; attonitaeque diu similis fuit, utque dolore
510: pulsa gravi gravis est amentia, curribus oras; exit in aetherias: ibi toto nubila vultu; ante Iovem passis stetit invidiosa capillis; 'pro' que 'meo veni supplex tibi, Iuppiter,' inquit; 'sanguine proque tuo: si nulla est gratia matris,
515: nata patrem moveat, neu sit tibi cura, precamur,; vilior illius, quod nostro est edita partu.; en quaesita diu tandem mihi nata reperta est,; si reperire vocas amittere certius, aut si; scire, ubi sit, reperire vocas. quod rapta, feremus,
520: dummodo reddat eam! neque enim praedone marito; filia digna tua est, si iam mea filia non est.'; Iuppiter excepit 'commune est pignus onusque; nata mihi tecum; sed si modo nomina rebus; addere vera placet, non hoc iniuria factum,
525: verum amor est; neque erit nobis gener ille pudori,; tu modo, diva, velis. ut desint cetera, quantum est; esse Iovis fratrem! quid, quod nec cetera desunt; nec cedit nisi sorte mihi?++sed tanta cupido; si tibi discidii est, repetet Proserpina caelum,
530: lege tamen certa, si nullos contigit illic; ore cibos; nam sic Parcarum foedere cautum est.'; '"Dixerat, at Cereri certum est educere natam;; non ita fata sinunt, quoniam ieiunia virgo; solverat et, cultis dum simplex errat in hortis,
535: puniceum curva decerpserat arbore pomum; sumptaque pallenti septem de cortice grana; presserat ore suo, solusque ex omnibus illud; Ascalaphus vidit, quem quondam dicitur Orphne,; inter Avernales haud ignotissima nymphas,
540: ex Acheronte suo silvis peperisse sub atris;; vidit et indicio reditum crudelis ademit.; ingemuit regina Erebi testemque profanam; fecit avem sparsumque caput Phlegethontide lympha; in rostrum et plumas et grandia lumina vertit.
545: ille sibi ablatus fulvis amicitur in alis; inque caput crescit longosque reflectitur ungues; vixque movet natas per inertia bracchia pennas; foedaque fit volucris, venturi nuntia luctus,; ignavus bubo, dirum mortalibus omen.
550: '"Hic tamen indicio poenam linguaque videri; commeruisse potest; vobis, Acheloides, unde; pluma pedesque avium, cum virginis ora geratis?; an quia, cum legeret vernos Proserpina flores,; in comitum numero, doctae Sirenes, eratis?
555: quam postquam toto frustra quaesistis in orbe,; protinus, et vestram sentirent aequora curam,; posse super fluctus alarum insistere remis; optastis facilesque deos habuistis et artus; vidistis vestros subitis flavescere pennis.
560: ne tamen ille canor mulcendas natus ad aures; tantaque dos oris linguae deperderet usum,; virginei vultus et vox humana remansit.; '"At medius fratrisque sui maestaeque sororis; Iuppiter ex aequo volventem dividit annum:
565: nunc dea, regnorum numen commune duorum,; cum matre est totidem, totidem cum coniuge menses.; vertitur extemplo facies et mentis et oris;; nam modo quae poterat Diti quoque maesta videri,; laeta deae frons est, ut sol, qui tectus aquosis
570: nubibus ante fuit, victis e nubibus exit.; '"Exigit alma Ceres nata secura recepta,; quae tibi causa fugae, cur sis, Arethusa, sacer fons.; conticuere undae, quarum dea sustulit alto; fonte caput viridesque manu siccata capillos
575: fluminis Elei veteres narravit amores.; 'pars ego nympharum, quae sunt in Achaide,' dixit; 'una fui, nec me studiosius altera saltus; legit nec posuit studiosius altera casses.; sed quamvis formae numquam mihi fama petita est,
580: quamvis fortis eram, formosae nomen habebam,; nec mea me facies nimium laudata iuvabat,; quaque aliae gaudere solent, ego rustica dote; corporis erubui crimenque placere putavi.; lassa revertebar (memini) Stymphalide silva;
585: aestus erat, magnumque labor geminaverat aestum:; invenio sine vertice aquas, sine murmure euntes,; perspicuas ad humum, per quas numerabilis alte; calculus omnis erat, quas tu vix ire putares.; cana salicta dabant nutritaque populus unda
590: sponte sua natas ripis declivibus umbras.; accessi primumque pedis vestigia tinxi,; poplite deinde tenus; neque eo contenta, recingor; molliaque inpono salici velamina curvae; nudaque mergor aquis. quas dum ferioque trahoque
595: mille modis labens excussaque bracchia iacto,; nescio quod medio sensi sub gurgite murmur; territaque insisto propioris margine ripae.; "quo properas, Arethusa?" suis Alpheos ab undis,; "quo properas?" iterum rauco mihi dixerat ore.
600: sicut eram, fugio sine vestibus (altera vestes; ripa meas habuit): tanto magis instat et ardet,; et quia nuda fui, sum visa paratior illi.; sic ego currebam, sic me ferus ille premebat,; ut fugere accipitrem penna trepidante columbae,
605: ut solet accipiter trepidas urguere columbas.; usque sub Orchomenon Psophidaque Cyllenenque; Maenaliosque sinus gelidumque Erymanthon et Elin; currere sustinui, nec me velocior ille;; sed tolerare diu cursus ego viribus inpar
610: non poteram, longi patiens erat ille laboris.; per tamen et campos, per opertos arbore montes,; saxa quoque et rupes et, qua via nulla, cucurri.; sol erat a tergo: vidi praecedere longam; ante pedes umbram, nisi si timor illa videbat;
615: sed certe sonitusque pedum terrebat et ingens; crinales vittas adflabat anhelitus oris.; fessa labore fugae "fer opem, deprendimur," inquam; "armigerae, Diana, tuae, cui saepe dedisti; ferre tuos arcus inclusaque tela pharetra!"
620: mota dea est spissisque ferens e nubibus unam; me super iniecit: lustrat caligine tectam; amnis et ignarus circum cava nubila quaerit; bisque locum, quo me dea texerat, inscius ambit; et bis "io Arethusa" vocavit, "io Arethusa!"
625: quid mihi tunc animi miserae fuit? anne quod agnae est,; si qua lupos audit circum stabula alta frementes,; aut lepori, qui vepre latens hostilia cernit; ora canum nullosque audet dare corpore motus?; non tamen abscedit; neque enim vestigia cernit
630: longius ulla pedum: servat nubemque locumque.; occupat obsessos sudor mihi frigidus artus,; caeruleaeque cadunt toto de corpore guttae,; quaque pedem movi, manat lacus, eque capillis; ros cadit, et citius, quam nunc tibi facta renarro,
635: in latices mutor. sed enim cognoscit amatas; amnis aquas positoque viri, quod sumpserat, ore; vertitur in proprias, et se mihi misceat, undas.; Delia rupit humum, caecisque ego mersa cavernis; advehor Ortygiam, quae me cognomine divae
640: grata meae superas eduxit prima sub auras.'; '"Hac Arethusa tenus; geminos dea fertilis angues; curribus admovit frenisque coercuit ora; et medium caeli terraeque per aera vecta est; atque levem currum Tritonida misit in urbem
645: Triptolemo partimque rudi data semina iussit; spargere humo, partim post tempora longa recultae.; iam super Europen sublimis et Asida terram; vectus erat iuvenis: Scythicas advertitur oras.; rex ibi Lyncus erat; regis subit ille penates.
650: qua veniat, causamque viae nomenque rogatus; et patriam, 'patria est clarae mihi' dixit 'Athenae;; Triptolemus nomen; veni nec puppe per undas,; nec pede per terras: patuit mihi pervius aether.; dona fero Cereris, latos quae sparsa per agros
655: frugiferas messes alimentaque mitia reddant.'; barbarus invidit tantique ut muneris auctor; ipse sit, hospitio recipit somnoque gravatum; adgreditur ferro: conantem figere pectus; lynca Ceres fecit rursusque per aera iussit
660: Mopsopium iuvenem sacros agitare iugales."; 'Finierat doctos e nobis maxima cantus;; at nymphae vicisse deas Helicona colentes; concordi dixere sono: convicia victae; cum iacerent, "quoniam" dixi "certamine vobis
665: supplicium meruisse parum est maledictaque culpae; additis et non est patientia libera nobis,; ibimus in poenas et, qua vocat ira, sequemur."; rident Emathides spernuntque minacia verba,; conantesque loqui et magno clamore protervas
670: intentare manus pennas exire per ungues; adspexere suos, operiri bracchia plumis,; alteraque alterius rigido concrescere rostro; ora videt volucresque novas accedere silvis;; dumque volunt plangi, per bracchia mota levatae
675: aere pendebant, nemorum convicia, picae.; Nunc quoque in alitibus facundia prisca remansit; raucaque garrulitas studiumque inmane loquendi.'

LIBER SEXTUS

Praebuerat dictis Tritonia talibus aures; carminaque Aonidum iustamque probaverat iram;; tum secum: 'laudare parum est, laudemur et ipsae; numina nec sperni sine poena nostra sinamus.'; Maeoniaeque animum fatis intendit Arachnes,
5: quam sibi lanificae non cedere laudibus artis; audierat. non illa loco nec origine gentis; clara, sed arte fuit: pater huic Colophonius Idmon; Phocaico bibulas tinguebat murice lanas;; occiderat mater, sed et haec de plebe suoque
10: aequa viro fuerat; Lydas tamen illa per urbes; quaesierat studio nomen memorabile, quamvis; orta domo parva parvis habitabat Hypaepis.; huius ut adspicerent opus admirabile, saepe; deseruere sui nymphae vineta Timoli,
15: deseruere suas nymphae Pactolides undas.; nec factas solum vestes, spectare iuvabat; tum quoque, cum fierent: tantus decor adfuit arti,; sive rudem primos lanam glomerabat in orbes,; seu digitis subigebat opus repetitaque longo
20: vellera mollibat nebulas aequantia tractu,; sive levi teretem versabat pollice fusum,; seu pingebat acu; scires a Pallade doctam.; quod tamen ipsa negat tantaque offensa magistra; 'certet' ait 'mecum: nihil est, quod victa recusem!'
25: Pallas anum simulat: falsosque in tempora canos; addit et infirmos, baculo quos sustinet, artus.; tum sic orsa loqui 'non omnia grandior aetas,; quae fugiamus, habet: seris venit usus ab annis.; consilium ne sperne meum: tibi fama petatur
30: inter mortales faciendae maxima lanae;; cede deae veniamque tuis, temeraria, dictis; supplice voce roga: veniam dabit illa roganti.'; adspicit hanc torvis inceptaque fila relinquit; vixque manum retinens confessaque vultibus iram
35: talibus obscuram resecuta est Pallada dictis:; 'mentis inops longaque venis confecta senecta,; et nimium vixisse diu nocet. audiat istas,; si qua tibi nurus est, si qua est tibi filia, voces;; consilii satis est in me mihi, neve monendo
40: profecisse putes, eadem est sententia nobis.; cur non ipsa venit? cur haec certamina vitat?'; tum dea 'venit!' ait formamque removit anilem; Palladaque exhibuit: venerantur numina nymphae; Mygdonidesque nurus; sola est non territa virgo,
45: sed tamen erubuit, subitusque invita notavit; ora rubor rursusque evanuit, ut solet aer; purpureus fieri, cum primum Aurora movetur,; et breve post tempus candescere solis ab ortu.; perstat in incepto stolidaeque cupidine palmae
50: in sua fata ruit; neque enim Iove nata recusat; nec monet ulterius nec iam certamina differt.; haud mora, constituunt diversis partibus ambae; et gracili geminas intendunt stamine telas:; tela iugo vincta est, stamen secernit harundo,
55: inseritur medium radiis subtemen acutis,; quod digiti expediunt, atque inter stamina ductum; percusso paviunt insecti pectine dentes.; utraque festinant cinctaeque ad pectora vestes; bracchia docta movent, studio fallente laborem.
60: illic et Tyrium quae purpura sensit aenum; texitur et tenues parvi discriminis umbrae;; qualis ab imbre solent percussis solibus arcus; inficere ingenti longum curvamine caelum;; in quo diversi niteant cum mille colores,
65: transitus ipse tamen spectantia lumina fallit:; usque adeo, quod tangit, idem est; tamen ultima distant.; illic et lentum filis inmittitur aurum; et vetus in tela deducitur argumentum.; Cecropia Pallas scopulum Mavortis in arce
70: pingit et antiquam de terrae nomine litem.; bis sex caelestes medio Iove sedibus altis; augusta gravitate sedent; sua quemque deorum; inscribit facies: Iovis est regalis imago;; stare deum pelagi longoque ferire tridente
75: aspera saxa facit, medioque e vulnere saxi; exsiluisse fretum, quo pignore vindicet urbem;; at sibi dat clipeum, dat acutae cuspidis hastam,; dat galeam capiti, defenditur aegide pectus,; percussamque sua simulat de cuspide terram
80: edere cum bacis fetum canentis olivae;; mirarique deos: operis Victoria finis.; ut tamen exemplis intellegat aemula laudis,; quod pretium speret pro tam furialibus ausis; quattuor in partes certamina quattuor addit,
85: clara colore suo, brevibus distincta sigillis:; Threiciam Rhodopen habet angulus unus et Haemum,; nunc gelidos montes, mortalia corpora quondam,; nomina summorum sibi qui tribuere deorum;; altera Pygmaeae fatum miserabile matris
90: pars habet: hanc Iuno victam certamine iussit; esse gruem populisque suis indicere bellum;; pinxit et Antigonen, ausam contendere quondam; cum magni consorte Iovis, quam regia Iuno; in volucrem vertit, nec profuit Ilion illi
95: Laomedonve pater, sumptis quin candida pennis; ipsa sibi plaudat crepitante ciconia rostro;; qui superest solus, Cinyran habet angulus orbum;; isque gradus templi, natarum membra suarum,; amplectens saxoque iacens lacrimare videtur.
100: circuit extremas oleis pacalibus oras; (is modus est) operisque sua facit arbore finem.; Maeonis elusam designat imagine tauri; Europam: verum taurum, freta vera putares;; ipsa videbatur terras spectare relictas
105: et comites clamare suas tactumque vereri; adsilientis aquae timidasque reducere plantas.; fecit et Asterien aquila luctante teneri,; fecit olorinis Ledam recubare sub alis;; addidit, ut satyri celatus imagine pulchram
110: Iuppiter inplerit gemino Nycteida fetu,; Amphitryon fuerit, cum te, Tirynthia, cepit,; aureus ut Danaen, Asopida luserit ignis,; Mnemosynen pastor, varius Deoida serpens.; te quoque mutatum torvo, Neptune, iuvenco
115: virgine in Aeolia posuit; tu visus Enipeus; gignis Aloidas, aries Bisaltida fallis,; et te flava comas frugum mitissima mater; sensit equum, sensit volucrem crinita colubris; mater equi volucris, sensit delphina Melantho:
120: omnibus his faciemque suam faciemque locorum; reddidit. est illic agrestis imagine Phoebus,; utque modo accipitris pennas, modo terga leonis; gesserit, ut pastor Macareida luserit Issen,; Liber ut Erigonen falsa deceperit uva,
125: ut Saturnus equo geminum Chirona crearit.; ultima pars telae, tenui circumdata limbo,; nexilibus flores hederis habet intertextos.; Non illud Pallas, non illud carpere Livor; possit opus: doluit successu flava virago
130: et rupit pictas, caelestia crimina, vestes,; utque Cytoriaco radium de monte tenebat,; ter quater Idmoniae frontem percussit Arachnes.; non tulit infelix laqueoque animosa ligavit; guttura: pendentem Pallas miserata levavit
135: atque ita 'vive quidem, pende tamen, inproba' dixit,; 'lexque eadem poenae, ne sis secura futuri,; dicta tuo generi serisque nepotibus esto!'; post ea discedens sucis Hecateidos herbae; sparsit: et extemplo tristi medicamine tactae
140: defluxere comae, cum quis et naris et aures,; fitque caput minimum; toto quoque corpore parva est:; in latere exiles digiti pro cruribus haerent,; cetera venter habet, de quo tamen illa remittit; stamen et antiquas exercet aranea telas.
145: Lydia tota fremit, Phrygiaeque per oppida facti; rumor it et magnum sermonibus occupat orbem.; ante suos Niobe thalamos cognoverat illam,; tum cum Maeoniam virgo Sipylumque colebat;; nec tamen admonita est poena popularis Arachnes,
150: cedere caelitibus verbisque minoribus uti.; multa dabant animos; sed enim nec coniugis artes; nec genus amborum magnique potentia regni; sic placuere illi, quamvis ea cuncta placerent,; ut sua progenies; et felicissima matrum
155: dicta foret Niobe, si non sibi visa fuisset.; nam sata Tiresia venturi praescia Manto; per medias fuerat divino concita motu; vaticinata vias: 'Ismenides, ite frequentes; et date Latonae Latonigenisque duobus
160: cum prece tura pia lauroque innectite crinem:; ore meo Latona iubet.' paretur, et omnes; Thebaides iussis sua tempora frondibus ornant; turaque dant sanctis et verba precantia flammis.; Ecce venit comitum Niobe celeberrima turba
165: vestibus intexto Phrygiis spectabilis auro; et, quantum ira sinit, formosa; movensque decoro; cum capite inmissos umerum per utrumque capillos; constitit, utque oculos circumtulit alta superbos,; 'quis furor auditos' inquit 'praeponere visis
170: caelestes? aut cur colitur Latona per aras,; numen adhuc sine ture meum est? mihi Tantalus auctor,; cui licuit soli superorum tangere mensas;; Pleiadum soror est genetrix mea; maximus Atlas; est avus, aetherium qui fert cervicibus axem;
175: Iuppiter alter avus; socero quoque glorior illo.; me gentes metuunt Phrygiae, me regia Cadmi; sub domina est, fidibusque mei commissa mariti; moenia cum populis a meque viroque reguntur.; in quamcumque domus adverti lumina partem,
180: inmensae spectantur opes; accedit eodem; digna dea facies; huc natas adice septem; et totidem iuvenes et mox generosque nurusque!; quaerite nunc, habeat quam nostra superbia causam,; nescio quoque audete satam Titanida Coeo
185: Latonam praeferre mihi, cui maxima quondam; exiguam sedem pariturae terra negavit!; nec caelo nec humo nec aquis dea vestra recepta est:; exsul erat mundi, donec miserata vagantem; "hospita tu terris erras, ego" dixit "in undis"
190: instabilemque locum Delos dedit. illa duorum; facta parens: uteri pars haec est septima nostri.; sum felix (quis enim neget hoc?) felixque manebo; (hoc quoque quis dubitet?): tutam me copia fecit.; maior sum quam cui possit Fortuna nocere,
195: multaque ut eripiat, multo mihi plura relinquet.; excessere metum mea iam bona. fingite demi; huic aliquid populo natorum posse meorum:; non tamen ad numerum redigar spoliata duorum,; Latonae turbam, qua quantum distat ab orba?
200: ite-satis pro re sacri-laurumque capillis; ponite!' deponunt et sacra infecta relinquunt,; quodque licet, tacito venerantur murmure numen.; Indignata dea est summoque in vertice Cynthi; talibus est dictis gemina cum prole locuta:
205: 'en ego vestra parens, vobis animosa creatis,; et nisi Iunoni nulli cessura dearum,; an dea sim, dubitor perque omnia saecula cultis; arceor, o nati, nisi vos succurritis, aris.; nec dolor hic solus; diro convicia facto
210: Tantalis adiecit vosque est postponere natis; ausa suis et me, quod in ipsam reccidat, orbam; dixit et exhibuit linguam scelerata paternam.'; adiectura preces erat his Latona relatis:; 'desine!' Phoebus ait, 'poenae mora longa querella est!'
215: dixit idem Phoebe, celerique per aera lapsu; contigerant tecti Cadmeida nubibus arcem.; Planus erat lateque patens prope moenia campus,; adsiduis pulsatus equis, ubi turba rotarum; duraque mollierat subiectas ungula glaebas.
220: pars ibi de septem genitis Amphione fortes; conscendunt in equos Tyrioque rubentia suco; terga premunt auroque graves moderantur habenas.; e quibus Ismenus, qui matri sarcina quondam; prima suae fuerat, dum certum flectit in orbem
225: quadripedis cursus spumantiaque ora coercet,; 'ei mihi!' conclamat medioque in pectore fixa; tela gerit frenisque manu moriente remissis; in latus a dextro paulatim defluit armo.; proximus audito sonitu per inane pharetrae
230: frena dabat Sipylus, veluti cum praescius imbris; nube fugit visa pendentiaque undique rector; carbasa deducit, ne qua levis effluat aura:; frena tamen dantem non evitabile telum; consequitur, summaque tremens cervice sagitta
235: haesit, et exstabat nudum de gutture ferrum;; ille, ut erat, pronus per crura admissa iubasque; volvitur et calido tellurem sanguine foedat.; Phaedimus infelix et aviti nominis heres; Tantalus, ut solito finem inposuere labori,
240: transierant ad opus nitidae iuvenale palaestrae;; et iam contulerant arto luctantia nexu; pectora pectoribus, cum tento concita nervo,; sicut erant iuncti, traiecit utrumque sagitta.; ingemuere simul, simul incurvata dolore
245: membra solo posuere, simul suprema iacentes; lumina versarunt, animam simul exhalarunt.; adspicit Alphenor laniataque pectora plangens; advolat, ut gelidos conplexibus adlevet artus,; inque pio cadit officio; nam Delius illi
250: intima fatifero rupit praecordia ferro.; quod simul eductum est, pars et pulmonis in hamis; eruta cumque anima cruor est effusus in auras.; at non intonsum simplex Damasicthona vulnus; adficit: ictus erat, qua crus esse incipit et qua
255: mollia nervosus facit internodia poples.; dumque manu temptat trahere exitiabile telum,; altera per iugulum pennis tenus acta sagitta est.; expulit hanc sanguis seque eiaculatus in altum; emicat et longe terebrata prosilit aura.
260: ultimus Ilioneus non profectura precando; bracchia sustulerat 'di' que 'o communiter omnes,'; dixerat ignarus non omnes esse rogandos; 'parcite!' motus erat, cum iam revocabile telum; non fuit, arcitenens; minimo tamen occidit ille
265: vulnere, non alte percusso corde sagitta.; Fama mali populique dolor lacrimaeque suorum; tam subitae matrem certam fecere ruinae,; mirantem potuisse irascentemque, quod ausi; hoc essent superi, quod tantum iuris haberent;
270: nam pater Amphion ferro per pectus adacto; finierat moriens pariter cum luce dolorem.; heu! quantum haec Niobe Niobe distabat ab illa,; quae modo Latois populum submoverat aris; et mediam tulerat gressus resupina per urbem
275: invidiosa suis; at nunc miseranda vel hosti!; corporibus gelidis incumbit et ordine nullo; oscula dispensat natos suprema per omnes;; a quibus ad caelum liventia bracchia tollens; 'pascere, crudelis, nostro, Latona, dolore,
280: pascere' ait 'satiaque meo tua pectora luctu!; [corque ferum satia!' dixit. 'per funera septem]; efferor: exsulta victrixque inimica triumpha!; cur autem victrix? miserae mihi plura supersunt,; quam tibi felici; post tot quoque funera vinco!'
285: Dixerat, et sonuit contento nervus ab arcu;; qui praeter Nioben unam conterruit omnes:; illa malo est audax. stabant cum vestibus atris; ante toros fratrum demisso crine sorores;; e quibus una trahens haerentia viscere tela
290: inposito fratri moribunda relanguit ore;; altera solari miseram conata parentem; conticuit subito duplicataque vulnere caeco est.; [oraque compressit, nisi postquam spiritus ibat]; haec frustra fugiens collabitur, illa sorori
295: inmoritur; latet haec, illam trepidare videres.; sexque datis leto diversaque vulnera passis; ultima restabat; quam toto corpore mater,; tota veste tegens 'unam minimamque relinque!; de multis minimam posco' clamavit 'et unam.'
300: dumque rogat, pro qua rogat, occidit: orba resedit; exanimes inter natos natasque virumque; deriguitque malis; nullos movet aura capillos,; in vultu color est sine sanguine, lumina maestis; stant inmota genis, nihil est in imagine vivum.
305: ipsa quoque interius cum duro lingua palato; congelat, et venae desistunt posse moveri;; nec flecti cervix nec bracchia reddere motus; nec pes ire potest; intra quoque viscera saxum est.; flet tamen et validi circumdata turbine venti
310: in patriam rapta est: ibi fixa cacumine montis; liquitur, et lacrimas etiam nunc marmora manant.; Tum vero cuncti manifestam numinis iram; femina virque timent cultuque inpensius omnes; magna gemelliparae venerantur numina divae;
315: utque fit, a facto propiore priora renarrant.; e quibus unus ait: 'Lyciae quoque fertilis agris; non inpune deam veteres sprevere coloni.; res obscura quidem est ignobilitate virorum,; mira tamen: vidi praesens stagnumque locumque
320: prodigio notum. nam me iam grandior aevo; inpatiensque viae genitor deducere lectos; iusserat inde boves gentisque illius eunti; ipse ducem dederat, cum quo dum pascua lustro,; ecce lacu medio sacrorum nigra favilla
325: ara vetus stabat tremulis circumdata cannis.; restitit et pavido "faveas mihi!" murmure dixit; dux meus, et simili "faveas!" ego murmure dixi.; Naiadum Faunine foret tamen ara rogabam; indigenaene, dei, cum talia rettulit hospes:
330: "non hac, o iuvenis, montanum numen in ara est;; illa suam vocat hanc, cui quondam regia coniunx; orbem interdixit, quam vix erratica Delos; orantem accepit tum, cum levis insula nabat;; illic incumbens cum Palladis arbore palmae
335: edidit invita geminos Latona noverca.; hinc quoque Iunonem fugisse puerpera fertur; inque suo portasse sinu, duo numina, natos.; iamque Chimaeriferae, cum sol gravis ureret arva,; finibus in Lyciae longo dea fessa labore
340: sidereo siccata sitim collegit ab aestu,; uberaque ebiberant avidi lactantia nati.; forte lacum mediocris aquae prospexit in imis; vallibus; agrestes illic fruticosa legebant; vimina cum iuncis gratamque paludibus ulvam;
345: accessit positoque genu Titania terram; pressit, ut hauriret gelidos potura liquores.; rustica turba vetat; dea sic adfata vetantis:; 'quid prohibetis aquis? usus communis aquarum est.; nec solem proprium natura nec aera fecit
350: nec tenues undas: ad publica munera veni;; quae tamen ut detis, supplex peto. non ego nostros; abluere hic artus lassataque membra parabam,; sed relevare sitim. caret os umore loquentis,; et fauces arent, vixque est via vocis in illis.
355: haustus aquae mihi nectar erit, vitamque fatebor; accepisse simul: vitam dederitis in unda.; hi quoque vos moveant, qui nostro bracchia tendunt; parva sinu,' et casu tendebant bracchia nati.; quem non blanda deae potuissent verba movere?
360: hi tamen orantem perstant prohibere minasque,; ni procul abscedat, conviciaque insuper addunt.; nec satis est, ipsos etiam pedibusque manuque; turbavere lacus imoque e gurgite mollem; huc illuc limum saltu movere maligno.
365: distulit ira sitim; neque enim iam filia Coei; supplicat indignis nec dicere sustinet ultra; verba minora dea tollensque ad sidera palmas; 'aeternum stagno' dixit 'vivatis in isto!'; eveniunt optata deae: iuvat esse sub undis
370: et modo tota cava submergere membra palude,; nunc proferre caput, summo modo gurgite nare,; saepe super ripam stagni consistere, saepe; in gelidos resilire lacus, sed nunc quoque turpes; litibus exercent linguas pulsoque pudore,
375: quamvis sint sub aqua, sub aqua maledicere temptant.; vox quoque iam rauca est, inflataque colla tumescunt,; ipsaque dilatant patulos convicia rictus;; terga caput tangunt, colla intercepta videntur,; spina viret, venter, pars maxima corporis, albet,
380: limosoque novae saliunt in gurgite ranae."'; Sic ubi nescio quis Lycia de gente virorum; rettulit exitium, satyri reminiscitur alter,; quem Tritoniaca Latous harundine victum; adfecit poena. 'quid me mihi detrahis?' inquit;
385: 'a! piget, a! non est' clamabat 'tibia tanti.'; clamanti cutis est summos direpta per artus,; nec quicquam nisi vulnus erat; cruor undique manat,; detectique patent nervi, trepidaeque sine ulla; pelle micant venae; salientia viscera possis
390: et perlucentes numerare in pectore fibras.; illum ruricolae, silvarum numina, fauni; et satyri fratres et tunc quoque carus Olympus; et nymphae flerunt, et quisquis montibus illis; lanigerosque greges armentaque bucera pavit.
395: fertilis inmaduit madefactaque terra caducas; concepit lacrimas ac venis perbibit imis;; quas ubi fecit aquam, vacuas emisit in auras.; inde petens rapidus ripis declivibus aequor; Marsya nomen habet, Phrygiae liquidissimus amnis.
400: Talibus extemplo redit ad praesentia dictis; vulgus et exstinctum cum stirpe Amphiona luget;; mater in invidia est: hanc tunc quoque dicitur unus; flesse Pelops umeroque, suas a pectore postquam; deduxit vestes, ebur ostendisse sinistro.
405: concolor hic umerus nascendi tempore dextro; corporeusque fuit; manibus mox caesa paternis; membra ferunt iunxisse deos, aliisque repertis,; qui locus est iuguli medius summique lacerti,; defuit: inpositum est non conparentis in usum
410: partis ebur, factoque Pelops fuit integer illo.; Finitimi proceres coeunt, urbesque propinquae; oravere suos ire ad solacia reges,; Argosque et Sparte Pelopeiadesque Mycenae; et nondum torvae Calydon invisa Dianae
415: Orchomenosque ferax et nobilis aere Corinthus; Messeneque ferox Patraeque humilesque Cleonae; et Nelea Pylos neque adhuc Pittheia Troezen,; quaeque urbes aliae bimari clauduntur ab Isthmo; exteriusque sitae bimari spectantur ab Isthmo;
420: credere quis posset? solae cessastis Athenae.; obstitit officio bellum, subvectaque ponto; barbara Mopsopios terrebant agmina muros.; Threicius Tereus haec auxiliaribus armis; fuderat et clarum vincendo nomen habebat;
425: quem sibi Pandion opibusque virisque potentem; et genus a magno ducentem forte Gradivo; conubio Procnes iunxit; non pronuba Iuno,; non Hymenaeus adest, non illi Gratia lecto:; Eumenides tenuere faces de funere raptas,
430: Eumenides stravere torum, tectoque profanus; incubuit bubo thalamique in culmine sedit.; hac ave coniuncti Procne Tereusque, parentes; hac ave sunt facti; gratata est scilicet illis; Thracia, disque ipsi grates egere; diemque,
435: quaque data est claro Pandione nata tyranno; quaque erat ortus Itys, festum iussere vocari:; usque adeo latet utilitas.; Iam tempora Titan; quinque per autumnos repetiti duxerat anni,; cum blandita viro Procne 'si gratia' dixit
440: 'ulla mea est, vel me visendae mitte sorori,; vel soror huc veniat: redituram tempore parvo; promittes socero; magni mihi muneris instar; germanam vidisse dabis.' iubet ille carinas; in freta deduci veloque et remige portus
445: Cecropios intrat Piraeaque litora tangit.; ut primum soceri data copia, dextera dextrae; iungitur, et fausto committitur omine sermo.; coeperat, adventus causam, mandata referre; coniugis et celeres missae spondere recursus:
450: ecce venit magno dives Philomela paratu,; divitior forma; quales audire solemus; naidas et dryadas mediis incedere silvis,; si modo des illis cultus similesque paratus.; non secus exarsit conspecta virgine Tereus,
455: quam si quis canis ignem supponat aristis; aut frondem positasque cremet faenilibus herbas.; digna quidem facies; sed et hunc innata libido; exstimulat, pronumque genus regionibus illis; in Venerem est: flagrat vitio gentisque suoque.
460: impetus est illi comitum corrumpere curam; nutricisque fidem nec non ingentibus ipsam; sollicitare datis totumque inpendere regnum; aut rapere et saevo raptam defendere bello;; et nihil est, quod non effreno captus amore
465: ausit, nec capiunt inclusas pectora flammas.; iamque moras male fert cupidoque revertitur ore; ad mandata Procnes et agit sua vota sub illa.; facundum faciebat amor, quotiensque rogabat; ulterius iusto, Procnen ita velle ferebat.
470: addidit et lacrimas, tamquam mandasset et illas.; pro superi, quantum mortalia pectora caecae; noctis habent! ipso sceleris molimine Tereus; creditur esse pius laudemque a crimine sumit.; quid, quod idem Philomela cupit, patriosque lacertis
475: blanda tenens umeros, ut eat visura sororem,; perque suam contraque suam petit ipsa salutem.; spectat eam Tereus praecontrectatque videndo; osculaque et collo circumdata bracchia cernens; omnia pro stimulis facibusque ciboque furoris
480: accipit, et quotiens amplectitur illa parentem,; esse parens vellet: neque enim minus inpius esset.; vincitur ambarum genitor prece: gaudet agitque; illa patri grates et successisse duabus; id putat infelix, quod erit lugubre duabus.
485: Iam labor exiguus Phoebo restabat, equique; pulsabant pedibus spatium declivis Olympi:; regales epulae mensis et Bacchus in auro; ponitur; hinc placido dant turgida corpora somno.; at rex Odrysius, quamvis secessit, in illa
490: aestuat et repetens faciem motusque manusque; qualia vult fingit quae nondum vidit et ignes; ipse suos nutrit cura removente soporem.; lux erat, et generi dextram conplexus euntis; Pandion comitem lacrimis commendat obortis:
495: 'hanc ego, care gener, quoniam pia causa coegit,; et voluere ambae (voluisti tu quoque, Tereu); do tibi perque fidem cognataque pectora supplex,; per superos oro, patrio ut tuearis amore; et mihi sollicitae lenimen dulce senectae
500: quam primum (omnis erit nobis mora longa) remittas;; tu quoque quam primum (satis est procul esse sororem),; si pietas ulla est, ad me, Philomela, redito!'; mandabat pariterque suae dabat oscula natae,; et lacrimae mites inter mandata cadebant;
505: utque fide pignus dextras utriusque poposcit; inter seque datas iunxit natamque nepotemque; absentes pro se memori rogat ore salutent;; supremumque vale pleno singultibus ore; vix dixit timuitque suae praesagia mentis.
510: Ut semel inposita est pictae Philomela carinae,; admotumque fretum remis tellusque repulsa est,; 'vicimus!' exclamat, 'mecum mea vota feruntur!'; exsultatque et vix animo sua gaudia differt; barbarus et nusquam lumen detorquet ab illa,
515: non aliter quam cum pedibus praedator obuncis; deposuit nido leporem Iovis ales in alto;; nulla fuga est capto, spectat sua praemia raptor.; Iamque iter effectum, iamque in sua litora fessis; puppibus exierant, cum rex Pandione natam
520: in stabula alta trahit, silvis obscura vetustis,; atque ibi pallentem trepidamque et cuncta timentem; et iam cum lacrimis, ubi sit germana, rogantem; includit fassusque nefas et virginem et unam; vi superat frustra clamato saepe parente,
525: saepe sorore sua, magnis super omnia divis.; illa tremit velut agna pavens, quae saucia cani; ore excussa lupi nondum sibi tuta videtur,; utque columba suo madefactis sanguine plumis; horret adhuc avidosque timet, quibus haeserat, ungues.
530: mox ubi mens rediit, passos laniata capillos,; lugenti similis caesis plangore lacertis; intendens palmas 'o diris barbare factis,; o crudelis' ait, 'nec te mandata parentis; cum lacrimis movere piis nec cura sororis
535: nec mea virginitas nec coniugialia iura?; omnia turbasti; paelex ego facta sororis,; tu geminus coniunx, hostis mihi debita Procne!; quin animam hanc, ne quod facinus tibi, perfide, restet,; eripis? atque utinam fecisses ante nefandos
540: concubitus: vacuas habuissem criminis umbras.; si tamen haec superi cernunt, si numina divum; sunt aliquid, si non perierunt omnia mecum,; quandocumque mihi poenas dabis! ipsa pudore; proiecto tua facta loquar: si copia detur,
545: in populos veniam; si silvis clausa tenebor,; inplebo silvas et conscia saxa movebo;; audiet haec aether et si deus ullus in illo est!'; Talibus ira feri postquam commota tyranni; nec minor hac metus est, causa stimulatus utraque,
550: quo fuit accinctus, vagina liberat ensem; arreptamque coma fixis post terga lacertis; vincla pati cogit; iugulum Philomela parabat; spemque suae mortis viso conceperat ense:; ille indignantem et nomen patris usque vocantem
555: luctantemque loqui conprensam forcipe linguam; abstulit ense fero. radix micat ultima linguae,; ipsa iacet terraeque tremens inmurmurat atrae,; utque salire solet mutilatae cauda colubrae,; palpitat et moriens dominae vestigia quaerit.
560: hoc quoque post facinus (vix ausim credere) fertur; saepe sua lacerum repetisse libidine corpus.; Sustinet ad Procnen post talia facta reverti;; coniuge quae viso germanam quaerit, at ille; dat gemitus fictos commentaque funera narrat,
565: et lacrimae fecere fidem. velamina Procne; deripit ex umeris auro fulgentia lato; induiturque atras vestes et inane sepulcrum; constituit falsisque piacula manibus infert; et luget non sic lugendae fata sororis.
570: Signa deus bis sex acto lustraverat anno;; quid faciat Philomela? fugam custodia claudit,; structa rigent solido stabulorum moenia saxo,; os mutum facti caret indice. grande doloris; ingenium est, miserisque venit sollertia rebus:
575: stamina barbarica suspendit callida tela; purpureasque notas filis intexuit albis,; indicium sceleris; perfectaque tradidit uni,; utque ferat dominae, gestu rogat; illa rogata; pertulit ad Procnen nec scit, quid tradat in illis.
580: evolvit vestes saevi matrona tyranni; germanaeque suae fatum miserabile legit; et (mirum potuisse) silet: dolor ora repressit,; verbaque quaerenti satis indignantia linguae; defuerunt, nec flere vacat, sed fasque nefasque
585: confusura ruit poenaeque in imagine tota est.; Tempus t, quo sacra solent trieterica Bacchi; Sithoniae celebrare nurus: (nox conscia sacris,; nocte sonat Rhodope tinnitibus aeris acuti); nocte sua est egressa domo regina deique
590: ritibus instruitur furialiaque accipit arma;; vite caput tegitur, lateri cervina sinistro; vellera dependent, umero levis incubat hasta.; concita per silvas turba comitante suarum; terribilis Procne furiisque agitata doloris,
595: Bacche, tuas simulat: venit ad stabula avia tandem; exululatque euhoeque sonat portasque refringit; germanamque rapit raptaeque insignia Bacchi; induit et vultus hederarum frondibus abdit; attonitamque trahens intra sua moenia ducit.
600: Ut sensit tetigisse domum Philomela nefandam,; horruit infelix totoque expalluit ore;; nacta locum Procne sacrorum pignora demit; oraque develat miserae pudibunda sororis; amplexumque petit; sed non attollere contra
605: sustinet haec oculos paelex sibi visa sororis; deiectoque in humum vultu iurare volenti; testarique deos, per vim sibi dedecus illud; inlatum, pro voce manus fuit. ardet et iram; non capit ipsa suam Procne fletumque sororis
610: corripiens 'non est lacrimis hoc' inquit 'agendum,; sed ferro, sed si quid habes, quod vincere ferrum; possit. in omne nefas ego me, germana, paravi:; aut ego, cum facibus regalia tecta cremabo,; artificem mediis inmittam Terea flammis,
615: aut linguam atque oculos et quae tibi membra pudorem; abstulerunt ferro rapiam, aut per vulnera mille; sontem animam expellam! magnum quodcumque paravi;; quid sit, adhuc dubito.'; Peragit dum talia Procne,; ad matrem veniebat Itys; quid possit, ab illo
620: admonita est oculisque tuens inmitibus 'a! quam; es similis patri!' dixit nec plura locuta; triste parat facinus tacitaque exaestuat ira.; ut tamen accessit natus matrique salutem; attulit et parvis adduxit colla lacertis
625: mixtaque blanditiis puerilibus oscula iunxit,; mota quidem est genetrix, infractaque constitit ira; invitique oculi lacrimis maduere coactis;; sed simul ex nimia mentem pietate labare; sensit, ab hoc iterum est ad vultus versa sororis
630: inque vicem spectans ambos 'cur admovet' inquit; 'alter blanditias, rapta silet altera lingua?; quam vocat hic matrem, cur non vocat illa sororem?; cui sis nupta, vide, Pandione nata, marito!; degeneras! scelus est pietas in coniuge Tereo.'
635: nec mora, traxit Ityn, veluti Gangetica cervae; lactentem fetum per silvas tigris opacas,; utque domus altae partem tenuere remotam,; tendentemque manus et iam sua fata videntem; et 'mater! mater!' clamantem et colla petentem
640: ense ferit Procne, lateri qua pectus adhaeret,; nec vultum vertit. satis illi ad fata vel unum; vulnus erat: iugulum ferro Philomela resolvit,; vivaque adhuc animaeque aliquid retinentia membra; dilaniant. pars inde cavis exsultat aenis,
645: pars veribus stridunt; manant penetralia tabo.; His adhibet coniunx ignarum Terea mensis; et patrii moris sacrum mentita, quod uni; fas sit adire viro, comites famulosque removit.; ipse sedens solio Tereus sublimis avito
650: vescitur inque suam sua viscera congerit alvum,; tantaque nox animi est, 'Ityn huc accersite!' dixit.; dissimulare nequit crudelia gaudia Procne; iamque suae cupiens exsistere nuntia cladis; 'intus habes, quem poscis' ait: circumspicit ille
655: atque, ubi sit, quaerit; quaerenti iterumque vocanti,; sicut erat sparsis furiali caede capillis,; prosiluit Ityosque caput Philomela cruentum; misit in ora patris nec tempore maluit ullo; posse loqui et meritis testari gaudia dictis.
660: Thracius ingenti mensas clamore repellit; vipereasque ciet Stygia de valle sorores; et modo, si posset, reserato pectore diras; egerere inde dapes semesaque viscera gestit,; flet modo seque vocat bustum miserabile nati,
665: nunc sequitur nudo genitas Pandione ferro.; corpora Cecropidum pennis pendere putares:; pendebant pennis. quarum petit altera silvas,; altera tecta subit, neque adhuc de pectore caedis; excessere notae, signataque sanguine pluma est.
670: ille dolore suo poenaeque cupidine velox; vertitur in volucrem, cui stant in vertice cristae.; prominet inmodicum pro longa cuspide rostrum;; nomen epops volucri, facies armata videtur.; Hic dolor ante diem longaeque extrema senectae
675: tempora Tartareas Pandiona misit ad umbras.; sceptra loci rerumque capit moderamen Erectheus,; iustitia dubium validisne potentior armis.; quattuor ille quidem iuvenes totidemque crearat; femineae sortis, sed erat par forma duarum.
680: e quibus Aeolides Cephalus te coniuge felix,; Procri, fuit; Boreae Tereus Thracesque nocebant,; dilectaque diu caruit deus Orithyia,; dum rogat et precibus mavult quam viribus uti;; ast ubi blanditiis agitur nihil, horridus ira,
685: quae solita est illi nimiumque domestica vento,; 'et merito!' dixit; 'quid enim mea tela reliqui,; saevitiam et vires iramque animosque minaces,; admovique preces, quarum me dedecet usus?; apta mihi vis est: vi tristia nubila pello,
690: vi freta concutio nodosaque robora verto; induroque nives et terras grandine pulso;; idem ego, cum fratres caelo sum nactus aperto; (nam mihi campus is est), tanto molimine luctor,; ut medius nostris concursibus insonet aether
695: exsiliantque cavis elisi nubibus ignes;; idem ego, cum subii convexa foramina terrae; supposuique ferox imis mea terga cavernis,; sollicito manes totumque tremoribus orbem.; hac ope debueram thalamos petiisse, socerque
700: non orandus erat mihi sed faciendus Erectheus.'; haec Boreas aut his non inferiora locutus; excussit pennas, quarum iactatibus omnis; adflata est tellus latumque perhorruit aequor,; pulvereamque trahens per summa cacumina pallam
705: verrit humum pavidamque metu caligine tectus; Orithyian amans fulvis amplectitur alis.; dum volat, arserunt agitati fortius ignes,; nec prius aerii cursus suppressit habenas,; quam Ciconum tenuit populos et moenia raptor.
710: illic et gelidi coniunx Actaea tyranni; et genetrix facta est, partus enixa gemellos,; cetera qui matris, pennas genitoris haberent.; non tamen has una memorant cum corpore natas,; barbaque dum rutilis aberat subnixa capillis,
715: inplumes Calaisque puer Zetesque fuerunt;; mox pariter pennae ritu coepere volucrum; cingere utrumque latus, pariter flavescere malae.; ergo ubi concessit tempus puerile iuventae,; vellera cum Minyis nitido radiantia villo
720: per mare non notum prima petiere carina.

LIBER SEPTIMUS

Iamque fretum Minyae Pagasaea puppe secabant,; perpetuaque trahens inopem sub nocte senectam; Phineus visus erat, iuvenesque Aquilone creati; virgineas volucres miseri senis ore fugarant,; multaque perpessi claro sub Iasone tandem
5: contigerant rapidas limosi Phasidos undas.; dumque adeunt regem Phrixeaque vellera poscunt; lexque datur Minyis magnorum horrenda laborum,; concipit interea validos Aeetias ignes; et luctata diu, postquam ratione furorem
10: vincere non poterat, 'frustra, Medea, repugnas:; nescio quis deus obstat,' ait, 'mirumque, nisi hoc est,; aut aliquid certe simile huic, quod amare vocatur.; nam cur iussa patris nimium mihi dura videntur?; sunt quoque dura nimis! cur, quem modo denique vidi,
15: ne pereat, timeo? quae tanti causa timoris?; excute virgineo conceptas pectore flammas,; si potes, infelix! si possem, sanior essem!; sed trahit invitam nova vis, aliudque cupido,; mens aliud suadet: video meliora proboque,
20: deteriora sequor. quid in hospite, regia virgo,; ureris et thalamos alieni concipis orbis?; haec quoque terra potest, quod ames, dare. vivat an ille; occidat, in dis est. vivat tamen! idque precari; vel sine amore licet: quid enim commisit Iason?
25: quem, nisi crudelem, non tangat Iasonis aetas; et genus et virtus? quem non, ut cetera desint,; ore movere potest? certe mea pectora movit.; at nisi opem tulero, taurorum adflabitur ore; concurretque suae segeti, tellure creatis
30: hostibus, aut avido dabitur fera praeda draconi.; hoc ego si patiar, tum me de tigride natam,; tum ferrum et scopulos gestare in corde fatebor!; cur non et specto pereuntem oculosque videndo; conscelero? cur non tauros exhortor in illum
35: terrigenasque feros insopitumque draconem?; di meliora velint! quamquam non ista precanda,; sed facienda mihi.-prodamne ego regna parentis,; atque ope nescio quis servabitur advena nostra,; ut per me sospes sine me det lintea ventis
40: virque sit alterius, poenae Medea relinquar?; si facere hoc aliamve potest praeponere nobis,; occidat ingratus! sed non is vultus in illo,; non ea nobilitas animo est, ea gratia formae,; ut timeam fraudem meritique oblivia nostri.
45: et dabit ante fidem, cogamque in foedera testes; esse deos. quid tuta times? accingere et omnem; pelle moram: tibi se semper debebit Iason,; te face sollemni iunget sibi perque Pelasgas; servatrix urbes matrum celebrabere turba.
50: ergo ego germanam fratremque patremque deosque; et natale solum ventis ablata relinquam?; nempe pater saevus, nempe est mea barbara tellus,; frater adhuc infans; stant mecum vota sororis,; maximus intra me deus est! non magna relinquam,
55: magna sequar: titulum servatae pubis Achivae; notitiamque soli melioris et oppida, quorum; hic quoque fama viget, cultusque artesque locorum,; quemque ego cum rebus, quas totus possidet orbis,; Aesoniden mutasse velim, quo coniuge felix
60: et dis cara ferar et vertice sidera tangam.; quid, quod nescio qui mediis concurrere in undis; dicuntur montes ratibusque inimica Charybdis; nunc sorbere fretum, nunc reddere, cinctaque saevis; Scylla rapax canibus Siculo latrare profundo?
65: nempe tenens, quod amo, gremioque in Iasonis haerens; per freta longa ferar; nihil illum amplexa verebor; aut, siquid metuam, metuam de coniuge solo.-; coniugiumne putas speciosaque nomina culpae; inponis, Medea, tuae?-quin adspice, quantum
70: adgrediare nefas, et, dum licet, effuge crimen!'; dixit, et ante oculos rectum pietasque pudorque; constiterant, et victa dabat iam terga Cupido.; Ibat ad antiquas Hecates Perseidos aras,; quas nemus umbrosum secretaque silva tegebat,
75: et iam fortis erat, pulsusque recesserat ardor,; cum videt Aesoniden exstinctaque flamma reluxit.; erubuere genae, totoque recanduit ore,; utque solet ventis alimenta adsumere, quaeque; parva sub inducta latuit scintilla favilla
80: crescere et in veteres agitata resurgere vires,; sic iam lenis amor, iam quem languere putares,; ut vidit iuvenem, specie praesentis inarsit.; et casu solito formosior Aesone natus; illa luce fuit: posses ignoscere amanti.
85: spectat et in vultu veluti tum denique viso; lumina fixa tenet nec se mortalia demens; ora videre putat nec se declinat ab illo;; ut vero coepitque loqui dextramque prehendit; hospes et auxilium submissa voce rogavit
90: promisitque torum, lacrimis ait illa profusis:; 'quid faciam, video: nec me ignorantia veri; decipiet, sed amor. servabere munere nostro,; servatus promissa dato!' per sacra triformis; ille deae lucoque foret quod numen in illo
95: perque patrem soceri cernentem cuncta futuri; eventusque suos et tanta pericula iurat:; creditus accepit cantatas protinus herbas; edidicitque usum laetusque in tecta recessit.; Postera depulerat stellas Aurora micantes:
100: conveniunt populi sacrum Mavortis in arvum; consistuntque iugis; medio rex ipse resedit; agmine purpureus sceptroque insignis eburno.; ecce adamanteis Vulcanum naribus efflant; aeripedes tauri, tactaeque vaporibus herbae
105: ardent, utque solent pleni resonare camini,; aut ubi terrena silices fornace soluti; concipiunt ignem liquidarum adspergine aquarum,; pectora sic intus clausas volventia flammas; gutturaque usta sonant; tamen illis Aesone natus
110: obvius it. vertere truces venientis ad ora; terribiles vultus praefixaque cornua ferro; pulvereumque solum pede pulsavere bisulco; fumificisque locum mugitibus inpleverunt.; deriguere metu Minyae; subit ille nec ignes
115: sentit anhelatos (tantum medicamina possunt!); pendulaque audaci mulcet palearia dextra; suppositosque iugo pondus grave cogit aratri; ducere et insuetum ferro proscindere campum:; mirantur Colchi, Minyae clamoribus augent
120: adiciuntque animos. galea tum sumit aena; vipereos dentes et aratos spargit in agros.; semina mollit humus valido praetincta veneno,; et crescunt fiuntque sati nova corpora dentes,; utque hominis speciem materna sumit in alvo
125: perque suos intus numeros conponitur infans; nec nisi maturus communes exit in auras,; sic, ubi visceribus gravidae telluris imago; effecta est hominis, feto consurgit in arvo,; quodque magis mirum est, simul edita concutit arma.
130: quos ubi viderunt praeacutae cuspidis hastas; in caput Haemonii iuvenis torquere parantis,; demisere metu vultumque animumque Pelasgi;; ipsa quoque extimuit, quae tutum fecerat illum.; utque peti vidit iuvenem tot ab hostibus unum,
135: palluit et subito sine sanguine frigida sedit,; neve parum valeant a se data gramina, carmen; auxiliare canit secretasque advocat artes.; ille gravem medios silicem iaculatus in hostes; a se depulsum Martem convertit in ipsos:
140: terrigenae pereunt per mutua vulnera fratres; civilique cadunt acie. gratantur Achivi; victoremque tenent avidisque amplexibus haerent.; tu quoque victorem conplecti, barbara, velles:; obstitit incepto pudor, at conplexa fuisses,
145: sed te, ne faceres, tenuit reverentia famae.; quod licet, adfectu tacito laetaris agisque; carminibus grates et dis auctoribus horum.; Pervigilem superest herbis sopire draconem,; qui crista linguisque tribus praesignis et uncis
150: dentibus horrendus custos erat arboris aureae.; hunc postquam sparsit Lethaei gramine suci; verbaque ter dixit placidos facientia somnos,; quae mare turbatum, quae concita flumina sistunt,; somnus in ignotos oculos sibi venit, et auro
155: heros Aesonius potitur spolioque superbus; muneris auctorem secum, spolia altera, portans; victor Iolciacos tetigit cum coniuge portus.; Haemoniae matres pro gnatis dona receptis; grandaevique ferunt patres congestaque flamma
160: tura liquefaciunt, inductaque cornibus aurum; victima vota cadit, sed abest gratantibus Aeson; iam propior leto fessusque senilibus annis,; cum sic Aesonides: 'o cui debere salutem; confiteor, coniunx, quamquam mihi cuncta dedisti
165: excessitque fidem meritorum summa tuorum,; si tamen hoc possunt (quid enim non carmina possunt?); deme meis annis et demptos adde parenti!'; nec tenuit lacrimas: mota est pietate rogantis,; dissimilemque animum subiit Aeeta relictus;
170: nec tamen adfectus talis confessa 'quod' inquit; 'excidit ore tuo, coniunx, scelus? ergo ego cuiquam; posse tuae videor spatium transcribere vitae?; nec sinat hoc Hecate, nec tu petis aequa; sed isto,; quod petis, experiar maius dare munus, Iason.
175: arte mea soceri longum temptabimus aevum,; non annis revocare tuis, modo diva triformis; adiuvet et praesens ingentibus adnuat ausis.'; Tres aberant noctes, ut cornua tota coirent; efficerentque orbem; postquam plenissima fulsit
180: ac solida terras spectavit imagine luna,; egreditur tectis vestes induta recinctas,; nuda pedem, nudos umeris infusa capillos,; fertque vagos mediae per muta silentia noctis; incomitata gradus: homines volucresque ferasque
185: solverat alta quies, nullo cum murmure saepes,; inmotaeque silent frondes, silet umidus aer,; sidera sola micant: ad quae sua bracchia tendens; ter se convertit, ter sumptis flumine crinem; inroravit aquis ternisque ululatibus ora
190: solvit et in dura submisso poplite terra; 'Nox' ait 'arcanis fidissima, quaeque diurnis; aurea cum luna succeditis ignibus astra,; tuque, triceps Hecate, quae coeptis conscia nostris; adiutrixque venis cantusque artisque magorum,
195: quaeque magos, Tellus, pollentibus instruis herbis,; auraeque et venti montesque amnesque lacusque,; dique omnes nemorum, dique omnes noctis adeste,; quorum ope, cum volui, ripis mirantibus amnes; in fontes rediere suos, concussaque sisto,
200: stantia concutio cantu freta, nubila pello; nubilaque induco, ventos abigoque vocoque,; vipereas rumpo verbis et carmine fauces,; vivaque saxa sua convulsaque robora terra; et silvas moveo iubeoque tremescere montis
205: et mugire solum manesque exire sepulcris!; te quoque, Luna, traho, quamvis Temesaea labores; aera tuos minuant; currus quoque carmine nostro; pallet avi, pallet nostris Aurora venenis!; vos mihi taurorum flammas hebetastis et unco
210: inpatiens oneris collum pressistis aratro,; vos serpentigenis in se fera bella dedistis; custodemque rudem somni sopistis et aurum; vindice decepto Graias misistis in urbes:; nunc opus est sucis, per quos renovata senectus
215: in florem redeat primosque recolligat annos,; et dabitis. neque enim micuerunt sidera frustra,; nec frustra volucrum tractus cervice draconum; currus adest.' aderat demissus ab aethere currus.; quo simul adscendit frenataque colla draconum
220: permulsit manibusque leves agitavit habenas,; sublimis rapitur subiectaque Thessala Tempe; despicit et certis regionibus adplicat angues:; et quas Ossa tulit, quas altum Pelion herbas,; Othrysque Pindusque et Pindo maior Olympus,
225: perspicit et placitas partim radice revellit,; partim succidit curvamine falcis aenae.; multa quoque Apidani placuerunt gramina ripis,; multa quoque Amphrysi, neque eras inmunis, Enipeu;; nec non Peneos nec non Spercheides undae
230: contribuere aliquid iuncosaque litora Boebes;; carpsit et Euboica vivax Anthedone gramen,; nondum mutato vulgatum corpore Glauci.; Et iam nona dies curru pennisque draconum; nonaque nox omnes lustrantem viderat agros,
235: cum rediit; neque erant tacti nisi odore dracones,; et tamen annosae pellem posuere senectae.; constitit adveniens citra limenque foresque; et tantum caelo tegitur refugitque viriles; contactus, statuitque aras de caespite binas,
240: dexteriore Hecates, ast laeva parte Iuventae.; has ubi verbenis silvaque incinxit agresti,; haud procul egesta scrobibus tellure duabus; sacra facit cultrosque in guttura velleris atri; conicit et patulas perfundit sanguine fossas;
245: tum super invergens liquidi carchesia mellis; alteraque invergens tepidi carchesia lactis,; verba simul fudit terrenaque numina civit; umbrarumque rogat rapta cum coniuge regem,; ne properent artus anima fraudare senili.
250: Quos ubi placavit precibusque et murmure longo,; Aesonis effetum proferri corpus ad auras; iussit et in plenos resolutum carmine somnos; exanimi similem stratis porrexit in herbis.; hinc procul Aesoniden, procul hinc iubet ire ministros
255: et monet arcanis oculos removere profanos.; diffugiunt iussi; passis Medea capillis; bacchantum ritu flagrantis circuit aras; multifidasque faces in fossa sanguinis atra; tinguit et infectas geminis accendit in aris
260: terque senem flamma, ter aqua, ter sulphure lustrat.; Interea validum posito medicamen aeno; fervet et exsultat spumisque tumentibus albet.; illic Haemonia radices valle resectas; seminaque floresque et sucos incoquit atros;
265: adicit extremo lapides Oriente petitos; et quas Oceani refluum mare lavit harenas;; addit et exceptas luna pernocte pruinas; et strigis infamis ipsis cum carnibus alas; inque virum soliti vultus mutare ferinos
270: ambigui prosecta lupi; nec defuit illis; squamea Cinyphii tenuis membrana chelydri; vivacisque iecur cervi; quibus insuper addit; ova caputque novem cornicis saecula passae.; his et mille aliis postquam sine nomine rebus
275: propositum instruxit mortali barbara maius,; arenti ramo iampridem mitis olivae; omnia confudit summisque inmiscuit ima.; ecce vetus calido versatus stipes aeno; fit viridis primo nec longo tempore frondes
280: induit et subito gravidis oneratur olivis:; at quacumque cavo spumas eiecit aeno; ignis et in terram guttae cecidere calentes,; vernat humus, floresque et mollia pabula surgunt.; quae simul ac vidit, stricto Medea recludit
285: ense senis iugulum veteremque exire cruorem; passa replet sucis; quos postquam conbibit Aeson; aut ore acceptos aut vulnere, barba comaeque; canitie posita nigrum rapuere colorem,; pulsa fugit macies, abeunt pallorque situsque,
290: adiectoque cavae supplentur corpore rugae,; membraque luxuriant: Aeson miratur et olim; ante quater denos hunc se reminiscitur annos.; Viderat ex alto tanti miracula monstri; Liber et admonitus, iuvenes nutricibus annos
295: posse suis reddi, capit hoc a Colchide munus.; Neve doli cessent, odium cum coniuge falsum; Phasias adsimulat Peliaeque ad limina supplex; confugit; atque illam, quoniam gravis ipse senecta est,; excipiunt natae; quas tempore callida parvo
300: Colchis amicitiae mendacis imagine cepit,; dumque refert inter meritorum maxima demptos; Aesonis esse situs atque hac in parte moratur,; spes est virginibus Pelia subiecta creatis,; arte suum parili revirescere posse parentem,
305: idque petunt pretiumque iubent sine fine pacisci.; illa brevi spatio silet et dubitare videtur; suspenditque animos ficta gravitate rogantum.; mox ubi pollicita est, 'quo sit fiducia maior; muneris huius' ait, 'qui vestri maximus aevo est
310: dux gregis inter oves, agnus medicamine fiet.'; protinus innumeris effetus laniger annis; attrahitur flexo circum cava tempora cornu;; cuius ut Haemonio marcentia guttura cultro; fodit et exiguo maculavit sanguine ferrum,
315: membra simul pecudis validosque venefica sucos; mergit in aere cavo: minuunt ea corporis artus; cornuaque exurunt nec non cum cornibus annos,; et tener auditur medio balatus aeno:; nec mora, balatum mirantibus exsilit agnus
320: lascivitque fuga lactantiaque ubera quaerit.; Obstipuere satae Pelia, promissaque postquam; exhibuere fidem, tum vero inpensius instant.; ter iuga Phoebus equis in Hibero flumine mersis; dempserat et quarta radiantia nocte micabant
325: sidera, cum rapido fallax Aeetias igni; imponit purum laticem et sine viribus herbas.; iamque neci similis resoluto corpore regem; et cum rege suo custodes somnus habebat,; quem dederant cantus magicaeque potentia linguae;
330: intrarant iussae cum Colchide limina natae; ambierantque torum: 'quid nunc dubitatis inertes?; stringite' ait 'gladios veteremque haurite crurorem,; ut repleam vacuas iuvenali sanguine venas!; in manibus vestris vita est aetasque parentis:
335: si pietas ulla est nec spes agitatis inanis,; officium praestate patri telisque senectam; exigite, et saniem coniecto emittite ferro!'; his, ut quaeque pia est, hortatibus inpia prima est; et, ne sit scelerata, facit scelus: haud tamen ictus
340: ulla suos spectare potest, oculosque reflectunt,; caecaque dant saevis aversae vulnera dextris.; ille cruore fluens, cubito tamen adlevat artus,; semilacerque toro temptat consurgere, et inter; tot medius gladios pallentia bracchia tendens
345: 'quid facitis, gnatae? quid vos in fata parentis; armat?' ait: cecidere illis animique manusque;; plura locuturo cum verbis guttura Colchis; abstulit et calidis laniatum mersit in undis.; Quod nisi pennatis serpentibus isset in auras,
350: non exempta foret poenae: fugit alta superque; Pelion umbrosum, Philyreia tecta, superque; Othryn et eventu veteris loca nota Cerambi:; hic ope nympharum sublatus in aera pennis,; cum gravis infuso tellus foret obruta ponto,
355: Deucalioneas effugit inobrutus undas.; Aeoliam Pitanen a laeva parte relinquit; factaque de saxo longi simulacra draconis; Idaeumque nemus, quo nati furta, iuvencum,; occuluit Liber falsi sub imagine cervi,
360: quaque pater Corythi parva tumulatus harena est,; et quos Maera novo latratu terruit agros,; Eurypylique urbem, qua Coae cornua matres; gesserunt tum, cum discederet Herculis agmen,; Phoebeamque Rhodon et Ialysios Telchinas,
365: quorum oculos ipso vitiantes omnia visu; Iuppiter exosus fraternis subdidit undis;; transit et antiquae Cartheia moenia Ceae,; qua pater Alcidamas placidam de corpore natae; miraturus erat nasci potuisse columbam.
370: inde lacus Hyries videt et Cycneia Tempe,; quae subitus celebravit olor: nam Phylius illic; imperio pueri volucrisque ferumque leonem; tradiderat domitos; taurum quoque vincere iussus; vicerat et spreto totiens iratus amore
375: praemia poscenti taurum suprema negabat;; ille indignatus 'cupies dare' dixit et alto; desiluit saxo; cuncti cecidisse putabant:; factus olor niveis pendebat in aere pennis;; at genetrix Hyrie, servati nescia, flendo
380: delicuit stagnumque suo de nomine fecit.; adiacet his Pleuron, in qua trepidantibus alis; Ophias effugit natorum vulnera Combe;; inde Calaureae Letoidos adspicit arva; in volucrem versi cum coniuge conscia regis.
385: dextera Cyllene est, in qua cum matre Menephron; concubiturus erat saevarum more ferarum;; Cephison procul hinc deflentem fata nepotis; respicit in tumidam phocen ab Apolline versi; Eumelique domum lugentis in aere natum.
390: Tandem vipereis Ephyren Pirenida pennis; contigit: hic aevo veteres mortalia primo; corpora vulgarunt pluvialibus edita fungis.; sed postquam Colchis arsit nova nupta venenis; flagrantemque domum regis mare vidit utrumque,
395: sanguine natorum perfunditur inpius ensis,; ultaque se male mater Iasonis effugit arma.; hinc Titaniacis ablata draconibus intrat; Palladias arces, quae te, iustissima Phene,; teque, senex Peripha, pariter videre volantes
400: innixamque novis neptem Polypemonis alis.; excipit hanc Aegeus facto damnandus in uno,; nec satis hospitium est, thalami quoque foedere iungit.; Iamque aderat Theseus, proles ignara parenti,; qui virtute sua bimarem pacaverat Isthmon:
405: huius in exitium miscet Medea, quod olim; attulerat secum Scythicis aconiton ab oris.; illud Echidnaeae memorant e dentibus ortum; esse canis: specus est tenebroso caecus hiatu,; est via declivis, per quam Tirynthius heros
410: restantem contraque diem radiosque micantes; obliquantem oculos nexis adamante catenis; Cerberon abstraxit, rabida qui concitus ira; inplevit pariter ternis latratibus auras; et sparsit virides spumis albentibus agros;
415: has concresse putant nactasque alimenta feracis; fecundique soli vires cepisse nocendi;; quae quia nascuntur dura vivacia caute,; agrestes aconita vocant. ea coniugis astu; ipse parens Aegeus nato porrexit ut hosti.
420: sumpserat ignara Theseus data pocula dextra,; cum pater in capulo gladii cognovit eburno; signa sui generis facinusque excussit ab ore.; effugit illa necem nebulis per carmina motis;; At genitor, quamquam laetatur sospite nato,
425: attonitus tamen est, ingens discrimine parvo; committi potuisse nefas: fovet ignibus aras; muneribusque deos inplet, feriuntque secures; colla torosa boum vinctorum cornua vittis.; nullus Erecthidis fertur celebratior illo
430: inluxisse dies: agitant convivia patres; et medium vulgus nec non et carmina vino; ingenium faciente canunt: 'te, maxime Theseu,; mirata est Marathon Cretaei sanguine tauri,; quodque suis securus arat Cromyona colonus,
435: munus opusque tuum est; tellus Epidauria per te; clavigeram vidit Vulcani occumbere prolem,; vidit et inmitem Cephisias ora Procrusten,; Cercyonis letum vidit Cerealis Eleusin.; occidit ille Sinis magnis male viribus usus,
440: qui poterat curvare trabes et agebat ab alto; ad terram late sparsuras corpora pinus.; tutus ad Alcathoen, Lelegeia moenia, limes; conposito Scirone patet, sparsisque latronis; terra negat sedem, sedem negat ossibus unda;
445: quae iactata diu fertur durasse vetustas; in scopulos: scopulis nomen Scironis inhaeret.; si titulos annosque tuos numerare velimus,; facta prement annos. pro te, fortissime, vota; publica suscipimus, Bacchi tibi sumimus haustus.'
450: consonat adsensu populi precibusque faventum; regia, nec tota tristis locus ullus in urbe est.; Nec tamen (usque adeo nulla est sincera voluptas,; sollicitumque aliquid laetis intervenit) Aegeus; gaudia percepit nato secura recepto:
455: bella parat Minos; qui quamquam milite, quamquam; classe valet, patria tamen est firmissimus ira; Androgeique necem iustis ulciscitur armis.; ante tamen bello vires adquirit amicas,; quaque potens habitus volucri freta classe pererrat:
460: hinc Anaphen sibi iungit et Astypaleia regna,; (promissis Anaphen, regna Astypaleia bello);; hinc humilem Myconon cretosaque rura Cimoli; florentemque thymo Syron planamque Seriphon; marmoreamque Paron, quamque inpia prodidit Arne
465: Siphnon et accepto, quod avara poposcerat, auro; mutata est in avem, quae nunc quoque diligit aurum,; nigra pedes, nigris velata monedula pennis.; At non Oliaros Didymeque et Tenos et Andros; et Gyaros nitidaeque ferax Peparethos olivae
470: Cnosiacas iuvere rates; latere inde sinistro; Oenopiam Minos petit, Aeacideia regna:; Oenopiam veteres adpellavere, sed ipse; Aeacus Aeginam genetricis nomine dixit.; turba ruit tantaeque virum cognoscere famae
475: expetit; occurrunt illi Telamonque minorque; quam Telamon Peleus et proles tertia Phocus;; ipse quoque egreditur tardus gravitate senili; Aeacus et, quae sit veniendi causa, requirit.; admonitus patrii luctus suspirat et illi
480: dicta refert rector populorum talia centum:; 'arma iuves oro pro gnato sumpta piaeque; pars sis militiae; tumulo solacia posco.'; huic Asopiades 'petis inrita' dixit 'et urbi; non facienda meae; neque enim coniunctior ulla
485: Cecropidis est hac tellus: ea foedera nobis.'; tristis abit 'stabunt' que 'tibi tua foedera magno'; dixit et utilius bellum putat esse minari; quam gerere atque suas ibi praeconsumere vires.; classis ab Oenopiis etiamnum Lyctia muris
490: spectari poterat, cum pleno concita velo; Attica puppis adest in portusque intrat amicos,; quae Cephalum patriaeque simul mandata ferebat.; Aeacidae longo iuvenes post tempore visum; agnovere tamen Cephalum dextrasque dedere
495: inque patris duxere domum: spectabilis heros; et veteris retinens etiamnum pignora formae; ingreditur ramumque tenens popularis olivae; a dextra laevaque duos aetate minores; maior habet, Clyton et Buten, Pallante creatos.
500: Postquam congressus primi sua verba tulerunt,; Cecropidae Cephalus peragit mandata rogatque; auxilium foedusque refert et iura parentum,; imperiumque peti totius Achaidos addit.; sic ubi mandatam iuvit facundia causam,
505: Aeacus, in capulo sceptri nitente sinistra,; 'ne petite auxilium, sed sumite' dixit, 'Athenae,; nec dubie vires, quas haec habet insula, vestras; ducite, et (o maneat rerum status iste mearum!); robora non desunt; superat mihi miles et hoc est,
510: gratia dis, felix et inexcusabile tempus.'; 'immo ita sit' Cephalus, 'crescat tua civibus opto; urbs' ait; 'adveniens equidem modo gaudia cepi,; cum tam pulchra mihi, tam par aetate iuventus; obvia processit; multos tamen inde requiro,
515: quos quondam vidi vestra prius urbe receptus.'; Aeacus ingemuit tristique ita voce locutus:; 'flebile principium melior fortuna secuta est;; hanc utinam possem vobis memorare sine illo!; ordine nunc repetam, neu longa ambage morer vos,
520: ossa cinisque iacent, memori quos mente requiris,; et quota pars illi rerum periere mearum!; dira lues ira populis Iunonis iniquae; incidit exosae dictas a paelice terras.; dum visum mortale malum tantaeque latebat
525: causa nocens cladis, pugnatum est arte medendi:; exitium superabat opem, quae victa iacebat.; principio caelum spissa caligine terras; pressit et ignavos inclusit nubibus aestus;; dumque quater iunctis explevit cornibus orbem
530: Luna, quater plenum tenuata retexuit orbem,; letiferis calidi spirarunt aestibus austri.; constat et in fontis vitium venisse lacusque,; miliaque incultos serpentum multa per agros; errasse atque suis fluvios temerasse venenis.
535: strage canum primo volucrumque oviumque boumque; inque feris subiti deprensa potentia morbi.; concidere infelix validos miratur arator; inter opus tauros medioque recumbere sulco;; lanigeris gregibus balatus dantibus aegros
540: sponte sua lanaeque cadunt et corpora tabent;; acer equus quondam magnaeque in pulvere famae; degenerat palmas veterumque oblitus honorum; ad praesepe gemit leto moriturus inerti.; non aper irasci meminit, non fidere cursu
545: cerva nec armentis incurrere fortibus ursi.; omnia languor habet: silvisque agrisque viisque; corpora foeda iacent, vitiantur odoribus aurae.; mira loquar: non illa canes avidaeque volucres,; non cani tetigere lupi; dilapsa liquescunt
550: adflatuque nocent et agunt contagia late.; 'Pervenit ad miseros damno graviore colonos; pestis et in magnae dominatur moenibus urbis.; viscera torrentur primo, flammaeque latentis; indicium rubor est et ductus anhelitus; igni
555: aspera lingua tumet, tepidisque arentia ventis; ora patent, auraeque graves captantur hiatu.; non stratum, non ulla pati velamina possunt,; nuda sed in terra ponunt praecordia, nec fit; corpus humo gelidum, sed humus de corpore fervet.
560: nec moderator adest, inque ipsos saeva medentes; erumpit clades, obsuntque auctoribus artes;; quo propior quisque est servitque fidelius aegro,; in partem leti citius venit, utque salutis; spes abiit finemque vident in funere morbi,
565: indulgent animis et nulla, quid utile, cura est:; utile enim nihil est. passim positoque pudore; fontibus et fluviis puteisque capacibus haerent,; nec sitis est exstincta prius quam vita bibendo.; inde graves multi nequeunt consurgere et ipsis
570: inmoriuntur aquis, aliquis tamen haurit et illas;; tantaque sunt miseris invisi taedia lecti,; prosiliunt aut, si prohibent consistere vires,; corpora devolvunt in humum fugiuntque penates; quisque suos, sua cuique domus funesta videtur,
575: et quia causa latet, locus est in crimine; partim; semianimes errare viis, dum stare valebant,; adspiceres, flentes alios terraque iacentes; lassaque versantes supremo lumina motu;; membraque pendentis tendunt ad sidera caeli,
580: hic illic, ubi mors deprenderat, exhalantes.; 'Quid mihi tunc animi fuit? an, quod debuit esse,; ut vitam odissem et cuperem pars esse meorum?; quo se cumque acies oculorum flexerat, illic; vulgus erat stratum, veluti cum putria motis
585: poma cadunt ramis agitataque ilice glandes.; templa vides contra gradibus sublimia longis:; Iuppiter illa tenet. quis non altaribus illis; inrita tura dedit? quotiens pro coniuge coniunx,; pro gnato genitor dum verba precantia dicit,
590: non exoratis animam finivit in aris,; inque manu turis pars inconsumpta reperta est!; admoti quotiens templis, dum vota sacerdos; concipit et fundit durum inter cornua vinum,; haud exspectato ceciderunt vulnere tauri!
595: ipse ego sacra Iovi pro me patriaque tribusque; cum facerem natis, mugitus victima diros; edidit et subito conlapsa sine ictibus ullis; exiguo tinxit subiectos sanguine cultros.; exta quoque aegra notas veri monitusque deorum
600: perdiderant: tristes penetrant ad viscera morbi.; ante sacros vidi proiecta cadavera postes,; ante ipsas, quo mors foret invidiosior, aras.; pars animam laqueo claudunt mortisque timorem; morte fugant ultroque vocant venientia fata.
605: corpora missa neci nullis de more feruntur; funeribus (neque enim capiebant funera portae):; aut inhumata premunt terras aut dantur in altos; indotata rogos; et iam reverentia nulla est,; deque rogis pugnant alienisque ignibus ardent.
610: qui lacriment, desunt, indefletaeque vagantur; natorumque patrumque animae iuvenumque senumque,; nec locus in tumulos, nec sufficit arbor in ignes.; Attonitus tanto miserarum turbine rerum,; "Iuppiter o!" dixi, "si te non falsa loquuntur
615: dicta sub amplexus Aeginae Asopidos isse,; nec te, magne pater, nostri pudet esse parentem,; aut mihi redde meos aut me quoque conde sepulcro!"; ille notam fulgore dedit tonitruque secundo.; "accipio sintque ista precor felicia mentis
620: signa tuae!" dixi, "quod das mihi, pigneror omen."; forte fuit iuxta patulis rarissima ramis; sacra Iovi quercus de semine Dodonaeo;; hic nos frugilegas adspeximus agmine longo; grande onus exiguo formicas ore gerentes
625: rugosoque suum servantes cortice callem;; dum numerum miror, "totidem, pater optime," dixi,; "tu mihi da cives et inania moenia supple!"; intremuit ramisque sonum sine flamine motis; alta dedit quercus: pavido mihi membra timore
630: horruerant, stabantque comae; tamen oscula terrae; roboribusque dedi, nec me sperare fatebar;; sperabam tamen atque animo mea vota fovebam.; nox subit, et curis exercita corpora somnus; occupat: ante oculos eadem mihi quercus adesse
635: et ramis totidem totidemque animalia ramis; ferre suis visa est pariterque tremescere motu; graniferumque agmen subiectis spargere in arvis;; crescere desubito et maius maiusque videri; ac se tollere humo rectoque adsistere trunco
640: et maciem numerumque pedum nigrumque colorem; ponere et humanam membris inducere formam.; somnus abit: damno vigilans mea visa querorque; in superis opis esse nihil; at in aedibus ingens; murmur erat, vocesque hominum exaudire videbar
645: iam mihi desuetas; dum suspicor has quoque somni; esse, venit Telamon properus foribusque reclusis; "speque fideque, pater", dixit "maiora videbis:; egredere!" egredior, qualesque in imagine somni; visus eram vidisse viros, ex ordine tales
650: adspicio noscoque: adeunt regemque salutant.; vota Iovi solvo populisque recentibus urbem; partior et vacuos priscis cultoribus agros,; Myrmidonasque voco nec origine nomina fraudo.; corpora vidisti; mores, quos ante gerebant,
655: nunc quoque habent: parcum genus est patiensque laborum; quaesitique tenax et quod quaesita reservet.; hi te ad bella pares annis animisque sequentur,; cum primum qui te feliciter attulit eurus'; (eurus enim attulerat) 'fuerit mutatus in austrum.'
660: Talibus atque aliis longum sermonibus illi; inplevere diem; lucis pars ultima mensae; est data, nox somnis. iubar aureus extulerat Sol,; flabat adhuc eurus redituraque vela tenebat:; ad Cephalum Pallante sati, cui grandior aetas,
665: ad regem Cephalus simul et Pallante creati; conveniunt, sed adhuc regem sopor altus habebat.; excipit Aeacides illos in limine Phocus;; nam Telamon fraterque viros ad bella legebant.; Phocus in interius spatium pulchrosque recessus
670: Cecropidas ducit, cum quis simul ipse resedit.; adspicit Aeoliden ignota ex arbore factum; ferre manu iaculum, cuius fuit aurea cuspis.; pauca prius mediis sermonibus ille locutus; 'sum nemorum studiosus' ait 'caedisque ferinae;
675: qua tamen e silva teneas hastile recisum,; iamdudum dubito: certe si fraxinus esset,; fulva colore foret; si cornus, nodus inesset.; unde sit, ignoro, sed non formosius isto; viderunt oculi telum iaculabile nostri.'
680: excipit Actaeis e fratribus alter et 'usum; maiorem specie mirabere' dixit 'in isto.; consequitur, quodcumque petit, fortunaque missum; non regit, et revolat nullo referente cruentum.'; tum vero iuvenis Nereius omnia quaerit,
685: cur sit et unde datum, quis tanti muneris auctor.; quae petit, ille refert, sed enim narrare pudori est,; qua tulerit mercede; silet tactusque dolore; coniugis amissae lacrimis ita fatur obortis:; 'hoc me, nate dea, (quis possit credere?) telum
690: flere facit facietque diu, si vivere nobis; fata diu dederint; hoc me cum coniuge cara; perdidit: hoc utinam caruissem munere semper!; 'Procris erat, si forte magis pervenit ad aures; Orithyia tuas, raptae soror Orithyiae,
695: si faciem moresque velis conferre duarum,; dignior ipsa rapi! pater hanc mihi iunxit Erectheus,; hanc mihi iunxit amor: felix dicebar eramque;; non ita dis visum est, aut nunc quoque forsitan essem.; alter agebatur post sacra iugalia mensis,
700: cum me cornigeris tendentem retia cervis; vertice de summo semper florentis Hymetti; lutea mane videt pulsis Aurora tenebris; invitumque rapit. liceat mihi vera referre; pace deae: quod sit roseo spectabilis ore,
705: quod teneat lucis, teneat confinia noctis,; nectareis quod alatur aquis, ego Procrin amabam;; pectore Procris erat, Procris mihi semper in ore.; sacra tori coitusque novos thalamosque recentes; primaque deserti referebam foedera lecti:
710: mota dea est et "siste tuas, ingrate, querellas;; Procrin habe!" dixit, "quod si mea provida mens est,; non habuisse voles." meque illi irata remisit.; cum redeo mecumque deae memorata retracto,; esse metus coepit, ne iura iugalia coniunx
715: non bene servasset: facies aetasque iubebat; credere adulterium, prohibebant credere mores;; sed tamen afueram, sed et haec erat, unde redibam,; criminis exemplum, sed cuncta timemus amantes.; quaerere, quod doleam, statuo donisque pudicam
720: sollicitare fidem; favet huic Aurora timori; inmutatque meam (videor sensisse) figuram.; Palladias ineo non cognoscendus Athenas; ingrediorque domum; culpa domus ipsa carebat; castaque signa dabat dominoque erat anxia rapto:
725: vix aditus per mille dolos ad Erecthida factus.; ut vidi, obstipui meditataque paene reliqui; temptamenta fide; male me, quin vera faterer,; continui, male, quin, et oportuit, oscula ferrem.; tristis erat (sed nulla tamen formosior illa
730: esse potest tristi) desiderioque dolebat; coniugis abrepti: tu collige, qualis in illa,; Phoce, decor fuerit, quam sic dolor ipse decebat!; quid referam, quotiens temptamina nostra pudici; reppulerint mores, quotiens "ego" dixerit "uni
735: servor; ubicumque est, uni mea gaudia servo."; cui non ista fide satis experientia sano; magna foret? non sum contentus et in mea pugno; vulnera, dum census dare me pro nocte loquendo; muneraque augendo tandem dubitare coegi.
740: exclamo male victor: "adest, mala, fictus adulter!; verus eram coniunx! me, perfida, teste teneris."; illa nihil; tacito tantummodo victa pudore; insidiosa malo cum coniuge limina fugit;; offensaque mei genus omne perosa virorum
745: montibus errabat, studiis operata Dianae.; tum mihi deserto violentior ignis ad ossa; pervenit: orabam veniam et peccasse fatebar; et potuisse datis simili succumbere culpae; me quoque muneribus, si munera tanta darentur.
750: haec mihi confesso, laesum prius ulta pudorem,; redditur et dulces concorditer exigit annos;; dat mihi praeterea, tamquam se parva dedisset; dona, canem munus; quem cum sua traderet illi; Cynthia, "currendo superabit" dixerat "omnes."
755: dat simul et iaculum, manibus quod, cernis, habemus.; muneris alterius quae sit fortuna, requiris?; accipe mirandum: novitate movebere facti!; 'Carmina Laiades non intellecta priorum; solverat ingeniis, et praecipitata iacebat
760: inmemor ambagum vates obscura suarum:; protinus Aoniis inmittitur altera Thebis
763: [scilicet alma Themis nec talia linquit inulta!]
762: pestis, et exitio multi pecorumque suoque
764: rurigenae pavere feram; vicina iuventus; venimus et latos indagine cinximus agros.; illa levi velox superabat retia saltu; summaque transibat postarum lina plagarum:; copula detrahitur canibus, quas illa sequentes; effugit et coetum non segnior alite ludit.
770: poscor et ipse meum consensu Laelapa magno; (muneris hoc nomen): iamdudum vincula pugnat; exuere ipse sibi colloque morantia tendit.; vix bene missus erat, nec iam poteramus, ubi esset,; scire; pedum calidus vestigia pulvis habebat,
775: ipse oculis ereptus erat: non ocior illo; hasta nec excussae contorto verbere glandes; nec Gortyniaco calamus levis exit ab arcu.; collis apex medii subiectis inminet arvis:; tollor eo capioque novi spectacula cursus,
780: quo modo deprendi, modo se subducere ab ipso; vulnere visa fera est; nec limite callida recto; in spatiumque fugit, sed decipit ora sequentis; et redit in gyrum, ne sit suus inpetus hosti:; inminet hic sequiturque parem similisque tenenti
785: non tenet et vanos exercet in aera morsus.; ad iaculi vertebar opem; quod dextera librat; dum mea, dum digitos amentis addere tempto,; lumina deflexi. revocataque rursus eodem; rettuleram: medio (mirum) duo marmora campo
790: adspicio; fugere hoc, illud captare putares.; scilicet invictos ambo certamine cursus; esse deus voluit, si quis deus adfuit illis.'; hactenus, et tacuit; 'iaculo quod crimen in ipso est?'; Phocus ait; iaculi sic crimina reddidit ille:
795: 'Gaudia principium nostri sunt, Phoce, doloris:; illa prius referam. iuvat o meminisse beati; temporis, Aeacide, quo primos rite per annos; coniuge eram felix, felix erat illa marito.; mutua cura duos et amor socialis habebat,
800: nec Iovis illa meo thalamos praeferret amori,; nec me quae caperet, non si Venus ipsa veniret,; ulla erat; aequales urebant pectora flammae.; sole fere radiis feriente cacumina primis; venatum in silvas iuvenaliter ire solebam
805: nec mecum famuli nec equi nec naribus acres; ire canes nec lina sequi nodosa solebant:; tutus eram iaculo; sed cum satiata ferinae; dextera caedis erat, repetebam frigus et umbras; et quae de gelidis exibat vallibus aura:
810: aura petebatur medio mihi lenis in aestu,; auram exspectabam, requies erat illa labori.; "aura" (recordor enim), "venias" cantare solebam,; "meque iuves intresque sinus, gratissima, nostros,; utque facis, relevare velis, quibus urimur, aestus!"
815: forsitan addiderim (sic me mea fata trahebant),; blanditias plures et "tu mihi magna voluptas"; dicere sim solitus, "tu me reficisque fovesque,; tu facis, ut silvas, ut amem loca sola: meoque; spiritus iste tuus semper captatur ab ore."
820: vocibus ambiguis deceptam praebuit aurem; nescio quis nomenque aurae tam saepe vocatum; esse putat nymphae: nympham mihi credit amari.; criminis extemplo ficti temerarius index; Procrin adit linguaque refert audita susurra.
825: credula res amor est: subito conlapsa dolore,; ut mihi narratur, cecidit; longoque refecta; tempore se miseram, se fati dixit iniqui; deque fide questa est et crimine concita vano,; quod nihil est, metuit, metuit sine corpore nomen
830: et dolet infelix veluti de paelice vera.; saepe tamen dubitat speratque miserrima falli; indiciique fidem negat et, nisi viderit ipsa,; damnatura sui non est delicta mariti.; postera depulerant Aurorae lumina noctem:
835: egredior silvamque peto victorque per herbas; "aura, veni" dixi "nostroque medere labori!"; et subito gemitus inter mea verba videbar; nescio quos audisse; "veni" tamen "optima!" dicens; fronde levem rursus strepitum faciente caduca
840: sum ratus esse feram telumque volatile misi:; Procris erat medioque tenens in pectore vulnus; "ei mihi" conclamat! vox est ubi cognita fidae; coniugis, ad vocem praeceps amensque cucurri.; semianimem et sparsas foedantem sanguine vestes
845: et sua (me miserum!) de vulnere dona trahentem; invenio corpusque meo mihi carius ulnis; mollibus attollo scissaque a pectore veste; vulnera saeva ligo conorque inhibere cruorem; neu me morte sua sceleratum deserat, oro.
850: viribus illa carens et iam moribunda coegit; haec se pauca loqui: "per nostri foedera lecti; perque deos supplex oro superosque meosque,; per si quid merui de te bene perque manentem; nunc quoque, cum pereo, causam mihi mortis amorem,
855: ne thalamis Auram patiare innubere nostris!"; dixit, et errorem tum denique nominis esse; et sensi et docui. sed quid docuisse iuvabat?; labitur, et parvae fugiunt cum sanguine vires,; dumque aliquid spectare potest, me spectat et in me
860: infelicem animam nostroque exhalat in ore;; sed vultu meliore mori secura videtur.'; Flentibus haec lacrimans heros memorabat, et ecce; Aeacus ingreditur duplici cum prole novoque; milite; quem Cephalus cum fortibus accipit armis.

LIBER OCTAVUS

Iam nitidum retegente diem noctisque fugante; tempora Lucifero cadit Eurus, et umida surgunt; nubila: dant placidi cursum redeuntibus Austri; Aeacidis Cephaloque; quibus feliciter acti; ante exspectatum portus tenuere petitos.
5: interea Minos Lelegeia litora vastat; praetemptatque sui vires Mavortis in urbe; Alcathoi, quam Nisus habet, cui splendidus ostro; inter honoratos medioque in vertice canos; crinis inhaerebat, magni fiducia regni.
10: Sexta resurgebant orientis cornua lunae,; et pendebat adhuc belli fortuna, diuque; inter utrumque volat dubiis Victoria pennis.; regia turris erat vocalibus addita muris,; in quibus auratam proles Letoia fertur
15: deposuisse lyram: saxo sonus eius inhaesit.; saepe illuc solita est ascendere filia Nisi; et petere exiguo resonantia saxa lapillo,; tum cum pax esset; bello quoque saepe solebat; spectare ex illa rigidi certamina Martis,
20: iamque mora belli procerum quoque nomina norat; armaque equosque habitusque Cydoneasque pharetras;; noverat ante alios faciem ducis Europaei,; plus etiam, quam nosse sat est: hac iudice Minos,; seu caput abdiderat cristata casside pennis,
25: in galea formosus erat; seu sumpserat aere; fulgentem clipeum, clipeum sumpsisse decebat;; torserat adductis hastilia lenta lacertis:; laudabat virgo iunctam cum viribus artem;; inposito calamo patulos sinuaverat arcus:
30: sic Phoebum sumptis iurabat stare sagittis;; cum vero faciem dempto nudaverat aere; purpureusque albi stratis insignia pictis; terga premebat equi spumantiaque ora regebat,; vix sua, vix sanae virgo Niseia compos
35: mentis erat: felix iaculum, quod tangeret ille,; quaeque manu premeret, felicia frena vocabat.; impetus est illi, liceat modo, ferre per agmen; virgineos hostile gradus, est impetus illi; turribus e summis in Cnosia mittere corpus
40: castra vel aeratas hosti recludere portas,; vel siquid Minos aliud velit. utque sedebat; candida Dictaei spectans tentoria regis,; 'laeter,' ait 'doleamne geri lacrimabile bellum,; in dubio est; doleo, quod Minos hostis amanti est.
45: sed nisi bella forent, numquam mihi cognitus esset!; me tamen accepta poterat deponere bellum; obside: me comitem, me pacis pignus haberet.; si quae te peperit, talis, pulcherrime regum,; qualis es ipse, fuit, merito deus arsit in illa.
50: o ego ter felix, si pennis lapsa per auras; Cnosiaci possem castris insistere regis; fassaque me flammasque meas, qua dote, rogarem,; vellet emi, tantum patrias ne posceret arces!; nam pereant potius sperata cubilia, quam sim
55: proditione potens!-quamvis saepe utile vinci; victoris placidi fecit clementia multis.; iusta gerit certe pro nato bella perempto:; et causaque valet causamque tuentibus armis.; at, puto, vincemur; qui si manet exitus urbem,
60: cur suus haec illi reseret mea moenia Mavors; et non noster amor? melius sine caede moraque; inpensaque sui poterit superare cruoris.; non metuam certe, ne quis tua pectora, Minos,; vulneret inprudens: quis enim tam durus, ut in te
65: derigere inmitem non inscius audeat hastam?; coepta placent, et stat sententia tradere mecum; dotalem patriam finemque inponere bello;; verum velle parum est! aditus custodia servat,; claustraque portarum genitor tenet: hunc ego solum
70: infelix timeo, solus mea vota moratur.; di facerent, sine patre forem! sibi quisque profecto; est deus: ignavis precibus Fortuna repugnat.; altera iamdudum succensa cupidine tanto; perdere gauderet, quodcumque obstaret amori.
75: et cur ulla foret me fortior? ire per ignes; et gladios ausim; nec in hoc tamen ignibus ullis; aut gladiis opus est, opus est mihi crine paterno.; illa mihi est auro pretiosior, illa beatam; purpura me votique mei factura potentem.'
80: Talia dicenti curarum maxima nutrix; nox intervenit, tenebrisque audacia crevit.; prima quies aderat, qua curis fessa diurnis; pectora somnus habet: thalamos taciturna paternos; intrat et (heu facinus!) fatali nata parentem
85: crine suum spoliat praedaque potita nefanda; per medios hostes (meriti fiducia tanta est)
88: pervenit ad regem; quem sic adfata paventem est:; 'suasit amor facinus: proles ego regia Nisi; Scylla tibi trado patriaeque meosque penates;; praemia nulla peto nisi te: cape pignus amoris; purpureum crinem nec me nunc tradere crinem,; sed patrium tibi crede caput!' scelerataque dextra; munera porrexit; Minos porrecta refugit
95: turbatusque novi respondit imagine facti:; 'di te summoveant, o nostri infamia saecli,; orbe suo, tellusque tibi pontusque negetur!; certe ego non patiar Iovis incunabula, Creten,; qui meus est orbis, tantum contingere monstrum.'
100: Dixit, et ut leges captis iustissimus auctor; hostibus inposuit, classis retinacula solvi; iussit et aeratas impelli remige puppes.; Scylla freto postquam deductas nare carinas; nec praestare ducem sceleris sibi praemia vidit,
105: consumptis precibus violentam transit in iram; intendensque manus passis furibunda capillis; 'quo fugis' exclamat 'meritorum auctore relicta,; o patriae praelate meae, praelate parenti?; quo fugis, inmitis, cuius victoria nostrum
110: et scelus et meritum est? nec te data munera, nec te; noster amor movit, nec quod spes omnis in unum; te mea congesta est? nam quo deserta revertar?; in patriam? superata iacet! sed finge manere:; proditione mea clausa est mihi! patris ad ora?
115: quem tibi donavi? cives odere merentem,; finitimi exemplum metuunt: exponimur orbae; terrarum, nobis ut Crete sola pateret.; hac quoque si prohibes et nos, ingrate, relinquis,; non genetrix Europa tibi est, sed inhospita Syrtis,
120: Armeniae tigres austroque agitata Charybdis.; Nec Iove tu natus, nec mater imagine tauri; ducta tua est: generis falsa est ea fabula! verus,; [et ferus et captus nullius amore iuvencae]; qui te progenuit, taurus fuit. exige poenas,
125: Nise pater! gaudete malis, modo prodita, nostris,; moenia! nam, fateor, merui et sum digna perire.; sed tamen ex illis aliquis, quos impia laesi,; me perimat! cur, qui vicisti crimine nostro,; insequeris crimen? scelus hoc patriaeque patrique est,
130: officium tibi sit! te vere coniuge digna est,; quae torvum ligno decepit adultera taurum; discordemque utero fetum tulit. ecquid ad aures; perveniunt mea dicta tuas, an inania venti; verba ferunt idemque tuas, ingrate, carinas?
135: iam iam Pasiphaen non est mirabile taurum; praeposuisse tibi: tu plus feritatis habebas.; me miseram! properare iubet! divulsaque remis; unda sonat, mecumque simul mea terra recedit.; nil agis, o frustra meritorum oblite meorum:
140: insequar invitum puppimque amplexa recurvam; per freta longa trahar.' Vix dixerat, insilit undis; consequiturque rates faciente cupidine vires; Cnosiacaeque haeret comes invidiosa carinae.; quam pater ut vidit (nam iam pendebat in aura
145: et modo factus erat fulvis haliaeetus alis),; ibat, ut haerentem rostro laceraret adunco;; illa metu puppim dimisit, et aura cadentem; sustinuisse levis, ne tangeret aequora, visa est.; pluma subit palmis: in avem mutata vocatur
150: Ciris et a tonso est hoc nomen adepta capillo.; Vota Iovi Minos taurorum corpora centum; solvit, ut egressus ratibus Curetida terram; contigit, et spoliis decorata est regia fixis.; creverat obprobrium generis, foedumque patebat
155: matris adulterium monstri novitate biformis;; destinat hunc Minos thalamo removere pudorem; multiplicique domo caecisque includere tectis.; Daedalus ingenio fabrae celeberrimus artis; ponit opus turbatque notas et lumina flexum
160: ducit in errorem variarum ambage viarum.; non secus ac liquidus Phrygiis Maeandros in arvis; ludit et ambiguo lapsu refluitque fluitque; occurrensque sibi venturas aspicit undas; et nunc ad fontes, nunc ad mare versus apertum
165: incertas exercet aquas: ita Daedalus implet; innumeras errore vias vixque ipse reverti; ad limen potuit: tanta est fallacia tecti.; Quo postquam geminam tauri iuvenisque figuram; clausit, et Actaeo bis pastum sanguine monstrum
170: tertia sors annis domuit repetita novenis,; utque ope virginea nullis iterata priorum; ianua difficilis filo est inventa relecto,; protinus Aegides rapta Minoide Diam; vela dedit comitemque suam crudelis in illo
175: litore destituit; desertae et multa querenti; amplexus et opem Liber tulit, utque perenni; sidere clara foret, sumptam de fronte coronam; inmisit caelo: tenues volat illa per auras; dumque volat, gemmae nitidos vertuntur in ignes
180: consistuntque loco specie remanente coronae,; qui medius Nixique genu est Anguemque tenentis.; Daedalus interea Creten longumque perosus; exilium tactusque loci natalis amore; clausus erat pelago. 'terras licet' inquit 'et undas
185: obstruat: et caelum certe patet; ibimus illac:; omnia possideat, non possidet aera Minos.'; dixit et ignotas animum dimittit in artes; naturamque novat. nam ponit in ordine pennas; a minima coeptas, longam breviore sequenti,
190: ut clivo crevisse putes: sic rustica quondam; fistula disparibus paulatim surgit avenis;; tum lino medias et ceris alligat imas; atque ita conpositas parvo curvamine flectit,; ut veras imitetur aves. puer Icarus una
195: stabat et, ignarus sua se tractare pericla,; ore renidenti modo, quas vaga moverat aura,; captabat plumas, flavam modo pollice ceram; mollibat lusuque suo mirabile patris; impediebat opus. postquam manus ultima coepto
200: inposita est, geminas opifex libravit in alas; ipse suum corpus motaque pependit in aura;; instruit et natum 'medio' que 'ut limite curras,; Icare,' ait 'moneo, ne, si demissior ibis,; unda gravet pennas, si celsior, ignis adurat:
205: inter utrumque vola. nec te spectare Booten; aut Helicen iubeo strictumque Orionis ensem:; me duce carpe viam!' pariter praecepta volandi; tradit et ignotas umeris accommodat alas.; inter opus monitusque genae maduere seniles,
210: et patriae tremuere manus; dedit oscula nato; non iterum repetenda suo pennisque levatus; ante volat comitique timet, velut ales, ab alto; quae teneram prolem produxit in aera nido,; hortaturque sequi damnosasque erudit artes
215: et movet ipse suas et nati respicit alas.; hos aliquis tremula dum captat harundine pisces,; aut pastor baculo stivave innixus arator; vidit et obstipuit, quique aethera carpere possent,; credidit esse deos. et iam Iunonia laeva
220: parte Samos (fuerant Delosque Parosque relictae); dextra Lebinthos erat fecundaque melle Calymne,; cum puer audaci coepit gaudere volatu; deseruitque ducem caelique cupidine tractus; altius egit iter. rapidi vicinia solis
225: mollit odoratas, pennarum vincula, ceras;; tabuerant cerae: nudos quatit ille lacertos,; remigioque carens non ullas percipit auras,; oraque caerulea patrium clamantia nomen; excipiuntur aqua, quae nomen traxit ab illo.
230: at pater infelix, nec iam pater, 'Icare,' dixit,; 'Icare,' dixit 'ubi es? qua te regione requiram?'; 'Icare' dicebat: pennas aspexit in undis; devovitque suas artes corpusque sepulcro; condidit, et tellus a nomine dicta sepulti.
235: Hunc miseri tumulo ponentem corpora nati; garrula limoso prospexit ab elice perdix; et plausit pennis testataque gaudia cantu est,; unica tunc volucris nec visa prioribus annis,; factaque nuper avis longum tibi, Daedale, crimen.
240: namque huic tradiderat, fatorum ignara, docendam; progeniem germana suam, natalibus actis; bis puerum senis, animi ad praecepta capacis;; ille etiam medio spinas in pisce notatas; traxit in exemplum ferroque incidit acuto
245: perpetuos dentes et serrae repperit usum;; primus et ex uno duo ferrea bracchia nodo; vinxit, ut aequali spatio distantibus illis; altera pars staret, pars altera duceret orbem.; Daedalus invidit sacraque ex arce Minervae
250: praecipitem misit, lapsum mentitus; at illum,; quae favet ingeniis, excepit Pallas avemque; reddidit et medio velavit in aere pennis,; sed vigor ingenii quondam velocis in alas; inque pedes abiit; nomen, quod et ante, remansit.
255: non tamen haec alte volucris sua corpora tollit,; nec facit in ramis altoque cacumine nidos:; propter humum volitat ponitque in saepibus ova; antiquique memor metuit sublimia casus.; Iamque fatigatum tellus Aetnaea tenebat
260: Daedalon, et sumptis pro supplice Cocalus armis; mitis habebatur; iam lamentabile Athenae; pendere desierant Thesea laude tributum:; templa coronantur, bellatricemque Minervam; cum Iove disque vocant aliis, quos sanguine voto
265: muneribusque datis et acerris turis honorant;; sparserat Argolicas nomen vaga fama per urbes; Theseos, et populi, quos dives Achaia cepit,; huius opem magnis inploravere periclis,; huius opem Calydon, quamvis Meleagron haberet,
270: sollicita supplex petiit prece: causa petendi; sus erat, infestae famulus vindexque Dianae.; Oenea namque ferunt pleni successibus anni; primitias frugum Cereri, sua vina Lyaeo,; Palladios flavae latices libasse Minervae;
275: coeptus ab agricolis superos pervenit ad omnes; ambitiosus honor: solas sine ture relictas; praeteritae cessasse ferunt Latoidos aras.; tangit et ira deos. 'at non inpune feremus,; quaeque inhonoratae, non et dicemur inultae'
280: inquit, et Olenios ultorem spreta per agros; misit aprum, quanto maiores herbida tauros; non habet Epiros, sed habent Sicula arva minores:; sanguine et igne micant oculi, riget horrida cervix,; et setae similes rigidis hastilibus horrent:
285: fervida cum rauco latos stridore per armos
287: spuma fluit, dentes aequantur dentibus Indis,; fulmen ab ore venit, frondes afflatibus ardent.; is modo crescentes segetes proculcat in herba,
290: nunc matura metit fleturi vota coloni; et Cererem in spicis intercipit: area frustra; et frustra exspectant promissas horrea messes.; sternuntur gravidi longo cum palmite fetus; bacaque cum ramis semper frondentis olivae.
295: saevit et in pecudes: non has pastorve canisve,; non armenta truces possunt defendere tauri.; diffugiunt populi nec se nisi moenibus urbis; esse putant tutos, donec Meleagros et una; lecta manus iuvenum coiere cupidine laudis:
300: Tyndaridae gemini, praestantes caestibus alter,; alter equo, primaeque ratis molitor Iason,; et cum Pirithoo, felix concordia, Theseus,; et duo Thestiadae prolesque Aphareia, Lynceus; et velox Idas, et iam non femina Caeneus,
305: Leucippusque ferox iaculoque insignis Acastus; Hippothousque Dryasque et cretus Amyntore Phoenix; Actoridaeque pares et missus ab Elide Phyleus.; nec Telamon aberat magnique creator Achillis; cumque Pheretiade et Hyanteo Iolao
310: inpiger Eurytion et cursu invictus Echion; Naryciusque Lelex Panopeusque Hyleusque feroxque; Hippasus et primis etiamnum Nestor in annis,; et quos Hippocoon antiquis misit Amyclis,; Penelopaeque socer cum Parrhasio Ancaeo,
315: Ampycidesque sagax et adhuc a coniuge tutus; Oeclides nemorisque decus Tegeaea Lycaei:; rasilis huic summam mordebat fibula vestem,; crinis erat simplex, nodum conlectus in unum,; ex umero pendens resonabat eburnea laevo
320: telorum custos, arcum quoque laeva tenebat;; talis erat cultu, facies, quam dicere vere; virgineam in puero, puerilem in virgine possis.; hanc pariter vidit, pariter Calydonius heros; optavit renuente deo flammasque latentes
325: hausit et 'o felix, siquem dignabitur' inquit; 'ista virum!' nec plura sinit tempusque pudorque; dicere: maius opus magni certaminis urguet.; Silva frequens trabibus, quam nulla ceciderat aetas,; incipit a plano devexaque prospicit arva:
330: quo postquam venere viri, pars retia tendunt,; vincula pars adimunt canibus, pars pressa sequuntur; signa pedum, cupiuntque suum reperire periclum.; concava vallis erat, quo se demittere rivi; adsuerant pluvialis aquae; tenet ima lacunae
335: lenta salix ulvaeque leves iuncique palustres; viminaque et longa parvae sub harundine cannae:; hinc aper excitus medios violentus in hostes; fertur, ut excussis elisi nubibus ignes.; sternitur incursu nemus, et propulsa fragorem
340: silva dat: exclamant iuvenes praetentaque forti; tela tenent dextra lato vibrantia ferro.; ille ruit spargitque canes, ut quisque furenti; obstat, et obliquo latrantes dissipat ictu.; cuspis Echionio primum contorta lacerto
345: vana fuit truncoque dedit leve vulnus acerno;; proxima, si nimiis mittentis viribus usa; non foret, in tergo visa est haesura petito:; longius it; auctor teli Pagasaeus Iason.; 'Phoebe,' ait Ampycides, 'si te coluique coloque,
350: da mihi, quod petitur, certo contingere telo!'; qua potuit, precibus deus adnuit: ictus ab illo est,; sed sine vulnere aper: ferrum Diana volanti; abstulerat iaculo; lignum sine acumine venit.; ira feri mota est, nec fulmine lenius arsit:
355: emicat ex oculis, spirat quoque pectore flamma,; utque volat moles adducto concita nervo,; cum petit aut muros aut plenas milite turres,; in iuvenes certo sic impete vulnificus sus; fertur et Hippalmon Pelagonaque, dextra tuentes
360: cornua, prosternit: socii rapuere iacentes;; at non letiferos effugit Enaesimus ictus; Hippocoonte satus: trepidantem et terga parantem; vertere succiso liquerunt poplite nervi.; forsitan et Pylius citra Troiana perisset
365: tempora, sed sumpto posita conamine ab hasta; arboris insiluit, quae stabat proxima, ramis; despexitque, loco tutus, quem fugerat, hostem.; dentibus ille ferox in querno stipite tritis; inminet exitio fidensque recentibus armis
370: Eurytidae magni rostro femur hausit adunco.; at gemini, nondum caelestia sidera, fratres,; ambo conspicui, nive candidioribus ambo; vectabantur equis, ambo vibrata per auras; hastarum tremulo quatiebant spicula motu.
375: vulnera fecissent, nisi saetiger inter opacas; nec iaculis isset nec equo loca pervia silvas.; persequitur Telamon studioque incautus eundi; pronus ab arborea cecidit radice retentus.; dum levat hunc Peleus, celerem Tegeaea sagittam
380: inposuit nervo sinuatoque expulit arcu:; fixa sub aure feri summum destrinxit harundo; corpus et exiguo rubefecit sanguine saetas;; nec tamen illa sui successu laetior ictus; quam Meleagros erat: primus vidisse putatur
385: et primus sociis visum ostendisse cruorem; et 'meritum' dixisse 'feres virtutis honorem.'; erubuere viri seque exhortantur et addunt; cum clamore animos iaciuntque sine ordine tela:; turba nocet iactis et, quos petit, impedit ictus.
390: ecce furens contra sua fata bipennifer Arcas; 'discite, femineis quid tela virilia praestent,; o iuvenes, operique meo concedite!' dixit.; 'ipsa suis licet hunc Latonia protegat armis,; invita tamen hunc perimet mea dextra Diana.'
395: talia magniloquo tumidus memoraverat ore; ancipitemque manu tollens utraque securim; institerat digitis pronos suspensus in ictus:; occupat audentem, quaque est via proxima leto,; summa ferus geminos derexit ad inguina dentes.
400: concidit Ancaeus glomerataque sanguine multo; viscera lapsa fluunt: madefacta est terra cruore.; ibat in adversum proles Ixionis hostem; Pirithous valida quatiens venabula dextra;; cui 'procul' Aegides 'o me mihi carior' inquit
405: 'pars animae consiste meae! licet eminus esse; fortibus: Ancaeo nocuit temeraria virtus.'; dixit et aerata torsit grave cuspide cornum;; quo bene librato votique potente futuro; obstitit aesculea frondosus ab arbore ramus.
410: misit et Aesonides iaculum: quod casus ab illo; vertit in inmeriti fatum latrantis et inter; ilia coniectum tellure per ilia fixum est.; at manus Oenidae variat, missisque duabus; hasta prior terra, medio stetit altera tergo.
415: nec mora, dum saevit, dum corpora versat in orbem; stridentemque novo spumam cum sanguine fundit,; vulneris auctor adest hostemque inritat ad iram; splendidaque adversos venabula condit in armos.; gaudia testantur socii clamore secundo
420: victricemque petunt dextrae coniungere dextram; inmanemque ferum multa tellure iacentem; mirantes spectant neque adhuc contingere tutum; esse putant, sed tela tamen sua quisque cruentat.; Ipse pede inposito caput exitiabile pressit
425: atque ita 'sume mei spolium, Nonacria, iuris,'; dixit 'et in partem veniat mea gloria tecum.'; protinus exuvias rigidis horrentia saetis; terga dat et magnis insignia dentibus ora.; illi laetitiae est cum munere muneris auctor;
430: invidere alii, totoque erat agmine murmur.; e quibus ingenti tendentes bracchia voce; 'pone age nec titulos intercipe, femina, nostros,'; Thestiadae clamant, 'nec te fiducia formae; decipiat, ne sit longe tibi captus amore
435: auctor,' et huic adimunt munus, ius muneris illi.; non tulit et tumida frendens Mavortius ira; 'discite, raptores alieni' dixit 'honoris,; facta minis quantum distent,' hausitque nefando; pectora Plexippi nil tale timentia ferro.
440: Toxea, quid faciat, dubium pariterque volentem; ulcisci fratrem fraternaque fata timentem; haud patitur dubitare diu calidumque priori; caede recalfecit consorti sanguine telum.; Dona deum templis nato victore ferebat,
445: cum videt exstinctos fratres Althaea referri.; quae plangore dato maestis clamoribus urbem; inplet et auratis mutavit vestibus atras;; at simul est auctor necis editus, excidit omnis; luctus et a lacrimis in poenae versus amorem est.
450: Stipes erat, quem, cum partus enixa iaceret; Thestias, in flammam triplices posuere sorores; staminaque inpresso fatalia pollice nentes; 'tempora' dixerunt 'eadem lignoque tibique,; o modo nate, damus.' quo postquam carmine dicto
455: excessere deae, flagrantem mater ab igne; eripuit ramum sparsitque liquentibus undis.; ille diu fuerat penetralibus abditus imis; servatusque tuos, iuvenis, servaverat annos.; protulit hunc genetrix taedasque et fragmina poni
460: imperat et positis inimicos admovet ignes.; tum conata quater flammis inponere ramum; coepta quater tenuit: pugnat materque sororque,; et diversa trahunt unum duo nomina pectus.; saepe metu sceleris pallebant ora futuri,
465: saepe suum fervens oculis dabat ira ruborem,; et modo nescio quid similis crudele minanti; vultus erat, modo quem misereri credere posses;; cumque ferus lacrimas animi siccaverat ardor,; inveniebantur lacrimae tamen, utque carina,
470: quam ventus ventoque rapit contrarius aestus,; vim geminam sentit paretque incerta duobus,; Thestias haud aliter dubiis affectibus errat; inque vices ponit positamque resuscitat iram.; incipit esse tamen melior germana parente
475: et consanguineas ut sanguine leniat umbras,; inpietate pia est. nam postquam pestifer ignis; convaluit, 'rogus iste cremet mea viscera' dixit,; utque manu dira lignum fatale tenebat,; ante sepulcrales infelix adstitit aras
480: 'poenarum' que 'deae triplices, furialibus,' inquit; 'Eumenides, sacris vultus advertite vestros!; ulciscor facioque nefas; mors morte pianda est,; in scelus addendum scelus est, in funera funus:; per coacervatos pereat domus inpia luctus!
485: an felix Oeneus nato victore fruetur,; Thestius orbus erit? melius lugebitis ambo.; vos modo, fraterni manes animaeque recentes,; officium sentite meum magnoque paratas; accipite inferias, uteri mala pignora nostri!
490: ei mihi! quo rapior? fratres, ignoscite matri!; deficiunt ad coepta manus: meruisse fatemur; illum, cur pereat; mortis mihi displicet auctor.; ergo inpune feret vivusque et victor et ipso; successu tumidus regnum Calydonis habebit,
495: vos cinis exiguus gelidaeque iacebitis umbrae?; haud equidem patiar: pereat sceleratus et ille; spemque patris regnumque trahat patriaeque ruinam!; mens ubi materna est? ubi sunt pia iura parentum; et quos sustinui bis mensum quinque labores?
500: o utinam primis arsisses ignibus infans,; idque ego passa forem! vixisti munere nostro;; nunc merito moriere tuo! cape praemia facti; bisque datam, primum partu, mox stipite rapto,; redde animam vel me fraternis adde sepulcris!
505: et cupio et nequeo. quid agam? modo vulnera fratrum; ante oculos mihi sunt et tantae caedis imago,; nunc animum pietas maternaque nomina frangunt.; me miseram! male vincetis, sed vincite, fratres,; dummodo, quae dedero vobis, solacia vosque
510: ipsa sequar!' dixit dextraque aversa trementi; funereum torrem medios coniecit in ignes:; aut dedit aut visus gemitus est ipse dedisse; stipes, ut invitis conreptus ab ignibus arsit.; Inscius atque absens flamma Meleagros ab illa
515: uritur et caecis torreri viscera sentit; ignibus ac magnos superat virtute dolores.; quod tamen ignavo cadat et sine sanguine leto,; maeret et Ancaei felicia vulnera dicit; grandaevumque patrem fratresque piasque sorores
520: cum gemitu sociamque tori vocat ore supremo,; forsitan et matrem. crescunt ignisque dolorque; languescuntque iterum; simul est exstinctus uterque,; inque leves abiit paulatim spiritus auras; paulatim cana prunam velante favilla.
525: Alta iacet Calydon: lugent iuvenesque senesque,; vulgusque proceresque gemunt, scissaeque capillos; planguntur matres Calydonides Eueninae;; pulvere canitiem genitor vultusque seniles; foedat humi fusus spatiosumque increpat aevum.
530: nam de matre manus diri sibi conscia facti; exegit poenas acto per viscera ferro.; non mihi si centum deus ora sonantia linguis; ingeniumque capax totumque Helicona dedisset,; tristia persequerer miserarum fata sororum.
535: inmemores decoris liventia pectora tundunt,; dumque manet corpus, corpus refoventque foventque,; oscula dant ipsi, posito dant oscula lecto.; post cinerem cineres haustos ad pectora pressant; adfusaeque iacent tumulo signataque saxo
540: nomina conplexae lacrimas in nomina fundunt.; quas Parthaoniae tandem Latonia clade; exsatiata domus praeter Gorgenque nurumque; nobilis Alcmenae natis in corpore pennis; adlevat et longas per bracchia porrigit alas
545: corneaque ora facit versasque per aera mittit.; Interea Theseus sociati parte laboris; functus Erectheas Tritonidos ibat ad arces.; clausit iter fecitque moras Achelous eunti; imbre tumens: 'succede meis,' ait 'inclite, tectis,
550: Cecropide, nec te committe rapacibus undis:; ferre trabes solidas obliquaque volvere magno; murmure saxa solent. vidi contermina ripae; cum gregibus stabula alta trahi; nec fortibus illic; profuit armentis nec equis velocibus esse.
555: multa quoque hic torrens nivibus de monte solutis; corpora turbineo iuvenalia vertice mersit.; tutior est requies, solito dum flumina currant; limite, dum tenues capiat suus alveus undas.'; adnuit Aegides 'utar,' que 'Acheloe, domoque
560: consilioque tuo' respondit; et usus utroque est.; pumice multicavo nec levibus atria tophis; structa subit: molli tellus erat umida musco,; summa lacunabant alterno murice conchae.; iamque duas lucis partes Hyperione menso
565: discubuere toris Theseus comitesque laborum,; hac Ixionides, illa Troezenius heros; parte Lelex, raris iam sparsus tempora canis,; quosque alios parili fuerat dignatus honore; Amnis Acarnanum, laetissimus hospite tanto.
570: protinus adpositas nudae vestigia nymphae; instruxere epulis mensas dapibusque remotis; in gemma posuere merum. tum maximus heros,; aequora prospiciens oculis subiecta, 'quis' inquit; 'ille locus?' (digitoque ostendit) 'et insula nomen
575: quod gerit illa, doce, quamquam non una videtur!'; Amnis ad haec 'non est' inquit 'quod cernitis unum:; quinque iacent terrae; spatium discrimina fallit.; quoque minus spretae factum mirere Dianae,; naides hae fuerant, quae cum bis quinque iuvencos
580: mactassent rurisque deos ad sacra vocassent,; inmemores nostri festas duxere choreas.; intumui, quantusque feror, cum plurimus umquam,; tantus eram, pariterque animis inmanis et undis; a silvis silvas et ab arvis arva revelli
585: cumque loco nymphas, memores tum denique nostri,; in freta provolvi. fluctus nosterque marisque; continuam diduxit humum partesque resolvit; in totidem, mediis quot cernis Echinadas undis.; ut tamen ipse vides, procul, en procul una recessit
590: insula, grata mihi; Perimelen navita dicit:; huic ego virgineum dilectae nomen ademi;; quod pater Hippodamas aegre tulit inque profundum; propulit e scopulo periturae corpora natae.; excepi nantemque ferens "o proxima mundi
595: regna vagae" dixi "sortite, Tridentifer, undae,; adfer opem, mersaeque, precor, feritate paterna
601: da, Neptune, locum, vel sit locus ipsa licebit!"; dum loquor, amplexa est artus nova terra natantes
609: et gravis increvit mutatis insula membris.'; Amnis ab his tacuit. factum mirabile cunctos; moverat: inridet credentes, utque deorum; spretor erat mentisque ferox, Ixione natus; 'ficta refers nimiumque putas, Acheloe, potentes; esse deos,' dixit 'si dant adimuntque figuras.'
615: obstipuere omnes nec talia dicta probarunt,; ante omnesque Lelex animo maturus et aevo,; sic ait: 'inmensa est finemque potentia caeli; non habet, et quicquid superi voluere, peractum est,; quoque minus dubites, tiliae contermina quercus
620: collibus est Phrygiis modico circumdata muro;; ipse locum vidi; nam me Pelopeia Pittheus; misit in arva suo quondam regnata parenti.; haud procul hinc stagnum est, tellus habitabilis olim,; nunc celebres mergis fulicisque palustribus undae;
625: Iuppiter huc specie mortali cumque parente; venit Atlantiades positis caducifer alis.; mille domos adiere locum requiemque petentes,; mille domos clausere serae; tamen una recepit,; parva quidem, stipulis et canna tecta palustri,
630: sed pia Baucis anus parilique aetate Philemon; illa sunt annis iuncti iuvenalibus, illa; consenuere casa paupertatemque fatendo; effecere levem nec iniqua mente ferendo;; nec refert, dominos illic famulosne requiras:
635: tota domus duo sunt, idem parentque iubentque.; ergo ubi caelicolae parvos tetigere penates; summissoque humiles intrarunt vertice postes,; membra senex posito iussit relevare sedili;; cui superiniecit textum rude sedula Baucis
640: inque foco tepidum cinerem dimovit et ignes; suscitat hesternos foliisque et cortice sicco; nutrit et ad flammas anima producit anili; multifidasque faces ramaliaque arida tecto; detulit et minuit parvoque admovit aeno,
645: quodque suus coniunx riguo conlegerat horto,; truncat holus foliis; furca levat ille bicorni; sordida terga suis nigro pendentia tigno; servatoque diu resecat de tergore partem; exiguam sectamque domat ferventibus undis.
650: interea medias fallunt sermonibus horas; concutiuntque torum de molli fluminis ulva
655: inpositum lecto sponda pedibusque salignis.; vestibus hunc velant, quas non nisi tempore festo; sternere consuerant, sed et haec vilisque vetusque; vestis erat, lecto non indignanda saligno.; adcubuere dei. mensam succincta tremensque
660: ponit anus, mensae sed erat pes tertius inpar:; testa parem fecit; quae postquam subdita clivum; sustulit, aequatam mentae tersere virentes.; ponitur hic bicolor sincerae baca Minervae; conditaque in liquida corna autumnalia faece
665: intibaque et radix et lactis massa coacti; ovaque non acri leviter versata favilla,; omnia fictilibus. post haec caelatus eodem; sistitur argento crater fabricataque fago; pocula, qua cava sunt, flaventibus inlita ceris;
670: parva mora est, epulasque foci misere calentes,; nec longae rursus referuntur vina senectae; dantque locum mensis paulum seducta secundis:; hic nux, hic mixta est rugosis carica palmis; prunaque et in patulis redolentia mala canistris
675: et de purpureis conlectae vitibus uvae,; candidus in medio favus est; super omnia vultus; accessere boni nec iners pauperque voluntas.; 'Interea totiens haustum cratera repleri; sponte sua per seque vident succrescere vina:
680: attoniti novitate pavent manibusque supinis; concipiunt Baucisque preces timidusque Philemon; et veniam dapibus nullisque paratibus orant.; unicus anser erat, minimae custodia villae:; quem dis hospitibus domini mactare parabant;
685: ille celer penna tardos aetate fatigat; eluditque diu tandemque est visus ad ipsos; confugisse deos: superi vetuere necari; "di" que "sumus, meritasque luet vicinia poenas; inpia" dixerunt; "vobis inmunibus huius
690: esse mali dabitur; modo vestra relinquite tecta; ac nostros comitate gradus et in ardua montis; ite simul!" parent ambo baculisque levati; nituntur longo vestigia ponere clivo.; tantum aberant summo, quantum semel ire sagitta
695: missa potest: flexere oculos et mersa palude; cetera prospiciunt, tantum sua tecta manere,; dumque ea mirantur, dum deflent fata suorum,; illa vetus dominis etiam casa parva duobus; vertitur in templum: furcas subiere columnae,
700: stramina flavescunt aurataque tecta videntur; caelataeque fores adopertaque marmore tellus.; talia tum placido Saturnius edidit ore:; "dicite, iuste senex et femina coniuge iusto; digna, quid optetis." cum Baucide pauca locutus
705: iudicium superis aperit commune Philemon:; "esse sacerdotes delubraque vestra tueri; poscimus, et quoniam concordes egimus annos,; auferat hora duos eadem, nec coniugis umquam; busta meae videam, neu sim tumulandus ab illa."
710: vota fides sequitur: templi tutela fuere,; donec vita data est; annis aevoque soluti; ante gradus sacros cum starent forte locique; narrarent casus, frondere Philemona Baucis,; Baucida conspexit senior frondere Philemon.
715: iamque super geminos crescente cacumine vultus; mutua, dum licuit, reddebant dicta "vale" que; "o coniunx" dixere simul, simul abdita texit; ora frutex: ostendit adhuc Thyneius illic; incola de gemino vicinos corpore truncos.
720: haec mihi non vani (neque erat, cur fallere vellent); narravere senes; equidem pendentia vidi; serta super ramos ponensque recentia dixi; "cura deum di sint, et, qui coluere, colantur."'; Desierat, cunctosque et res et moverat auctor,
725: Thesea praecipue; quem facta audire volentem; mira deum innixus cubito Calydonius amnis; talibus adloquitur: 'sunt, o fortissime, quorum; forma semel mota est et in hoc renovamine mansit;; sunt, quibus in plures ius est transire figuras,
730: ut tibi, conplexi terram maris incola, Proteu.; nam modo te iuvenem, modo te videre leonem,; nunc violentus aper, nunc, quem tetigisse timerent,; anguis eras, modo te faciebant cornua taurum;; saepe lapis poteras, arbor quoque saepe videri,
735: interdum, faciem liquidarum imitatus aquarum,; flumen eras, interdum undis contrarius ignis.; 'Nec minus Autolyci coniunx, Erysicthone nata,; iuris habet: pater huius erat, qui numina divum; sperneret et nullos aris adoleret odores;
740: ille etiam Cereale nemus violasse securi; dicitur et lucos ferro temerasse vetustos.; stabat in his ingens annoso robore quercus,; una nemus; vittae mediam memoresque tabellae; sertaque cingebant, voti argumenta potentum.
745: saepe sub hac dryades festas duxere choreas,; saepe etiam manibus nexis ex ordine trunci; circuiere modum, mensuraque roboris ulnas; quinque ter inplebat, nec non et cetera tantum; silva sub hac, silva quantum fuit herba sub omni.
750: non tamen idcirco ferrum Triopeius illa; abstinuit famulosque iubet succidere sacrum; robur, et ut iussos cunctari vidit, ab uno; edidit haec rapta sceleratus verba securi:; "non dilecta deae solum, sed et ipsa licebit
755: sit dea, iam tanget frondente cacumine terram."; dixit, et obliquos dum telum librat in ictus,; contremuit gemitumque dedit Deoia quercus,; et pariter frondes, pariter pallescere glandes; coepere ac longi pallorem ducere rami.
760: cuius ut in trunco fecit manus inpia vulnus,; haud aliter fluxit discusso cortice sanguis,; quam solet, ante aras ingens ubi victima taurus; concidit, abrupta cruor e cervice profundi.; obstipuere omnes, aliquisque ex omnibus audet
765: deterrere nefas saevamque inhibere bipennem:; aspicit hunc "mentis" que "piae cape praemia!" dixit; Thessalus inque virum convertit ab arbore ferrum; detruncatque caput repetitaque robora caedit,; redditus e medio sonus est cum robore talis:
770: "nympha sub hoc ego sum Cereri gratissima ligno,; quae tibi factorum poenas instare tuorum; vaticinor moriens, nostri solacia leti."; persequitur scelus ille suum, labefactaque tandem; ictibus innumeris adductaque funibus arbor
775: corruit et multam prostravit pondere silvam.; 'Attonitae dryades damno nemorumque suoque,; omnes germanae, Cererem cum vestibus atris; maerentes adeunt poenamque Erysicthonis orant.; adnuit his capitisque sui pulcherrima motu
780: concussit gravidis oneratos messibus agros,; moliturque genus poenae miserabile, si non; ille suis esset nulli miserabilis actis,; pestifera lacerare Fame: quae quatenus ipsi; non adeunda deae est (neque enim Cereremque Famemque
785: fata coire sinunt), montani numinis unam; talibus agrestem conpellat oreada dictis:; "est locus extremis Scythiae glacialis in oris,; triste solum, sterilis, sine fruge, sine arbore tellus;; Frigus iners illic habitant Pallorque Tremorque
790: et ieiuna Fames: ea se in praecordia condat; sacrilegi scelerata, iube, nec copia rerum; vincat eam superetque meas certamine vires,; neve viae spatium te terreat, accipe currus,; accipe, quos frenis alte moderere, dracones!"
795: et dedit; illa dato subvecta per aera curru; devenit in Scythiam: rigidique cacumine montis; (Caucason appellant) serpentum colla levavit; quaesitamque Famem lapidoso vidit in agro; unguibus et raras vellentem dentibus herbas.
800: hirtus erat crinis, cava lumina, pallor in ore,; labra incana situ, scabrae rubigine fauces,; dura cutis, per quam spectari viscera possent;; ossa sub incurvis exstabant arida lumbis,; ventris erat pro ventre locus; pendere putares
805: pectus et a spinae tantummodo crate teneri.; auxerat articulos macies, genuumque tumebat; orbis, et inmodico prodibant tubere tali.; 'Hanc procul ut vidit, (neque enim est accedere iuxta; ausa) refert mandata deae paulumque morata,
810: quamquam aberat longe, quamquam modo venerat illuc,; visa tamen sensisse famem est, retroque dracones; egit in Haemoniam versis sublimis habenis.; 'Dicta Fames Cereris, quamvis contraria semper; illius est operi, peragit perque aera vento
815: ad iussam delata domum est, et protinus intrat; sacrilegi thalamos altoque sopore solutum; (noctis enim tempus) geminis amplectitur ulnis,; seque viro inspirat, faucesque et pectus et ora; adflat et in vacuis spargit ieiunia venis;
820: functaque mandato fecundum deserit orbem; inque domos inopes adsueta revertitur antra.; 'Lenis adhuc Somnus placidis Erysicthona pennis; mulcebat: petit ille dapes sub imagine somni,; oraque vana movet dentemque in dente fatigat,
825: exercetque cibo delusum guttur inani; proque epulis tenues nequiquam devorat auras;; ut vero est expulsa quies, furit ardor edendi; perque avidas fauces incensaque viscera regnat.; nec mora; quod pontus, quod terra, quod educat aer,
830: poscit et adpositis queritur ieiunia mensis; inque epulis epulas quaerit; quodque urbibus esse,; quodque satis poterat populo, non sufficit uni,; plusque cupit, quo plura suam demittit in alvum.; utque fretum recipit de tota flumina terra
835: nec satiatur aquis peregrinosque ebibit amnes,; utque rapax ignis non umquam alimenta recusat; innumerasque trabes cremat et, quo copia maior; est data, plura petit turbaque voracior ipsa est:; sic epulas omnes Erysicthonis ora profani
840: accipiunt poscuntque simul. cibus omnis in illo; causa cibi est, semperque locus fit inanis edendo.; 'Iamque fame patrias altique voragine ventris; attenuarat opes, sed inattenuata manebat; tum quoque dira fames, inplacataeque vigebat
845: flamma gulae. tandem, demisso in viscera censu,; filia restabat, non illo digna parente.; hanc quoque vendit inops: dominum generosa recusat; et vicina suas tendens super aequora palmas; "eripe me domino, qui raptae praemia nobis
850: virginitatis habes!" ait: haec Neptunus habebat;; qui prece non spreta, quamvis modo visa sequenti; esset ero, formamque novat vultumque virilem; induit et cultus piscem capientibus aptos.; hanc dominus spectans "o qui pendentia parvo
855: aera cibo celas, moderator harundinis," inquit; "sic mare conpositum, sic sit tibi piscis in unda; credulus et nullos, nisi fixus, sentiat hamos:; quae modo cum vili turbatis veste capillis; litore in hoc steterat (nam stantem in litore vidi),
860: dic, ubi sit: neque enim vestigia longius exstant."; illa dei munus bene cedere sensit et a se; se quaeri gaudens his est resecuta rogantem:; "quisquis es, ignoscas; in nullam lumina partem; gurgite ab hoc flexi studioque operatus inhaesi,
865: quoque minus dubites, sic has deus aequoris artes; adiuvet, ut nemo iamdudum litore in isto,; me tamen excepto, nec femina constitit ulla."; credidit et verso dominus pede pressit harenam; elususque abiit: illi sua reddita forma est.
870: ast ubi habere suam transformia corpora sensit,; saepe pater dominis Triopeida tradit, at illa; nunc equa, nunc ales, modo bos, modo cervus abibat; praebebatque avido non iusta alimenta parenti.; vis tamen illa mali postquam consumpserat omnem
875: materiam derantque gravi nova pabula morbo,; ipse suos artus lacerans divellere morsu; coepit et infelix minuendo corpus alebat.-; 'Quid moror externis? etiam mihi nempe novandi est; corporis, o iuvenis, numero finita, potestas.
880: nam modo, qui nunc sum, videor, modo flector in anguem,; armenti modo dux vires in cornua sumo,-; cornua, dum potui. nunc pars caret altera telo; frontis, ut ipse vides.' gemitus sunt verba secuti.

LIBER NONUS

Quae gemitus truncaeque deo Neptunius heros; causa rogat frontis; cui sic Calydonius amnis; coepit inornatos redimitus harundine crines:; 'triste petis munus. quis enim sua proelia victus; commemorare velit? referam tamen ordine, nec tam
5: turpe fuit vinci, quam contendisse decorum est,; magnaque dat nobis tantus solacia victor.; nomine siqua suo fando pervenit ad aures; Deianira tuas, quondam pulcherrima virgo; multorumque fuit spes invidiosa procorum.
10: cum quibus ut soceri domus est intrata petiti,; "accipe me generum," dixi "Parthaone nate":; dixit et Alcides. alii cessere duobus.; ille Iovem socerum dare se, famamque laborum,; et superata suae referebat iussa novercae.
15: contra ego "turpe deum mortali cedere" dixi-; nondum erat ille deus-"dominum me cernis aquarum; cursibus obliquis inter tua regna fluentum.; nec gener externis hospes tibi missus ab oris,; sed popularis ero et rerum pars una tuarum.
20: tantum ne noceat, quod me nec regia Iuno; odit, et omnis abest iussorum poena laborum.; nam, quo te iactas, Alcmena nate, creatum,; Iuppiter aut falsus pater est, aut crimine verus.; matris adulterio patrem petis. elige, fictum
25: esse Iovem malis, an te per dedecus ortum."; talia dicentem iamdudum lumine torvo; spectat, et accensae non fortiter imperat irae,; verbaque tot reddit: "melior mihi dextera lingua.; dummodo pugnando superem, tu vince loquendo"
30: congrediturque ferox. puduit modo magna locutum; cedere: reieci viridem de corpore vestem,; bracchiaque opposui, tenuique a pectore varas; in statione manus et pugnae membra paravi.; ille cavis hausto spargit me pulvere palmis,
35: inque vicem fulvae tactu flavescit harenae.; et modo cervicem, modo crura, modo ilia captat,; aut captare putes, omnique a parte lacessit.; me mea defendit gravitas frustraque petebar;; haud secus ac moles, magno quam murmure fluctus
40: oppugnant; manet illa, suoque est pondere tuta.; digredimur paulum, rursusque ad bella coimus,; inque gradu stetimus, certi non cedere, eratque; cum pede pes iunctus, totoque ego pectore pronus; et digitos digitis et frontem fronte premebam.
45: non aliter vidi fortes concurrere tauros,; cum, pretium pugnae, toto nitidissima saltu; expetitur coniunx: spectant armenta paventque; nescia, quem maneat tanti victoria regni.; ter sine profectu voluit nitentia contra
50: reicere Alcides a se mea pectora; quarto; excutit amplexus, adductaque bracchia solvit,; inpulsumque manu-certum est mihi vera fateri-; protinus avertit, tergoque onerosus inhaesit.; siqua fides,-neque enim ficta mihi gloria voce
55: quaeritur-inposito pressus mihi monte videbar.; vix tamen inserui sudore fluentia multo; bracchia, vix solvi duros a corpore nexus.; instat anhelanti, prohibetque resumere vires,; et cervice mea potitur. tum denique tellus
60: pressa genu nostro est, et harenas ore momordi.; inferior virtute, meas devertor ad artes,; elaborque viro longum formatus in anguem.; qui postquam flexos sinuavi corpus in orbes,; cumque fero movi linguam stridore bisulcam,
65: risit, et inludens nostras Tirynthius artes; "cunarum labor est angues superare mearum,"; dixit "et ut vincas alios, Acheloe, dracones,; pars quota Lernaeae serpens eris unus echidnae?; vulneribus fecunda suis erat illa, nec ullum
70: de centum numero caput est inpune recisum,; quin gemino cervix herede valentior esset.; hanc ego ramosam natis e caede colubris; crescentemque malo domui, domitamque reclusi.; quid fore te credis, falsum qui versus in anguem
75: arma aliena moves, quem forma precaria celat?"; dixerat, et summo digitorum vincula collo; inicit: angebar, ceu guttura forcipe pressus,; pollicibusque meas pugnabam evellere fauces.; sic quoque devicto restabat tertia tauri
80: forma trucis. tauro mutatus membra rebello.; induit ille toris a laeva parte lacertos,; admissumque trahens sequitur, depressaque dura; cornua figit humo, meque alta sternit harena.; nec satis hoc fuerat: rigidum fera dextera cornu
85: dum tenet, infregit, truncaque a fronte revellit.; naides hoc, pomis et odoro flore repletum,; sacrarunt; divesque meo Bona Copia cornu est.'; Dixerat: et nymphe ritu succincta Dianae,; una ministrarum, fusis utrimque capillis,
90: incessit totumque tulit praedivite cornu; autumnum et mensas, felicia poma, secundas.; lux subit; et primo feriente cacumina sole; discedunt iuvenes, neque enim dum flumina pacem; et placidos habeant lapsus totaeque residant
95: opperiuntur aquae. vultus Achelous agrestes; et lacerum cornu mediis caput abdidit undis.; Huic tamen ablati doluit iactura decoris,; cetera sospes habet. capitis quoque fronde saligna; aut superinposita celatur harundine damnum.
100: at te, Nesse ferox, eiusdem virginis ardor; perdiderat volucri traiectum terga sagitta.; namque nova repetens patrios cum coniuge muros; venerat Eueni rapidas Iove natus ad undas.; uberior solito, nimbis hiemalibus auctus,
105: verticibusque frequens erat atque inpervius amnis.; intrepidum pro se, curam de coniuge agentem; Nessus adit, membrisque valens scitusque vadorum,; 'officio' que 'meo ripa sistetur in illa; haec,' ait 'Alcide. tu viribus utere nando!'
110: pallentemque metu, fluviumque ipsumque timentem; tradidit Aonius pavidam Calydonida Nesso.; mox, ut erat, pharetraque gravis spolioque leonis-; nam clavam et curvos trans ripam miserat arcus-; 'quandoquidem coepi, superentur flumina' dixit,
115: nec dubitat nec, qua sit clementissimus amnis,; quaerit, et obsequio deferri spernit aquarum.; iamque tenens ripam, missos cum tolleret arcus,; coniugis agnovit vocem Nessoque paranti; fallere depositum 'quo te fiducia' clamat
120: 'vana pedum, violente, rapit? tibi, Nesse biformis,; dicimus. exaudi, nec res intercipe nostras.; si te nulla mei reverentia movit, at orbes; concubitus vetitos poterant inhibere paterni.; haud tamen effugies, quamvis ope fidis equina;
125: vulnere, non pedibus te consequar.' ultima dicta; re probat, et missa fugientia terga sagitta; traicit. exstabat ferrum de pectore aduncum.; quod simul evulsum est, sanguis per utrumque foramen; emicuit mixtus Lernaei tabe veneni.
130: excipit hunc Nessus 'ne' que enim 'moriemur; inulti' secum ait, et calido velamina tincta cruore; dat munus raptae velut inritamen amoris.; Longa fuit medii mora temporis, actaque magni; Herculis inplerant terras odiumque novercae.
135: victor ab Oechalia Cenaeo sacra parabat; vota Iovi, cum Fama loquax praecessit ad aures,; Deianira, tuas, quae veris addere falsa; gaudet, et e minimo sua per mendacia crescit,; Amphitryoniaden Ioles ardore teneri.
140: credit amans, venerisque novae perterrita fama; indulsit primo lacrimis, flendoque dolorem; diffudit miseranda suum. mox deinde 'quid autem; flemus?' ait 'paelex lacrimis laetabitur istis.; quae quoniam adveniet, properandum aliquidque novandum est,
145: dum licet, et nondum thalamos tenet altera nostros.; conquerar, an sileam? repetam Calydona, morerne?; excedam tectis? an, si nihil amplius, obstem?; quid si me, Meleagre, tuam memor esse sororem; forte paro facinus, quantumque iniuria possit
150: femineusque dolor, iugulata paelice testor?'; in cursus animus varios abit. omnibus illis; praetulit inbutam Nesseo sanguine vestem; mittere, quae vires defecto reddat amori,; ignaroque Lichae, quid tradat, nescia, luctus
155: ipsa suos tradit blandisque miserrima verbis,; dona det illa viro, mandat. capit inscius heros,; induiturque umeris Lernaeae virus echidnae.; Tura dabat primis et verba precantia flammis,; vinaque marmoreas patera fundebat in aras:
160: incaluit vis illa mali, resolutaque flammis; Herculeos abiit late dilapsa per artus.; dum potuit, solita gemitum virtute repressit.; victa malis postquam est patientia, reppulit aras,; inplevitque suis nemorosam vocibus Oeten.
165: nec mora, letiferam conatur scindere vestem:; qua trahitur, trahit illa cutem, foedumque relatu,; aut haeret membris frustra temptata revelli,; aut laceros artus et grandia detegit ossa.; ipse cruor, gelido ceu quondam lammina candens
170: tincta lacu, stridit coquiturque ardente veneno.; nec modus est, sorbent avidae praecordia flammae,; caeruleusque fluit toto de corpore sudor,; ambustique sonant nervi, caecaque medullis; tabe liquefactis tollens ad sidera palmas
175: 'cladibus,' exclamat 'Saturnia, pascere nostris:; pascere, et hanc pestem specta, crudelis, ab alto,; corque ferum satia. vel si miserandus et hosti,; hoc est, si tibi sum, diris cruciatibus aegram; invisamque animam natamque laboribus aufer.
180: mors mihi munus erit; decet haec dare dona novercam.; ergo ego foedantem peregrino templa cruore; Busirin domui? saevoque alimenta parentis; Antaeo eripui? nec me pastoris Hiberi; forma triplex, nec forma triplex tua, Cerbere, movit?
185: vosne, manus, validi pressistis cornua tauri?; vestrum opus Elis habet, vestrum Stymphalides undae,; Partheniumque nemus? vestra virtute relatus; Thermodontiaco caelatus balteus auro,; pomaque ab insomni concustodita dracone?
190: nec mihi centauri potuere resistere, nec mi; Arcadiae vastator aper? nec profuit hydrae; crescere per damnum geminasque resumere vires?; quid, cum Thracis equos humano sanguine pingues; plenaque corporibus laceris praesepia vidi,
195: visaque deieci, dominumque ipsosque peremi?; his elisa iacet moles Nemeaea lacertis:; hac caelum cervice tuli. defessa iubendo est; saeva Iovis coniunx: ego sum indefessus agendo.; sed nova pestis adest, cui nec virtute resisti
200: nec telis armisque potest. pulmonibus errat; ignis edax imis, perque omnes pascitur artus.; at valet Eurystheus! et sunt, qui credere possint; esse deos?' dixit, perque altam saucius Oeten; haud aliter graditur, quam si venabula taurus
205: corpore fixa gerat, factique refugerit auctor.; saepe illum gemitus edentem, saepe frementem,; saepe retemptantem totas infringere vestes; sternentemque trabes irascentemque videres; montibus aut patrio tendentem bracchia caelo.
210: Ecce Lichan trepidum latitantem rupe cavata; aspicit, utque dolor rabiem conlegerat omnem,; 'tune, Licha,' dixit 'feralia dona dedisti?; tune meae necis auctor eris?' tremit ille, pavetque; pallidus, et timide verba excusantia dicit.
215: dicentem genibusque manus adhibere parantem; corripit Alcides, et terque quaterque rotatum; mittit in Euboicas tormento fortius undas.; ille per aerias pendens induruit auras:; utque ferunt imbres gelidis concrescere ventis,
220: inde nives fieri, nivibus quoque molle rotatis; astringi et spissa glomerari grandine corpus,; sic illum validis iactum per inane lacertis; exsanguemque metu nec quicquam umoris habentem; in rigidos versum silices prior edidit aetas.
225: nunc quoque in Euboico scopulus brevis eminet alto; gurgite et humanae servat vestigia formae,; quem, quasi sensurum, nautae calcare verentur,; appellantque Lichan. at tu, Iovis inclita proles,; arboribus caesis, quas ardua gesserat Oete,
230: inque pyram structis arcum pharetramque capacem; regnaque visuras iterum Troiana sagittas; ferre iubes Poeante satum, quo flamma ministro; subdita. dumque avidis comprenditur ignibus agger,; congeriem silvae Nemeaeo vellere summam
235: sternis, et inposita clavae cervice recumbis,; haud alio vultu, quam si conviva iaceres; inter plena meri redimitus pocula sertis.; Iamque valens et in omne latus diffusa sonabat,; securosque artus contemptoremque petebat
240: flamma suum. timuere dei pro vindice terrae.; quos ita, sensit enim, laeto Saturnius ore; Iuppiter adloquitur: 'nostra est timor iste voluptas,; o superi, totoque libens mihi pectore grator,; quod memoris populi dicor rectorque paterque
245: et mea progenies vestro quoque tuta favore est.; nam quamquam ipsius datur hoc inmanibus actis,; obligor ipse tamen. sed enim nec pectora vano; fida metu paveant. Oetaeas spernite flammas!; omnia qui vicit, vincet, quos cernitis, ignes;
250: nec nisi materna Vulcanum parte potentem; sentiet. aeternum est a me quod traxit, et expers; atque inmune necis, nullaque domabile flamma.; idque ego defunctum terra caelestibus oris; accipiam, cunctisque meum laetabile factum
255: dis fore confido. siquis tamen Hercule, siquis; forte deo doliturus erit, data praemia nolet,; sed meruisse dari sciet, invitusque probabit.'; adsensere dei. coniunx quoque regia visa est; cetera non duro, duro tamen ultima vultu
260: dicta tulisse Iovis, seque indoluisse notatam.; interea quodcumque fuit populabile flammae,; Mulciber abstulerat, nec cognoscenda remansit; Herculis effigies, nec quicquam ab imagine ductum; matris habet, tantumque Iovis vestigia servat.
265: utque novus serpens posita cum pelle senecta; luxuriare solet, squamaque nitere recenti,; sic ubi mortales Tirynthius exuit artus,; parte sui meliore viget, maiorque videri; coepit et augusta fieri gravitate verendus.
270: quem pater omnipotens inter cava nubila raptum; quadriiugo curru radiantibus intulit astris.; Sensit Atlas pondus. neque adhuc Stheneleius iras; solverat Eurystheus, odiumque in prole paternum; exercebat atrox. at longis anxia curis
275: Argolis Alcmene, questus ubi ponat aniles,; cui referat nati testatos orbe labores,; cuive suos casus, Iolen habet. Herculis illam; imperiis thalamoque animoque receperat Hyllus,; inpleratque uterum generoso semine; cui sic
280: incipit Alcmene: 'faveant tibi numina saltem,; conripiantque moras tum cum matura vocabis; praepositam timidis parientibus Ilithyiam,; quam mihi difficilem Iunonis gratia fecit.; namque laboriferi cum iam natalis adesset
285: Herculis et decimum premeretur sidere signum,; tendebat gravitas uterum mihi, quodque ferebam,; tantum erat, ut posses auctorem dicere tecti; ponderis esse Iovem. nec iam tolerare labores; ulterius poteram. quin nunc quoque frigidus artus,
290: dum loquor, horror habet, parsque est meminisse doloris.; septem ego per noctes, totidem cruciata diebus,; fessa malis, tendensque ad caelum bracchia, magno; Lucinam Nixosque pares clamore vocabam.; illa quidem venit, sed praecorrupta, meumque
295: quae donare caput Iunoni vellet iniquae.; utque meos audit gemitus, subsedit in illa; ante fores ara, dextroque a poplite laevum; pressa genu et digitis inter se pectine iunctis; sustinuit partus. tacita quoque carmina voce
300: dixit, et inceptos tenuerunt carmina partus.; nitor, et ingrato facio convicia demens; vana Iovi, cupioque mori, moturaque duros; verba queror silices. matres Cadmeides adsunt,; votaque suscipiunt, exhortanturque dolentem.
305: una ministrarum, media de plebe, Galanthis,; flava comas, aderat, faciendis strenua iussis,; officiis dilecta suis. ea sensit iniqua; nescio quid Iunone geri, dumque exit et intrat; saepe fores, divam residentem vidit in ara
310: bracchiaque in genibus digitis conexa tenentem,; et "quaecumque es," ait "dominae gratare. levata est; Argolis Alcmene, potiturque puerpera voto."; exsiluit, iunctasque manus pavefacta remisit; diva potens uteri: vinclis levor ipsa remissis.
315: numine decepto risisse Galanthida fama est.; ridentem prensamque ipsis dea saeva capillis; traxit, et e terra corpus relevare volentem; arcuit, inque pedes mutavit bracchia primos.; strenuitas antiqua manet; nec terga colorem
320: amisere suum: forma est diversa priori.; quae quia mendaci parientem iuverat ore,; ore parit nostrasque domos, ut et ante, frequentat.'; Dixit, et admonitu veteris commota ministrae; ingemuit. quam sic nurus est affata dolentem:
325: 'te tamen, o genetrix, alienae sanguine nostro; rapta movet facies. quid si tibi mira sororis; fata meae referam? quamquam lacrimaeque dolorque; impediunt, prohibentque loqui. fuit unica matri-; me pater ex alia genuit-notissima forma
330: Oechalidum, Dryope. quam virginitate carentem; vimque dei passam Delphos Delonque tenentis; excipit Andraemon, et habetur coniuge felix.; est lacus, adclivis devexo margine formam; litoris efficiens, summum myrteta coronant.
335: venerat huc Dryope fatorum nescia, quoque; indignere magis, nymphis latura coronas,; inque sinu puerum, qui nondum impleverat annum,; dulce ferebat onus tepidique ope lactis alebat.; haut procul a stagno Tyrios imitata colores
340: in spem bacarum florebat aquatica lotos.; carpserat hinc Dryope, quos oblectamina nato; porrigeret, flores, et idem factura videbar-; namque aderam-vidi guttas e flore cruentas; decidere et tremulo ramos horrore moveri.
345: scilicet, ut referunt tardi nunc denique agrestes,; Lotis in hanc nymphe, fugiens obscena Priapi,; contulerat versos, servato nomine, vultus.; 'Nescierat soror hoc. quae cum perterrita retro; ire et adoratis vellet discedere nymphis,
350: haeserunt radice pedes. convellere pugnat,; nec quicquam, nisi summa movet. subcrescit ab imo,; totaque paulatim lentus premit inguina cortex.; ut vidit, conata manu laniare capillos,; fronde manum implevit: frondes caput omne tenebant.
355: at puer Amphissos (namque hoc avus Eurytus illi; addiderat nomen) materna rigescere sentit; ubera; nec sequitur ducentem lacteus umor.; spectatrix aderam fati crudelis, opemque; non poteram tibi ferre, soror, quantumque valebam,
360: crescentem truncum ramosque amplexa morabar,; et, fateor, volui sub eodem cortice condi.; 'Ecce vir Andraemon genitorque miserrimus adsunt,; et quaerunt Dryopen: Dryopen quaerentibus illis; ostendi loton. tepido dant oscula ligno,
365: adfusique suae radicibus arboris haerent.; nil nisi iam faciem, quod non foret arbor, habebat; cara soror: lacrimae misero de corpore factis; inrorant foliis, ac, dum licet, oraque praestant; vocis iter, tales effundit in aera questus:
370: "siqua fides miseris, hoc me per numina iuro; non meruisse nefas. patior sine crimine poenam.; viximus innocuae. si mentior, arida perdam; quas habeo frondes, et caesa securibus urar.; hunc tamen infantem maternis demite ramis,
375: et date nutrici, nostraque sub arbore saepe; lac facitote bibat, nostraque sub arbore ludat.; cumque loqui poterit, matrem facitote salutet,; et tristis dicat 'latet hoc in stipite mater.'; stagna tamen timeat, nec carpat ab arbore flores,
380: et frutices omnes corpus putet esse dearum.; care vale coniunx, et tu, germana, paterque!; qui, siqua est pietas, ab acutae vulnere falcis,; a pecoris morsu frondes defendite nostras.; et quoniam mihi fas ad vos incumbere non est,
385: erigite huc artus, et ad oscula nostra venite,; dum tangi possum, parvumque attollite natum!; plura loqui nequeo. nam iam per candida mollis; colla liber serpit, summoque cacumine condor.; ex oculis removete manus. sine munere vestro
390: contegat inductus morientia lumina cortex!"; desierant simul ora loqui, simul esse. diuque; corpore mutato rami caluere recentes.'; Dumque refert Iole factum mirabile, dumque; Eurytidos lacrimas admoto pollice siccat
395: Alcmene (flet et ipsa tamen) compescuit omnem; res nova tristitiam. nam limine constitit alto; paene puer dubiaque tegens lanugine malas,; ora reformatus primos Iolaus in annos.; hoc illi dederat Iunonia muneris Hebe,
400: victa viri precibus. quae cum iurare pararet,; dona tributuram post hunc se talia nulli,; non est passa Themis: 'nam iam discordia Thebae; bella movent,' dixit 'Capaneusque nisi ab Iove vinci; haud poterit, fientque pares in vulnere fratres,
405: subductaque suos manes tellure videbit; vivus adhuc vates; ultusque parente parentem; natus erit facto pius et sceleratus eodem; attonitusque malis, exul mentisque domusque,; vultibus Eumenidum matrisque agitabitur umbris,
410: donec eum coniunx fatale poposcerit aurum,; cognatumque latus Phegeius hauserit ensis.; tum demum magno petet hos Acheloia supplex; ab Iove Calliroe natis infantibus annos; addat, neve necem sinat esse ultoris inultam.
415: Iuppiter his motus privignae dona nurusque; praecipiet, facietque viros inpubibus annis.'; Haec ubi faticano venturi praescia dixit; ore Themis, vario superi sermone fremebant,; et, cur non aliis eadem dare dona liceret,
420: murmur erat. queritur veteres Pallantias annos; coniugis esse sui, queritur canescere mitis; Iasiona Ceres, repetitum Mulciber aevum; poscit Ericthonio, Venerem quoque cura futuri; tangit, et Anchisae renovare paciscitur annos.
425: cui studeat, deus omnis habet; crescitque favore; turbida seditio, donec sua Iuppiter ora; solvit, et 'o! nostri siqua est reverentia,' dixit; 'quo ruitis? tantumne aliquis sibi posse videtur,; fata quoque ut superet? fatis Iolaus in annos,
430: quos egit, rediit. fatiiuvenescere debent; Calliroe geniti, non ambitione nec armis.; vos etiam, quoque hoc animo meliore feratis,; me quoque fata regunt. quae si mutare valerem,; nec nostrum seri curvarent Aeacon anni,
435: perpetuumque aevi florem Rhadamanthus haberet; cum Minoe meo, qui propter amara senectae; pondera despicitur, nec quo prius ordine regnat.'; Dicta Iovis movere deos; nec sustinet ullus,; cum videat fessos Rhadamanthon et Aeacon annis
440: et Minoa, queri. qui, dum fuit integer aevi,; terruerat magnas ipso quoque nomine gentes;; tunc erat invalidus, Deionidenque iuventae; robore Miletum Phoeboque parente superbum; pertimuit, credensque suis insurgere regnis,
445: haut tamen est patriis arcere penatibus ausus.; sponte fugis, Milete, tua, celerique carina; Aegaeas metiris aquas, et in Aside terra; moenia constituis positoris habentia nomen.; hic tibi, dum sequitur patriae curvamina ripae,
450: filia Maeandri totiens redeuntis eodem; cognita Cyanee, praestanti corpora forma,; Byblida cum Cauno, prolem est enixa gemellam.; Byblis in exemplo est, ut ament concessa puellae,; Byblis Apollinei correpta cupidine fratris;
455: non soror ut fratrem, nec qua debebat, amabat.; illa quidem primo nullos intellegit ignes,; nec peccare putat, quod saepius oscula iungat,; quod sua fraterno circumdet bracchia collo;; mendacique diu pietatis fallitur umbra.
460: paulatim declinat amor, visuraque fratrem; culta venit, nimiumque cupit formosa videri; et siqua est illic formosior, invidet illi.; sed nondum manifesta sibi est, nullumque sub illo; igne facit votum, verumtamen aestuat intus.
465: iam dominum appellat, iam nomina sanguinis odit,; Byblida iam mavult, quam se vocet ille sororem.; Spes tamen obscenas animo demittere non est; ausa suo vigilans; placida resoluta quiete; saepe videt quod amat: visa est quoque iungere fratri
470: corpus et erubuit, quamvis sopita iacebat.; somnus abit; silet illa diu repetitque quietis; ipsa suae speciem dubiaque ita mente profatur:; 'me miseram! tacitae quid vult sibi noctis imago?; quam nolim rata sit! cur haec ego somnia vidi?
475: ille quidem est oculis quamvis formosus iniquis; et placet, et possim, si non sit frater, amare,; et me dignus erat. verum nocet esse sororem.; dummodo tale nihil vigilans committere temptem,; saepe licet simili redeat sub imagine somnus!
480: testis abest somno, nec abest imitata voluptas.; pro Venus et tenera volucer cum matre Cupido,; gaudia quanta tuli! quam me manifesta libido; contigit! ut iacui totis resoluta medullis!; ut meminisse iuvat! quamvis brevis illa voluptas
485: noxque fuit praeceps et coeptis invida nostris.; 'O ego, si liceat mutato nomine iungi,; quam bene, Caune, tuo poteram nurus esse parenti!; quam bene, Caune, meo poteras gener esse parenti!; omnia, di facerent, essent communia nobis,
490: praeter avos: tu me vellem generosior esses!; nescioquam facies igitur, pulcherrime, matrem;; at mihi, quae male sum, quos tu, sortita parentes,; nil nisi frater eris. quod obest, id habebimus unum.; quid mihi significant ergo mea visa? quod autem
495: somnia pondus habent? an habent et somnia pondus?; di melius! di nempe suas habuere sorores.; sic Saturnus Opem iunctam sibi sanguine duxit,; Oceanus Tethyn, Iunonem rector Olympi.; sunt superis sua iura! quid ad caelestia ritus
500: exigere humanos diversaque foedera tempto?; aut nostro vetitus de corde fugabitur ardor,; aut hoc si nequeo, peream, precor, ante toroque; mortua componar, positaeque det oscula frater.; et tamen arbitrium quaerit res ista duorum!
505: finge placere mihi: scelus esse videbitur illi.; 'At non Aeolidae thalamos timuere sororum!; unde sed hos novi? cur haec exempla paravi?; quo feror? obscenae procul hinc discedite flammae; nec, nisi qua fas est germanae, frater ametur!
510: si tamen ipse mei captus prior esset amore,; forsitan illius possem indulgere furori.; ergo ego, quae fueram non reiectura petentem,; ipsa petam! poterisne loqui? poterisne fateri?; coget amor, potero! vel, si pudor ora tenebit,
515: littera celatos arcana fatebitur ignes.'; Hoc placet, haec dubiam vicit sententia mentem.; in latus erigitur cubitoque innixa sinistro; 'viderit: insanos' inquit 'fateamur amores!; ei mihi, quo labor? quem mens mea concipit ignem?'
520: et meditata manu componit verba trementi.; dextra tenet ferrum, vacuam tenet altera ceram.; incipit et dubitat, scribit damnatque tabellas,; et notat et delet, mutat culpatque probatque; inque vicem sumptas ponit positasque resumit.
525: quid velit ignorat; quicquid factura videtur,; displicet. in vultu est audacia mixta pudori.; scripta 'soror' fuerat; visum est delere sororem; verbaque correctis incidere talia ceris:; 'quam, nisi tu dederis, non est habitura salutem,
530: hanc tibi mittit amans: pudet, a, pudet edere nomen,; et si quid cupiam quaeris, sine nomine vellem; posset agi mea causa meo, nec cognita Byblis; ante forem, quam spes votorum certa fuisset.; 'Esse quidem laesi poterat tibi pectoris index
535: et color et macies et vultus et umida saepe; lumina nec causa suspiria mota patenti; et crebri amplexus, et quae, si forte notasti,; oscula sentiri non esse sororia possent.; ipsa tamen, quamvis animo grave vulnus habebam,
540: quamvis intus erat furor igneus, omnia feci; (sunt mihi di testes), ut tandem sanior essem,; pugnavique diu violenta Cupidinis arma; effugere infelix, et plus, quam ferre puellam; posse putes, ego dura tuli. superata fateri
545: cogor, opemque tuam timidis exposcere votis.; tu servare potes, tu perdere solus amantem:; elige, utrum facias. non hoc inimica precatur,; sed quae, cum tibi sit iunctissima, iunctior esse; expetit et vinclo tecum propiore ligari.
550: iura senes norint, et quid liceatque nefasque; fasque sit, inquirant, legumque examina servent.; conveniens Venus est annis temeraria nostris.; quid liceat, nescimus adhuc, et cuncta licere; credimus, et sequimur magnorum exempla deorum.
555: nec nos aut durus pater aut reverentia famae; aut timor impediet: tantum sit causa timendi,; dulcia fraterno sub nomina furta tegemus.; est mihi libertas tecum secreta loquendi,; et damus amplexus, et iungimus oscula coram.
560: quantum est, quod desit? miserere fatentis amorem,; et non fassurae, nisi cogeret ultimus ardor,; neve merere meo subscribi causa sepulchro.'; Talia nequiquam perarantem plena reliquit; cera manum, summusque in margine versus adhaesit.
565: protinus inpressa signat sua crimina gemma,; quam tinxit lacrimis (linguam defecerat umor):; deque suis unum famulis pudibunda vocavit,; et pavidum blandita 'fer has, fidissime, nostro'; dixit, et adiecit longo post tempore 'fratri.'
570: cum daret, elapsae manibus cecidere tabellae.; omine turbata est, misit tamen. apta minister; tempora nactus adit traditque latentia verba.; attonitus subita iuvenis Maeandrius ira; proicit acceptas lecta sibi parte tabellas,
575: vixque manus retinens trepidantis ab ore ministri,; 'dum licet, o vetitae scelerate libidinis auctor,; effuge!' ait 'qui, si nostrum tua fata pudorem; non traherent secum, poenas mihi morte dedisses.'; ille fugit pavidus, dominaeque ferocia Cauni
580: dicta refert. palles audita, Bybli, repulsa,; et pavet obsessum glaciali frigore corpus.; mens tamen ut rediit, pariter rediere furores,; linguaque vix tales icto dedit aere voces:; 'et merito! quid enim temeraria vulneris huius
585: indicium feci? quid, quae celanda fuerunt,; tam cito commisi properatis verba tabellis?; ante erat ambiguis animi sententia dictis; praetemptanda mihi. ne non sequeretur euntem,; parte aliqua veli, qualis foret aura, notare
590: debueram, tutoque mari decurrere, quae nunc; non exploratis inplevi lintea ventis.; auferor in scopulos igitur, subversaque toto; obruor oceano, neque habent mea vela recursus.; 'Quid quod et ominibus certis prohibebar amori
595: indulgere meo, tum cum mihi ferre iubenti; excidit et fecit spes nostras cera caducas?; nonne vel illa dies fuerat, vel tota voluntas,; sed potius mutanda dies? deus ipse monebat; signaque certa dabat, si non male sana fuissem.
600: et tamen ipsa loqui, nec me committere cerae; debueram, praesensque meos aperire furores.; vidisset lacrimas, vultum vidisset amantis;; plura loqui poteram, quam quae cepere tabellae.; invito potui circumdare bracchia collo,
605: et, si reicerer, potui moritura videri; amplectique pedes, adfusaque poscere vitam.; omnia fecissem, quorum si singula duram; flectere non poterant, potuissent omnia, mentem.; forsitan et missi sit quaedam culpa ministri:
610: non adiit apte, nec legit idonea, credo,; tempora, nec petiit horamque animumque vacantem.; 'Haec nocuere mihi. neque enim est de tigride natus; nec rigidas silices solidumve in pectore ferrum; aut adamanta gerit, nec lac bibit ille leaenae.
615: vincetur! repetendus erit, nec taedia coepti; ulla mei capiam, dum spiritus iste manebit.; nam primum, si facta mihi revocare liceret,; non coepisse fuit: coepta expugnare secundum est.; quippe nec ille potest, ut iam mea vota relinquam,
620: non tamen ausorum semper memor esse meorum.; et, quia desierim, leviter voluisse videbor,; aut etiam temptasse illum insidiisque petisse,; vel certe non hoc, qui plurimus urget et urit; pectora nostra, deo, sed victa libidine credar;
625: denique iam nequeo nil commisisse nefandum.; et scripsi et petii: reserata est nostra voluntas;; ut nihil adiciam, non possum innoxia dici.; quod superest, multum est in vota, in crimina parvum.'; dixit, et (incertae tanta est discordia mentis),
630: cum pigeat temptasse, libet temptare. modumque; exit et infelix committit saepe repelli.; mox ubi finis abest, patriam fugit ille nefasque,; inque peregrina ponit nova moenia terra.; Tum vero maestam tota Miletida mente
635: defecisse ferunt, tum vero a pectore vestem; diripuit planxitque suos furibunda lacertos;; iamque palam est demens, inconcessaeque fatetur; spem veneris, siquidem patriam invisosque penates; deserit, et profugi sequitur vestigia fratris.
640: utque tuo motae, proles Semeleia, thyrso; Ismariae celebrant repetita triennia bacchae,; Byblida non aliter latos ululasse per agros; Bubasides videre nurus. quibus illa relictis; Caras et armiferos Lelegas Lyciamque pererrat.
645: iam Cragon et Limyren Xanthique reliquerat undas,; quoque Chimaera iugo mediis in partibus ignem,; pectus et ora leae, caudam serpentis habebat.; deficiunt silvae, cum tu lassata sequendo; concidis, et dura positis tellure capillis,
650: Bybli, iaces, frondesque tuo premis ore caducas.; saepe illam nymphae teneris Lelegeides ulnis; tollere conantur, saepe, ut medeatur amori,; praecipiunt, surdaeque adhibent solacia menti.; muta iacet, viridesque suis tenet unguibus herbas
655: Byblis, et umectat lacrimarum gramina rivo.; naidas his venam, quae numquam arescere posset,; subposuisse ferunt. quid enim dare maius habebant?; protinus, ut secto piceae de cortice guttae,; utve tenax gravida manat tellure bitumen;
660: utve sub adventu spirantis lene favoni; sole remollescit quae frigore constitit unda;; sic lacrimis consumpta suis Phoebeia Byblis; vertitur in fontem, qui nunc quoque vallibus illis; nomen habet dominae, nigraque sub ilice manat.
665: Fama novi centum Cretaeas forsitan urbes; implesset monstri, si non miracula nuper; Iphide mutata Crete propiora tulisset.; proxima Cnosiaco nam quondam Phaestia regno; progenuit tellus ignotum nomine Ligdum,
670: ingenua de plebe virum, nec census in illo; nobilitate sua maior, sed vita fidesque; inculpata fuit. gravidae qui coniugis aures; vocibus his monuit, cum iam prope partus adesset.; 'quae voveam, duo sunt: minimo ut relevere dolore,
675: utque marem parias. onerosior altera sors est,; et vires fortuna negat. quod abominor, ergo; edita forte tuo fuerit si femina partu,-; invitus mando; pietas, ignosce!-necetur.'; dixerat, et lacrimis vultum lavere profusis,
680: tam qui mandabat, quam cui mandata dabantur.; sed tamen usque suum vanis Telethusa maritum; sollicitat precibus, ne spem sibi ponat in arto.; certa sua est Ligdo sententia. iamque ferendo; vix erat illa gravem maturo pondere ventrem,
685: cum medio noctis spatio sub imagine somni; Inachis ante torum, pompa comitata sacrorum,; aut stetit aut visa est. inerant lunaria fronti; cornua cum spicis nitido flaventibus auro; et regale decus; cum qua latrator Anubis,
690: sanctaque Bubastis, variusque coloribus Apis,; quique premit vocem digitoque silentia suadet;; sistraque erant, numquamque satis quaesitus Osiris,; plenaque somniferis serpens peregrina venenis.; tum velut excussam somno et manifesta videntem
695: sic adfata dea est: 'pars o Telethusa mearum,; pone graves curas, mandataque falle mariti.; nec dubita, cum te partu Lucina levarit,; tollere quicquid erit. dea sum auxiliaris opemque; exorata fero; nec te coluisse quereris
700: ingratum numen.' monuit, thalamoque recessit.; laeta toro surgit, purasque ad sidera supplex; Cressa manus tollens, rata sint sua visa, precatur.; Ut dolor increvit, seque ipsum pondus in auras; expulit, et nata est ignaro femina patre,
705: iussit ali mater puerum mentita. fidemque; res habuit, neque erat ficti nisi conscia nutrix.; vota pater solvit, nomenque inponit avitum:; Iphis avus fuerat. gavisa est nomine mater,; quod commune foret, nec quemquam falleret illo.
710: inde incepta pia mendacia fraude latebant.; cultus erat pueri; facies, quam sive puellae,; sive dares puero, fuerat formosus uterque.; Tertius interea decimo successerat annus:; cum pater, Iphi, tibi flavam despondet Ianthen,
715: inter Phaestiadas quae laudatissima formae; dote fuit virgo, Dictaeo nata Teleste.; par aetas, par forma fuit, primasque magistris; accepere artes, elementa aetatis, ab isdem.; hinc amor ambarum tetigit rude pectus, et aequum
720: vulnus utrique dedit, sed erat fiducia dispar:; coniugium pactaeque exspectat tempora taedae,; quamque virum putat esse, virum fore credit Ianthe;; Iphis amat, qua posse frui desperat, et auget; hoc ipsum flammas, ardetque in virgine virgo,
725: vixque tenens lacrimas 'quis me manet exitus,' inquit; 'cognita quam nulli, quam prodigiosa novaeque; cura tenet Veneris? si di mihi parcere vellent,; parcere debuerant; si non, et perdere vellent,; naturale malum saltem et de more dedissent.
730: nec vaccam vaccae, nec equas amor urit equarum:; urit oves aries, sequitur sua femina cervum.; sic et aves coeunt, interque animalia cuncta; femina femineo conrepta cupidine nulla est.; vellem nulla forem! ne non tamen omnia Crete
735: monstra ferat, taurum dilexit filia Solis,; femina nempe marem. meus est furiosior illo,; si verum profitemur, amor. tamen illa secuta est; spem Veneris; tamen illa dolis et imagine vaccae; passa bovem est, et erat, qui deciperetur, adulter.
740: huc licet ex toto sollertia confluat orbe,; ipse licet revolet ceratis Daedalus alis,; quid faciet? num me puerum de virgine doctis; artibus efficiet? num te mutabit, Ianthe?; 'Quin animum firmas, teque ipsa recolligis, Iphi,
745: consiliique inopes et stultos excutis ignes?; quid sis nata, vide, nisi te quoque decipis ipsam,; et pete quod fas est, et ama quod femina debes!; spes est, quae faciat, spes est, quae pascat amorem.; hanc tibi res adimit. non te custodia caro
750: arcet ab amplexu, nec cauti cura mariti,; non patris asperitas, non se negat ipsa roganti,; nec tamen est potiunda tibi, nec, ut omnia fiant,; esse potes felix, ut dique hominesque laborent.; nunc quoque votorum nulla est pars vana meorum,
755: dique mihi faciles, quicquid valuere, dederunt;; quodque ego, vult genitor, vult ipsa, socerque futurus.; at non vult natura, potentior omnibus istis,; quae mihi sola nocet. venit ecce optabile tempus,; luxque iugalis adest, et iam mea fiet Ianthe-
760: nec mihi continget: mediis sitiemus in undis.; pronuba quid Iuno, quid ad haec, Hymenaee, venitis; sacra, quibus qui ducat abest, ubi nubimus ambae?'; pressit ab his vocem. nec lenius altera virgo; aestuat, utque celer venias, Hymenaee, precatur.
765: quae petit, haec Telethusa timens modo tempora differt,; nunc ficto languore moram trahit, omina saepe; visaque causatur. sed iam consumpserat omnem; materiam ficti, dilataque tempora taedae; institerant, unusque dies restabat. at illa
770: crinalem capiti vittam nataeque sibique; detrahit, et passis aram complexa capillis; 'Isi, Paraetonium Mareoticaque arva Pharonque; quae colis, et septem digestum in cornua Nilum:; fer, precor,' inquit 'opem, nostroque medere timori!
775: te, dea, te quondam tuaque haec insignia vidi; cunctaque cognovi, sonitum comitantiaque aera; sistrorum, memorique animo tua iussa notavi.; quod videt haec lucem, quod non ego punior, ecce; consilium munusque tuum est. miserere duarum,
780: auxilioque iuva!' lacrimae sunt verba secutae.; visa dea est movisse suas (et moverat) aras,; et templi tremuere fores, imitataque lunam; cornua fulserunt, crepuitque sonabile sistrum.; non secura quidem, fausto tamen omine laeta
785: mater abit templo. sequitur comes Iphis euntem,; quam solita est, maiore gradu, nec candor in ore; permanet, et vires augentur, et acrior ipse est; vultus, et incomptis brevior mensura capillis,; plusque vigoris adest, habuit quam femina. nam quae
790: femina nuper eras, puer es! date munera templis,; nec timida gaudete fide! dant munera templis,; addunt et titulum: titulus breve carmen habebat:; dona : puer : solvit : quae : femina : voverat : iphis.; postera lux radiis latum patefecerat orbem,
795: cum Venus et Iuno sociosque Hymenaeus ad ignes; conveniunt, potiturque sua puer Iphis Ianthe.

LIBER DECIMUS

Inde per inmensum croceo velatus amictu; aethera digreditur Ciconumque Hymenaeus ad oras; tendit et Orphea nequiquam voce vocatur.; adfuit ille quidem, sed nec sollemnia verba; nec laetos vultus nec felix attulit omen.
5: fax quoque, quam tenuit, lacrimoso stridula fumo; usque fuit nullosque invenit motibus ignes.; exitus auspicio gravior: nam nupta per herbas; dum nova naiadum turba comitata vagatur,; occidit in talum serpentis dente recepto.
10: quam satis ad superas postquam Rhodopeius auras; deflevit vates, ne non temptaret et umbras,; ad Styga Taenaria est ausus descendere porta; perque leves populos simulacraque functa sepulcro; Persephonen adiit inamoenaque regna tenentem
15: umbrarum dominum pulsisque ad carmina nervis; sic ait: 'o positi sub terra numina mundi,; in quem reccidimus, quicquid mortale creamur,; si licet et falsi positis ambagibus oris; vera loqui sinitis, non huc, ut opaca viderem
20: Tartara, descendi, nec uti villosa colubris; terna Medusaei vincirem guttura monstri:; causa viae est coniunx, in quam calcata venenum; vipera diffudit crescentesque abstulit annos.; posse pati volui nec me temptasse negabo:
25: vicit Amor. supera deus hic bene notus in ora est;; an sit et hic, dubito: sed et hic tamen auguror esse,; famaque si veteris non est mentita rapinae,; vos quoque iunxit Amor. per ego haec loca plena timoris,; per Chaos hoc ingens vastique silentia regni,
30: Eurydices, oro, properata retexite fata.; omnia debemur vobis, paulumque morati; serius aut citius sedem properamus ad unam.; tendimus huc omnes, haec est domus ultima, vosque; humani generis longissima regna tenetis.
35: haec quoque, cum iustos matura peregerit annos,; iuris erit vestri: pro munere poscimus usum;; quodsi fata negant veniam pro coniuge, certum est; nolle redire mihi: leto gaudete duorum.'; Talia dicentem nervosque ad verba moventem
40: exsangues flebant animae; nec Tantalus undam; captavit refugam, stupuitque Ixionis orbis,; nec carpsere iecur volucres, urnisque vacarunt; Belides, inque tuo sedisti, Sisyphe, saxo.; tunc primum lacrimis victarum carmine fama est
45: Eumenidum maduisse genas, nec regia coniunx; sustinet oranti nec, qui regit ima, negare,; Eurydicenque vocant: umbras erat illa recentes; inter et incessit passu de vulnere tardo.; hanc simul et legem Rhodopeius accipit heros,
50: ne flectat retro sua lumina, donec Avernas; exierit valles; aut inrita dona futura.; carpitur adclivis per muta silentia trames,; arduus, obscurus, caligine densus opaca,; nec procul afuerunt telluris margine summae:
55: hic, ne deficeret, metuens avidusque videndi; flexit amans oculos, et protinus illa relapsa est,; bracchiaque intendens prendique et prendere certans; nil nisi cedentes infelix arripit auras.; iamque iterum moriens non est de coniuge quicquam
60: questa suo (quid enim nisi se quereretur amatam?); supremumque 'vale,' quod iam vix auribus ille; acciperet, dixit revolutaque rursus eodem est.; Non aliter stupuit gemina nece coniugis Orpheus,; quam tria qui timidus, medio portante catenas,
65: colla canis vidit, quem non pavor ante reliquit,; quam natura prior saxo per corpus oborto,; quique in se crimen traxit voluitque videri; Olenos esse nocens, tuque, o confisa figurae,; infelix Lethaea, tuae, iunctissima quondam
70: pectora, nunc lapides, quos umida sustinet Ide.; orantem frustraque iterum transire volentem; portitor arcuerat: septem tamen ille diebus; squalidus in ripa Cereris sine munere sedit;; cura dolorque animi lacrimaeque alimenta fuere.
75: esse deos Erebi crudeles questus, in altam; se recipit Rhodopen pulsumque aquilonibus Haemum.; Tertius aequoreis inclusum Piscibus annum; finierat Titan, omnemque refugerat Orpheus; femineam Venerem, seu quod male cesserat illi,
80: sive fidem dederat; multas tamen ardor habebat; iungere se vati, multae doluere repulsae.; ille etiam Thracum populis fuit auctor amorem; in teneros transferre mares citraque iuventam; aetatis breve ver et primos carpere flores.
85: Collis erat collemque super planissima campi; area, quam viridem faciebant graminis herbae:; umbra loco deerat; qua postquam parte resedit; dis genitus vates et fila sonantia movit,; umbra loco venit: non Chaonis afuit arbor,
90: non nemus Heliadum, non frondibus aesculus altis,; nec tiliae molles, nec fagus et innuba laurus,; et coryli fragiles et fraxinus utilis hastis; enodisque abies curvataque glandibus ilex; et platanus genialis acerque coloribus inpar
95: amnicolaeque simul salices et aquatica lotos; perpetuoque virens buxum tenuesque myricae; et bicolor myrtus et bacis caerula tinus.; vos quoque, flexipedes hederae, venistis et una; pampineae vites et amictae vitibus ulmi
100: ornique et piceae pomoque onerata rubenti; arbutus et lentae, victoris praemia, palmae; et succincta comas hirsutaque vertice pinus,; grata deum matri, siquidem Cybeleius Attis; exuit hac hominem truncoque induruit illo.
105: Adfuit huic turbae metas imitata cupressus,; nunc arbor, puer ante deo dilectus ab illo,; qui citharam nervis et nervis temperat arcum.; namque sacer nymphis Carthaea tenentibus arva; ingens cervus erat, lateque patentibus altas
110: ipse suo capiti praebebat cornibus umbras.; cornua fulgebant auro, demissaque in armos; pendebant tereti gemmata monilia collo.; bulla super frontem parvis argentea loris; vincta movebatur; parilesque ex aere nitebant
115: auribus e geminis circum cava tempora bacae;; isque metu vacuus naturalique pavore; deposito celebrare domos mulcendaque colla; quamlibet ignotis manibus praebere solebat.; sed tamen ante alios, Ceae pulcherrime gentis,
120: gratus erat, Cyparisse, tibi: tu pabula cervum; ad nova, tu liquidi ducebas fontis ad undam,; tu modo texebas varios per cornua flores,; nunc eques in tergo residens huc laetus et illuc; mollia purpureis frenabas ora capistris.
125: Aestus erat mediusque dies, solisque vapore; concava litorei fervebant bracchia Cancri:; fessus in herbosa posuit sua corpora terra; cervus et arborea frigus ducebat ab umbra.; hunc puer inprudens iaculo Cyparissus acuto
130: fixit et, ut saevo morientem vulnere vidit,; velle mori statuit. quae non solacia Phoebus; dixit et, ut leviter pro materiaque doleret,; admonuit! gemit ille tamen munusque supremum; hoc petit a superis, ut tempore lugeat omni.
135: iamque per inmensos egesto sanguine fletus; in viridem verti coeperunt membra colorem,; et, modo qui nivea pendebant fronte capilli,; horrida caesaries fieri sumptoque rigore; sidereum gracili spectare cacumine caelum.
140: ingemuit tristisque deus 'lugebere nobis; lugebisque alios aderisque dolentibus' inquit.; Tale nemus vates attraxerat inque ferarum; concilio, medius turbae, volucrumque sedebat.; ut satis inpulsas temptavit pollice chordas
145: et sensit varios, quamvis diversa sonarent,; concordare modos, hoc vocem carmine movit:; 'ab Iove, Musa parens, (cedunt Iovis omnia regno); carmina nostra move! Iovis est mihi saepe potestas; dicta prius: cecini plectro graviore Gigantas
150: sparsaque Phlegraeis victricia fulmina campis.; nunc opus est leviore lyra, puerosque canamus; dilectos superis inconcessisque puellas; ignibus attonitas meruisse libidine poenam.; 'Rex superum Phrygii quondam Ganymedis amore
155: arsit, et inventum est aliquid, quod Iuppiter esse,; quam quod erat, mallet. nulla tamen alite verti; dignatur, nisi quae posset sua fulmina ferre.; nec mora, percusso mendacibus aere pennis; abripit Iliaden; qui nunc quoque pocula miscet
160: invitaque Iovi nectar Iunone ministrat.; 'Te quoque, Amyclide, posuisset in aethere Phoebus,; tristia si spatium ponendi fata dedissent.; qua licet, aeternus tamen es, quotiensque repellit; ver hiemem, Piscique Aries succedit aquoso,
165: tu totiens oreris viridique in caespite flores.; te meus ante omnes genitor dilexit, et orbe; in medio positi caruerunt praeside Delphi,; dum deus Eurotan inmunitamque frequentat; Sparten, nec citharae nec sunt in honore sagittae:
170: inmemor ipse sui non retia ferre recusat,; non tenuisse canes, non per iuga montis iniqui; ire comes, longaque alit adsuetudine flammas.; iamque fere medius Titan venientis et actae; noctis erat spatioque pari distabat utrimque,
175: corpora veste levant et suco pinguis olivi; splendescunt latique ineunt certamina disci.; quem prius aerias libratum Phoebus in auras; misit et oppositas disiecit pondere nubes;; reccidit in solidam longo post tempore terram
180: pondus et exhibuit iunctam cum viribus artem.; protinus inprudens actusque cupidine lusus; tollere Taenarides orbem properabat, at illum; dura repercusso subiecit verbere tellus; in vultus, Hyacinthe, tuos. expalluit aeque
185: quam puer ipse deus conlapsosque excipit artus,; et modo te refovet, modo tristia vulnera siccat,; nunc animam admotis fugientem sustinet herbis.; nil prosunt artes: erat inmedicabile vulnus.; ut, siquis violas rigidumve papaver in horto
190: liliaque infringat fulvis horrentia linguis,; marcida demittant subito caput illa vietum; nec se sustineant spectentque cacumine terram:; sic vultus moriens iacet et defecta vigore; ipsa sibi est oneri cervix umeroque recumbit.
195: "laberis, Oebalide, prima fraudate iuventa,"; Phoebus ait "videoque tuum, mea crimina, vulnus.; tu dolor es facinusque meum: mea dextera leto; inscribenda tuo est. ego sum tibi funeris auctor.; quae mea culpa tamen, nisi si lusisse vocari
200: culpa potest, nisi culpa potest et amasse vocari?; atque utinam tecumque mori vitamque liceret; reddere! quod quoniam fatali lege tenemur,; semper eris mecum memorique haerebis in ore.; te lyra pulsa manu, te carmina nostra sonabunt,
205: flosque novus scripto gemitus imitabere nostros.; tempus et illud erit, quo se fortissimus heros; addat in hunc florem folioque legatur eodem."; talia dum vero memorantur Apollinis ore,; ecce cruor, qui fusus humo signaverat herbas,
210: desinit esse cruor, Tyrioque nitentior ostro; flos oritur formamque capit, quam lilia, si non; purpureus color his, argenteus esset in illis.; non satis hoc Phoebo est (is enim fuit auctor honoris):; ipse suos gemitus foliis inscribit, et AI AI
215: flos habet inscriptum, funestaque littera ducta est.; nec genuisse pudet Sparten Hyacinthon: honorque; durat in hoc aevi, celebrandaque more priorum; annua praelata redeunt Hyacinthia pompa.; 'At si forte roges fecundam Amathunta metallis,
220: an genuisse velit Propoetidas, abnuat aeque; atque illos, gemino quondam quibus aspera cornu; frons erat, unde etiam nomen traxere Cerastae.; ante fores horum stabat Iovis Hospitis ara;; ignarus sceleris quam siquis sanguine tinctam
225: advena vidisset, mactatos crederet illic; lactantes vitulos Amathusiacasque bidentes:; hospes erat caesus! sacris offensa nefandis; ipsa suas urbes Ophiusiaque arva parabat; deserere alma Venus. "sed quid loca grata, quid urbes
230: peccavere meae? quod" dixit "crimen in illis?; exilio poenam potius gens inpia pendat; vel nece vel siquid medium est mortisque fugaeque.; idque quid esse potest, nisi versae poena figurae?"; dum dubitat, quo mutet eos, ad cornua vultum
235: flexit et admonita est haec illis posse relinqui; grandiaque in torvos transformat membra iuvencos.; 'Sunt tamen obscenae Venerem Propoetides ausae; esse negare deam; pro quo sua numinis ira; corpora cum fama primae vulgasse feruntur,
240: utque pudor cessit, sanguisque induruit oris,; in rigidum parvo silicem discrimine versae.; 'Quas quia Pygmalion aevum per crimen agentis; viderat, offensus vitiis, quae plurima menti; femineae natura dedit, sine coniuge caelebs
245: vivebat thalamique diu consorte carebat.; interea niveum mira feliciter arte; sculpsit ebur formamque dedit, qua femina nasci; nulla potest, operisque sui concepit amorem.; virginis est verae facies, quam vivere credas,
250: et, si non obstet reverentia, velle moveri:; ars adeo latet arte sua. miratur et haurit; pectore Pygmalion simulati corporis ignes.; saepe manus operi temptantes admovet, an sit; corpus an illud ebur, nec adhuc ebur esse fatetur.
255: oscula dat reddique putat loquiturque tenetque; et credit tactis digitos insidere membris; et metuit, pressos veniat ne livor in artus,; et modo blanditias adhibet, modo grata puellis; munera fert illi conchas teretesque lapillos
260: et parvas volucres et flores mille colorum; liliaque pictasque pilas et ab arbore lapsas; Heliadum lacrimas; ornat quoque vestibus artus,; dat digitis gemmas, dat longa monilia collo,; aure leves bacae, redimicula pectore pendent:
265: cuncta decent; nec nuda minus formosa videtur.; conlocat hanc stratis concha Sidonide tinctis; adpellatque tori sociam adclinataque colla; mollibus in plumis, tamquam sensura, reponit.; 'Festa dies Veneris tota celeberrima Cypro
270: venerat, et pandis inductae cornibus aurum; conciderant ictae nivea cervice iuvencae,; turaque fumabant, cum munere functus ad aras; constitit et timide "si, di, dare cuncta potestis,; sit coniunx, opto," non ausus "eburnea virgo"
275: dicere, Pygmalion "similis mea" dixit "eburnae."; sensit, ut ipsa suis aderat Venus aurea festis,; vota quid illa velint et, amici numinis omen,; flamma ter accensa est apicemque per aera duxit.; ut rediit, simulacra suae petit ille puellae
280: incumbensque toro dedit oscula: visa tepere est;; admovet os iterum, manibus quoque pectora temptat:; temptatum mollescit ebur positoque rigore; subsidit digitis ceditque, ut Hymettia sole; cera remollescit tractataque pollice multas
285: flectitur in facies ipsoque fit utilis usu.; dum stupet et dubie gaudet fallique veretur,; rursus amans rursusque manu sua vota retractat.; corpus erat! saliunt temptatae pollice venae.; tum vero Paphius plenissima concipit heros
290: verba, quibus Veneri grates agat, oraque tandem; ore suo non falsa premit, dataque oscula virgo; sensit et erubuit timidumque ad lumina lumen; attollens pariter cum caelo vidit amantem.; coniugio, quod fecit, adest dea, iamque coactis
295: cornibus in plenum noviens lunaribus orbem; illa Paphon genuit, de qua tenet insula nomen.; 'Editus hac ille est, qui si sine prole fuisset,; inter felices Cinyras potuisset haberi.; dira canam; procul hinc natae, procul este parente
300: aut, mea si vestras mulcebunt carmina mentes,; desit in hac mihi parte fides, nec credite factum,; vel, si credetis, facti quoque credite poenam.; si tamen admissum sinit hoc natura videri,; [gentibus Ismariis et nostro gratulor orbi,]
305: gratulor huic terrae, quod abest regionibus illis,; quae tantum genuere nefas: sit dives amomo; cinnamaque costumque suum sudataque ligno; tura ferat floresque alios Panchaia tellus,; dum ferat et murram: tanti nova non fuit arbor.
310: ipse negat nocuisse tibi sua tela Cupido,; Myrrha, facesque suas a crimine vindicat isto;; stipite te Stygio tumidisque adflavit echidnis; e tribus una soror: scelus est odisse parentem,; hic amor est odio maius scelus.-undique lecti
315: te cupiunt proceres, totoque Oriente iuventus; ad thalami certamen adest: ex omnibus unum; elige, Myrrha, virum, dum ne sit in omnibus unus.; illa quidem sentit foedoque repugnat amori; et secum "quo mente feror? quid molior?" inquit
320: "di, precor, et pietas sacrataque iura parentum,; hoc prohibete nefas scelerique resistite nostro,; si tamen hoc scelus est. sed enim damnare negatur; hanc Venerem pietas: coeunt animalia nullo; cetera dilectu, nec habetur turpe iuvencae
325: ferre patrem tergo, fit equo sua filia coniunx,; quasque creavit init pecudes caper, ipsaque, cuius; semine concepta est, ex illo concipit ales.; felices, quibus ista licent! humana malignas; cura dedit leges, et quod natura remittit,
330: invida iura negant. gentes tamen esse feruntur,; in quibus et nato genetrix et nata parenti; iungitur, et pietas geminato crescit amore.; me miseram, quod non nasci mihi contigit illic,; fortunaque loci laedor!-quid in ista revolvor?
335: spes interdictae, discedite! dignus amari; ille, sed ut pater, est.-ergo, si filia magni; non essem Cinyrae, Cinyrae concumbere possem:; nunc, quia iam meus est, non est meus, ipsaque damno; est mihi proximitas: aliena potentior essem.
340: ire libet procul hinc patriaeque relinquere fines,; dum scelus effugiam; retinet malus ardor euntem,; ut praesens spectem Cinyran tangamque loquarque; osculaque admoveam, si nil conceditur ultra.; ultra autem spectare aliquid potes, inpia virgo?
345: et quot confundas et iura et nomina, sentis?; tune eris et matris paelex et adultera patris?; tune soror nati genetrixque vocabere fratris?; nec metues atro crinitas angue sorores,; quas facibus saevis oculos atque ora petentes
350: noxia corda vident? at tu, dum corpore non es; passa nefas, animo ne concipe neve potentis; concubitu vetito naturae pollue foedus!; velle puta: res ipsa vetat; pius ille memorque est; moris-et o vellem similis furor esset in illo!"
355: 'Dixerat, at Cinyras, quem copia digna procorum,; quid faciat, dubitare facit, scitatur ab ipsa,; nominibus dictis, cuius velit esse mariti;; illa silet primo patriisque in vultibus haerens; aestuat et tepido suffundit lumina rore.
360: virginei Cinyras haec credens esse timoris,; flere vetat siccatque genas atque oscula iungit;; Myrrha datis nimium gaudet consultaque, qualem; optet habere virum, "similem tibi" dixit; at ille; non intellectam vocem conlaudat et "esto
365: tam pia semper" ait. pietatis nomine dicto; demisit vultus sceleris sibi conscia virgo.; 'Noctis erat medium, curasque et corpora somnus; solverat; at virgo Cinyreia pervigil igni; carpitur indomito furiosaque vota retractat
370: et modo desperat, modo vult temptare, pudetque; et cupit, et, quid agat, non invenit, utque securi; saucia trabs ingens, ubi plaga novissima restat,; quo cadat, in dubio est omnique a parte timetur,; sic animus vario labefactus vulnere nutat
375: huc levis atque illuc momentaque sumit utroque,; nec modus et requies, nisi mors, reperitur amoris.; mors placet. erigitur laqueoque innectere fauces; destinat et zona summo de poste revincta; "care, vale, Cinyra, causamque intellege mortis!"
380: dixit et aptabat pallenti vincula collo.; 'Murmura verborum fidas nutricis ad aures; pervenisse ferunt limen servantis alumnae.; surgit anus reseratque fores mortisque paratae; instrumenta videns spatio conclamat eodem
385: seque ferit scinditque sinus ereptaque collo; vincula dilaniat; tum denique flere vacavit,; tum dare conplexus laqueique requirere causam.; muta silet virgo terramque inmota tuetur; et deprensa dolet tardae conamina mortis.
390: instat anus canosque suos et inania nudans; ubera per cunas alimentaque prima precatur,; ut sibi committat, quicquid dolet. illa rogantem; aversata gemit; certa est exquirere nutrix; nec solam spondere fidem. "dic" inquit "opemque
395: me sine ferre tibi: non est mea pigra senectus.; seu furor est, habeo, quae carmine sanet et herbis;; sive aliquis nocuit, magico lustrabere ritu;; ira deum sive est, sacris placabilis ira.; quid rear ulterius? certe fortuna domusque
400: sospes et in cursu est: vivunt genetrixque paterque."; Myrrha patre audito suspiria duxit ab imo; pectore; nec nutrix etiamnum concipit ullum; mente nefas aliquemque tamen praesentit amorem;; propositique tenax, quodcumque est, orat, ut ipsi
405: indicet, et gremio lacrimantem tollit anili; atque ita conplectens infirmis membra lacertis; "sensimus," inquit "amas! et in hoc mea (pone timorem); sedulitas erit apta tibi, nec sentiet umquam; hoc pater." exiluit gremio furibunda torumque
410: ore premens "discede, precor, miseroque pudori; parce!" ait; instanti "discede, aut desine" dixit; "quaerere, quid doleam! scelus est, quod scire laboras."; horret anus tremulasque manus annisque metuque; tendit et ante pedes supplex procumbit alumnae
415: et modo blanditur, modo, si non conscia fiat,; terret et indicium laquei coeptaeque minatur; mortis et officium commisso spondet amori.; extulit illa caput lacrimisque inplevit obortis; pectora nutricis conataque saepe fateri
420: saepe tenet vocem pudibundaque vestibus ora; texit et "o" dixit "felicem coniuge matrem!"; hactenus, et gemuit. gelidus nutricis in artus; ossaque (sensit enim) penetrat tremor, albaque toto; vertice canities rigidis stetit hirta capillis,
425: multaque, ut excuteret diros, si posset, amores,; addidit. at virgo scit se non falsa moneri;; certa mori tamen est, si non potiatur amore.; "vive," ait haec, "potiere tuo"-et, non ausa "parente"; dicere, conticuit promissaque numine firmat.
430: 'Festa piae Cereris celebrabant annua matres; illa, quibus nivea velatae corpora veste; primitias frugum dant spicea serta suarum; perque novem noctes venerem tactusque viriles; in vetitis numerant: turba Cenchreis in illa
435: regis adest coniunx arcanaque sacra frequentat.; ergo legitima vacuus dum coniuge lectus,; nacta gravem vino Cinyran male sedula nutrix,; nomine mentito veros exponit amores; et faciem laudat; quaesitis virginis annis
440: "par" ait "est Myrrhae." quam postquam adducere iussa est; utque domum rediit, "gaude, mea" dixit "alumna:; vicimus!" infelix non toto pectore sentit; laetitiam virgo, praesagaque pectora maerent,; sed tamen et gaudet: tanta est discordia mentis.
445: 'Tempus erat, quo cuncta silent, interque triones; flexerat obliquo plaustrum temone Bootes:; ad facinus venit illa suum; fugit aurea caelo; luna, tegunt nigrae latitantia sidera nubes;; nox caret igne suo; primus tegis, Icare, vultus,
450: Erigoneque pio sacrata parentis amore.; ter pedis offensi signo est revocata, ter omen; funereus bubo letali carmine fecit:; it tamen, et tenebrae minuunt noxque atra pudorem;; nutricisque manum laeva tenet, altera motu
455: caecum iter explorat. thalami iam limina tangit,; iamque fores aperit, iam ducitur intus: at illi; poplite succiduo genua intremuere, fugitque; et color et sanguis, animusque relinquit euntem.; quoque suo propior sceleri est, magis horret, et ausi
460: paenitet, et vellet non cognita posse reverti.; cunctantem longaeva manu deducit et alto; admotam lecto cum traderet "accipe," dixit,; "ista tua est, Cinyra" devotaque corpora iunxit.; accipit obsceno genitor sua viscera lecto
465: virgineosque metus levat hortaturque timentem.; forsitan aetatis quoque nomine "filia" dixit,; dixit et illa "pater," sceleri ne nomina desint.; 'Plena patris thalamis excedit et inpia diro; semina fert utero conceptaque crimina portat.
470: postera nox facinus geminat, nec finis in illa est,; cum tandem Cinyras, avidus cognoscere amantem; post tot concubitus, inlato lumine vidit; et scelus et natam verbisque dolore retentis; pendenti nitidum vagina deripit ensem;
475: Myrrha fugit: tenebrisque et caecae munere noctis; intercepta neci est latosque vagata per agros; palmiferos Arabas Panchaeaque rura relinquit; perque novem erravit redeuntis cornua lunae,; cum tandem terra requievit fessa Sabaea;
480: vixque uteri portabat onus. tum nescia voti; atque inter mortisque metus et taedia vitae; est tales conplexa preces: "o siqua patetis; numina confessis, merui nec triste recuso; supplicium, sed ne violem vivosque superstes
485: mortuaque exstinctos, ambobus pellite regnis; mutataeque mihi vitamque necemque negate!"; numen confessis aliquod patet: ultima certe; vota suos habuere deos. nam crura loquentis; terra supervenit, ruptosque obliqua per ungues
490: porrigitur radix, longi firmamina trunci,; ossaque robur agunt, mediaque manente medulla; sanguis it in sucos, in magnos bracchia ramos,; in parvos digiti, duratur cortice pellis.; iamque gravem crescens uterum perstrinxerat arbor
495: pectoraque obruerat collumque operire parabat:; non tulit illa moram venientique obvia ligno; subsedit mersitque suos in cortice vultus.; quae quamquam amisit veteres cum corpore sensus,; flet tamen, et tepidae manant ex arbore guttae.
500: est honor et lacrimis, stillataque cortice murra; nomen erile tenet nulloque tacebitur aevo.; 'At male conceptus sub robore creverat infans; quaerebatque viam, qua se genetrice relicta; exsereret; media gravidus tumet arbore venter.
505: tendit onus matrem; neque habent sua verba dolores,; nec Lucina potest parientis voce vocari.; nitenti tamen est similis curvataque crebros; dat gemitus arbor lacrimisque cadentibus umet.; constitit ad ramos mitis Lucina dolentes
510: admovitque manus et verba puerpera dixit:; arbor agit rimas et fissa cortice vivum; reddit onus, vagitque puer; quem mollibus herbis; naides inpositum lacrimis unxere parentis.; laudaret faciem Livor quoque; qualia namque
515: corpora nudorum tabula pinguntur Amorum,; talis erat, sed, ne faciat discrimina cultus,; aut huic adde leves, aut illis deme pharetras.; 'Labitur occulte fallitque volatilis aetas,; et nihil est annis velocius: ille sorore
520: natus avoque suo, qui conditus arbore nuper,; nuper erat genitus, modo formosissimus infans,; iam iuvenis, iam vir, iam se formosior ipso est,; iam placet et Veneri matrisque ulciscitur ignes.; namque pharetratus dum dat puer oscula matri,
525: inscius exstanti destrinxit harundine pectus;; laesa manu natum dea reppulit: altius actum; vulnus erat specie primoque fefellerat ipsam.; capta viri forma non iam Cythereia curat; litora, non alto repetit Paphon aequore cinctam
530: piscosamque Cnidon gravidamve Amathunta metallis;; abstinet et caelo: caelo praefertur Adonis.; hunc tenet, huic comes est adsuetaque semper in umbra; indulgere sibi formamque augere colendo; per iuga, per silvas dumosaque saxa vagatur
535: fine genus vestem ritu succincta Dianae; hortaturque canes tutaeque animalia praedae,; aut pronos lepores aut celsum in cornua cervum; aut agitat dammas; a fortibus abstinet apris; raptoresque lupos armatosque unguibus ursos
540: vitat et armenti saturatos caede leones.; te quoque, ut hos timeas, siquid prodesse monendo; possit, Adoni, monet, "fortis" que "fugacibus esto"; inquit; "in audaces non est audacia tuta.; parce meo, iuvenis, temerarius esse periclo,
545: neve feras, quibus arma dedit natura, lacesse,; stet mihi ne magno tua gloria. non movet aetas; nec facies nec quae Venerem movere, leones; saetigerosque sues oculosque animosque ferarum.; fulmen habent acres in aduncis dentibus apri,
550: impetus est fulvis et vasta leonibus ira,; invisumque mihi genus est." quae causa, roganti; "dicam," ait "et veteris monstrum mirabere culpae.; sed labor insolitus iam me lassavit, et, ecce,; opportuna sua blanditur populus umbra,
555: datque torum caespes: libet hac requiescere tecum"; (et requievit) "humo" pressitque et gramen et ipsum; inque sinu iuvenis posita cervice reclinis; sic ait ac mediis interserit oscula verbis:; '"Forsitan audieris aliquam certamine cursus
560: veloces superasse viros: non fabula rumor; ille fuit; superabat enim. nec dicere posses,; laude pedum formaene bono praestantior esset.; scitanti deus huic de coniuge 'coniuge' dixit; 'nil opus est, Atalanta, tibi: fuge coniugis usum.
565: nec tamen effugies teque ipsa viva carebis.'; territa sorte dei per opacas innuba silvas; vivit et instantem turbam violenta procorum; condicione fugat, 'ne' c 'sum potiunda, nisi' inquit; 'victa prius cursu. pedibus contendite mecum:
570: praemia veloci coniunx thalamique dabuntur,; mors pretium tardis: ea lex certaminis esto.'; illa quidem inmitis, sed (tanta potentia formae est); venit ad hanc legem temeraria turba procorum.; sederat Hippomenes cursus spectator iniqui
575: et 'petitur cuiquam per tanta pericula coniunx?'; dixerat ac nimios iuvenum damnarat amores;; ut faciem et posito corpus velamine vidit,; quale meum, vel quale tuum, si femina fias,; obstipuit tollensque manus 'ignoscite,' dixit
580: 'quos modo culpavi! nondum mihi praemia nota,; quae peteretis, erant.' laudando concipit ignes; et, ne quis iuvenum currat velocius, optat; invidiaque timet. 'sed cur certaminis huius; intemptata mihi fortuna relinquitur?' inquit
585: 'audentes deus ipse iuvat!' dum talia secum; exigit Hippomenes, passu volat alite virgo.; quae quamquam Scythica non setius ire sagitta; Aonio visa est iuveni, tamen ille decorem; miratur magis: et cursus facit ipse decorem.
590: aura refert ablata citis talaria plantis,; tergaque iactantur crines per eburnea, quaeque; poplitibus suberant picto genualia limbo;; inque puellari corpus candore ruborem; traxerat, haud aliter, quam cum super atria velum
595: candida purpureum simulatas inficit umbras.; dum notat haec hospes, decursa novissima meta est,; et tegitur festa victrix Atalanta corona.; dant gemitum victi penduntque ex foedere poenas.; '"Non tamen eventu iuvenis deterritus horum
600: constitit in medio vultuque in virgine fixo; 'quid facilem titulum superando quaeris inertes?; mecum confer' ait. 'seu me fortuna potentem; fecerit, a tanto non indignabere vinci:; namque mihi genitor Megareus Onchestius, illi
605: est Neptunus avus, pronepos ego regis aquarum,; nec virtus citra genus est; seu vincar, habebis; Hippomene victo magnum et memorabile nomen.'; talia dicentem molli Schoeneia vultu; aspicit et dubitat, superari an vincere malit,
610: atque ita 'quis deus hunc formosis' inquit 'iniquus; perdere vult caraeque iubet discrimine vitae; coniugium petere hoc? non sum, me iudice, tanti.; nec forma tangor, (poteram tamen hac quoque tangi); sed quod adhuc puer est; non me movet ipse, sed aetas.
615: quid, quod inest virtus et mens interrita leti?; quid, quod ab aequorea numeratur origine quartus?; quid, quod amat tantique putat conubia nostra,; ut pereat, si me fors illi dura negarit?; dum licet, hospes, abi thalamosque relinque cruentos.
620: coniugium crudele meum est, tibi nubere nulla; nolet, et optari potes a sapiente puella.-; cur tamen est mihi cura tui tot iam ante peremptis?; viderit! intereat, quoniam tot caede procorum; admonitus non est agiturque in taedia vitae.-
625: occidet hic igitur, voluit quia vivere mecum,; indignamque necem pretium patietur amoris?; non erit invidiae victoria nostra ferendae.; sed non culpa mea est! utinam desistere velles,; aut, quoniam es demens, utinam velocior esses!
630: at quam virgineus puerili vultus in ore est!; a! miser Hippomene, nollem tibi visa fuissem!; vivere dignus eras. quodsi felicior essem,; nec mihi coniugium fata inportuna negarent,; unus eras, cum quo sociare cubilia vellem.'
635: dixerat, utque rudis primoque cupidine tacta,; quod facit, ignorans amat et non sentit amorem.; '"Iam solitos poscunt cursus populusque paterque,; cum me sollicita proles Neptunia voce; invocat Hippomenes 'Cytherea,' que 'conprecor, ausis
640: adsit' ait 'nostris et quos dedit, adiuvet ignes.'; detulit aura preces ad me non invida blandas:; motaque sum, fateor, nec opis mora longa dabatur.; est ager, indigenae Tamasenum nomine dicunt,; telluris Cypriae pars optima, quem mihi prisci
645: sacravere senes templisque accedere dotem; hanc iussere meis; medio nitet arbor in arvo,; fulva comas, fulvo ramis crepitantibus auro:; hinc tria forte mea veniens decerpta ferebam; aurea poma manu nullique videnda nisi ipsi
650: Hippomenen adii docuique, quis usus in illis.; signa tubae dederant, cum carcere pronus uterque; emicat et summam celeri pede libat harenam:; posse putes illos sicco freta radere passu; et segetis canae stantes percurrere aristas.
655: adiciunt animos iuveni clamorque favorque; verbaque dicentum 'nunc, nunc incumbere tempus!; Hippomene, propera! nunc viribus utere totis!; pelle moram: vinces!' dubium, Megareius heros; gaudeat an virgo magis his Schoeneia dictis.
660: o quotiens, cum iam posset transire, morata est; spectatosque diu vultus invita reliquit!; aridus e lasso veniebat anhelitus ore,; metaque erat longe: tum denique de tribus unum; fetibus arboreis proles Neptunia misit.
665: obstipuit virgo nitidique cupidine pomi; declinat cursus aurumque volubile tollit;; praeterit Hippomenes: resonant spectacula plausu.; illa moram celeri cessataque tempora cursu; corrigit atque iterum iuvenem post terga relinquit:
670: et rursus pomi iactu remorata secundi; consequitur transitque virum. pars ultima cursus; restabat; 'nunc' inquit 'ades, dea muneris auctor!'; inque latus campi, quo tardius illa rediret,; iecit ab obliquo nitidum iuvenaliter aurum.
675: an peteret, virgo visa est dubitare: coegi; tollere et adieci sublato pondera malo; inpediique oneris pariter gravitate moraque,; neve meus sermo cursu sit tardior ipso,; praeterita est virgo: duxit sua praemia victor.
680: '"Dignane, cui grates ageret, cui turis honorem; ferret, Adoni, fui? nec grates inmemor egit,; nec mihi tura dedit. subitam convertor in iram,; contemptuque dolens, ne sim spernenda futuris,; exemplo caveo meque ipsa exhortor in ambos:
685: templa, deum Matri quae quondam clarus Echion; fecerat ex voto, nemorosis abdita silvis,; transibant, et iter longum requiescere suasit;; illic concubitus intempestiva cupido; occupat Hippomenen a numine concita nostro.
690: luminis exigui fuerat prope templa recessus,; speluncae similis, nativo pumice tectus,; religione sacer prisca, quo multa sacerdos; lignea contulerat veterum simulacra deorum;; hunc init et vetito temerat sacraria probro.
695: sacra retorserunt oculos, turritaque Mater; an Stygia sontes dubitavit mergeret unda:; poena levis visa est; ergo modo levia fulvae; colla iubae velant, digiti curvantur in ungues,; ex umeris armi fiunt, in pectora totum
700: pondus abit, summae cauda verruntur harenae;; iram vultus habet, pro verbis murmura reddunt,; pro thalamis celebrant silvas aliisque timendi; dente premunt domito Cybeleia frena leones.; hos tu, care mihi, cumque his genus omne ferarum,
705: quod non terga fugae, sed pugnae pectora praebet,; effuge, ne virtus tua sit damnosa duobus!"; 'Illa quidem monuit iunctisque per aera cycnis; carpit iter, sed stat monitis contraria virtus.; forte suem latebris vestigia certa secuti
710: excivere canes, silvisque exire parantem; fixerat obliquo iuvenis Cinyreius ictu:; protinus excussit pando venabula rostro; sanguine tincta suo trepidumque et tuta petentem; trux aper insequitur totosque sub inguine dentes
715: abdidit et fulva moribundum stravit harena.; vecta levi curru medias Cytherea per auras; Cypron olorinis nondum pervenerat alis:; agnovit longe gemitum morientis et albas; flexit aves illuc, utque aethere vidit ab alto
720: exanimem inque suo iactantem sanguine corpus,; desiluit pariterque sinum pariterque capillos; rupit et indignis percussit pectora palmis; questaque cum fatis "at non tamen omnia vestri; iuris erunt" dixit. "luctus monimenta manebunt
725: semper, Adoni, mei, repetitaque mortis imago; annua plangoris peraget simulamina nostri;; at cruor in florem mutabitur. an tibi quondam; femineos artus in olentes vertere mentas,; Persephone, licuit: nobis Cinyreius heros
730: invidiae mutatus erit?" sic fata cruorem; nectare odorato sparsit, qui tinctus ab illo; intumuit sic, ut fulvo perlucida caeno; surgere bulla solet, nec plena longior hora; facta mora est, cum flos de sanguine concolor ortus,
735: qualem, quae lento celant sub cortice granum,; punica ferre solent; brevis est tamen usus in illo;; namque male haerentem et nimia levitate caducum; excutiunt idem, qui praestant nomina, venti.'

LIBER UNDECIMUS

Carmine dum tali silvas animosque ferarum; Threicius vates et saxa sequentia ducit,; ecce nurus Ciconum tectae lymphata ferinis; pectora velleribus tumuli de vertice cernunt; Orphea percussis sociantem carmina nervis.
5: e quibus una leves iactato crine per auras,; 'en,' ait 'en, hic est nostri contemptor!' et hastam; vatis Apollinei vocalia misit in ora,; quae foliis praesuta notam sine vulnere fecit;; alterius telum lapis est, qui missus in ipso
10: aere concentu victus vocisque lyraeque est; ac veluti supplex pro tam furialibus ausis; ante pedes iacuit. sed enim temeraria crescunt; bella modusque abiit insanaque regnat Erinys;; cunctaque tela forent cantu mollita, sed ingens
15: clamor et infracto Berecyntia tibia cornu; tympanaque et plausus et Bacchei ululatus; obstrepuere sono citharae, tum denique saxa; non exauditi rubuerunt sanguine vatis.; ac primum attonitas etiamnum voce canentis
20: innumeras volucres anguesque agmenque ferarum; maenades Orphei titulum rapuere triumphi;; inde cruentatis vertuntur in Orphea dextris; et coeunt ut aves, si quando luce vagantem; noctis avem cernunt, structoque utrimque theatro
25: ceu matutina cervus periturus harena; praeda canum est, vatemque petunt et fronde virentes; coniciunt thyrsos non haec in munera factos.; hae glaebas, illae direptos arbore ramos,; pars torquent silices; neu desint tela furori,
30: forte boves presso subigebant vomere terram,; nec procul hinc multo fructum sudore parantes; dura lacertosi fodiebant arva coloni,; agmine qui viso fugiunt operisque relinquunt; arma sui, vacuosque iacent dispersa per agros
35: sarculaque rastrique graves longique ligones;; quae postquam rapuere ferae cornuque minaces; divulsere boves, ad vatis fata recurrunt; tendentemque manus et in illo tempore primum; inrita dicentem nec quicquam voce moventem
40: sacrilegae perimunt, perque os, pro Iuppiter! illud; auditum saxis intellectumque ferarum; sensibus in ventos anima exhalata recessit.; Te maestae volucres, Orpheu, te turba ferarum,; te rigidi silices, te carmina saepe secutae
45: fleverunt silvae, positis te frondibus arbor; tonsa comas luxit; lacrimis quoque flumina dicunt; increvisse suis, obstrusaque carbasa pullo; naides et dryades passosque habuere capillos.; membra iacent diversa locis, caput, Hebre, lyramque
50: excipis: et (mirum!) medio dum labitur amne,; flebile nescio quid queritur lyra, flebile lingua; murmurat exanimis, respondent flebile ripae.; iamque mare invectae flumen populare relinquunt; et Methymnaeae potiuntur litore Lesbi:
55: hic ferus expositum peregrinis anguis harenis; os petit et sparsos stillanti rore capillos.; tandem Phoebus adest morsusque inferre parantem; arcet et in lapidem rictus serpentis apertos; congelat et patulos, ut erant, indurat hiatus.
60: Umbra subit terras, et quae loca viderat ante,; cuncta recognoscit quaerensque per arva piorum; invenit Eurydicen cupidisque amplectitur ulnis;; hic modo coniunctis spatiantur passibus ambo,; nunc praecedentem sequitur, nunc praevius anteit
65: Eurydicenque suam iam tuto respicit Orpheus.; Non inpune tamen scelus hoc sinit esse Lyaeus; amissoque dolens sacrorum vate suorum; protinus in silvis matres Edonidas omnes,; quae videre nefas, torta radice ligavit;
70: quippe pedum digitos via, quam tum est quaeque secuta,; traxit et in solidam detrusit acumina terram,; utque suum laqueis, quos callidus abdidit auceps,; crus ubi commisit volucris sensitque teneri,; plangitur ac trepidans adstringit vincula motu:
75: sic, ut quaeque solo defixa cohaeserat harum,; exsternata fugam frustra temptabat, at illam; lenta tenet radix exsultantemque coercet,; dumque ubi sint digiti, dum pes ubi, quaerit, et ungues,; aspicit in teretes lignum succedere suras
80: et conata femur maerenti plangere dextra; robora percussit, pectus quoque robora fiunt,; robora sunt umeri; nodosaque bracchia veros; esse putes ramos, et non fallare putando.; Nec satis hoc Baccho est, ipsos quoque deserit agros
85: cumque choro meliore sui vineta Timoli; Pactolonque petit, quamvis non aureus illo; tempore nec caris erat invidiosus harenis.; hunc adsueta cohors, satyri bacchaeque, frequentant,; at Silenus abest: titubantem annisque meroque
90: ruricolae cepere Phryges vinctumque coronis; ad regem duxere Midan, cui Thracius Orpheus; orgia tradiderat cum Cecropio Eumolpo.; qui simul agnovit socium comitemque sacrorum,; hospitis adventu festum genialiter egit
95: per bis quinque dies et iunctas ordine noctes,; et iam stellarum sublime coegerat agmen; Lucifer undecimus, Lydos cum laetus in agros; rex venit et iuveni Silenum reddit alumno.; Huic deus optandi gratum, sed inutile, fecit
100: muneris arbitrium gaudens altore recepto.; ille male usurus donis ait 'effice, quicquid; corpore contigero, fulvum vertatur in aurum.'; adnuit optatis nocituraque munera solvit; Liber et indoluit, quod non meliora petisset.
105: laetus abit gaudetque malo Berecyntius heros; pollicitique fidem tangendo singula temptat; vixque sibi credens, non alta fronde virentem; ilice detraxit virgam: virga aurea facta est;; tollit humo saxum: saxum quoque palluit auro;
110: contigit et glaebam: contactu glaeba potenti; massa fit; arentis Cereris decerpsit aristas:; aurea messis erat; demptum tenet arbore pomum:; Hesperidas donasse putes; si postibus altis; admovit digitos, postes radiare videntur;
115: ille etiam liquidis palmas ubi laverat undis,; unda fluens palmis Danaen eludere posset;; vix spes ipse suas animo capit aurea fingens; omnia. gaudenti mensas posuere ministri; exstructas dapibus nec tostae frugis egentes:
120: tum vero, sive ille sua Cerealia dextra; munera contigerat, Cerealia dona rigebant,; sive dapes avido convellere dente parabat,; lammina fulva dapes admoto dente premebat;; miscuerat puris auctorem muneris undis:
125: fusile per rictus aurum fluitare videres.; Attonitus novitate mali divesque miserque; effugere optat opes et quae modo voverat, odit.; copia nulla famem relevat; sitis arida guttur; urit, et inviso meritus torquetur ab auro
130: ad caelumque manus et splendida bracchia tollens; 'da veniam, Lenaee pater! peccavimus' inquit,; 'sed miserere, precor, speciosoque eripe damno!'; mite deum numen: Bacchus peccasse fatentem; restituit pactique fide data munera solvit
135: 'ne' ve 'male optato maneas circumlitus auro,; vade' ait 'ad magnis vicinum Sardibus amnem; perque iugum nitens labentibus obvius undis; carpe viam, donec venias ad fluminis ortus,; spumigeroque tuum fonti, qua plurimus exit,
140: subde caput corpusque simul, simul elue crimen.'; rex iussae succedit aquae: vis aurea tinxit; flumen et humano de corpore cessit in amnem;; nunc quoque iam veteris percepto semine venae; arva rigent auro madidis pallentia glaebis.
145: Ille perosus opes silvas et rura colebat; Panaque montanis habitantem semper in antris,; pingue sed ingenium mansit, nocituraque, ut ante,; rursus erant domino stultae praecordia mentis.; nam freta prospiciens late riget arduus alto
150: Tmolus in ascensu clivoque extensus utroque; Sardibus hinc, illinc parvis finitur Hypaepis.; Pan ibi dum teneris iactat sua sibila nymphis; et leve cerata modulatur harundine carmen; ausus Apollineos prae se contemnere cantus,
155: iudice sub Tmolo certamen venit ad inpar.; Monte suo senior iudex consedit et aures; liberat arboribus: quercu coma caerula tantum; cingitur, et pendent circum cava tempora glandes.; isque deum pecoris spectans 'in iudice' dixit
160: 'nulla mora est.' calamis agrestibus insonat ille; barbaricoque Midan (aderat nam forte canenti); carmine delenit; post hunc sacer ora retorsit; Tmolus ad os Phoebi: vultum sua silva secuta est.; ille caput flavum lauro Parnaside vinctus
165: verrit humum Tyrio saturata murice palla; instructamque fidem gemmis et dentibus Indis; sustinet a laeva, tenuit manus altera plectrum;; artificis status ipse fuit. tum stamina docto; pollice sollicitat, quorum dulcedine captus
170: Pana iubet Tmolus citharae submittere cannas.; Iudicium sanctique placet sententia montis; omnibus, arguitur tamen atque iniusta vocatur; unius sermone Midae; nec Delius aures; humanam stolidas patitur retinere figuram,
175: sed trahit in spatium villisque albentibus inplet; instabilesque imas facit et dat posse moveri:; cetera sunt hominis, partem damnatur in unam; induiturque aures lente gradientis aselli.; ille quidem celare cupit turpique pudore
180: tempora purpureis temptat relevare tiaris;; sed solitus longos ferro resecare capillos; viderat hoc famulus, qui cum nec prodere visum; dedecus auderet, cupiens efferre sub auras,; nec posset reticere tamen, secedit humumque
185: effodit et, domini quales adspexerit aures,; voce refert parva terraeque inmurmurat haustae; indiciumque suae vocis tellure regesta; obruit et scrobibus tacitus discedit opertis.; creber harundinibus tremulis ibi surgere lucus
190: coepit et, ut primum pleno maturuit anno,; prodidit agricolam: leni nam motus ab austro; obruta verba refert dominique coarguit aures.; Ultus abit Tmolo liquidumque per aera vectus; angustum citra pontum Nepheleidos Helles
195: Laomedonteis Latoius adstitit arvis.; dextera Sigei, Rhoetei laeva profundi; ara Panomphaeo vetus est sacrata Tonanti:; inde novae primum moliri moenia Troiae; Laomedonta videt susceptaque magna labore
200: crescere difficili nec opes exposcere parvas; cumque tridentigero tumidi genitore profundi; mortalem induitur formam Phrygiaeque tyranno; aedificat muros pactus pro moenibus aurum.; stabat opus: pretium rex infitiatur et addit,
205: perfidiae cumulum, falsis periuria verbis.; 'non inpune feres' rector maris inquit, et omnes; inclinavit aquas ad avarae litora Troiae; inque freti formam terras conplevit opesque; abstulit agricolis et fluctibus obruit agros.
210: poena neque haec satis est: regis quoque filia monstro; poscitur aequoreo, quam dura ad saxa revinctam; vindicat Alcides promissaque munera dictos; poscit equos tantique operis mercede negata; bis periura capit superatae moenia Troiae.
215: nec, pars militiae, Telamon sine honore recessit; Hesioneque data potitur. nam coniuge Peleus; clarus erat diva nec avi magis ille superbus; nomine quam soceri, siquidem Iovis esse nepoti; contigit haut uni, coniunx dea contigit uni.
220: Namque senex Thetidi Proteus 'dea' dixerat 'undae,; concipe: mater eris iuvenis, qui fortibus annis; acta patris vincet maiorque vocabitur illo.'; ergo, ne quicquam mundus Iove maius haberet,; quamvis haut tepidos sub pectore senserat ignes,
225: Iuppiter aequoreae Thetidis conubia fugit,; in suaque Aeaciden succedere vota nepotem; iussit et amplexus in virginis ire marinae.; Est sinus Haemoniae curvos falcatus in arcus,; bracchia procurrunt: ubi, si foret altior unda,
230: portus erat; summis inductum est aequor harenis;; litus habet solidum, quod nec vestigia servet; nec remoretur iter nec opertum pendeat alga;; myrtea silva subest bicoloribus obsita bacis.; est specus in medio, natura factus an arte,
235: ambiguum, magis arte tamen: quo saepe venire; frenato delphine sedens, Theti, nuda solebas.; illic te Peleus, ut somno vincta iacebas,; occupat, et quoniam precibus temptata repugnas,; vim parat, innectens ambobus colla lacertis;
240: quod nisi venisses variatis saepe figuris; ad solitas artes, auso foret ille potitus;; sed modo tu volucris: volucrem tamen ille tenebat;; nunc gravis arbor eras: haerebat in arbore Peleus;; tertia forma fuit maculosae tigridis: illa
245: territus Aeacides a corpore bracchia solvit.; inde deos pelagi vino super aequora fuso; et pecoris fibris et fumo turis adorat,; donec Carpathius medio de gurgite vates; 'Aeacide,' dixit 'thalamis potiere petitis,
250: tu modo, cum rigido sopita quiescet in antro,; ignaram laqueis vincloque innecte tenaci.; nec te decipiat centum mentita figuras,; sed preme, quicquid erit, dum, quod fuit ante, reformet.'; dixerat haec Proteus et condidit aequore vultum
255: admisitque suos in verba novissima fluctus.; Pronus erat Titan inclinatoque tenebat; Hesperium temone fretum, cum pulchra relicto; Nereis ingreditur consueta cubilia ponto;; vix bene virgineos Peleus invaserat artus:
260: illa novat formas, donec sua membra teneri; sentit et in partes diversas bracchia tendi.; tum denum ingemuit, 'ne' que ait 'sine numine vincis'; exhibita estque Thetis: confessam amplectitur heros; et potitur votis ingentique inplet Achille.
265: Felix et nato, felix et coniuge Peleus,; et cui, si demas iugulati crimina Phoci,; omnia contigerant: fraterno sanguine sontem; expulsumque domo patria Trachinia tellus; accipit. hic regnum sine vi, sine caede gerebat
270: Lucifero genitore satus patriumque nitorem; ore ferens Ceyx, illo qui tempore maestus; dissimilisque sui fratrem lugebat ademptum.; quo postquam Aeacides fessus curaque viaque; venit et intravit paucis comitantibus urbem,
275: quosque greges pecorum, quae secum armenta trahebat,; haut procul a muris sub opaca valle reliquit;; copia cum facta est adeundi prima tyranni,; velamenta manu praetendens supplice, qui sit; quoque satus, memorat, tantum sua crimina celat
280: mentiturque fugae causam; petit, urbe vel agro; se iuvet. hunc contra placido Trachinius ore; talibus adloquitur: 'mediae quoque commoda plebi; nostra patent, Peleu, nec inhospita regna tenemus;; adicis huic animo momenta potentia, clarum
285: nomen avumque Iovem; ne tempora perde precando!; quod petis, omne feres tuaque haec pro parte vocato,; qualiacumque vides! utinam meliora videres!'; et flebat: moveat tantos quae causa dolores,; Peleusque comitesque rogant; quibus ille profatur:
290: 'forsitan hanc volucrem, rapto quae vivit et omnes; terret aves, semper pennas habuisse putetis:; vir fuit (et-tanta est animi constantia-iam tum; acer erat belloque ferox ad vimque paratus); nomine Daedalion. illo genitore creatis,
295: qui vocat Auroram caeloque novissimus exit,; culta mihi pax est, pacis mihi cura tenendae; coniugiique fuit, fratri fera bella placebant:; illius virtus reges gentesque subegit,; quae nunc Thisbaeas agitat mutata columbas.
300: nata erat huic Chione, quae dotatissima forma; mille procos habuit, bis septem nubilis annis.; forte revertentes Phoebus Maiaque creatus,; ille suis Delphis, hic vertice Cyllenaeo,; videre hanc pariter, pariter traxere colorem.
305: spem veneris differt in tempora noctis Apollo;; non fert ille moras virgaque movente soporem; virginis os tangit: tactu iacet illa potenti; vimque dei patitur; nox caelum sparserat astris:; Phoebus anum simulat praereptaque gaudia sumit.
310: ut sua maturus conplevit tempora venter,; alipedis de stirpe dei versuta propago; nascitur Autolycus furtum ingeniosus ad omne,; candida de nigris et de candentibus atra; qui facere adsuerat, patriae non degener artis;
315: nascitur e Phoebo (namque est enixa gemellos); carmine vocali clarus citharaque Philammon.; quid peperisse duos et dis placuisse duobus; et forti genitore et progenitore nitenti; esse satam prodest? an obest quoque gloria multis?
320: obfuit huic certe! quae se praeferre Dianae; sustinuit faciemque deae culpavit, at illi; ira ferox mota est "factis" que "placebimus" inquit.; nec mora, curvavit cornu nervoque sagittam; inpulit et meritam traiecit harundine linguam.
325: lingua tacet, nec vox temptataque verba sequuntur,; conantemque loqui cum sanguine vita reliquit;; quam miser amplexans ego tum patriumque dolorem; corde tuli fratrique pio solacia dixi,; quae pater haut aliter quam cautes murmura ponti
330: accipit et natam delamentatur ademptam;; ut vero ardentem vidit, quater impetus illi; in medios fuit ire rogos, quater inde repulsus; concita membra fugae mandat similisque iuvenco; spicula crabronum pressa cervice gerenti,
335: qua via nulla, ruit. iam tum mihi currere visus; plus homine est, alasque pedes sumpsisse putares.; effugit ergo omnes veloxque cupidine leti; vertice Parnasi potitur; miseratus Apollo,; cum se Daedalion saxo misisset ab alto,
340: fecit avem et subitis pendentem sustulit alis; oraque adunca dedit, curvos dedit unguibus hamos,; virtutem antiquam, maiores corpore vires,; et nunc accipiter, nulli satis aequus, in omnes; saevit aves aliisque dolens fit causa dolendi.'
345: Quae dum Lucifero genitus miracula narrat; de consorte suo, cursu festinus anhelo; advolat armenti custos Phoceus Onetor; et 'Peleu, Peleu! magnae tibi nuntius adsum; cladis' ait. quodcumque ferat, iubet edere Peleus,
350: pendet et ipse metu trepidi Trachinius oris;; ille refert 'fessos ad litora curva iuvencos; adpuleram, medio cum Sol altissimus orbe; tantum respiceret, quantum superesse videret,; parsque boum fulvis genua inclinarat harenis
355: latarumque iacens campos spectabat aquarum,; pars gradibus tardis illuc errabat et illuc;; nant alii celsoque exstant super aequora collo.; templa mari subsunt nec marmore clara neque auro,; sed trabibus densis lucoque umbrosa vetusto:
360: Nereides Nereusque tenent (hos navita ponti; edidit esse deos, dum retia litore siccat);; iuncta palus huic est densis obsessa salictis,; quam restagnantis fecit maris unda paludem:; inde fragore gravi strepitans loca proxima terret,
365: belua vasta, lupus iuncisque palustribus exit,; oblitus et spumis et sparsus sanguine rictus; fulmineos, rubra suffusus lumina flamma.; qui quamquam saevit pariter rabieque fameque,; acrior est rabie: neque enim ieiunia curat
370: caede boum diramque famem finire, sed omne; vulnerat armentum sternitque hostiliter omne.; pars quoque de nobis funesto saucia morsu,; dum defensamus, leto est data; sanguine litus; undaque prima rubet demugitaeque paludes.
375: sed mora damnosa est, nec res dubitare remittit:; dum superest aliquid, cuncti coeamus et arma,; arma capessamus coniunctaque tela feramus!'; dixerat agrestis: nec Pelea damna movebant,; sed memor admissi Nereida conligit orbam
380: damna sua inferias exstincto mittere Phoco.; induere arma viros violentaque sumere tela; rex iubet Oetaeus; cum quis simul ipse parabat; ire, sed Alcyone coniunx excita tumultu; prosilit et nondum totos ornata capillos
385: disicit hos ipsos colloque infusa mariti,; mittat ut auxilium sine se, verbisque precatur; et lacrimis, animasque duas ut servet in una.; Aeacides illi: 'pulchros, regina, piosque; pone metus! plena est promissi gratia vestri.
390: non placet arma mihi contra nova monstra moveri;; numen adorandum pelagi est!' erat ardua turris,; arce focus summa, fessis nota grata carinis:; ascendunt illuc stratosque in litore tauros; cum gemitu adspiciunt vastatoremque cruento
395: ore ferum, longos infectum sanguine villos.; inde manus tendens in aperti litora ponti; caeruleam Peleus Psamathen, ut finiat iram,; orat, opemque ferat; nec vocibus illa rogantis; flectitur Aeacidae, Thetis hanc pro coniuge supplex
400: accepit veniam. sed enim revocatus ab acri; caede lupus perstat, dulcedine sanguinis asper,; donec inhaerentem lacerae cervice iuvencae; marmore mutavit: corpus praeterque colorem; omnia servavit, lapidis color indicat illum
405: iam non esse lupum, iam non debere timeri.; nec tamen hac profugum consistere Pelea terra; fata sinunt, Magnetas adit vagus exul et illic; sumit ab Haemonio purgamina caedis Acasto.; Interea fratrisque sui fratremque secutis
410: anxia prodigiis turbatus pectora Ceyx,; consulat ut sacras, hominum oblectamina, sortes,; ad Clarium parat ire deum; nam templa profanus; invia cum Phlegyis faciebat Delphica Phorbas.; consilii tamen ante sui, fidissima, certam
415: te facit, Alcyone; cui protinus intima frigus; ossa receperunt, buxoque simillimus ora; pallor obit, lacrimisque genae maduere profusis.; ter conata loqui, ter fletibus ora rigavit; singultuque pias interrumpente querellas
420: 'quae mea culpa tuam,' dixit 'carissime, mentem; vertit? ubi est quae cura mei prior esse solebat?; iam potes Alcyone securus abesse relicta?; iam via longa placet? iam sum tibi carior absens?; at, puto, per terras iter est, tantumque dolebo,
425: non etiam metuam, curaeque timore carebunt.; aequora me terrent et ponti tristis imago:; et laceras nuper tabulas in litore vidi; et saepe in tumulis sine corpore nomina legi.; neve tuum fallax animum fiducia tangat,
430: quod socer Hippotades tibi sit, qui carcere fortes; contineat ventos, et, cum velit, aequora placet.; cum semel emissi tenuerunt aequora venti,; nil illis vetitum est: incommendataque tellus; omnis et omne fretum est, caeli quoque nubila vexant
435: excutiuntque feris rutilos concursibus ignes.; quo magis hos novi (nam novi et saepe paterna; parva domo vidi), magis hoc reor esse timendos.; quod tua si flecti precibus sententia nullis,; care, potest, coniunx, nimiumque es certus eundi,
440: me quoque tolle simul! certe iactabimur una,; nec nisi quae patiar, metuam, pariterque feremus,; quicquid erit, pariter super aequora lata feremur.'; Talibus Aeolidis dictis lacrimisque movetur; sidereus coniunx: neque enim minor ignis in ipso est;
445: sed neque propositos pelagi dimittere cursus,; nec vult Alcyonen in partem adhibere pericli; multaque respondit timidum solantia pectus.; non tamen idcirco causam probat; addidit illis; hoc quoque lenimen, quo solo flexit amantem:
450: 'longa quidem est nobis omnis mora, sed tibi iuro; per patrios ignes, si me modo fata remittant,; ante reversurum, quam luna bis inpleat orbem.'; his ubi promissis spes est admota recursus,; protinus eductam navalibus aequore tingui
455: aptarique suis pinum iubet armamentis;; qua rursus visa veluti praesaga futuri; horruit Alcyone lacrimasque emisit obortas; amplexusque dedit tristique miserrima tandem; ore 'vale' dixit conlapsaque corpore toto est;
460: ast iuvenes quaerente moras Ceyce reducunt; ordinibus geminis ad fortia pectora remos; aequalique ictu scindunt freta: sustulit illa; umentes oculos stantemque in puppe recurva; concussaque manu dantem sibi signa maritum
465: prona videt redditque notas; ubi terra recessit; longius, atque oculi nequeunt cognoscere vultus,; dum licet, insequitur fugientem lumine pinum;; haec quoque ut haut poterat spatio submota videri,; vela tamen spectat summo fluitantia malo;
470: ut nec vela videt, vacuum petit anxia lectum; seque toro ponit: renovat lectusque torusque; Alcyonae lacrimas et quae pars admonet absit.; Portibus exierant, et moverat aura rudentes:; obvertit lateri pendentes navita remos
475: cornuaque in summa locat arbore totaque malo; carbasa deducit venientesque accipit auras.; aut minus, aut certe medium non amplius aequor; puppe secabatur, longeque erat utraque tellus,; cum mare sub noctem tumidis albescere coepit
480: fluctibus et praeceps spirare valentius eurus.; 'ardua iamdudum demittite cornua' rector; clamat 'et antemnis totum subnectite velum.'; hic iubet; inpediunt adversae iussa procellae,; nec sinit audiri vocem fragor aequoris ullam:
485: sponte tamen properant alii subducere remos,; pars munire latus, pars ventis vela negare;; egerit hic fluctus aequorque refundit in aequor,; hic rapit antemnas; quae dum sine lege geruntur,; aspera crescit hiems, omnique e parte feroces
490: bella gerunt venti fretaque indignantia miscent.; ipse pavet nec se, qui sit status, ipse fatetur; scire ratis rector, nec quid iubeatve vetetve:; tanta mali moles tantoque potentior arte est.; quippe sonant clamore viri, stridore rudentes,
495: undarum incursu gravis unda, tonitribus aether.; fluctibus erigitur caelumque aequare videtur; pontus et inductas aspergine tangere nubes;; et modo, cum fulvas ex imo vertit harenas,; concolor est illis, Stygia modo nigrior unda,
500: sternitur interdum spumisque sonantibus albet.; ipsa quoque his agitur vicibus Trachinia puppis; et nunc sublimis veluti de vertice montis; despicere in valles imumque Acheronta videtur,; nunc, ubi demissam curvum circumstetit aequor,
505: suspicere inferno summum de gurgite caelum.; saepe dat ingentem fluctu latus icta fragorem; nec levius pulsata sonat, quam ferreus olim; cum laceras aries balistave concutit arces,; utque solent sumptis incursu viribus ire
510: pectore in arma feri protentaque tela leones,; sic, ubi se ventis admiserat unda coortis,; ibat in alta ratis multoque erat altior illis;; iamque labant cunei, spoliataque tegmine cerae; rima patet praebetque viam letalibus undis.
515: ecce cadunt largi resolutis nubibus imbres,; inque fretum credas totum descendere caelum,; inque plagas caeli tumefactum ascendere pontum.; vela madent nimbis, et cum caelestibus undis; aequoreae miscentur aquae; caret ignibus aether,
520: caecaque nox premitur tenebris hiemisque suisque.; discutiunt tamen has praebentque micantia lumen; fulmina: fulmineis ardescunt ignibus imbres.; dat quoque iam saltus intra cava texta carinae; fluctus; et ut miles, numero praestantior omni,
525: cum saepe adsiluit defensae moenibus urbis,; spe potitur tandem laudisque accensus amore; inter mille viros murum tamen occupat unus,; sic ubi pulsarunt noviens latera ardua fluctus,; vastius insurgens decimae ruit impetus undae
530: nec prius absistit fessam oppugnare carinam,; quam velut in captae descendat moenia navis.; pars igitur temptabat adhuc invadere pinum,; pars maris intus erat: trepidant haud setius omnes,; quam solet urbs aliis murum fodientibus extra
535: atque aliis murum trepidare tenentibus intus.; deficit ars, animique cadunt, totidemque videntur,; quot veniunt fluctus, ruere atque inrumpere mortes.; non tenet hic lacrimas, stupet hic, vocat ille beatos,; funera quos maneant, hic votis numen adorat
540: bracchiaque ad caelum, quod non videt, inrita tollens; poscit opem; subeunt illi fraterque parensque,; huic cum pignoribus domus et quodcunque relictum est;; Alcyone Ceyca movet, Ceycis in ore; nulla nisi Alcyone est et, cum desideret unam,
545: gaudet abesse tamen; patriae quoque vellet ad oras; respicere inque domum supremos vertere vultus,; verum, ubi sit, nescit: tanta vertigine pontus; fervet, et inducta piceis e nubibus umbra; omne latet caelum, duplicataque noctis imago est.
550: frangitur incursu nimbosi turbinis arbor,; frangitur et regimen, spoliisque animosa superstes; unda, velut victrix, sinuataque despicit undas;; nec levius, quam siquis Athon Pindumve revulsos; sede sua totos in apertum everterit aequor,
555: praecipitata cadit pariterque et pondere et ictu; mergit in ima ratem; cum qua pars magna virorum; gurgite pressa gravi neque in aera reddita fato; functa suo est, alii partes et membra carinae; trunca tenent: tenet ipse manu, qua sceptra solebat,
560: fragmina navigii Ceyx socerumque patremque; invocat heu! frustra, sed plurima nantis in ore; Alcyone coniunx: illam meminitque refertque,; illius ante oculos ut agant sua corpora fluctus; optat et exanimis manibus tumuletur amicis.
565: dum natat, absentem, quotiens sinit hiscere fluctus,; nominat Alcyonen ipsisque inmurmurat undis.; ecce super medios fluctus niger arcus aquarum; frangitur et rupta mersum caput obruit unda.; Lucifer obscurus nec quem cognoscere posses
570: illa luce fuit, quoniamque excedere caelo; non licuit, densis texit sua nubibus ora.; Aeolis interea, tantorum ignara malorum,; dinumerat noctes et iam, quas induat ille,; festinat vestes, iam quas, ubi venerit ille,
575: ipsa gerat, reditusque sibi promittit inanes.; omnibus illa quidem superis pia tura ferebat,; ante tamen cunctos Iunonis templa colebat; proque viro, qui nullus erat, veniebat ad aras; utque foret sospes coniunx suus utque rediret,
580: optabat, nullamque sibi praeferret; at illi; hoc de tot votis poterat contingere solum.; At dea non ultra pro functo morte rogari; sustinet utque manus funestas arceat aris,; 'Iri, meae' dixit 'fidissima nuntia vocis,
585: vise soporiferam Somni velociter aulam; exstinctique iube Ceycis imagine mittat; somnia ad Alcyonen veros narrantia casus.'; dixerat: induitur velamina mille colorum; Iris et arquato caelum curvamine signans
590: tecta petit iussi sub nube latentia regis.; Est prope Cimmerios longo spelunca recessu,; mons cavus, ignavi domus et penetralia Somni,; quo numquam radiis oriens mediusve cadensve; Phoebus adire potest: nebulae caligine mixtae
595: exhalantur humo dubiaeque crepuscula lucis.; non vigil ales ibi cristati cantibus oris; evocat Auroram, nec voce silentia rumpunt; sollicitive canes canibusve sagacior anser;; non fera, non pecudes, non moti flamine rami
600: humanaeve sonum reddunt convicia linguae.; muta quies habitat; saxo tamen exit ab imo; rivus aquae Lethes, per quem cum murmure labens; invitat somnos crepitantibus unda lapillis.; ante fores antri fecunda papavera florent
605: innumeraeque herbae, quarum de lacte soporem; Nox legit et spargit per opacas umida terras.; ianua, ne verso stridores cardine reddat,; nulla domo tota est, custos in limine nullus;; at medio torus est ebeno sublimis in antro,
610: plumeus, atricolor, pullo velamine tectus,; quo cubat ipse deus membris languore solutis.; hunc circa passim varias imitantia formas; Somnia vana iacent totidem, quot messis aristas,; silva gerit frondes, eiectas litus harenas.
615: Quo simul intravit manibusque obstantia virgo; Somnia dimovit, vestis fulgore reluxit; sacra domus, tardaque deus gravitate iacentes; vix oculos tollens iterumque iterumque relabens; summaque percutiens nutanti pectora mento
620: excussit tandem sibi se cubitoque levatus,; quid veniat, (cognovit enim) scitatur, at illa:; 'Somne, quies rerum, placidissime, Somne, deorum,; pax animi, quem cura fugit, qui corpora duris; fessa ministeriis mulces reparasque labori,
625: Somnia, quae veras aequent imitamine formas,; Herculea Trachine iube sub imagine regis; Alcyonen adeant simulacraque naufraga fingant.; imperat hoc Iuno.' postquam mandata peregit,; Iris abit: neque enim ulterius tolerare soporis
630: vim poterat, labique ut somnum sensit in artus,; effugit et remeat per quos modo venerat arcus.; At pater e populo natorum mille suorum; excitat artificem simulatoremque figurae; Morphea: non illo quisquam sollertius alter
635: exprimit incessus vultumque sonumque loquendi;; adicit et vestes et consuetissima cuique; verba; sed hic solos homines imitatur, at alter; fit fera, fit volucris, fit longo corpore serpens:; hunc Icelon superi, mortale Phobetora vulgus
640: nominat; est etiam diversae tertius artis; Phantasos: ille in humum saxumque undamque trabemque,; quaeque vacant anima, fallaciter omnia transit;; regibus hi ducibusque suos ostendere vultus; nocte solent, populos alii plebemque pererrant.
645: praeterit hos senior cunctisque e fratribus unum; Morphea, qui peragat Thaumantidos edita, Somnus; eligit et rursus molli languore solutus; deposuitque caput stratoque recondidit alto.; Ille volat nullos strepitus facientibus alis
650: per tenebras intraque morae breve tempus in urbem; pervenit Haemoniam, positisque e corpore pennis; in faciem Ceycis abit sumptaque figura; luridus, exanimi similis, sine vestibus ullis,; coniugis ante torum miserae stetit: uda videtur
655: barba viri, madidisque gravis fluere unda capillis.; tum lecto incumbens fletu super ora profuso; haec ait: 'agnoscis Ceyca, miserrima coniunx,; an mea mutata est facies nece? respice: nosces; inveniesque tuo pro coniuge coniugis umbram!
660: nil opis, Alcyone, nobis tua vota tulerunt!; occidimus! falso tibi me promittere noli!; nubilus Aegaeo deprendit in aequore navem; auster et ingenti iactatam flamine solvit,; oraque nostra tuum frustra clamantia nomen
665: inplerunt fluctus.-non haec tibi nuntiat auctor; ambiguus, non ista vagis rumoribus audis:; ipse ego fata tibi praesens mea naufragus edo.; surge, age, da lacrimas lugubriaque indue nec me; indeploratum sub inania Tartara mitte!'
670: adicit his vocem Morpheus, quam coniugis illa; crederet esse sui (fletus quoque fundere veros; visus erat), gestumque manus Ceycis habebat.; ingemit Alcyone lacrimans, motatque lacertos; per somnum corpusque petens amplectitur auras
675: exclamatque: 'mane! quo te rapis? ibimus una.'; voce sua specieque viri turbata soporem; excutit et primo, si sit, circumspicit, illic,; qui modo visus erat; nam moti voce ministri; intulerant lumen. postquam non invenit usquam,
680: percutit ora manu laniatque a pectore vestes; pectoraque ipsa ferit nec crines solvere curat:; scindit et altrici, quae luctus causa, roganti; 'nulla est Alcyone, nulla est' ait. 'occidit una; cum Ceyce suo. solantia tollite verba!
685: naufragus interiit: vidi agnovique manusque; ad discedentem cupiens retinere tetendi.; umbra fuit, sed et umbra tamen manifesta virique; vera mei. non ille quidem, si quaeris, habebat; adsuetos vultus nec quo prius, ore nitebat:
690: pallentem nudumque et adhuc umente capillo; infelix vidi. stetit hoc miserabilis ipso; ecce loco'; et quaerit, vestigia siqua supersint.; 'hoc erat, hoc, animo quod divinante timebam,; et ne me fugiens ventos sequerere rogabam.
695: at certe vellem, quoniam periturus abibas,; me quoque duxisses: multum fuit utile tecum; ire mihi; neque enim de vitae tempore quicquam; non simul egissem, nec mors discreta fuisset.; nunc absens perii, iactor quoque fluctibus absens,
700: et sine me me pontus habet. crudelior ipso; sit mihi mens pelago, si vitam ducere nitar; longius et tanto pugnem superesse dolori!; sed neque pugnabo nec te, miserande, relinquam; et tibi nunc saltem veniam comes, inque sepulcro
705: si non urna, tamen iunget nos littera: si non; ossibus ossa meis, at nomen nomine tangam.'; plura dolor prohibet, verboque intervenit omni; plangor, et attonito gemitus a corde trahuntur.; Mane erat: egreditur tectis ad litus et illum
710: maesta locum repetit, de quo spectarat euntem,; dumque moratur ibi dumque 'hic retinacula solvit,; hoc mihi discedens dedit oscula litore' dicit; dumque notata locis reminiscitur acta fretumque; prospicit, in liquida, spatio distante, tuetur
715: nescio quid quasi corpus aqua, primoque, quid illud; esset, erat dubium; postquam paulum adpulit unda,; et, quamvis aberat, corpus tamen esse liquebat,; qui foret, ignorans, quia naufragus, omine mota est; et, tamquam ignoto lacrimam daret, 'heu! miser,' inquit
720: 'quisquis es, et siqua est coniunx tibi!' fluctibus actum; fit propius corpus: quod quo magis illa tuetur,; hoc minus et minus est mentis, vae! iamque propinquae; admotum terrae, iam quod cognoscere posset,; cernit: erat coniunx! 'ille est!' exclamat et una
725: ora, comas, vestem lacerat tendensque trementes; ad Ceyca manus 'sic, o carissime coniunx,; sic ad me, miserande, redis?' ait. adiacet undis; facta manu moles, quae primas aequoris iras; frangit et incursus quae praedelassat aquarum.
730: insilit huc, mirumque fuit potuisse: volabat; percutiensque levem modo natis aera pennis; stringebat summas ales miserabilis undas,; dumque volat, maesto similem plenumque querellae; ora dedere sonum tenui crepitantia rostro.
735: ut vero tetigit mutum et sine sanguine corpus,; dilectos artus amplexa recentibus alis; frigida nequiquam duro dedit oscula rostro.; senserit hoc Ceyx, an vultum motibus undae; tollere sit visus, populus dubitabat, at ille
740: senserat: et tandem, superis miserantibus, ambo; alite mutantur; fatis obnoxius isdem; tunc quoque mansit amor nec coniugiale solutum; foedus in alitibus: coeunt fiuntque parentes,; perque dies placidos hiberno tempore septem
745: incubat Alcyone pendentibus aequore nidis.; tunc iacet unda maris: ventos custodit et arcet; Aeolus egressu praestatque nepotibus aequor.; Hos aliquis senior iunctim freta lata volantes; spectat et ad finem servatos laudat amores:
750: proximus, aut idem, si fors tulit, 'hic quoque,' dixit; 'quem mare carpentem substrictaque crura gerentem; aspicis,' (ostendens spatiosum in guttura mergum); 'regia progenies, et si descendere ad ipsum; ordine perpetuo quaeris, sunt huius origo
755: Ilus et Assaracus raptusque Iovi Ganymedes; Laomedonque senex Priamusque novissima Troiae; tempora sortitus; frater fuit Hectoris iste:; qui nisi sensisset prima nova fata iuventa,; forsitan inferius non Hectore nomen haberet,
760: quamvis est illum proles enixa Dymantis,; Aesacon umbrosa furtim peperisse sub Ida; fertur Alexiroe, Granico nata bicorni.; oderat hic urbes nitidaque remotus ab aula; secretos montes et inambitiosa colebat
765: rura nec Iliacos coetus nisi rarus adibat.; non agreste tamen nec inexpugnabile amori; pectus habens silvas captatam saepe per omnes; aspicit Hesperien patria Cebrenida ripa; iniectos umeris siccantem sole capillos.
770: visa fugit nymphe, veluti perterrita fulvum; cerva lupum longeque lacu deprensa relicto; accipitrem fluvialis anas; quam Troius heros; insequitur celeremque metu celer urget amore.; ecce latens herba coluber fugientis adunco
775: dente pedem strinxit virusque in corpore liquit;; cum vita suppressa fuga est: amplectitur amens; exanimem clamatque "piget, piget esse secutum!; sed non hoc timui, neque erat mihi vincere tanti.; perdidimus miseram nos te duo: vulnus ab angue,
780: a me causa data est! ego sim sceleratior illo,; ni tibi morte mea mortis solacia mittam."; dixit et e scopulo, quem rauca subederat unda,; se dedit in pontum. Tethys miserata cadentem; molliter excepit nantemque per aequora pennis
785: texit, et optatae non est data copia mortis.; indignatur amans, invitum vivere cogi; obstarique animae misera de sede volenti; exire, utque novas umeris adsumpserat alas,; subvolat atque iterum corpus super aequora mittit.
790: pluma levat casus: furit Aesacos inque profundum; pronus abit letique viam sine fine retemptat.; fecit amor maciem: longa internodia crurum,; longa manet cervix, caput est a corpore longe;; aequora amat nomenque tenet, quia mergitur illo.'

LIBER DUODECIMUS

Nescius adsumptis Priamus pater Aesacon alis; vivere lugebat: tumulo quoque nomen habenti; inferias dederat cum fratribus Hector inanes;; defuit officio Paridis praesentia tristi,; postmodo qui rapta longum cum coniuge bellum
5: attulit in patriam: coniurataeque sequuntur; mille rates gentisque simul commune Pelasgae;; nec dilata foret vindicta, nisi aequora saevi; invia fecissent venti, Boeotaque tellus; Aulide piscosa puppes tenuisset ituras.
10: hic patrio de more Iovi cum sacra parassent,; ut vetus accensis incanduit ignibus ara,; serpere caeruleum Danai videre draconem; in platanum, coeptis quae stabat proxima sacris.; nidus erat volucrum bis quattuor arbore summa:
15: quas simul et matrem circum sua damna volantem; corripuit serpens avidoque recondidit ore,; obstipuere omnes, at veri providus augur; Thestorides 'vincemus'; ait, 'gaudete, Pelasgi!; Troia cadet, sed erit nostri mora longa laboris,'
20: atque novem volucres in belli digerit annos.; ille, ut erat virides amplexus in arbore ramos,; fit lapis et signat serpentis imagine saxum.; Permanet Aoniis Boreas violentus in undis; bellaque non transfert, et sunt, qui parcere Troiae
25: Neptunum credant, quia moenia fecerat urbi;; at non Thestorides: nec enim nescitve tacetve; sanguine virgineo placandam virginis iram; esse deae. postquam pietatem publica causa; rexque patrem vicit, castumque datura cruorem
30: flentibus ante aram stetit Iphigenia ministris,; victa dea est nubemque oculis obiecit et inter; officium turbamque sacri vocesque precantum; supposita fertur mutasse Mycenida cerva.; ergo ubi, qua decuit, lenita est caede Diana,
35: et pariter Phoebes, pariter maris ira recessit,; accipiunt ventos a tergo mille carinae; multaque perpessae Phrygia potiuntur harena.; Orbe locus medio est inter terrasque fretumque; caelestesque plagas, triplicis confinia mundi;
40: unde quod est usquam, quamvis regionibus absit,; inspicitur, penetratque cavas vox omnis ad aures:; Fama tenet summaque domum sibi legit in arce,; innumerosque aditus ac mille foramina tectis; addidit et nullis inclusit limina portis;
45: nocte dieque patet: tota est ex aere sonanti,; tota fremit vocesque refert iteratque quod audit;; nulla quies intus nullaque silentia parte,; nec tamen est clamor, sed parvae murmura vocis,; qualia de pelagi, siquis procul audiat, undis
50: esse solent, qualemve sonum, cum Iuppiter atras; increpuit nubes, extrema tonitrua reddunt.; atria turba tenet: veniunt, leve vulgus, euntque; mixtaque cum veris passim commenta vagantur; milia rumorum confusaque verba volutant;
55: e quibus hi vacuas inplent sermonibus aures,; hi narrata ferunt alio, mensuraque ficti; crescit, et auditis aliquid novus adicit auctor.; illic Credulitas, illic temerarius Error; vanaque Laetitia est consternatique Timores
60: Seditioque repens dubioque auctore Susurri;; ipsa, quid in caelo rerum pelagoque geratur; et tellure, videt totumque inquirit in orbem.; Fecerat haec notum, Graias cum milite forti; adventare rates, neque inexspectatus in armis
65: hostis adest: prohibent aditus litusque tuentur; Troes, et Hectorea primus fataliter hasta,; Protesilae, cadis, commissaque proelia magno; stant Danais, fortisque animae nece cognitus Hector.; nec Phryges exiguo, quid Achaica dextera posset,
70: sanguine senserunt, et iam Sigea rubebant; litora, iam leto proles Neptunia, Cycnus,; mille viros dederat, iam curru instabat Achilles; totaque Peliacae sternebat cuspidis ictu; agmina perque acies aut Cycnum aut Hectora quaerens
75: congreditur Cycno (decimum dilatus in annum; Hector erat): tum colla iugo candentia pressos; exhortatus equos currum derexit in hostem; concutiensque suis vibrantia tela lacertis; 'quisquis es, o iuvenis,' dixit 'solamen habeto
80: mortis, ab Haemonio quod sis iugulatus Achille!'; hactenus Aeacides: vocem gravis hasta secuta est,; sed quamquam certa nullus fuit error in hasta,; nil tamen emissi profecit acumine ferri; utque hebeti pectus tantummodo contudit ictu.
85: 'nate dea, nam te fama praenovimus,' inquit; ille 'quid a nobis vulnus miraris abesse?'; (mirabatur enim.) 'non haec, quam cernis, equinis; fulva iubis cassis neque onus, cava parma, sinistrae; auxilio mihi sunt: decor est quaesitus ab istis;
90: Mars quoque ob hoc capere arma solet! removebitur huius; tegminis officium: tamen indestrictus abibo;; est aliquid non esse satum Nereide, sed qui; Nereaque et natas et totum temperat aequor.'; dixit et haesurum clipei curvamine telum
95: misit in Aeaciden, quod et aes et proxima rupit; terga novena boum, decimo tamen orbe moratum est.; excutit hoc heros rursusque trementia forti; tela manu torsit: rursus sine vulnere corpus; sincerumque fuit; nec tertia cuspis apertum
100: et se praebentem valuit destringere Cycnum.; haut secus exarsit, quam circo taurus aperto,; cum sua terribili petit inritamina cornu,; poeniceas vestes, elusaque vulnera sentit;; num tamen exciderit ferrum considerat hastae:
105: haerebat ligno. 'manus est mea debilis ergo,; quasque' ait 'ante habuit vires, effudit in uno?; nam certe valuit, vel cum Lyrnesia primus; moenia deieci, vel cum Tenedonque suoque; Eetioneas inplevi sanguine Thebas,
110: vel cum purpureus populari caede Caicus; fluxit, opusque meae bis sensit Telephus hastae.; hic quoque tot caesis, quorum per litus acervos; et feci et video, valuit mea dextra valetque.'; dixit et, ante actis veluti male crederet, hastam
115: misit in adversum Lycia de plebe Menoeten; loricamque simul subiectaque pectora rupit.; quo plangente gravem moribundo vertice terram; extrahit illud idem calido de vulnere telum; atque ait: 'haec manus est, haec, qua modo vicimus, hasta:
120: utar in hoc isdem; sit in hoc, precor, exitus idem!'; sic fatus Cycnum repetit, nec fraxinus errat; inque umero sonuit non evitata sinistro,; inde velut muro solidaque a caute repulsa est;; qua tamen ictus erat, signatum sanguine Cycnum
125: viderat et frustra fuerat gavisus Achilles:; vulnus erat nullum, sanguis fuit ille Menoetae!; tum vero praeceps curru fremebundus ab alto; desilit et nitido securum comminus hostem; ense petens parmam gladio galeamque cavari
130: cernit, at in duro laedi quoque corpore ferrum.; haut tulit ulterius clipeoque adversa reducto; ter quater ora viri, capulo et cava tempora pulsat; cedentique sequens instat turbatque ruitque; attonitoque negat requiem: pavor occupat illum,
135: ante oculosque natant tenebrae retroque ferenti; aversos passus medio lapis obstitit arvo;; quem super inpulsum resupino corpore Cycnum; vi multa vertit terraeque adflixit Achilles.; tum clipeo genibusque premens praecordia duris
140: vincla trahit galeae, quae presso subdita mento; elidunt fauces et respiramen iterque; eripiunt animae. victum spoliare parabat:; arma relicta videt; corpus deus aequoris albam; contulit in volucrem, cuius modo nomen habebat.
145: Hic labor, haec requiem multorum pugna dierum; attulit et positis pars utraque substitit armis.; dumque vigil Phrygios servat custodia muros,; et vigil Argolicas servat custodia fossas,; festa dies aderat, qua Cycni victor Achilles
150: Pallada mactatae placabat sanguine vaccae;; cuius ut inposuit prosecta calentibus aris,; et dis acceptus penetravit in aethera nidor,; sacra tulere suam, pars est data cetera mensis.; discubuere toris proceres et corpora tosta
155: carne replent vinoque levant curasque sitimque.; non illos citharae, non illos carmina vocum; longave multifori delectat tibia buxi,; sed noctem sermone trahunt, virtusque loquendi; materia est: pugnas referunt hostisque suasque,
160: inque vices adita atque exhausta pericula saepe; commemorare iuvat; quid enim loqueretur Achilles,; aut quid apud magnum potius loquerentur Achillem?; proxima praecipue domito victoria Cycno; in sermone fuit: visum mirabile cunctis,
165: quod iuveni corpus nullo penetrabile telo; invictumque a vulnere erat ferrumque terebat.; hoc ipse Aeacides, hoc mirabantur Achivi,; cum sic Nestor ait: 'vestro fuit unicus aevo; contemptor ferri nulloque forabilis ictu
170: Cycnus. at ipse olim patientem vulnera mille; corpore non laeso Perrhaebum Caenea vidi,; Caenea Perrhaebum, qui factis inclitus Othryn; incoluit, quoque id mirum magis esset in illo,; femina natus erat.' monstri novitate moventur
175: quisquis adest, narretque rogant: quos inter Achilles:; 'dic age! nam cunctis eadem est audire voluntas,; o facunde senex, aevi prudentia nostri,; quis fuerit Caeneus, cur in contraria versus,; qua tibi militia, cuius certamine pugnae
180: cognitus, a quo sit victus, si victus ab ullo est.'; tum senior: 'quamvis obstet mihi tarda vetustas,; multaque me fugiant primis spectata sub annis,; plura tamen memini. nec quae magis haereat ulla; pectore res nostro est inter bellique domique
185: acta tot, ac si quem potuit spatiosa senectus; spectatorem operum multorum reddere, vixi; annos bis centum; nunc tertia vivitur aetas.; 'Clara decore fuit proles Elateia Caenis,; Thessalidum virgo pulcherrima, perque propinquas
190: perque tuas urbes (tibi enim popularis, Achille),; multorum frustra votis optata procorum.; temptasset Peleus thalamos quoque forsitan illos:; sed iam aut contigerant illi conubia matris; aut fuerant promissa tuae, nec Caenis in ullos
195: denupsit thalamos secretaque litora carpens; aequorei vim passa dei est (ita fama ferebat),; utque novae Veneris Neptunus gaudia cepit,; "sint tua vota licet" dixit "secura repulsae:; elige, quid voveas!" (eadem hoc quoque fama ferebat)
200: "magnum" Caenis ait "facit haec iniuria votum,; tale pati iam posse nihil; da, femina ne sim:; omnia praestiteris." graviore novissima dixit; verba sono poteratque viri vox illa videri,; sicut erat; nam iam voto deus aequoris alti
205: adnuerat dederatque super, nec saucius ullis; vulneribus fieri ferrove occumbere posset.; munere laetus abit studiisque virilibus aevum; exigit Atracides Peneiaque arva pererrat.; 'Duxerat Hippodamen audaci Ixione natus
210: nubigenasque feros positis ex ordine mensis; arboribus tecto discumbere iusserat antro.; Haemonii proceres aderant, aderamus et ipsi,; festaque confusa resonabat regia turba.; ecce canunt Hymenaeon, et ignibus atria fumant,
215: cinctaque adest virgo matrum nuruumque caterva,; praesignis facie; felicem diximus illa; coniuge Pirithoum, quod paene fefellimus omen.; nam tibi, saevorum saevissime Centaurorum,; Euryte, quam vino pectus, tam virgine visa
220: ardet, et ebrietas geminata libidine regnat.; protinus eversae turbant convivia mensae,; raptaturque comis per vim nova nupta prehensis.; Eurytus Hippodamen, alii, quam quisque probabant; aut poterant, rapiunt, captaeque erat urbis imago.
225: femineo clamore sonat domus: ocius omnes; surgimus, et primus "quae te vecordia," Theseus; "Euryte, pulsat," ait, "qui me vivente lacessas; Pirithoum violesque duos ignarus in uno?"; [neve ea magnanimus frustra memoraverit ore,
230: submovet instantes raptamque furentibus aufert.]; ille nihil contra, (neque enim defendere verbis; talia facta potest) sed vindicis ora protervis; insequitur manibus generosaque pectora pulsat.; forte fuit iuxta signis exstantibus asper
235: antiquus crater; quem vastum vastior ipse; sustulit Aegides adversaque misit in ora:; sanguinis ille globos pariter cerebrumque merumque; vulnere et ore vomens madida resupinus harena; calcitrat. ardescunt germani caede bimembres
240: certatimque omnes uno ore "arma, arma" loquuntur.; vina dabant animos, et prima pocula pugna; missa volant fragilesque cadi curvique lebetes,; res epulis quondam, tum bello et caedibus aptae.; 'Primus Ophionides Amycus penetralia donis
245: haut timuit spoliare suis et primus ab aede; lampadibus densum rapuit funale coruscis; elatumque alte, veluti qui candida tauri; rumpere sacrifica molitur colla securi,; inlisit fronti Lapithae Celadontis et ossa
250: non cognoscendo confusa relinquit in ore.; exsiluere oculi, disiectisque ossibus oris; acta retro naris medioque est fixa palato.; hunc pede convulso mensae Pellaeus acernae; stravit humi Pelates deiecto in pectora mento
255: cumque atro mixtos sputantem sanguine dentes; vulnere Tartareas geminato mittit ad umbras.; 'Proximus ut steterat spectans altaria vultu; fumida terribili "cur non" ait "utimur istis?"; cumque suis Gryneus inmanem sustulit aram
260: ignibus et medium Lapitharum iecit in agmen; depressitque duos, Brotean et Orion: Orio; mater erat Mycale, quam deduxisse canendo; saepe reluctanti constabat cornua lunae.; "non impune feres, teli modo copia detur!"
265: dixerat Exadius telique habet instar, in alta; quae fuerant pinu votivi cornua cervi.; figitur hinc duplici Gryneus in lumina ramo; eruiturque oculos, quorum pars cornibus haeret,; pars fluit in barbam concretaque sanguine pendet.
270: 'Ecce rapit mediis flagrantem Rhoetus ab aris; pruniceum torrem dextraque a parte Charaxi; tempora perfringit fulvo protecta capillo.; correpti rapida, veluti seges arida, flamma; arserunt crines, et vulnere sanguis inustus
275: terribilem stridore sonum dedit, ut dare ferrum; igne rubens plerumque solet, quod forcipe curva; cum faber eduxit, lacubus demittit: at illud; stridet et in trepida submersum sibilat unda.; saucius hirsutis avidum de crinibus ignem
280: excutit inque umeros limen tellure revulsum; tollit, onus plaustri, quod ne permittat in hostem,; ipsa facit gravitas: socium quoque saxea moles; oppressit spatio stantem propiore Cometen.; gaudia nec retinet Rhoetus: "sic, conprecor," inquit
285: "cetera sit fortis castrorum turba tuorum!"; semicremoque novat repetitum stipite vulnus; terque quaterque gravi iuncturas verticis ictu; rupit, et in liquido sederunt ossa cerebro.; 'Victor ad Euagrum Corythumque Dryantaque transit;
290: e quibus ut prima tectus lanugine malas; procubuit Corythus, "puero quae gloria fuso; parta tibi est?" Euagrus ait, nec dicere Rhoetus; plura sinit rutilasque ferox in aperta loquentis; condidit ora viri perque os in pectora flammas.
295: te quoque, saeve Drya, circum caput igne rotato; insequitur, sed non in te quoque constitit idem; exitus: adsiduae successu caedis ovantem,; qua iuncta est umero cervix, sude figis obusta.; ingemuit duroque sudem vix osse revulsit
300: Rhoetus et ipse suo madefactus sanguine fugit.; fugit et Orneus Lycabasque et saucius armo; dexteriore Medon et cum Pisenore Thaumas,; quique pedum nuper certamine vicerat omnes; Mermeros, accepto tum vulnere tardius ibat;
305: et Pholus et Melaneus et Abas praedator aprorum,; quique suis frustra bellum dissuaserat augur; Asbolus: ille etiam metuenti vulnera Nesso; "ne fuge! ad Herculeos" inquit "servaberis arcus."; at non Eurynomus Lycidasque et Areos et Imbreus
310: effugere necem; quos omnes dextra Dryantis; perculit adversos. adversum tu quoque, quamvis; terga fugae dederas, vulnus, Crenaee, tulisti:; nam grave respiciens inter duo lumina ferrum,; qua naris fronti committitur, accipis, imae.
315: 'In tanto fremitu cunctis sine fine iacebat; sopitus venis et inexperrectus Aphidas; languentique manu carchesia mixta tenebat,; fusus in Ossaeae villosis pellibus ursae;; quem procul ut vidit frustra nulla arma moventem,
320: inserit amento digitos "miscenda" que dixit; "cum Styge vina bibes" Phorbas; nec plura moratus; in iuvenem torsit iaculum, ferrataque collo; fraxinus, ut casu iacuit resupinus, adacta est.; mors caruit sensu, plenoque e gutture fluxit
325: inque toros inque ipsa niger carchesia sanguis.; 'Vidi ego Petraeum conantem tollere terra; glandiferam quercum; quam dum conplexibus ambit; et quatit huc illuc labefactaque robora iactat,; lancea Pirithoi costis inmissa Petraei
330: pectora cum duro luctantia robore fixit.; Pirithoi virtute Lycum cecidisse ferebant,; Pirithoi virtute Chromin, sed uterque minorem; victori titulum quam Dictys Helopsque dederunt,; fixus Helops iaculo, quod pervia tempora fecit
335: et missum a dextra laevam penetravit ad aurem,; Dictys ab ancipiti delapsus acumine montis,; dum fugit instantem trepidans Ixione natum,; decidit in praeceps et pondere corporis ornum; ingentem fregit suaque induit ilia fractae.
340: 'Ultor adest Aphareus saxumque e monte revulsum; mittere conatur; conantem stipite querno; occupat Aegides cubitique ingentia frangit; ossa nec ulterius dare corpus inutile leto; aut vacat aut curat tergoque Bienoris alti
345: insilit, haut solito quemquam portare nisi ipsum,; opposuitque genu costis prensamque sinistra; caesariem retinens vultum minitantiaque ora; robore nodoso praeduraque tempora fregit.; robore Nedymnum iaculatoremque Lycopen
350: sternit et inmissa protectum pectora barba; Hippason et summis exstantem Riphea silvis; Thereaque, Haemoniis qui prensos montibus ursos; ferre domum vivos indignantesque solebat.; haut tulit utentem pugnae successibus ultra
355: Thesea Demoleon: solidoque revellere trunco; annosam pinum magno molimine temptat;; quod quia non potuit, praefractam misit in hostem,; sed procul a telo Theseus veniente recessit; Pallados admonitu: credi sic ipse volebat.
360: non tamen arbor iners cecidit; nam Crantoris alti; abscidit iugulo pectusque umerumque sinistrum:; armiger ille tui fuerat genitoris, Achille,; quem Dolopum rector, bello superatus, Amyntor; Aeacidae dederat pacis pignusque fidemque.
365: Hunc procul ut foedo disiectum vulnere Peleus; vidit, "at inferias, iuvenum gratissime Crantor,; accipe" ait validoque in Demoleonta lacerto; fraxineam misit contentis viribus hastam,; quae laterum cratem praerupit et ossibus haerens
370: intremuit: trahit ille manu sine cuspide lignum; (id quoque vix sequitur), cuspis pulmone retenta est;; ipse dolor vires animo dabat: aeger in hostem; erigitur pedibusque virum proculcat equinis.; excipit ille ictus galea clipeoque sonantes
375: defensatque umeros praetentaque sustinet arma; perque armos uno duo pectora perforat ictu.; ante tamen leto dederat Phlegraeon et Hylen; eminus, Iphinoum conlato Marte Claninque;; additur his Dorylas, qui tempora tecta gerebat
380: pelle lupi saevique vicem praestantia teli; cornua vara boum multo rubefacta cruore.; 'Huic ego (nam viris animus dabat) "aspice," dixi; "quantum concedant nostro tua cornua ferro"; et iaculum torsi: quod cum vitare nequiret,
385: opposuit dextram passurae vulnera fronti:; adfixa est cum fronte manus; fit clamor, at illum; haerentem Peleus et acerbo vulnere victum; (stabat enim propior) mediam ferit ense sub alvum.; prosiluit terraque ferox sua viscera traxit
390: tractaque calcavit calcataque rupit et illis; crura quoque inpediit et inani concidit alvo.; 'Nec te pugnantem tua, Cyllare, forma redemit,; si modo naturae formam concedimus illi.; barba erat incipiens, barbae color aureus, aurea
395: ex umeris medios coma dependebat in armos.; gratus in ore vigor; cervix umerique manusque; pectoraque artificum laudatis proxima signis,; et quacumque vir est; nec equi mendosa sub illo; deteriorque viro facies; da colla caputque,
400: Castore dignus erit: sic tergum sessile, sic sunt; pectora celsa toris. totus pice nigrior atra,; candida cauda tamen; color est quoque cruribus albus.; multae illum petiere sua de gente, sed una; abstulit Hylonome, qua nulla decentior inter
405: semiferos altis habitavit femina silvis;; haec et blanditiis et amando et amare fatendo; Cyllaron una tenet, cultu quoque, quantus in illis; esse potest membris, ut sit coma pectine levis,; ut modo rore maris, modo se violave rosave
410: inplicet, interdum candentia lilia gestet,; bisque die lapsis Pagasaeae vertice silvae; fontibus ora lavet, bis flumine corpora tinguat,; nec nisi quae deceant electarumque ferarum; aut umero aut lateri praetendat vellera laevo.
415: par amor est illis: errant in montibus una,; antra simul subeunt; et tum Lapitheia tecta; intrarant pariter, pariter fera bella gerebant:; (auctor in incerto est) iaculum de parte sinistra; venit et inferius quam collo pectora subsunt,
420: Cyllare, te fixit; parvo cor vulnere laesum; corpore cum toto post tela educta refrixit.; protinus Hylonome morientes excipit artus; inpositaque manu vulnus fovet oraque ad ora; admovet atque animae fugienti obsistere temptat;
425: ut videt exstinctum, dictis, quae clamor ad aures; arcuit ire meas, telo, quod inhaeserat illi,; incubuit moriensque suum conplexa maritum est.; 'Ante oculos stat et ille meos, qui sena leonum; vinxerat inter se conexis vellera nodis,
430: Phaeocomes, hominemque simul protectus equumque;; caudice qui misso, quem vix iuga bina moverent,; Tectaphon Oleniden a summo vertice fregit;; [fracta volubilitas capitis latissima, perque os; perque cavas nares oculosque auresque cerebrum
435: molle fluit, veluti concretum vimine querno; lac solet utve liquor rari sub pondere cribri; manat et exprimitur per densa foramina spissus.]; ast ego, dum parat hic armis nudare iacentem,; (scit tuus hoc genitor) gladium spoliantis in ima
440: ilia demisi. Cthonius quoque Teleboasque; ense iacent nostro: ramum prior ille bifurcum; gesserat, hic iaculum; iaculo mihi vulnera fecit:; signa vides! adparet adhuc vetus inde cicatrix.; tunc ego debueram capienda ad Pergama mitti;
445: tum poteram magni, si non superare, morari; Hectoris arma meis! illo sed tempore nullus,; aut puer, Hector erat, nunc me mea deficit aetas.; quid tibi victorem gemini Periphanta Pyraethi,; Ampyca quid referam, qui quadrupedantis Echecli
450: fixit in adverso cornum sine cuspide vultu?; vecte Pelethronium Macareus in pectus adacto; stravit Erigdupum; memini et venabula condi; inguine Nesseis manibus coniecta Cymeli.; nec tu credideris tantum cecinisse futura
455: Ampyciden Mopsum: Mopso iaculante biformis; occubuit frustraque loqui temptavit Hodites; ad mentum lingua mentoque ad guttura fixo.; 'Quinque neci Caeneus dederat Styphelumque Bromumque; Antimachumque Elymumque securiferumque Pyracmon:
460: vulnera non memini, numerum nomenque notavi.; provolat Emathii spoliis armatus Halesi,; quem dederat leto, membris et corpore Latreus; maximus: huic aetas inter iuvenemque senemque,; vis iuvenalis erat, variabant tempora cani.
465: qui clipeo galeaque Macedoniaque sarisa; conspicuus faciemque obversus in agmen utrumque; armaque concussit certumque equitavit in orbem; verbaque tot fudit vacuas animosus in auras:; "et te, Caeni, feram? nam tu mihi femina semper,
470: tu mihi Caenis eris. nec te natalis origo; commonuit, mentemque subit, quo praemia facto; quaque viri falsam speciem mercede pararis?; quid sis nata, vide, vel quid sis passa, columque,; i, cape cum calathis et stamina pollice torque;
475: bella relinque viris." iactanti talia Caeneus; extentum cursu missa latus eruit hasta,; qua vir equo commissus erat. furit ille dolore; nudaque Phyllei iuvenis ferit ora sarisa:; non secus haec resilit, quam tecti a culmine grando,
480: aut siquis parvo feriat cava tympana saxo.; comminus adgreditur laterique recondere duro; luctatur gladium: gladio loca pervia non sunt.; "haut tamen effugies! medio iugulaberis ense,; quandoquidem mucro est hebes" inquit et in latus ensem
485: obliquat longaque amplectitur ilia dextra.; plaga facit gemitus ut corpore marmoris icto,; fractaque dissiluit percusso lammina callo.; ut satis inlaesos miranti praebuit artus,; "nunc age" ait Caeneus "nostro tua corpora ferro
490: temptemus!" capuloque tenus demisit in armos; ensem fatiferum caecamque in viscera movit; versavitque manum vulnusque in vulnere fecit.; ecce ruunt vasto rabidi clamore bimembres; telaque in hunc omnes unum mittuntque feruntque.
495: tela retusa cadunt: manet inperfossus ab omni; inque cruentatus Caeneus Elateius ictu.; fecerat attonitos nova res. "heu dedecus ingens!"; Monychus exclamat. "populus superamur ab uno; vixque viro; quamquam ille vir est, nos segnibus actis,
500: quod fuit ille, sumus. quid membra inmania prosunt?; quid geminae vires et quod fortissima rerum; in nobis natura duplex animalia iunxit?; nec nos matre dea, nec nos Ixione natos; esse reor, qui tantus erat, Iunonis ut altae
505: spem caperet: nos semimari superamur ab hoste!; saxa trabesque super totosque involvite montes; vivacemque animam missis elidite silvis!; massa premat fauces, et erit pro vulnere pondus."; dixit et insanis deiectam viribus austri
510: forte trabem nactus validum coniecit in hostem; exemplumque fuit, parvoque in tempore nudus; arboris Othrys erat, nec habebat Pelion umbras.; obrutus inmani cumulo sub pondere Caeneus; aestuat arboreo congestaque robora duris
515: fert umeris, sed enim postquam super ora caputque; crevit onus neque habet, quas ducat, spiritus auras,; deficit interdum, modo se super aera frustra; tollere conatur iactasque evolvere silvas; interdumque movet, veluti, quam cernimus, ecce,
520: ardua si terrae quatiatur motibus Ide.; exitus in dubio est: alii sub inania corpus; Tartara detrusum silvarum mole ferebant;; abnuit Ampycides medioque ex aggere fulvis; vidit avem pennis liquidas exire sub auras,
525: quae mihi tum primum, tunc est conspecta supremum.; hanc ubi lustrantem leni sua castra volatu; Mopsus et ingenti circum clangore sonantem; adspexit pariterque animis oculisque secutus; "o salve," dixit "Lapithaeae gloria gentis,
530: maxime vir quondam, sed nunc avis unica, Caencu!"; credita res auctore suo est: dolor addidit iram,; oppressumque aegre tulimus tot ab hostibus unum;; nec prius abstitimus ferro exercere dolorem,; quam data pars leto, partem fuga noxque removit.'
535: Haec inter Lapithas et semihomines Centauros; proelia Tlepolemus Pylio referente dolorem; praeteriti Alcidae tacito non pertulit ore; atque ait: 'Herculeae mirum est oblivia laudis; acta tibi, senior; certe mihi saepe referre
540: nubigenas domitos a se pater esse solebat.'; tristis ad haec Pylius: 'quid me meminisse malorum; cogis et obductos annis rescindere luctus; inque tuum genitorem odium offensasque fateri?; ille quidem maiora fide, di! gessit et orbem
545: inplevit meritis, quod mallem posse negare;; sed neque Deiphobum nec Pulydamanta nec ipsum; Hectora laudamus: quis enim laudaverit hostem?; ille tuus genitor Messenia moenia quondam; stravit et inmeritas urbes Elinque Pylonque
550: diruit inque meos ferrum flammamque penatis; inpulit, utque alios taceam, quos ille peremit,; bis sex Nelidae fuimus, conspecta iuventus,; bis sex Herculeis ceciderunt me minus uno; viribus; atque alios vinci potuisse ferendum est:
555: mira Periclymeni mors est, cui posse figuras; sumere, quas vellet, rursusque reponere sumptas; Neptunus dederat, Nelei sanguinis auctor.; hic ubi nequiquam est formas variatus in omnes,; vertitur in faciem volucris, quae fulmina curvis
560: ferre solet pedibus divum gratissima regi;; viribus usus avis pennis rostroque redunco; hamatisque viri laniaverat unguibus ora.; tendit in hanc nimium certos Tirynthius arcus; atque inter nubes sublimia membra ferentem
565: pendentemque ferit, lateri qua iungitur ala;; nec grave vulnus erat, sed rupti vulnere nervi; deficiunt motumque negant viresque volandi.; decidit in terram, non concipientibus auras; infirmis pennis, et qua levis haeserat alae
570: corporis adflicti pressa est gravitate sagitta; perque latus summum iugulo est exacta sinistro.; nunc videor debere tui praeconia rebus; Herculis, o Rhodiae ductor pulcherrime classis?; nec tamen ulterius, quam fortia facta silendo
575: ulciscor fratres: solida est mihi gratia tecum.'; Haec postquam dulci Neleius edidit ore,; a sermone senis repetito munere Bacchi; surrexere toris: nox est data cetera somno.; At deus, aequoreas qui cuspide temperat undas,
580: in volucrem corpus nati Phaethontida versum; mente dolet patria saevumque perosus Achillem; exercet memores plus quam civiliter iras.; iamque fere tracto duo per quinquennia bello; talibus intonsum conpellat Sminthea dictis:
585: 'o mihi de fratris longe gratissime natis,; inrita qui mecum posuisti moenia Troiae,; ecquid, ubi has iamiam casuras adspicis arces,; ingemis? aut ecquid tot defendentia muros; milia caesa doles? ecquid, ne persequar omnes,
590: Hectoris umbra subit circum sua Pergama tracti?; cum tamen ille ferox belloque cruentior ipso; vivit adhuc, operis nostri populator, Achilles.; det mihi se: faxo, triplici quid cuspide possim,; sentiat; at quoniam concurrere comminus hosti
595: non datur, occulta necopinum perde sagitta!'; adnuit atque animo pariter patruique suoque; Delius indulgens nebula velatus in agmen; pervenit Iliacum mediaque in caede virorum; rara per ignotos spargentem cernit Achivos
600: tela Parin fassusque deum, 'quid spicula perdis; sanguine plebis?' ait. 'siqua est tibi cura tuorum,; vertere in Aeaciden caesosque ulciscere fratres!'; dixit et ostendens sternentem Troica ferro; corpora Peliden, arcus obvertit in illum
605: certaque letifera derexit spicula dextra.; quod Priamus gaudere senex post Hectora posset,; hoc fuit; ille igitur tantorum victor, Achille,; victus es a timido Graiae raptore maritae!; at si femineo fuerat tibi Marte cadendum,
610: Thermodontiaca malles cecidisse bipenni.; Iam timor ille Phrygum, decus et tutela Pelasgi; nominis, Aeacides, caput insuperabile bello,; arserat: armarat deus idem idemque cremarat;; iam cinis est, et de tam magno restat Achille
615: nescio quid parvum, quod non bene conpleat urnam,; at vivit totum quae gloria conpleat orbem.; haec illi mensura viro respondet, et hac est; par sibi Pelides nec inania Tartara sentit.; ipse etiam, ut, cuius fuerit, cognoscere posses,
620: bella movet clipeus, deque armis arma feruntur.; non ea Tydides, non audet Oileos Aiax,; non minor Atrides, non bello maior et aevo; poscere, non alii: solis Telamone creatis; Laertaque fuit tantae fiducia laudis.
625: a se Tantalides onus invidiamque removit; Argolicosque duces mediis considere castris; iussit et arbitrium litis traiecit in omnes.

LIBER TERTIUS DECIMUS

Consedere duces et vulgi stante corona; surgit ad hos clipei dominus septemplicis Aiax,; utque erat inpatiens irae, Sigeia torvo; litora respexit classemque in litore vultu; intendensque manus 'agimus, pro Iuppiter!' inquit
5: 'ante rates causam, et mecum confertur Ulixes!; at non Hectoreis dubitavit cedere flammis,; quas ego sustinui, quas hac a classe fugavi.; tutius est igitur fictis contendere verbis,; quam pugnare manu, sed nec mihi dicere promptum,
10: nec facere est isti: quantumque ego Marte feroci; inque acie valeo, tantum valet iste loquendo.; nec memoranda tamen vobis mea facta, Pelasgi,; esse reor: vidistis enim; sua narret Ulixes,; quae sine teste gerit, quorum nox conscia sola est!
15: praemia magna peti fateor; sed demit honorem; aemulus: Aiaci non est tenuisse superbum,; sit licet hoc ingens, quicquid speravit Ulixes;; iste tulit pretium iam nunc temptaminis huius,; quod, cum victus erit, mecum certasse feretur.
20: 'Atque ego, si virtus in me dubitabilis esset,; nobilitate potens essem, Telamone creatus,; moenia qui forti Troiana sub Hercule cepit; litoraque intravit Pagasaea Colcha carina;; Aeacus huic pater est, qui iura silentibus illic
25: reddit, ubi Aeoliden saxum grave Sisyphon urget;; Aeacon agnoscit summus prolemque fatetur; Iuppiter esse suam: sic a Iove tertius Aiax.; nec tamen haec series in causam prosit, Achivi,; si mihi cum magno non est communis Achille:
30: frater erat, fraterna peto! quid sanguine cretus; Sisyphio furtisque et fraude simillimus illi; inseris Aeacidis alienae nomina gentis?; 'An quod in arma prior nulloque sub indice veni,; arma neganda mihi, potiorque videbitur ille,
35: ultima qui cepit detractavitque furore; militiam ficto, donec sollertior isto; sed sibi inutilior timidi commenta retexit; Naupliades animi vitataque traxit ad arma?; optima num sumat, quia sumere noluit ulla:
40: nos inhonorati et donis patruelibus orbi,; obtulimus quia nos ad prima pericula, simus?; 'Atque utinam aut verus furor ille, aut creditus esset,; nec comes hic Phrygias umquam venisset ad arces; hortator scelerum! non te, Poeantia proles,
45: expositum Lemnos nostro cum crimine haberet!; qui nunc, ut memorant, silvestribus abditus antris; saxa moves gemitu Laertiadaeque precaris,; quae meruit, quae, si di sunt, non vana precaris.; et nunc ille eadem nobis iuratus in arma,
50: heu! pars una ducum, quo successore sagittae; Herculis utuntur, fractus morboque fameque; velaturque aliturque avibus, volucresque petendo; debita Troianis exercet spicula fatis.; ille tamen vivit, quia non comitavit Ulixem;
55: mallet et infelix Palamedes esse relictus,; [viveret aut certe letum sine crimine haberet]; quem male convicti nimium memor iste furoris; prodere rem Danaam finxit fictumque probavit; crimen et ostendit, quod iam praefoderat, aurum.
60: ergo aut exilio vires subduxit Achivis,; aut nece: sic pugnat, sic est metuendus Ulixes!; 'Qui licet eloquio fidum quoque Nestora vincat,; haut tamen efficiet, desertum ut Nestora crimen; esse rear nullum; qui cum inploraret Ulixem
65: vulnere tardus equi fessusque senilibus annis,; proditus a socio est; non haec mihi crimina fingi; scit bene Tydides, qui nomine saepe vocatum; corripuit trepidoque fugam exprobravit amico.; aspiciunt oculis superi mortalia iustis!
70: en eget auxilio, qui non tulit, utque reliquit,; sic linquendus erat: legem sibi dixerat ipse.; conclamat socios: adsum videoque trementem; pallentemque metu et trepidantem morte futura;; opposui molem clipei texique iacentem
75: servavique animam (minimum est hoc laudis) inertem.; si perstas certare, locum redeamus in illum:; redde hostem vulnusque tuum solitumque timorem; post clipeumque late et mecum contende sub illo!; at postquam eripui, cui standi vulnera vires
80: non dederant, nullo tardatus vulnere fugit.; 'Hector adest secumque deos in proelia ducit,; quaque ruit, non tu tantum terreris, Ulixe,; sed fortes etiam: tantum trahit ille timoris.; hunc ego sanguineae successu caedis ovantem
85: eminus ingenti resupinum pondere fudi,; hunc ego poscentem, cum quo concurreret, unus; sustinui: sortemque meam vovistis, Achivi,; et vestrae valuere preces. si quaeritis huius; fortunam pugnae, non sum superatus ab illo.
90: ecce ferunt Troes ferrumque ignesque Iovemque; in Danaas classes: ubi nunc facundus Ulixes?; nempe ego mille meo protexi pectore puppes,; spem vestri reditus: date pro tot navibus arma.; 'Quodsi vera licet mihi dicere, quaeritur istis
95: quam mihi maior honos, coniunctaque gloria nostra est,; atque Aiax armis, non Aiaci arma petuntur.; conferat his Ithacus Rhesum inbellemque Dolona; Priamidenque Helenum rapta cum Pallade captum:; luce nihil gestum, nihil est Diomede remoto;
100: si semel ista datis meritis tam vilibus arma,; dividite, et pars sit maior Diomedis in illis.; 'Quo tamen haec Ithaco, qui clam, qui semper inermis; rem gerit et furtis incautum decipit hostem?; ipse nitor galeae claro radiantis ab auro
105: insidias prodet manifestabitque latentem;; sed neque Dulichius sub Achillis casside vertex; pondera tanta feret, nec non onerosa gravisque; Pelias hasta potest inbellibus esse lacertis,; nec clipeus vasti caelatus imagine mundi
110: conveniet timidae nataeque ad furta sinistrae:; debilitaturum quid te petis, inprobe, munus,; quod tibi si populi donaverit error Achivi,; cur spolieris, erit, non, cur metuaris ab hoste,; et fuga, qua sola cunctos, timidissime, vincis,
115: tarda futura tibi est gestamina tanta trahenti?; adde quod iste tuus, tam raro proelia passus,; integer est clipeus; nostro, qui tela ferendo; mille patet plagis, novus est successor habendus.; 'Denique (quid verbis opus est?) spectemur agendo!
120: arma viri fortis medios mittantur in hostes:; inde iubete peti et referentem ornate relatis.'; Finierat Telamone satus, vulgique secutum; ultima murmur erat, donec Laertius heros; adstitit atque oculos paulum tellure moratos
125: sustulit ad proceres exspectatoque resolvit; ora sono, neque abest facundis gratia dictis.; 'Si mea cum vestris valuissent vota, Pelasgi,; non foret ambiguus tanti certaminis heres,; tuque tuis armis, nos te poteremur, Achille,
130: quem quoniam non aequa mihi vobisque negarunt; fata,' (manuque simul veluti lacrimantia tersit; lumina) 'quis magno melius succedat Achilli,; quam per quem magnus Danais successit Achilles?; huic modo ne prosit, quod, uti est, hebes esse videtur,
135: neve mihi noceat, quod vobis semper, Achivi,; profuit ingenium, meaque haec facundia, siqua est,; quae nunc pro domino, pro vobis saepe locuta est,; invidia careat, bona nec sua quisque recuset.; 'Nam genus et proavos et quae non fecimus ipsi,
140: vix ea nostra voco, sed enim, quia rettulit Aiax; esse Iovis pronepos, nostri quoque sanguinis auctor; Iuppiter est, totidemque gradus distamus ab illo:; nam mihi Laertes pater est, Arcesius illi,; Iuppiter huic, neque in his quisquam damnatus et exul;
145: est quoque per matrem Cyllenius addita nobis; altera nobilitas: deus est in utroque parente.; sed neque materno quod sum generosior ortu,; nec mihi quod pater est fraterni sanguinis insons,; proposita arma peto: meritis expendite causam,
150: dummodo, quod fratres Telamon Peleusque fuerunt,; Aiacis meritum non sit nec sanguinis ordo,; sed virtutis honor spoliis quaeratur in istis!; aut si proximitas primusque requiritur heres,; est genitor Peleus, est Pyrrhus filius illi:
155: quis locus Aiaci? Pthiam haec Scyrumve ferantur!; nec minus est isto Teucer patruelis Achilli:; num petit ille tamen? num, si petat, auferat illa?; ergo, operum quoniam nudum certamen habetur,; plura quidem feci, quam quae conprendere dictis
160: in promptu mihi sit, rerum tamen ordine ducar.; 'Praescia venturi genetrix Nereia leti; dissimulat cultu natum, et deceperat omnes,; in quibus Aiacem, sumptae fallacia vestis:; arma ego femineis animum motura virilem
165: mercibus inserui, neque adhuc proiecerat heros; virgineos habitus, cum parmam hastamque tenenti; "nate dea," dixi "tibi se peritura reservant; Pergama! quid dubitas ingentem evertere Troiam?"; iniecique manum fortemque ad fortia misi.
170: ergo opera illius mea sunt: ego Telephon hasta; pugnantem domui, victum orantemque refeci;; quod Thebae cecidere, meum est; me credite Lesbon,; me Tenedon Chrysenque et Cillan, Apollinis urbes,; et Scyrum cepisse; mea concussa putate
175: procubuisse solo Lyrnesia moenia dextra,; utque alios taceam, qui saevum perdere posset; Hectora, nempe dedi: per me iacet inclitus Hector!; illis haec armis, quibus est inventus Achilles,; arma peto: vivo dederam, post fata reposco.
180: 'Ut dolor unius Danaos pervenit ad omnes,; Aulidaque Euboicam conplerunt mille carinae,; exspectata diu, nulla aut contraria classi; flamina erant, duraeque iubent Agamemnona sortes; inmeritam saevae natam mactare Dianae.
185: denegat hoc genitor divisque irascitur ipsis; atque in rege tamen pater est, ego mite parentis; ingenium verbis ad publica commoda verti:; hanc equidem (fateor, fassoque ignoscat Atrides); difficilem tenui sub iniquo iudice causam.
190: hunc tamen utilitas populi fraterque datique; summa movet sceptri, laudem ut cum sanguine penset;; mittor et ad matrem, quae non hortanda, sed astu; decipienda fuit, quo si Telamonius isset,; orba suis essent etiam nunc lintea ventis.
195: 'Mittor et Iliacas audax orator ad arces,; visaque et intrata est altae mihi curia Troiae,; plenaque adhuc erat illa viris; interritus egi; quam mihi mandarat communem Graecia causam; accusoque Parin praedamque Helenamque reposco
200: et moveo Priamum Priamoque Antenora iunctum;; at Paris et fratres et qui rapuere sub illo,; vix tenuere manus (scis hoc, Menelae) nefandas,; primaque lux nostri tecum fuit illa pericli.; 'Longa referre mora est, quae consilioque manuque
205: utiliter feci spatiosi tempore belli.; post acies primas urbis se moenibus hostes; continuere diu, nec aperti copia Martis; ulla fuit; decimo demum pugnavimus anno:; quid facis interea, qui nil nisi proelia nosti?
210: quis tuus usus erat? nam si mea facta requiris,; hostibus insidior, fossa munimina cingo,; consolor socios, ut longi taedia belli; mente ferant placida, doceo, quo simus alendi; armandique modo, mittor, quo postulat usus.
215: 'Ecce Iovis monitu deceptus imagine somni; rex iubet incepti curam dimittere belli;; ille potest auctore suam defendere vocem:; non sinat hoc Aiax delendaque Pergama poscat,; quodque potest, pugnet! cur non remoratur ituros?
220: cur non arma capit, dat, quod vaga turba sequatur?; non erat hoc nimium numquam nisi magna loquenti.; quid, quod et ipse fugit? vidi, puduitque videre,; cum tu terga dares inhonestaque vela parares;; nec mora, "quid facitis? quae vos dementia" dixi
225: "concitat, o socii, captam dimittere Troiam,; quidque domum fertis decimo, nisi dedecus, anno?"; talibus atque aliis, in quae dolor ipse disertum; fecerat, aversos profuga de classe reduxi.; convocat Atrides socios terrore paventes:
230: nec Telamoniades etiamnunc hiscere quicquam; audet, at ausus erat reges incessere dictis; Thersites etiam, per me haut inpune protervis!; erigor et trepidos cives exhortor in hostem; amissamque mea virtutem voce repono.
235: tempore ab hoc, quodcumque potest fecisse videri; fortiter iste, meum est, qui dantem terga retraxi.; 'Denique de Danais quis te laudatve petitve?; at sua Tydides mecum communicat acta,; me probat et socio semper confidit Ulixe.
240: est aliquid, de tot Graiorum milibus unum; a Diomede legi! nec me sors ire iubebat:; sic tamen et spreto noctisque hostisque periclo; ausum eadem, quae nos, Phrygia de gente Dolona; interimo, non ante tamen, quam cuncta coegi
245: prodere et edidici, quid perfida Troia pararet.; omnia cognoram nec, quod specularer, habebam; et iam promissa poteram cum laude reverti:; haut contentus eo petii tentoria Rhesi; inque suis ipsum castris comitesque peremi
250: atque ita captivo, victor votisque potitus,; ingredior curru laetos imitante triumphos;; cuius equos pretium pro nocte poposcerat hostis,; arma negate mihi, fueritque benignior Aiax.; quid Lycii referam Sarpedonis agmina ferro
255: devastata meo? cum multo sanguine fudi; Coeranon Iphitiden et Alastoraque Chromiumque; Alcandrumque Haliumque Noemonaque Prytaninque; exitioque dedi cum Chersidamante Thoona; et Charopem fatisque inmitibus Ennomon actum
260: quique minus celebres nostra sub moenibus urbis; procubuere manu. sunt et mihi vulnera, cives,; ipso pulchra loco; nec vanis credite verbis,; aspicite! en' vestemque manu diduxit et 'haec sunt; pectora semper' ait 'vestris exercita rebus!
265: at nihil inpendit per tot Telamonius annos; sanguinis in socios et habet sine vulnere corpus!; 'Quid tamen hoc refert, si se pro classe Pelasga; arma tulisse refert contra Troasque Iovemque?; confiteorque, tulit (neque enim benefacta maligne
270: detractare meum est), sed ne communia solus; occupet atque aliquem vobis quoque reddat honorem,; reppulit Actorides sub imagine tutus Achillis; Troas ab arsuris cum defensore carinis.; ausum etiam Hectoreis solum concurrere telis
275: se putat, oblitus regisque ducumque meique,; nonus in officio et praelatus munere sortis.; sed tamen eventus vestrae, fortissime, pugnae; quis fuit? Hector abit violatus vulnere nullo!; 'Me miserum, quanto cogor meminisse dolore
280: temporis illius, quo, Graium murus, Achilles; procubuit! nec me lacrimae luctusque timorque; tardarunt, quin corpus humo sublime referrem:; his umeris, his inquam, umeris ego corpus Achillis; et simul arma tuli, quae nunc quoque ferre laboro.
285: sunt mihi, quae valeant in talia pondera, vires,; est animus certe vestros sensurus honores:; scilicet idcirco pro nato caerula mater; ambitiosa suo fuit, ut caelestia dona,; artis opus tantae, rudis et sine pectore miles
290: indueret? neque enim clipei caelamina novit,; Oceanum et terras cumque alto sidera caelo; Pleiadasque Hyadasque inmunemque aequoris Arcton; diversosque orbes nitidumque Orionis ensem.; [postulat, ut capiat, quae non intellegit, arma!]
295: 'Quid, quod me duri fugientem munera belli; arguit incepto serum accessisse labori; nec se magnanimo maledicere sentit Achilli?; si simulasse vocas crimen, simulavimus ambo;; si mora pro culpa est, ego sum maturior illo.
300: me pia detinuit coniunx, pia mater Achillem,; primaque sunt illis data tempora, cetera vobis:; haut timeo, si iam nequeam defendere, crimen; cum tanto commune viro: deprensus Ulixis; ingenio tamen ille, at non Aiacis Ulixes.
305: 'Neve in me stolidae convicia fundere linguae; admiremur eum, vobis quoque digna pudore; obicit. an falso Palameden crimine turpe; accusasse mihi, vobis damnasse decorum est?; sed neque Naupliades facinus defendere tantum
310: tamque patens valuit, nec vos audistis in illo; crimina: vidistis, pretioque obiecta patebant.; 'Nec, Poeantiaden quod habet Vulcania Lemnos,; esse reus merui (factum defendite vestrum!; consensistis enim), nec me suasisse negabo,
315: ut se subtraheret bellique viaeque labori; temptaretque feros requie lenire dolores.; paruit-et vivit! non haec sententia tantum; fida, sed et felix, cum sit satis esse fidelem.; quem quoniam vates delenda ad Pergama poscunt,
320: ne mandate mihi! melius Telamonius ibit; eloquioque virum morbis iraque furentem; molliet aut aliqua producet callidus arte!; ante retro Simois fluet et sine frondibus Ide; stabit, et auxilium promittet Achaia Troiae,
325: quam, cessante meo pro vestris pectore rebus,; Aiacis stolidi Danais sollertia prosit.; sis licet infestus sociis regique mihique; dure Philoctete, licet exsecrere meumque; devoveas sine fine caput cupiasque dolenti
330: me tibi forte dari nostrumque haurire cruorem,; utque tui mihi sit, fiat tibi copia nostri:; te tamen adgrediar mecumque reducere nitar; tamque tuis potiar (faveat Fortuna) sagittis,; quam sum Dardanio, quem cepi, vate potitus,
335: quam responsa deum Troianaque fata retexi,; quam rapui Phrygiae signum penetrale Minervae; hostibus e mediis. et se mihi conferat Aiax?; nempe capi Troiam prohibebant fata sine illo:; fortis ubi est Aiax? ubi sunt ingentia magni
340: verba viri? cur hic metuis? cur audet Ulixes; ire per excubias et se committere nocti; perque feros enses non tantum moenia Troum,; verum etiam summas arces intrare suaque; eripere aede deam raptamque adferre per hostes?
345: quae nisi fecissem, frustra Telamone creatus; gestasset laeva taurorum tergora septem.; illa nocte mihi Troiae victoria parta est:; Pergama tunc vici, cum vinci posse coegi.; 'Desine Tydiden vultuque et murmure nobis
350: ostentare meum: pars est sua laudis in illo!; nec tu, cum socia clipeum pro classe tenebas,; solus eras: tibi turba comes, mihi contigit unus.; qui nisi pugnacem sciret sapiente minorem; esse nec indomitae deberi praemia dextrae,
355: ipse quoque haec peteret; peteret moderatior Aiax; Eurypylusque ferox claroque Andraemone natus; nec minus Idomeneus patriaque creatus eadem; Meriones, peteret maioris frater Atridae:; quippe manu fortes nec sunt mihi Marte secundi,
360: consiliis cessere meis. tibi dextera bello; utilis, ingenium est, quod eget moderamine nostro;; tu vires sine mente geris, mihi cura futuri;; tu pugnare potes, pugnandi tempora mecum; eligit Atrides; tu tantum corpore prodes,
365: nos animo; quantoque ratem qui temperat, anteit; remigis officium, quanto dux milite maior,; tantum ego te supero. nec non in corpore nostro; pectora sunt potiora manu: vigor omnis in illis.; 'At vos, o proceres, vigili date praemia vestro,
370: proque tot annorum cura, quibus anxius egi,; hunc titulum meritis pensandum reddite nostris:; iam labor in fine est; obstantia fata removi; altaque posse capi faciendo Pergama, cepi.; per spes nunc socias casuraque moenia Troum
375: perque deos oro, quos hosti nuper ademi,; per siquid superest, quod sit sapienter agendum,; siquid adhuc audax ex praecipitique petendum est,; [si Troiae fatis aliquid restare putatis,]; este mei memores! aut si mihi non datis arma,
380: huic date!' et ostendit signum fatale Minervae.; Mota manus procerum est, et quid facundia posset,; re patuit, fortisque viri tulit arma disertus.; Hectora qui solus, qui ferrum ignesque Iovemque; sustinuit totiens, unam non sustinet iram,
385: invictumque virum vicit dolor: arripit ensem; et 'meus hic certe est! an et hunc sibi poscit Ulixes?; hoc' ait 'utendum est in me mihi, quique cruore; saepe Phrygum maduit, domini nunc caede madebit,; ne quisquam Aiacem possit superare nisi Aiax.'
390: dixit et in pectus tum demum vulnera passum,; qua patuit ferrum, letalem condidit ensem.; nec valuere manus infixum educere telum:; expulit ipse cruor, rubefactaque sanguine tellus; purpureum viridi genuit de caespite florem,
395: qui prius Oebalio fuerat de vulnere natus;; littera communis mediis pueroque viroque; inscripta est foliis, haec nominis, illa querellae.; Victor ad Hypsipyles patriam clarique Thoantis; et veterum terras infames caede virorum
400: vela dat, ut referat Tirynthia tela, sagittas;; quae postquam ad Graios domino comitante revexit,; inposita est sero tandem manus ultima bello.; [Troia simul Priamusque cadunt. Priameia coniunx; perdidit infelix hominis post omnia formam
405: externasque novo latratu terruit auras,; longus in angustum qua clauditur Hellespontus.]; Ilion ardebat, neque adhuc consederat ignis,; exiguumque senis Priami Iovis ara cruorem; conbiberat, tractata comis antistita Phoebi
410: non profecturas tendebat ad aethera palmas;; Dardanidas matres patriorum signa deorum,; dum licet, amplexas succensaque templa tenentes; invidiosa trahunt victores praemia Grai;; mittitur Astyanax illis de turribus, unde
415: pugnantem pro se proavitaque regna tuentem; saepe videre patrem monstratum a matre solebat.; iamque viam suadet Boreas, flatuque secundo; carbasa mota sonant: iubet uti navita ventis;; 'Troia, vale! rapimur' clamant, dant oscula terrae
420: Troades et patriae fumantia tecta relinquunt.; ultima conscendit classem-miserabile visu!-; in mediis Hecabe natorum inventa sepulcris:; prensantem tumulos atque ossibus oscula dantem; Dulichiae traxere manus, tamen unius hausit
425: inque sinu cineres secum tulit Hectoris haustos;; Hectoris in tumulo canum de vertice crinem,; inferias inopes, crinem lacrimasque reliquit,; Est, ubi Troia fuit, Phrygiae contraria tellus; Bistoniis habitata viris: Polymestoris illic
430: regia dives erat, cui te commisit alendum; clam, Polydore, pater Phrygiisque removit ab armis,; consilium sapiens, sceleris nisi praemia magnas; adiecisset opes, animi inritamen avari.; ut cecidit fortuna Phrygum, capit inpius ensem
435: rex Thracum iuguloque sui demisit alumni; et, tamquam tolli cum corpore crimina possent,; exanimem scopulo subiectas misit in undas.; Litore Threicio classem religarat Atrides,; dum mare pacatum, dum ventus amicior esset:
440: hic subito, quantus, cum viveret, esse solebat,; exit humo late rupta similisque minanti; temporis illius vultum referebat Achilles,; quo ferus iniustum petiit Agamemnona ferro; 'inmemores' que 'mei disceditis,' inquit 'Achivi,
445: obrutaque est mecum virtutis gratia nostrae!; ne facite! utque meum non sit sine honore sepulcrum,; placet Achilleos mactata Polyxena manes!'; dixit, et inmiti sociis parentibus umbrae,; rapta sinu matris, quam iam prope sola fovebat,
450: fortis et infelix et plus quam femina virgo; ducitur ad tumulum diroque fit hostia busto.; quae memor ipsa sui postquam crudelibus aris; admota est sensitque sibi fera sacra parari,; utque Neoptolemum stantem ferrumque tenentem;
455: inque suo vidit figentem lumina vultu,; 'utere iamdudum generoso sanguine' dixit; 'nulla mora est; at tu iugulo vel pectore telum; conde meo' iugulumque simul pectusque retexit.; 'scilicet haud ulli servire Polyxena vellem.
460: haud per tale sacrum numen placabitis ullum!; mors tantum vellem matrem mea fallere posset:; mater obest minuitque necis mihi gaudia, quamvis; non mea mors illi, verum sua vita tremenda est.; vos modo, ne Stygios adeam non libera manes,
465: ite procul, si iusta peto, tactuque viriles; virgineo removete manus! acceptior illi,; quisquis is est, quem caede mea placare paratis,; liber erit sanguis. siquos tamen ultima nostri; verba movent oris (Priami vos filia regis,
470: non captiva rogat), genetrici corpus inemptum; reddite, neve auro redimat ius triste sepulcri,; sed lacrimis! tum, cum poterat, redimebat et auro.'; dixerat, at populus lacrimas, quas illa tenebat,; non tenet; ipse etiam flens invitusque sacerdos
475: praebita coniecto rupit praecordia ferro.; illa super terram defecto poplite labens; pertulit intrepidos ad fata novissima vultus;; tunc quoque cura fuit partes velare tegendas,; cum caderet, castique decus servare pudoris.
480: Troades excipiunt deploratosque recensent; Priamidas et quot dederit domus una cruores,; teque gemunt, virgo, teque, o modo regia coniunx,; regia dicta parens, Asiae florentis imago,; nunc etiam praedae mala sors; quam victor Ulixes
485: esse suam nollet, nisi quod tamen Hectora partu; edideras: dominum matri vix repperit Hector!; quae corpus conplexa animae tam fortis inane,; quas totiens patriae dederat natisque viroque,; huic quoque dat lacrimas; lacrimas in vulnera fundit
490: osculaque ore tegit consuetaque pectora plangit; canitiemque suam concretam sanguine vellens; plura quidem, sed et haec laniato pectore, dixit:; 'nata, tuae-quid enim superest?-dolor ultime matris,; nata, iaces, videoque tuum, mea vulnera, vulnus:
495: en, ne perdiderim quemquam sine caede meorum,; tu quoque vulnus habes; at te, quia femina, rebar; a ferro tutam: cecidisti et femina ferro,; totque tuos idem fratres, te perdidit idem,; exitium Troiae nostrique orbator, Achilles;
500: at postquam cecidit Paridis Phoebique sagittis,; nunc certe, dixi, non est metuendus Achilles:; nunc quoque mi metuendus erat; cinis ipse sepulti; in genus hoc saevit, tumulo quoque sensimus hostem:; Aeacidae fecunda fui! iacet Ilion ingens,
505: eventuque gravi finita est publica clades,; sed finita tamen; soli mihi Pergama restant.; in cursuque meus dolor est: modo maxima rerum,; tot generis natisque potens nuribusque viroque; nunc trahor exul, inops, tumulis avulsa meorum,
510: Penelopae munus, quae me data pensa trahentem; matribus ostendens Ithacis "haec Hectoris illa est; clara parens, haec est" dicet "Priameia coniunx,"; postque tot amissos tu nunc, quae sola levabas; maternos luctus, hostilia busta piasti!
515: inferias hosti peperi! quo ferrea resto?; quidve moror? quo me servas, annosa senectus?; quo, di crudeles, nisi uti nova funera cernam,; vivacem differtis anum? quis posse putaret; felicem Priamum post diruta Pergama dici?
520: felix morte sua est! nec te, mea nata, peremptam; adspicit et vitam pariter regnumque reliquit.; at, puto, funeribus dotabere, regia virgo,; condeturque tuum monumentis corpus avitis!; non haec est fortuna domus: tibi munera matris
525: contingent fletus peregrinaeque haustus harenae!; omnia perdidimus: superest, cur vivere tempus; in breve sustineam, proles gratissima matri,; nunc solus, quondam minimus de stirpe virili,; has datus Ismario regi Polydorus in oras.
530: quid moror interea crudelia vulnera lymphis; abluere et sparsos inmiti sanguine vultus?'; Dixit et ad litus passu processit anili,; albentes lacerata comas. 'date, Troades, urnam!'; dixerat infelix, liquidas hauriret ut undas:
535: adspicit eiectum Polydori in litore corpus; factaque Threiciis ingentia vulnera telis;; Troades exclamant, obmutuit illa dolore,; et pariter vocem lacrimasque introrsus obortas; devorat ipse dolor, duroque simillima saxo
540: torpet et adversa figit modo lumina terra,; interdum torvos sustollit ad aethera vultus,; nunc positi spectat vultum, nunc vulnera nati,; vulnera praecipue, seque armat et instruit ira.; qua simul exarsit, tamquam regina maneret,
545: ulcisci statuit poenaeque in imagine tota est,; utque furit catulo lactente orbata leaena; signaque nacta pedum sequitur, quem non videt, hostem,; sic Hecabe, postquam cum luctu miscuit iram,; non oblita animorum, annorum oblita suorum,
550: vadit ad artificem dirae, Polymestora, caedis; conloquiumque petit; nam se monstrare relictum; velle latens illi, quod nato redderet, aurum.; credidit Odrysius praedaeque adsuetus amore; in secreta venit: tum blando callidus ore
555: 'tolle moras, Hecabe,' dixit 'da munera nato!; omne fore illius, quod das, quod et ante dedisti,; per superos iuro.' spectat truculenta loquentem; falsaque iurantem tumidaque exaestuat ira; atque ita correpto captivarum agmina matrum
560: invocat et digitos in perfida lumina condit; expellitque genis oculos (facit ira potentem); inmergitque manus foedataque sanguine sonti; non lumen (neque enim superest), loca luminis haurit.; clade sui Thracum gens inritata tyranni
565: Troada telorum lapidumque incessere iactu; coepit, at haec missum rauco cum murmure saxum; morsibus insequitur rictuque in verba parato; latravit, conata loqui: locus exstat et ex re; nomen habet, veterumque diu memor illa malorum
570: tum quoque Sithonios ululavit maesta per agros.; illius Troasque suos hostesque Pelasgos,; illius fortuna deos quoque moverat omnes,; sic omnes, ut et ipsa Iovis coniunxque sororque; eventus Hecaben meruisse negaverit illos.
575: Non vacat Aurorae, quamquam isdem faverat armis,; cladibus et casu Troiaeque Hecabesque moveri.; cura deam propior luctusque domesticus angit; Memnonis amissi, Phrygiis quem lutea campis; vidit Achillea pereuntem cuspide mater;
580: vidit, et ille color, quo matutina rubescunt; tempora, palluerat, latuitque in nubibus aether.; at non inpositos supremis ignibus artus; sustinuit spectare parens, sed crine soluto; sicut erat, magni genibus procumbere non est
585: dedignata Iovis lacrimisque has addere voces:; 'omnibus inferior, quas sustinet aureus aether,; (nam mihi sunt totum rarissima templa per orbem); diva tamen, veni, non ut delubra diesque; des mihi sacrificos caliturasque ignibus aras:
590: si tamen adspicias, quantum tibi femina praestem,; tum cum luce nova noctis confinia servo,; praemia danda putes; sed non ea cura neque hic est; nunc status Aurorae, meritos ut poscat honores:; Memnonis orba mei venio, qui fortia frustra
595: pro patruo tulit arma suo primisque sub annis; occidit a forti (sic vos voluistis) Achille.; da, precor, huic aliquem, solacia mortis, honorem,; summe deum rector, maternaque vulnera leni!'; Iuppiter adnuerat, cum Memnonis arduus alto
600: corruit igne rogus, nigrique volumina fumi; infecere diem, veluti cum flumine Nais; exhalat nebulas, nec sol admittitur infra;; atra favilla volat glomerataque corpus in unum; densetur faciemque capit sumitque calorem
605: atque animam ex igni (levitas sua praebuit alas); et primo similis volucri, mox vera volucris; insonuit pennis, pariter sonuere sorores; innumerae, quibus est eadem natalis origo,; terque rogum lustrant, et consonus exit in auras
610: ter plangor, quarto seducunt castra volatu;; tum duo diversa populi de parte feroces; bella gerunt rostrisque et aduncis unguibus iras; exercent alasque adversaque pectora lassant,; inferiaeque cadunt cineri cognata sepulto
615: corpora seque viro forti meminere creatas.; praepetibus subitis nomen facit auctor: ab illo; Memnonides dictae, cum sol duodena peregit; signa, parentali moriturae more rebellant.; ergo aliis latrasse Dymantida flebile visum est;
620: luctibus est Aurora suis intenta piasque; nunc quoque dat lacrimas et toto rorat in orbe.; Non tamen eversam Troiae cum moenibus esse; spem quoque fata sinunt: sacra et, sacra altera, patrem; fert umeris, venerabile onus, Cythereius heros.
625: de tantis opibus praedam pius eligit illam; Ascaniumque suum profugaque per aequora classe; fertur ab Antandro scelerataque limina Thracum; et Polydoreo manantem sanguine terram; linquit et utilibus ventis aestuque secundo
630: intrat Apollineam sociis comitantibus urbem.; hunc Anius, quo rege homines, antistite Phoebus; rite colebatur, temploque domoque recepit; urbemque ostendit delubraque nota duasque; Latona quondam stirpes pariente retentas.
635: ture dato flammis vinoque in tura profuso; caesarumque boum fibris de more crematis; regia tecta petunt, positique tapetibus altis; munera cum liquido capiunt Cerealia Baccho.; tum pius Anchises: 'o Phoebi lecte sacerdos,; fallor, an et natum, cum primum haec moenia vidi,; bisque duas natas, quantum reminiscor, habebas?'; huic Anius niveis circumdata tempora vittis; concutiens et tristis ait: 'non falleris, heros; maxime; vidisti natorum quinque parentem,; quem nunc (tanta homines rerum inconstantia versat); paene vides orbum. quod enim mihi filius absens; auxilium, quem dicta suo de nomine tellus; Andros habet pro patre locumque et regna tenentem?; Delius augurium dedit huic, dedit altera Liber; femineae stirpi voto maiora fideque; munera: nam tactu natarum cuncta mearum; in segetem laticemque meri canaeque Minervae; transformabantur, divesque erat usus in illis.; hoc ubi cognovit Troiae populator Atrides,; (ne non ex aliqua vestram sensisse procellam; nos quoque parte putes), armorum viribus usus; abstrahit invitas gremio genitoris alantque; imperat Argolicam caelesti munere classem.; effugiunt, quo quaeque potest: Euboea duabus; et totidem natis Andros fraterna petita est.; miles adest et, ni dedantur, bella minatur:; victa metu pietas consortia corpora poenae; dedidit; et timido possis ignoscere fratri:; non hic Aeneas, non, qui defenderet Andron,; Hector erat, per quem decimum durastis in annum.; iamque parabantur captivis vincla lacertis:; illae tollentes etiamnum libera caelo; bracchia "Bacche pater, fer opem!" dixere, tulitque; muneris auctor opem,ђsi miro perdere more; ferre vocatur opem, nec qua ratione figuram; perdiderint, potui scire aut nunc dicere possum;; summa mali nota est: pennas sumpsere tuaeque; coniugis in volucres, niveas abiere columbas.'; Talibus atque aliis postquam convivia dictis; inplerunt, mensa somnum petiere remota; cumque die surgunt adeuntque oracula Phoebi,; qui petere antiquam matrem cognataque iussit; litora; prosequitur rex et dat munus ituris,; Anchisae sceptrum, chlamydem pharetramque nepoti,; cratera Aeneae, quem quondam transtulit illi; hospes ab Aoniis Therses Ismenius oris:; miserat hunc illi Therses, fabricaverat Alcon; Hyleus et longo caelaverat argumento.; urbs erat, et septem posses ostendere portas:; hae pro nomine erant, et quae foret illa, docebant;; ante urbem exequiae tumulique ignesque rogique; effusaeque comas et apertae pectora matres; significant luctum; nymphae quoque flere videntur; siccatosque queri fontes: sine frondibus arbor; nuda riget, rodunt arentia saxa capellae.; ecce facit mediis natas Orione Thebis; hac non femineum iugulo dare vulnus aperto,; illac demisso per fortia pectora telo; pro populo cecidisse suo pulchrisque per urbem; funeribus ferri celebrique in parte cremari.; tum de virginea geminos exire favilla,; ne genus intereat, iuvenes, quos fama Coronas; nominat, et cineri materno ducere pompam.; hactenus antiquo signis fulgentibus aere,; summus inaurato crater erat asper acantho.; nec leviora datis Troiani dona remittunt; dantque sacerdoti custodem turis acerram,; dant pateram claramque auro gemmisque coronam.; Inde recordati Teucros a sanguine Teucri; ducere principium Creten tenuere locique; ferre diu nequiere Iovem centumque relictis; urbibus Ausonios optant contingere portus,; saevit hiems iactatque viros, Strophadumque receptos; portubus infidis exterruit ales Aello.; et iam Dulichios portus Ithacamque Samonque; Neritiasque domus, regnum fallacis Ulixis,; praeter erant vecti: certatam lite deorum; Ambraciam versique vident sub imagine saxum; iudicis, Actiaco quae nunc ab Apolline nota est,; vocalemque sua terram Dodonida quercu; Chaoniosque sinus, ubi nati rege Molosso; inpia subiectis fugere incendia pennis.; Proxima Phaeacum felicibus obsita pomis; rura petunt, Epiros ab his regnataque vati; Buthrotos Phrygio simulataque Troia tenetur;; inde futurorum certi, quae cuncta fideli; Priamides Helenus monitu praedixerat, intrant; Sicaniam: tribus haec excurrit in aequora linguis,; e quibus imbriferos est versa Pachynos ad austros,; mollibus oppositum zephyris Lilybaeon, ad arctos; aequoris expertes spectat boreanque Peloros.; hac subeunt Teucri, et remis aestuque secundo; sub noctem potitur Zanclaea classis harena:; Scylla latus dextrum, laevum inrequieta Charybdis; infestat; vorat haec raptas revomitque carinas,; illa feris atram canibus succingitur alvum,; virginis ora gerens, et, si non omnia vates; ficta reliquerunt, aliquo quoque tempore virgo:; hanc multi petiere proci, quibus illa repulsis; ad pelagi nymphas, pelagi gratissima nymphis,; ibat et elusos iuvenum narrabat amores.; cui dum pectendos praebet Galatea capillos,; talibus adloquitur repetens suspiria dictis:; 'te tamen, o virgo, genus haut inmite virorum; expetit, utque facis, potes his inpune negare;; at mihi, cui pater est Nereus, quam caerula Doris; enixa est, quae sum turba quoque tuta sororum,; non nisi per luctus licuit Cyclopis amorem; effugere.' et lacrimae vocem inpediere loquentis.; quas ubi marmoreo detersit pollice virgo; et solata deam est, 'refer, o carissima' dixit; 'neve tui causam tege (sic sum fida) doloris!'; Nereis his contra resecuta Crataeide natam est:; 'Acis erat Fauno nymphaque Symaethide cretus; magna quidem patrisque sui matrisque voluptas,; nostra tamen maior; nam me sibi iunxerat uni.; pulcher et octonis iterum natalibus actis; signarat teneras dubia lanugine malas.; hunc ego, me Cyclops nulla cum fine petebat.; nec, si quaesieris, odium Cyclopis amorne; Acidis in nobis fuerit praesentior, edam:; par utrumque fuit. pro! quanta potentia regni; est, Venus alma, tui! nempe ille inmitis et ipsis; horrendus silvis et visus ab hospite nullo; inpune et magni cum dis contemptor Olympi,; quid sit amor, sentit validaque cupidine captus; uritur oblitus pecorum antrorumque suorum.; iamque tibi formae, iamque est tibi cura placendi,; iam rigidos pectis rastris, Polypheme, capillos,; iam libet hirsutam tibi falce recidere barbam; et spectare feros in aqua et conponere vultus.; caedis amor feritasque sitisque inmensa cruoris; cessant, et tutae veniuntque abeuntque carinae.; Telemus interea Siculam delatus ad Aetnen,; Telemus Eurymides, quem nulla fefellerat ales,; terribilem Polyphemon adit "lumen" que, "quod unum; fronte geris media, rapiet tibi" dixit "Ulixes."; risit et "o vatum stolidissime, falleris," inquit,; "altera iam rapuit." sic frustra vera monentem; spernit et aut gradiens ingenti litora passu; degravat, aut fessus sub opaca revertitur antra.; prominet in pontum cuneatus acumine longo; collis (utrumque latus circumfluit aequoris unda):; huc ferus adscendit Cyclops mediusque resedit;; lanigerae pecudes nullo ducente secutae.; cui postquam pinus, baculi quae praebuit usum,; ante pedes posita est antemnis apta ferendis; sumptaque harundinibus conpacta est fistula centum,; senserunt toti pastoria sibila montes,; senserunt undae; latitans ego rupe meique; Acidis in gremio residens procul auribus hausi; talia dicta meis auditaque mente notavi:; '"Candidior folio nivei Galatea ligustri,; floridior pratis, longa procerior alno,; splendidior vitro, tenero lascivior haedo,; levior adsiduo detritis aequore conchis,; solibus hibernis, aestiva gratior umbra,; mobilior damma, platano conspectior alta,; lucidior glacie, matura dulcior uva,; mollior et cycni plumis et lacta coacto,; et, si non fugias, riguo formosior horto;; '"Saevior indomitis eadem Galatea iuvencis,; durior annosa quercu, fallacior undis,; lentior et salicis virgis et vitibus albis,; his inmobilior scopulis, violentior amne,; laudato pavone superbior, acrior igni,; asperior tribulis, feta truculentior ursa,; surdior aequoribus, calcato inmitior hydro,; et, quod praecipue vellem tibi demere possem,; non tantum cervo claris latratibus acto,; verum etiam ventis volucrique fugacior aura,; (at bene si noris, pigeat fugisse, morasque; ipsa tuas damnes et me retinere labores); sunt mihi, pars montis, vivo pendentia saxo; antra, quibus nec sol medio sentitur in aestu,; nec sentitur hiems; sunt poma gravantia ramos,; sunt auro similes longis in vitibus uvae,; sunt et purpureae: tibi et has servamus et illas.; ipsa tuis manibus silvestri nata sub umbra; mollia fraga leges, ipsa autumnalia corna; prunaque non solum nigro liventia suco,; verum etiam generosa novasque imitantia ceras.; nec tibi castaneae me coniuge, nec tibi deerunt; arbutei fetus: omnis tibi serviet arbor.; '"Hoc pecus omne meum est, multae quoque vallibus errant,; multas silva tegit, multae stabulantur in antris,; nec, si forte roges, possim tibi dicere, quot sint:; pauperis est numerare pecus; de laudibus harum; nil mihi credideris, praesens potes ipsa videre,; ut vix circumeant distentum cruribus uber.; sunt, fetura minor, tepidis in ovilibus agni.; sunt quoque, par aetas, aliis in ovilibus haedi.; lac mihi semper adest niveum: pars inde bibenda; servatur, partem liquefacta coagula durant.; '"Nec tibi deliciae faciles vulgataque tantum; munera contingent, dammae leporesque caperque,; parve columbarum demptusve cacumine nidus:; inveni geminos, qui tecum ludere possint,; inter se similes, vix ut dignoscere possis,; villosae catulos in summis montibus ursae:; inveni et dixi 'dominae servabimus istos.'; '"Iam modo caeruleo nitidum caput exere ponto,; iam, Galatea, veni, nec munera despice nostra!; certe ego me novi liquidaeque in imagine vidi; nuper aquae, placuitque mihi mea forma videnti.; adspice, sim quantus: non est hoc corpore maior; Iuppiter in caelo, nam vos narrare soletis; nescio quem regnare Iovem; coma plurima torvos; prominet in vultus, umerosque, ut lucus, obumbrat;; nec mea quod rigidis horrent densissima saetis; corpora, turpe puta: turpis sine frondibus arbor,; turpis equus, nisi colla iubae flaventia velent;; pluma tegit volucres, ovibus sua lana decori est:; barba viros hirtaeque decent in corpore saetae.; unum est in media lumen mihi fronte, sed instar; ingentis clipei. quid? non haec omnia magnus; Sol videt e caelo? Soli tamen unicus orbis.; '"Adde, quod in vestro genitor meus aequore regnat:; hunc tibi do socerum; tantum miserere precesque; supplicis exaudi! tibi enim succumbimus uni,; quique Iovem et caelum sperno et penetrabile fulmen,; Nerei, te vereor, tua fulmine saevior ira est.; atque ego contemptus essem patientior huius,; si fugeres omnes; sed cur Cyclope repulso; Acin amas praefersque meis conplexibus Acin?; ille tamen placeatque sibi placeatque licebit,; quod nollem, Galatea, tibi; modo copia detur:; sentiet esse mihi tanto pro corpore vires!; viscera viva traham divulsaque membra per agros; perque tuas spargam (sic se tibi misceat!) undas.; uror enim, laesusque exaestuat acrius ignis,; cumque suis videor translatam viribus Aetnen; pectore ferre meo, nec tu, Galatea, moveris."; 'Talia nequiquam questus (nam cuncta videbam); surgit et ut taurus vacca furibundus adempta; stare nequit silvaque et notis saltibus errat,; cum ferus ignaros nec quicquam tale timentes; me videt atque Acin "video" que exclamat "et ista; ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae."; tantaque vox, quantam Cyclops iratus habere; debuit, illa fuit: clamore perhorruit Aetne.; ast ego vicino pavefacta sub aequore mergor;; terga fugae dederat conversa Symaethius heros; et "fer opem, Galatea, precor, mihi! ferte, parentes,"; dixerat "et vestris periturum admittite regnis!"; insequitur Cyclops partemque e monte revulsam; mittit, et extremus quamvis pervenit ad illum; angulus e saxo, totum tamen obruit Acin,; at nos, quod fieri solum per fata licebat,; fecimus, ut vires adsumeret Acis avitas.; puniceus de mole cruor manabat, et intra; temporis exiguum rubor evanescere coepit,; fitque color primo turbati fluminis imbre; purgaturque mora; tum moles iacta dehiscit,; vivaque per rimas proceraque surgit harundo,; osque cavum saxi sonat exsultantibus undis,; miraque res, subito media tenus exstitit alvo; incinctus iuvenis flexis nova cornua cannis,; qui, nisi quod maior, quod toto caerulus ore,; Acis erat, sed sic quoque erat tamen Acis, in amnem; versus, et antiquum tenuerunt flumina nomen.'; Desierat Galatea loqui, coetuque soluto; discedunt placidisque natant Nereides undis.; Scylla redit; neque enim medio se credere ponto; audet, et aut bibula sine vestibus errat harena; aut, ubi lassata est, seductos nacta recessus; gurgitis, inclusa sua membra refrigerat unda:; ecce fretum stringens, alti novus incola ponti,; nuper in Euboica versis Anthedone membris,; Glaucus adest, visaeque cupidine virginis haeret; et, quaecumque putat fugientem posse morari,; verba refert; fugit illa tamen veloxque timore; pervenit in summum positi prope litora montis.; ante fretum est ingens, apicem conlectus in unum; longa sub arboribus convexus in aequora vertex:; constitit hic et tuta loco, monstrumne deusne; ille sit, ignorans admiraturque colorem; caesariemque umeros subiectaque terga tegentem,; ultimaque excipiat quod tortilis inguina piscis.; sensit et innitens, quae stabat proxima, moli; 'non ego prodigium nec sum fera belua, virgo,; sed deus' inquit 'aquae: nec maius in aequora Proteus; ius habet et Triton Athamantiadesque Palaemon.; ante tamen mortalis eram, sed, scilicet altis; debitus aequoribus, iam tum exercebar in illis;; nam modo ducebam ducentia retia pisces,; nunc in mole sedens moderabar harundine linum.; sunt viridi prato confinia litora, quorum; altera pars undis, pars altera cingitur herbis,; quas neque cornigerae morsu laesere iuvencae,; nec placidae carpsistis oves hirtaeve capellae;; non apis inde tulit conlectos sedula flores,; non data sunt capiti genialia serta, neque umquam; falciferae secuere manus; ego primus in illo; caespite consedi, dum lina madentia sicco,; utque recenserem captivos ordine pisces,; insuper exposui, quos aut in retia casus; aut sua credulitas in aduncos egerat hamos.; res similis fictae, sed quid mihi fingere prodest?; gramine contacto coepit mea praeda moveri; et mutare latus terraque ut in aequore niti.; dumque moror mirorque simul, fugit omnis in undas; turba suas dominumque novum litusque relinquunt.; obstipui dubitoque diu causamque requiro,; num deus hoc aliquis, num sucus fecerit herbae:; "quae tamen has" inquam "vires habet herba?" manuque; pabula decerpsi decerptaque dente momordi.; vix bene conbiberant ignotos guttura sucos,; cum subito trepidare intus praecordia sensi; alteriusque rapi naturae pectus amore;; nec potui restare diu "repetenda" que "numquam; terra, vale!" dixi corpusque sub aequora mersi.; di maris exceptum socio dignantur honore,; utque mihi, quaecumque feram, mortalia demant,; Oceanum Tethynque rogant: ego lustror ab illis,; et purgante nefas noviens mihi carmine dicto; pectora fluminibus iubeor supponere centum;; nec mora, diversis lapsi de partibus amnes; totaque vertuntur supra caput aequora nostrum.; hactenus acta tibi possum memoranda referre,; hactenus haec memini, nec mens mea cetera sensit.; quae postquam rediit, alium me corpore toto,; ac fueram nuper, neque eundem mente recepi:; hanc ego tum primum viridem ferrugine barbam; caesariemque meam, quam longa per aequora verro,; ingentesque umeros et caerula bracchia vidi; cruraque pinnigero curvata novissima pisce.; quid tamen haec species, quid dis placuisse marinis,; quid iuvat esse deum, si tu non tangeris istis?'; talia dicentem, dicturum plura, reliquit; Scylla deum; furit ille inritatusque repulsa; prodigiosa petit Titanidos atria Circes.

LIBER QUARTUS DECIMUS

Iamque Giganteis iniectam faucibus Aetnen; arvaque Cyclopum, quid rastra, quid usus aratri,; nescia nec quicquam iunctis debentia bubus; liquerat Euboicus tumidarum cultor aquarum,; liquerat et Zanclen adversaque moenia Regi
5: navifragumque fretum, gemino quod litore pressum; Ausoniae Siculaeque tenet confinia terrae.; inde manu magna Tyrrhena per aequora vectus; herbiferos adiit colles atque atria Glaucus; Sole satae Circes, variarum plena ferarum.
10: quam simul adspexit, dicta acceptaque salute,; 'diva, dei miserere, precor! nam sola levare; tu potes hunc,' dixit 'videar modo dignus, amorem.; quanta sit herbarum, Titani, potentia, nulli; quam mihi cognitius, qui sum mutatus ab illis.
15: neve mei non nota tibi sit causa furoris:; litore in Italico, Messenia moenia contra,; Scylla mihi visa est. pudor est promissa precesque; blanditiasque meas contemptaque verba referre;; at tu, sive aliquid regni est in carmine, carmen
20: ore move sacro, sive expugnacior herba est,; utere temptatis operosae viribus herbae; nec medeare mihi sanesque haec vulnera mando,; fine nihil opus est: partem ferat illa caloris.'; at Circe (neque enim flammis habet aptius ulla
25: talibus ingenium, seu causa est huius in ipsa,; seu Venus indicio facit hoc offensa paterno,); talia verba refert: 'melius sequerere volentem; optantemque eadem parilique cupidine captam.; dignus eras ultro (poteras certeque) rogari,
30: et, si spem dederis, mihi crede, rogaberis ultro.; neu dubites absitque tuae fiducia formae,; en ego, cum dea sim, nitidi cum filia Solis,; carmine cum tantum, tantum quoque gramine possim,; ut tua sim, voveo. spernentem sperne, sequenti
35: redde vices, unoque duas ulciscere facto.'; talia temptanti 'prius' inquit 'in aequore frondes'; Glaucus 'et in summis nascentur montibus algae,; Sospite quam Scylla nostri mutentur amores.'; indignata dea est et laedere quatenus ipsum
40: non poterat (nec vellet amans), irascitur illi,; quae sibi praelata est; venerisque offensa repulsa,; protinus horrendis infamia pabula sucis; conterit et tritis Hecateia carmina miscet; caerulaque induitur velamina perque ferarum
45: agmen adulantum media procedit ab aula; oppositumque petens contra Zancleia saxa; Region ingreditur ferventes aestibus undas,; in quibus ut solida ponit vestigia terra; summaque decurrit pedibus super aequora siccis.
50: parvus erat gurges, curvos sinuatus in arcus,; grata quies Scyllae: quo se referebat ab aestu; et maris et caeli, medio cum plurimus orbe; sol erat et minimas a vertice fecerat umbras.; hunc dea praevitiat portentificisque venenis
55: inquinat; hic pressos latices radice nocenti; spargit et obscurum verborum ambage novorum; ter noviens carmen magico demurmurat ore.; Scylla venit mediaque tenus descenderat alvo,; cum sua foedari latrantibus inguina monstris
60: adspicit ac primo credens non corporis illas; esse sui partes, refugitque abigitque timetque; ora proterva canum, sed quos fugit, attrahit una; et corpus quaerens femorum crurumque pedumque; Cerbereos rictus pro partibus invenit illis:
65: statque canum rabie subiectaque terga ferarum; inguinibus truncis uteroque exstante coercet.; Flevit amans Glaucus nimiumque hostiliter usae; viribus herbarum fugit conubia Circes;; Scylla loco mansit cumque est data copia, primum
70: in Circes odium sociis spoliavit Ulixem;; mox eadem Teucras fuerat mersura carinas,; ni prius in scopulum, qui nunc quoque saxeus exstat,; transformata foret: scopulum quoque navita vitat.; Hunc ubi Troianae remis avidamque Charybdin
75: evicere rates, cum iam prope litus adessent; Ausonium, Libycas vento referuntur ad oras.; excipit Aenean illic animoque domoque; non bene discidium Phrygii latura mariti; Sidonis; inque pyra sacri sub imagine facta
80: incubuit ferro deceptaque decipit omnes.; rursus harenosae fugiens nova moenia terrae; ad sedemque Erycis fidumque relatus Acesten; sacrificat tumulumque sui genitoris honorat.; quasque rates Iris Iunonia paene cremarat,
85: solvit et Hippotadae regnum terrasque calenti; sulphure fumantis Acheloiadumque relinquit; Sirenum scopulos, orbataque praeside pinus; Inarimen Prochytenque legit sterilique locatas; colle Pithecusas, habitantum nomine dictas.
90: quippe deum genitor, fraudem et periuria quondam; Cercopum exosus gentisque admissa dolosae,; in deforme viros animal mutavit, ut idem; dissimiles homini possent similesque videri,; membraque contraxit naresque a fronte resimas
95: contudit et rugis peraravit anilibus ora; totaque velatos flaventi corpora villo; misit in has sedes nec non prius abstulit usum; verborum et natae dira in periuria linguae;; posse queri tantum rauco stridore reliquit.
100: Has ubi praeteriit et Parthenopeia dextra; moenia deseruit, laeva de parte canori; Aeolidae tumulum et, loca feta palustribus ulvis,; litora Cumarum vivacisque antra Sibyllae; intrat et, ut manes adeat per Averna paternos,
105: orat. at illa diu vultum tellure moratum; erexit tandemque deo furibunda recepto; 'magna petis,' dixit, 'vir factis maxime, cuius; dextera per ferrum, pietas spectata per ignes.; pone tamen, Troiane, metum: potiere petitis
110: Elysiasque domos et regna novissima mundi; me duce cognosces simulacraque cara parentis.; invia virtuti nulla est via.' dixit et auro; fulgentem ramum silva Iunonis Avernae; monstravit iussitque suo divellere trunco.
115: paruit Aeneas et formidabilis Orci; vidit opes atavosque suos umbramque senilem; magnanimi Anchisae; didicit quoque iura locorum,; quaeque novis essent adeunda pericula bellis.; inde ferens lassos averso tramite passus
120: cum duce Cumaea mollit sermone laborem.; dumque iter horrendum per opaca crepuscula carpit,; 'seu dea tu praesens, seu dis gratissima,' dixit,; 'numinis instar eris semper mihi, meque fatebor; muneris esse tui, quae me loca mortis adire,
125: quae loca me visae voluisti evadere mortis.; pro quibus aerias meritis evectus ad auras; templa tibi statuam, tribuam tibi turis honores.'; respicit hunc vates et suspiratibus haustis; 'nec dea sum,' dixit 'nec sacri turis honore
130: humanum dignare caput, neu nescius erres,; lux aeterna mihi carituraque fine dabatur,; si mea virginitas Phoebo patuisset amanti.; dum tamen hanc sperat, dum praecorrumpere donis; me cupit, "elige," ait "virgo Cumaea, quid optes:
135: optatis potiere tuis." ego pulveris hausti; ostendens cumulum, quot haberet corpora pulvis,; tot mihi natales contingere vana rogavi;; excidit, ut peterem iuvenes quoque protinus annos.; hos tamen ille mihi dabat aeternamque iuventam,
140: si Venerem paterer: contempto munere Phoebi; innuba permaneo; sed iam felicior aetas; terga dedit, tremuloque gradu venit aegra senectus,; quae patienda diu est. nam iam mihi saecula septem; acta, tamen superest, numeros ut pulveris aequem,
145: ter centum messes, ter centum musta videre.; tempus erit, cum de tanto me corpore parvam; longa dies faciet, consumptaque membra senecta; ad minimum redigentur onus: nec amata videbor; nec placuisse deo, Phoebus quoque forsitan ipse
150: vel non cognoscet, vel dilexisse negabit:; usque adeo mutata ferar nullique videnda,; voce tamen noscar; vocem mihi fata relinquent.'; Talia convexum per iter memorante Sibylla; sedibus Euboicam Stygiis emergit in urbem
155: Troius Aeneas sacrisque ex more litatis; litora adit nondum nutricis habentia nomen.; hic quoque substiterat post taedia longa laborum; Neritius Macareus, comes experientis Ulixis.; desertum quondam mediis qui rupibus Aetnae
160: noscit Achaemeniden inprovisoque repertum; vivere miratus, 'qui te casusve deusve; servat, Achaemenide? cur' inquit 'barbara Graium; prora vehit? petitur vestra quae terra carina?'; talia quaerenti, iam non hirsutus amictu,
165: iam suus et spinis conserto tegmine nullis,; fatur Achaemenides: 'iterum Polyphemon et illos; adspiciam fluidos humano sanguine rictus,; hac mihi si potior domus est Ithaceque carina,; si minus Aenean veneror genitore, nec umquam
170: esse satis potero, praestem licet omnia, gratus.; quod loquor et spiro caelumque et sidera solis; respicio, possimne ingratus et inmemor esse?; ille dedit, quod non anima haec Cyclopis in ora; venit, et ut iam nunc lumen vitale relinquam,
175: aut tumulo aut certe non illa condar in alvo.; quid mihi tunc animi (nisi si timor abstulit omnem; sensum animumque) fuit, cum vos petere alta relictus; aequora conspexi? volui inclamare, sed hosti; prodere me timui: vestrae quoque clamor Ulixis
180: paene rati nocuit. vidi, cum monte revulsum; inmanem scopulum medias permisit in undas;; vidi iterum veluti tormenti viribus acta; vasta Giganteo iaculantem saxa lacerto; et, ne deprimeret fluctus ventusve carinam,
185: pertimui, iam me non esse oblitus in illa.; ut vero fuga vos a certa morte reduxit,; ille quidem totam gemebundus obambulat Aetnam; praetemptatque manu silvas et luminis orbus; rupibus incursat foedataque bracchia tabo
190: in mare protendens gentem exsecratur Achivam; atque ait: "o si quis referat mihi casus Ulixem,; aut aliquem e sociis, in quem mea saeviat ira,; viscera cuius edam, cuius viventia dextra; membra mea laniem, cuius mihi sanguis inundet
195: guttur, et elisi trepident sub dentibus artus:; quam nullum aut leve sit damnum mihi lucis ademptae!"; haec et plura ferox, me luridus occupat horror; spectantem vultus etiamnum caede madentes; crudelesque manus et inanem luminis orbem
200: membraque et humano concretam sanguine barbam.; mors erat ante oculos, minimum tamen illa malorum,; et iam prensurum, iam nunc mea viscera rebar; in sua mersurum, mentique haerebat imago; temporis illius, quo vidi bina meorum
205: ter quater adfligi sociorum corpora terrae,; cum super ipse iacens hirsuti more leonis; visceraque et carnes cumque albis ossa medullis; semianimesque artus avidam condebat in alvum;; me tremor invasit: stabam sine sanguine maestus,
210: mandentemque videns eiectantemque cruentas; ore dapes et frusta mero glomerata vomentem:; talia fingebam misero mihi fata parari; perque dies multos latitans omnemque tremiscens; ad strepitum mortemque timens cupidusque moriri
215: glande famem pellens et mixta frondibus herba; solus inops exspes leto poenaeque relictus; hanc procul adspexi longo post tempore navem; oravique fugam gestu ad litusque cucurri,; et movi: Graiumque ratis Troiana recepit!
220: tu quoque pande tuos, comitum gratissime, casus; et ducis et turbae, quae tecum est credita ponto.'; Aeolon ille refert Tusco regnare profundo,; Aeolon Hippotaden, cohibentem carcere ventos;; quos bovis inclusos tergo, memorabile munus,
225: Dulichium sumpsisse ducem flatuque secundo; lucibus isse novem et terram aspexisse petitam;; proxima post nonam cum sese aurora moveret,; invidia socios praedaeque cupidine victos; esse; ratos aurum, dempsisse ligamina ventis;
230: cum quibus isse retro, per quas modo venerat undas,; Aeoliique ratem portus repetisse tyranni.; 'inde Lami veterem Laestrygonis' inquit 'in urbem; venimus: Antiphates terra regnabat in illa.; missus ad hunc ego sum, numero comitante duorum,
235: vixque fuga quaesita salus comitique mihique,; tertius e nobis Laestrygonis inpia tinxit; ora cruore suo. fugientibus instat et agmen; concitat Antiphates; coeunt et saxa trabesque; coniciunt merguntque viros merguntque carinas.
240: una tamen, quae nos ipsumque vehebat Ulixem,; effugit. amissa sociorum parte dolentes; multaque conquesti terris adlabimur illis,; quas procul hinc cernis (procul est, mihi crede, videnda; insula visa mihi!) tuque o iustissime Troum,
245: nate dea, (neque enim finito Marte vocandus; hostis es, Aenea) moneo, fuge litora Circes!; nos quoque Circaeo religata in litore pinu,; Antiphatae memores inmansuetique Cyclopis,; ire negabamus; sed tecta ignota subire
250: sorte sumus lecti: sors me fidumque Politen; Eurylochumque simul nimiique Elpenora vini; bisque novem socios Circaea ad moenia misit.; quae simul attigimus stetimusque in limine tecti,; mille lupi mixtaeque lupis ursaeque leaeque
255: occursu fecere metum, sed nulla timenda; nullaque erat nostro factura in corpore vulnus;; quin etiam blandas movere per aera caudas; nostraque adulantes comitant vestigia, donec; excipiunt famulae perque atria marmore tecta
260: ad dominam ducunt: pulchro sedet illa recessu; sollemni solio pallamque induta nitentem; insuper aurato circumvelatur amictu.; Nereides nymphaeque simul, quae vellera motis; nulla trahunt digitis nec fila sequentia ducunt:
265: gramina disponunt sparsosque sine ordine flores; secernunt calathis variasque coloribus herbas;; ipsa, quod hae faciunt, opus exigit, ipsa, quis usus; quove sit in folio, quae sit concordia mixtis,; novit et advertens pensas examinat herbas.
270: haec ubi nos vidit, dicta acceptaque salute; diffudit vultus et reddidit omina votis.; nec mora, misceri tosti iubet hordea grani; mellaque vimque meri cum lacte coagula passo,; quique sub hac lateant furtim dulcedine, sucos
275: adicit. accipimus sacra data pocula dextra.; quae simul arenti sitientes hausimus ore,; et tetigit summos virga dea dira capillos,; (et pudet et referam) saetis horrescere coepi,; nec iam posse loqui, pro verbis edere raucum
280: murmur et in terram toto procumbere vultu,; osque meum sensi pando occallescere rostro,; colla tumere toris, et qua modo pocula parte; sumpta mihi fuerant, illa vestigia feci; cumque eadem passis (tantum medicamina possunt!)
285: claudor hara, solumque suis caruisse figura; vidimus Eurylochum: solus data pocula fugit;; quae nisi vitasset, pecoris pars una manerem; nunc quoque saetigeri, nec tantae cladis ab illo; certior ad Circen ultor venisset Ulixes.
290: pacifer huic dederat florem Cyllenius album:; moly vocant superi, nigra radice tenetur;; tutus eo monitisque simul caelestibus intrat; ille domum Circes et ad insidiosa vocatus; pocula conantem virga mulcere capillos
295: reppulit et stricto pavidam deterruit ense.; inde fides dextraeque datae thalamoque receptus; coniugii dotem sociorum corpora poscit.; spargimur ignotae sucis melioribus herbae; percutimurque caput conversae verbere virgae,
300: verbaque dicuntur dictis contraria verbis.; quo magis illa canit, magis hoc tellure levati; erigimur, saetaeque cadunt, bifidosque relinquit; rima pedes, redeunt umeri et subiecta lacertis; bracchia sunt: flentem flentes amplectimur ipsi
305: haeremusque ducis collo nec verba locuti; ulla priora sumus quam nos testantia gratos.; annua nos illic tenuit mora, multaque praesens; tempore tam longo vidi, multa auribus hausi,; hoc quoque cum multis, quod clam mihi rettulit una
310: quattuor e famulis ad talia sacra paratis.; cum duce namque meo Circe dum sola moratur,; illa mihi niveo factum de marmore signum; ostendit iuvenale gerens in vertice picum,; aede sacra positum multisque insigne coronis.
315: quis foret et quare sacra coleretur in aede,; cur hanc ferret avem, quaerenti et scire volenti; "accipe" ait, "Macareu, dominaeque potentia quae sit; hinc quoque disce meae; tu dictis adice mentem!; '"Picus in Ausoniis, proles Saturnia, terris
320: rex fuit, utilium bello studiosus equorum;; forma viro, quam cernis, erat: licet ipse decorem; adspicias fictaque probes ab imagine verum;; par animus formae; nec adhuc spectasse per annos; quinquennem poterat Graia quater Elide pugnam.
325: ille suos dryadas Latiis in montibus ortas; verterat in vultus, illum fontana petebant; numina, naiades, quas Albula, quasque Numici,; quas Anienis aquae cursuque brevissimus Almo; Narve tulit praeceps et opacae Farfarus umbrae,
330: quaeque colunt Scythicae stagnum nemorale Dianae; finitimosque lacus; spretis tamen omnibus unam; ille colit nymphen, quam quondam in colle Palati; dicitur ancipiti peperisse Venilia Iano.; haec ubi nubilibus primum maturuit annis,
335: praeposito cunctis Laurenti tradita Pico est,; rara quidem facie, sed rarior arte canendi,; unde Canens dicta est: silvas et saxa movere; et mulcere feras et flumina longa morari; ore suo volucresque vagas retinere solebat.
340: quae dum feminea modulatur carmina voce,; exierat tecto Laurentes Picus in agros; indigenas fixurus apros tergumque premebat; acris equi laevaque hastilia bina ferebat; poeniceam fulvo chlamydem contractus ab auro.
345: venerat in silvas et filia Solis easdem,; utque novas legeret fecundis collibus herbas,; nomine dicta suo Circaea reliquerat arva.; quae simul ac iuvenem virgultis abdita vidit,; obstipuit: cecidere manu, quas legerat, herbae,
350: flammaque per totas visa est errare medullas.; ut primum valido mentem conlegit ab aestu,; quid cuperet, fassura fuit: ne posset adire,; cursus equi fecit circumfususque satelles.; 'non' ait 'effugies, vento rapiare licebit,
355: si modo me novi, si non evanuit omnis; herbarum virtus, nec me mea carmina fallunt.'; dixit et effigiem nullo cum corpore falsi; fingit apri praeterque oculos transcurrere regis; iussit et in densum trabibus nemus ire videri,
360: plurima qua silva est et equo loca pervia non sunt.; haut mora, continuo praedae petit inscius umbram; Picus equique celer spumantia terga relinquit; spemque sequens vanam silva pedes errat in alta.; concipit illa preces et verba venefica dicit
365: ignotosque deos ignoto carmine adorat,; quo solet et niveae vultum confundere Lunae; et patrio capiti bibulas subtexere nubes.; tum quoque cantato densetur carmine caelum; et nebulas exhalat humus, caecisque vagantur
370: limitibus comites, et abest custodia regis.; nacta locum tempusque 'per o, tua lumina,' dixit; 'quae mea ceperunt, perque hanc, pulcherrime, formam,; quae facit, ut supplex tibi sim dea, consule nostris; ignibus et socerum, qui pervidet omnia, Solem
375: accipe nec durus Titanida despice Circen.'; dixerat; ille ferox ipsamque precesque repellit; et 'quaecumque es,' ait 'non sum tuus; altera captum; me tenet et teneat per longum, conprecor, aevum,; nec Venere externa socialia foedera laedam,
380: dum mihi Ianigenam servabunt fata Canentem.'; saepe retemptatis precibus Titania frustra; 'non inpune feres, neque' ait 'reddere Canenti,; laesaque quid faciat, quid amans, quid femina, disces; rebus; at est et amans et laesa et femina Circe!'
385: tum bis ad occasus, bis se convertit ad ortus,; ter iuvenem baculo tetigit, tria carmina dixit.; ille fugit, sed se solito velocius ipse; currere miratur: pennas in corpore vidit,; seque novam subito Latiis accedere silvis
390: indignatus avem duro fera robora rostro; figit et iratus longis dat vulnera ramis;; purpureum chlamydis pennae traxere colorem;; fibula quod fuerat vestemque momorderat aurum,; pluma fit, et fulvo cervix praecingitur auro,
395: nec quicquam antiquum Pico nisi nomina restat.; '"Interea comites, clamato saepe per agros; nequiquam Pico nullaque in parte reperto,; inveniunt Circen (nam iam tenuaverat auras; passaque erat nebulas ventis ac sole recludi)
400: criminibusque premunt veris regemque reposcunt; vimque ferunt saevisque parant incessere telis:; illa nocens spargit virus sucosque veneni; et Noctem Noctisque deos Ereboque Chaoque; convocat et longis Hecaten ululatibus orat.
405: exsiluere loco (dictu mirabile) silvae,; ingemuitque solum, vincinaque palluit arbor,; sparsaque sanguineis maduerunt pabula guttis,; et lapides visi mugitus edere raucos; et latrare canes et humus serpentibus atris
410: squalere et tenues animae volitare silentum:; attonitum monstris vulgus pavet; illa paventis; ora venenata tetigit mirantia virga,; cuius ab attactu variarum monstra ferarum; in iuvenes veniunt: nulli sua mansit imago.
415: '"Sparserat occiduus Tartessia litora Phoebus,; et frustra coniunx oculis animoque Canentis; exspectatus erat: famuli populusque per omnes; discurrunt silvas atque obvia lumina portant;; nec satis est nymphae flere et lacerare capillos
420: et dare plangorem (facit haec tamen omnia) seque; proripit ac Latios errat vesana per agros.; sex illam noctes, totidem redeuntia solis; lumina viderunt inopem somnique cibique; per iuga, per valles, qua fors ducebat, euntem;
425: ultimus adspexit Thybris luctuque viaque; fessam et iam longa ponentem corpora ripa.; illic cum lacrimis ipso modulata dolore; verba sono tenui maerens fundebat, ut olim; carmina iam moriens canit exequialia cycnus;
430: luctibus extremum tenues liquefacta medullas; tabuit inque leves paulatim evanuit auras,; fama tamen signata loco est, quem rite Canentem; nomine de nymphae veteres dixere Camenae."; 'Talia multa mihi longum narrata per annum
435: visaque sunt. resides et desuetudine tardi; rursus inire fretum, rursus dare vela iubemur,; ancipitesque vias et iter Titania vastum; dixerat et saevi restare pericula ponti:; pertimui, fateor, nactusque hoc litus adhaesi.'
440: Finierat Macareus, urnaque Aeneia nutrix; condita marmorea tumulo breve carmen habebat; hic : me : caietam : notae : pietatis : alumnus; ereptam : argolico : quo : debuit : igne : cremavit; solvitur herboso religatus ab aggere funis,
445: et procul insidias infamataeque relinquunt; tecta deae lucosque petunt, ubi nubilus umbra; in mare cum flava prorumpit Thybris harena;; Faunigenaeque domo potitur nataque Latini,; non sine Marte tamen. bellum cum gente feroci
450: suscipitur, pactaque furit pro coniuge Turnus.; concurrit Latio Tyrrhenia tota, diuque; ardua sollicitis victoria quaeritur armis.; auget uterque suas externo robore vires,; et multi Rutulos, multi Troiana tuentur
455: castra, neque Aeneas Euandri ad moenia frustra,; at Venulus frustra profugi Diomedis ad urbem; venerat: ille quidem sub Iapyge maxima Dauno; moenia condiderat dotaliaque arva tenebat;; sed Venulus Turni postquam mandata peregit
460: auxiliumque petit, vires Aetolius heros; excusat: nec se aut soceri committere pugnae; velle sui populos, aut quos e gente suorum; armet habere ullos, 'neve haec commenta putetis,; admonitu quamquam luctus renoventur amari,
465: perpetiar memorare tamen. postquam alta cremata est; Ilios, et Danaas paverunt Pergama flammas,; Naryciusque heros, a virgine virgine rapta,; quam meruit poenam solus, digessit in omnes,; spargimur et ventis inimica per aequora rapti
470: fulmina, noctem, imbres, iram caelique marisque; perpetimur Danai cumulumque Capherea cladis,; neve morer referens tristes ex ordine casus,; Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri.; me tamen armiferae servatum cura Minervae
475: fluctibus eripuit, patriis sed rursus ab agris; pellor, et antiquo memores de vulnere poenas; exigit alma Venus, tantosque per alta labores; aequora sustinui, tantos terrestribus armis,; ut mihi felices sint illi saepe vocati,
480: quos communis hiems inportunusque Caphereus; mersit aquis, vellemque horum pars una fuissem.; 'Ultima iam passi comites belloque fretoque; deficiunt finemque rogant erroris, at Acmon; fervidus ingenio, tum vero et cladibus asper,
485: "quid superest, quod iam patientia vestra recuset; ferre, viri?" dixit "quid habet Cytherea, quod ultra,; velle puta, faciat? nam dum peiora timentur,; est in vota locus: sors autem ubi pessima rerum,; sub pedibus timor est securaque summa malorum.
490: audiat ipsa licet, licet, ut facit, oderit omnes; sub Diomede viros, odium tamen illius omnes; spernimus: haud magno stat magna potentia nobis."; talibus inritans Venerem Pleuronius Acmon; instimulat verbis veteremque resuscitat iram.
495: dicta placent paucis, numeri maioris amici; Acmona conripimus; cui respondere volenti; vox pariter vocisque via est tenuata, comaeque; in plumas abeunt, plumis nova colla teguntur; pectoraque et tergum, maiores bracchia pennas
500: accipiunt, cubitique leves sinuantur in alas;; magna pedis digitos pars occupat, oraque cornu; indurata rigent finemque in acumine ponunt.; hunc Lycus, hunc Idas et cum Rhexenore Nycteus,; hunc miratur Abas, et dum mirantur, eandem
505: accipiunt faciem, numerusque ex agmine maior; subvolat et remos plausis circumvolat alis:; si volucrum quae sit subitarum forma requiris,; ut non cycnorum, sic albis proxima cygnis.; vix equidem has sedes et Iapygis arida Dauni
510: arva gener teneo minima cum parte meorum.'; Hactenus Oenides, Venulus Calydonia regna; Peucetiosque sinus Messapiaque arva relinquit.; in quibus antra videt, quae, multa nubila silva; et levibus cannis latitantia semicaper Pan
515: nunc tenet, at quodam tenuerunt tempore nymphae.; Apulus has illa pastor regione fugatas; terruit et primo subita formidine movit,; mox, ubi mens rediit et contempsere sequentem,; ad numerum motis pedibus duxere choreas;
520: inprobat has pastor saltuque imitatus agresti; addidit obscenis convicia rustica dictis,; nec prius os tacuit, quam guttura condidit arbor:; arbor enim est, sucoque licet cognoscere mores.; quippe notam linguae bacis oleaster amaris
525: exhibet: asperitas verborum cessit in illa.; Hinc ubi legati rediere, negata ferentes; arma Aetola sibi, Rutuli sine viribus illis; bella instructa gerunt, multumque ab utraque cruoris; parte datur; fert ecce avidas in pinea Turnus
530: texta faces, ignesque timent, quibus unda pepercit.; iamque picem et ceras alimentaque cetera flammae; Mulciber urebat perque altum ad carbasa malum; ibat, et incurvae fumabant transtra carinae,; cum memor has pinus Idaeo vertice caesas
535: sancta deum genetrix tinnitibus aera pulsi; aeris et inflati conplevit murmure buxi; perque leves domitis invecta leonibus auras; 'inrita sacrilega iactas incendia dextra,; Turne!' ait. 'eripiam: nec me patiente cremabit
540: ignis edax nemorum partes et membra meorum.'; intonuit dicente dea, tonitrumque secuti; cum saliente graves ceciderunt grandine nimbi,; aeraque et tumidum subitis concursibus aequor; Astraei turbant et eunt in proelia fratres.
545: e quibus alma parens unius viribus usa; stuppea praerupit Phrygiae retinacula classis,; fertque rates pronas medioque sub aequore mergit;; robore mollito lignoque in corpora verso; in capitum faciem puppes mutantur aduncae,
550: in digitos abeunt et crura natantia remi,; quodque prius fuerat, latus est, mediisque carina; subdita navigiis spinae mutatur in usum,; lina comae molles, antemnae bracchia fiunt,; caerulus, ut fuerat, color est; quasque ante timebant,
555: illas virgineis exercent lusibus undas; Naides aequoreae durisque in montibus ortae; molle fretum celebrant nec eas sua tangit origo;; non tamen oblitae, quam multa pericula saepe; pertulerint pelago, iactatis saepe carinis
560: subposuere manus, nisi siqua vehebat Achivos:; cladis adhuc Phrygiae memores odere Pelasgos; Neritiaeque ratis viderunt fragmina laetis; vultibus et laetis videre rigescere puppim; vultibus Alcinoi saxumque increscere ligno.
565: Spes erat, in nymphas animata classe marinas; posse metu monstri Rutulum desistere bello:; perstat, habetque deos pars utraque, quodque deorum est; instar, habent animos; nec iam dotalia regna,; nec sceptrum soceri, nec te, Lavinia virgo,
570: sed vicisse petunt deponendique pudore; bella gerunt, tandemque Venus victricia nati; arma videt, Turnusque cadit: cadit Ardea, Turno; sospite dicta potens; quam postquam barbarus ignis; abstulit et tepida latuerunt tecta favilla,
575: congerie e media tum primum cognita praepes; subvolat et cineres plausis everberat alis.; et sonus et macies et pallor et omnia, captam; quae deceant urbem, nomen quoque mansit in illa; urbis, et ipsa suis deplangitur Ardea pennis.
580: Iamque deos omnes ipsamque Aeneia virtus; Iunonem veteres finire coegerat iras,; cum, bene fundatis opibus crescentis Iuli,; tempestivus erat caelo Cythereius heros.; ambieratque Venus superos colloque parentis
585: circumfusa sui 'numquam mihi' dixerat 'ullo; tempore dure pater, nunc sis mitissimus, opto,; Aeneaeque meo, qui te de sanguine nostro; fecit avum, quamvis parvum des, optime, numen,; dummodo des aliquod! satis est inamabile regnum
590: adspexisse semel, Stygios semel isse per amnes.'; adsensere dei, nec coniunx regia vultus; inmotos tenuit placatoque adnuit ore;; tum pater 'estis' ait 'caelesti munere digni,; quaeque petis pro quoque petis: cape, nata, quod optas!'
595: fatus erat: gaudet gratesque agit illa parenti; perque leves auras iunctis invecta columbis; litus adit Laurens, ubi tectus harundine serpit; in freta flumineis vicina Numicius undis.; hunc iubet Aeneae, quaecumque obnoxia morti,
600: abluere et tacito deferre sub aequora cursu;; corniger exsequitur Veneris mandata suisque,; quicquid in Aenea fuerat mortale, repurgat; et respersit aquis; pars optima restitit illi.; lustratum genetrix divino corpus odore
605: unxit et ambrosia cum dulci nectare mixta; contigit os fecitque deum, quem turba Quirini; nuncupat Indigetem temploque arisque recepit.; Inde sub Ascanii dicione binominis Alba; resque Latina fuit. succedit Silvius illi.
610: quo satus antiquo tenuit repetita Latinus; nomina cum sceptro, clarus subit Alba Latinum.; Epytus ex illo est; post hunc Capetusque Capysque,; sed Capys ante fuit; regnum Tiberinus ab illis; cepit et in Tusci demersus fluminis undis
615: nomina fecit aquae; de quo Remulusque feroxque; Acrota sunt geniti. Remulus maturior annis; fulmineo periit, imitator fulminis, ictu.; fratre suo sceptrum moderatior Acrota forti; tradit Aventino, qui, quo regnarat, eodem
620: monte iacet positus tribuitque vocabula monti;; iamque Palatinae summam Proca gentis habebat.; Rege sub hoc Pomona fuit, qua nulla Latinas; inter hamadryadas coluit sollertius hortos; nec fuit arborei studiosior altera fetus;
625: unde tenet nomen: non silvas illa nec amnes,; rus amat et ramos felicia poma ferentes;; nec iaculo gravis est, sed adunca dextera falce,; qua modo luxuriem premit et spatiantia passim; bracchia conpescit, fisso modo cortice virgam
630: inserit et sucos alieno praestat alumno;; nec sentire sitim patitur bibulaeque recurvas; radicis fibras labentibus inrigat undis.; hic amor, hoc studium, Veneris quoque nulla cupido est;; vim tamen agrestum metuens pomaria claudit
635: intus et accessus prohibet refugitque viriles.; quid non et Satyri, saltatibus apta iuventus,; fecere et pinu praecincti cornua Panes; Silvanusque, suis semper iuvenilior annis,; quique deus fures vel falce vel inguine terret,
640: ut poterentur ea? sed enim superabat amando; hos quoque Vertumnus neque erat felicior illis.; o quotiens habitu duri messoris aristas; corbe tulit verique fuit messoris imago!; tempora saepe gerens faeno religata recenti
645: desectum poterat gramen versasse videri;; saepe manu stimulos rigida portabat, ut illum; iurares fessos modo disiunxisse iuvencos.; falce data frondator erat vitisque putator;; induerat scalas: lecturum poma putares;
650: miles erat gladio, piscator harundine sumpta;; denique per multas aditum sibi saepe figuras; repperit, ut caperet spectatae gaudia formae.; ille etiam picta redimitus tempora mitra,; innitens baculo, positis per tempora canis,
655: adsimulavit anum: cultosque intravit in hortos; pomaque mirata est 'tanto' que 'potentior!' inquit; paucaque laudatae dedit oscula, qualia numquam; vera dedisset anus, glaebaque incurva resedit; suspiciens pandos autumni pondere ramos.
660: ulmus erat contra speciosa nitentibus uvis:; quam socia postquam pariter cum vite probavit,; 'at si staret' ait 'caelebs sine palmite truncus,; nil praeter frondes, quare peteretur, haberet;; haec quoque, quae iuncta est, vitis requiescit in ulmo:
665: si non nupta foret, terrae acclinata iaceret;; tu tamen exemplo non tangeris arboris huius; concubitusque fugis nec te coniungere curas.; atque utinam velles! Helene non pluribus esset; sollicitata procis nec quae Lapitheia movit
670: proelia nec coniunx nimium tardantis Ulixis.; nunc quoque, cum fugias averserisque petentes,; mille viri cupiunt et semideique deique; et quaecumque tenent Albanos numina montes.; sed tu si sapies, si te bene iungere anumque
675: hanc audire voles, quae te plus omnibus illis,; plus, quam credis, amo: vulgares reice taedas; Vertumnumque tori socium tibi selige! pro quo; me quoque pignus habe: neque enim sibi notior ille est,; quam mihi; nec passim toto vagus errat in orbe,
680: haec loca sola colit; nec, uti pars magna procorum,; quam modo vidit, amat: tu primus et ultimus illi; ardor eris, solique suos tibi devovet annos.; adde, quod est iuvenis, quod naturale decoris; munus habet formasque apte fingetur in omnes,
685: et quod erit iussus, iubeas licet omnia, fiet.; quid, quod amatis idem, quod, quae tibi poma coluntur,; primus habet laetaque tenet tua munera dextra!; sed neque iam fetus desiderat arbore demptos; nec, quas hortus alit, cum sucis mitibus herbas
690: nec quicquam nisi te: miserere ardentis et ipsum,; qui petit, ore meo praesentem crede precari.; ultoresque deos et pectora dura perosam; Idalien memoremque time Rhamnusidis iram!; quoque magis timeas, (etenim mihi multa vetustas
695: scire dedit) referam tota notissima Cypro; facta, quibus flecti facile et mitescere possis.; 'Viderat a veteris generosam sanguine Teucri; Iphis Anaxareten, humili de stirpe creatus,; viderat et totis perceperat ossibus aestum
700: luctatusque diu, postquam ratione furorem; vincere non potuit, supplex ad limina venit; et modo nutrici miserum confessus amorem,; ne sibi dura foret, per spes oravit alumnae,; et modo de multis blanditus cuique ministris
705: sollicita petiit propensum voce favorem;; saepe ferenda dedit blandis sua verba tabellis,; interdum madidas lacrimarum rore coronas; postibus intendit posuitque in limine duro; molle latus tristisque serae convicia fecit.
710: saevior illa freto surgente cadentibus Haedis,; durior et ferro, quod Noricus excoquit ignis,; et saxo, quod adhuc vivum radice tenetur,; spernit et inridet, factisque inmitibus addit; verba superba ferox et spe quoque fraudat amantem.
715: non tulit impatiens longi tormenta doloris; Iphis et ante fores haec verba novissima dixit:; "vincis, Anaxarete, neque erunt tibi taedia tandem; ulla ferenda mei: laetos molire triumphos; et Paeana voca nitidaque incingere lauru!
720: vincis enim, moriorque libens: age, ferrea, gaude!; certe aliquid laudare mei cogeris amoris,; quo tibi sim gratus, meritumque fatebere nostrum.; non tamen ante tui curam excessisse memento; quam vitam geminaque simul mihi luce carendum.
725: nec tibi fama mei ventura est nuntia leti:; ipse ego, ne dubites, adero praesensque videbor,; corpore ut exanimi crudelia lumina pascas.; si tamen, o superi, mortalia facta videtis,; este mei memores (nihil ultra lingua precari
730: sustinet) et longo facite ut narremur in aevo,; et, quae dempsistis vitae, date tempora famae!"; dixit, et ad postes ornatos saepe coronis; umentes oculos et pallida bracchia tollens,; cum foribus laquei religaret vincula summis,
735: "haec tibi serta placent, crudelis et inpia!" dixit; inseruitque caput, sed tum quoque versus ad illam,; atque onus infelix elisa fauce pependit.; icta pedum motu trepidantum aperire iubentem; visa dedisse sonum est adapertaque ianua factum
740: prodidit, exclamant famuli frustraque levatum; (nam pater occiderat) referunt ad limina matris;; accipit illa sinu conplexaque frigida nati; membra sui postquam miserorum verba parentum; edidit et matrum miserarum facta peregit,
745: funera ducebat mediam lacrimosa per urbem; luridaque arsuro portabat membra feretro.; forte viae vicina domus, qua flebilis ibat; pompa, fuit, duraeque sonus plangoris ad aures; venit Anaxaretes, quam iam deus ultor agebat.
750: mota tamen "videamus" ait "miserabile funus"; et patulis iniit tectum sublime fenestris; vixque bene inpositum lecto prospexerat Iphin:; deriguere oculi, calidusque e corpore sanguis; inducto pallore fugit, conataque retro
755: ferre pedes haesit, conata avertere vultus; hoc quoque non potuit, paulatimque occupat artus,; quod fuit in duro iam pridem pectore, saxum.; neve ea ficta putes, dominae sub imagine signum; servat adhuc Salamis, Veneris quoque nomine templum
760: Prospicientis habet.-quorum memor, o mea, lentos; pone, precor, fastus et amanti iungere, nymphe:; sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat; poma, nec excutiant rapidi florentia venti!'; Haec ubi nequiquam formae deus aptus anili
765: edidit, in iuvenem rediit et anilia demit; instrumenta sibi talisque apparuit illi,; qualis ubi oppositas nitidissima solis imago; evicit nubes nullaque obstante reluxit,; vimque parat: sed vi non est opus, inque figura
770: capta dei nympha est et mutua vulnera sensit.; Proximus Ausonias iniusti miles Amuli; rexit opes, Numitorque senex amissa nepotis; munere regna capit, festisque Palilibus urbis; moenia conduntur; Tatiusque patresque Sabini
775: bella gerunt, arcisque via Tarpeia reclusa; dignam animam poena congestis exuit armis;; inde sati Curibus tacitorum more luporum; ore premunt voces et corpora victa sopore; invadunt portasque petunt, quas obice firmo
780: clauserat Iliades: unam tamen ipse reclusit; nec strepitum verso Saturnia cardine fecit;; sola Venus portae cecidisse repagula sensit; et clausura fuit, nisi quod rescindere numquam; dis licet acta deum. Iano loca iuncta tenebant
785: naides Ausoniae gelido rorantia fonte:; has rogat auxilium, nec nymphae iusta petentem; sustinuere deam venasque et flumina fontis; elicuere sui; nondum tamen invia Iani; ora patentis erant, neque iter praecluserat unda:
790: lurida subponunt fecundo sulphura fonti; incenduntque cavas fumante bitumine venas.; viribus his aliisque vapor penetravit ad ima; fontis, et Alpino modo quae certare rigori; audebatis aquae, non ceditis ignibus ipsis!
795: flammifera gemini fumant aspergine postes,; portaque nequiquam rigidis promissa Sabinis; fonte fuit praestructa novo, dum Martius arma; indueret miles; quae postquam Romulus ultro; obtulit, et strata est tellus Romana Sabinis
800: corporibus strata estque suis, generique cruorem; sanguine cum soceri permiscuit inpius ensis.; pace tamen sisti bellum nec in ultima ferro; decertare placet Tatiumque accedere regno.; Occiderat Tatius, populisque aequata duobus,
805: Romule, iura dabas: posita cum casside Mavors; talibus adfatur divumque hominumque parentem:; 'tempus adest, genitor, quoniam fundamine magno; res Romana valet nec praeside pendet ab uno,; praemia, (sunt promissa mihi dignoque nepoti)
810: solvere et ablatum terris inponere caelo.; tu mihi concilio quondam praesente deorum; (nam memoro memorique animo pia verba notavi); "unus erit, quem tu tolles in caerula caeli"; dixisti: rata sit verborum summa tuorum!'
815: adnuit omnipotens et nubibus aera caecis; occuluit tonitruque et fulgure terruit orbem.; quae sibi promissae sensit rata signa rapinae,; innixusque hastae pressos temone cruento; inpavidus conscendit equos Gradivus et ictu
820: verberis increpuit pronusque per aera lapsus; constitit in summo nemorosi colle Palati; reddentemque suo iam regia iura Quiriti; abstulit Iliaden: corpus mortale per auras; dilapsum tenues, ceu lata plumbea funda
825: missa solet medio glans intabescere caelo;; pulchra subit facies et pulvinaribus altis; dignior, est qualis trabeati forma Quirini.; Flebat ut amissum coniunx, cum regia Iuno; Irin ad Hersilien descendere limite curvo
830: imperat et vacuae sua sic mandata referre:; 'o et de Latia, o et de gente Sabina; praecipuum, matrona, decus, dignissima tanti; ante fuisse viri coniunx, nunc esse Quirini,; siste tuos fletus, et, si tibi cura videndi
835: coniugis est, duce me lucum pete, colle Quirini; qui viret et templum Romani regis obumbrat';; paret et in terram pictos delapsa per arcus,; Hersilien iussis conpellat vocibus Iris;; illa verecundo vix tollens lumina vultu
840: 'o dea (namque mihi nec, quae sis, dicere promptum est,; et liquet esse deam) duc, o duc' inquit 'et offer; coniugis ora mihi, quae si modo posse videre; fata semel dederint, caelum accepisse fatebor!'; nec mora, Romuleos cum virgine Thaumantea
845: ingreditur colles: ibi sidus ab aethere lapsum; decidit in terras; a cuius lumine flagrans; Hersilie crinis cum sidere cessit in auras:; hanc manibus notis Romanae conditor urbis; excipit et priscum pariter cum corpore nomen
850: mutat Horamque vocat, quae nunc dea iuncta Quirino est.

LIBER QUINTUS DECIMUS

Quaeritur interea qui tantae pondera molis; sustineat tantoque queat succedere regi:; destinat imperio clarum praenuntia veri; fama Numam; non ille satis cognosse Sabinae; gentis habet ritus, animo maiora capaci
5: concipit et, quae sit rerum natura, requirit.; huius amor curae patria Curibusque relictis; fecit ut Herculei penetraret ad hospitis urbem.; Graia quis Italicis auctor posuisset in oris; moenia, quaerenti sic e senioribus unus
10: rettulit indigenis, veteris non inscius aevi:; 'dives ab Oceano bobus Iove natus Hiberis; litora felici tenuisse Lacinia cursu; fertur, et armento teneras errante per herbas; ipse domum magni nec inhospita tecta Crotonis
15: intrasse et requie longum relevasse laborem; atque ita discedens, "aevo" dixisse "nepotum; hic locus urbis erit," promissaque vera fuerunt.; nam fuit Argolico generatus Alemone quidam; Myscelus, illius dis acceptissimus aevi.
20: hunc super incumbens pressum gravitate soporis; claviger adloquitur: 22a; "patrias, age, desere sedes; 23b; i, pete diversi 23a; lapidosas Aesaris undas!" 22b; et, nisi paruerit, multa ac metuenda minatur;
24: post ea discedunt pariter somnusque deusque; surgit Alemonides tacitaque recentia mente; visa refert, pugnatque diu sententia secum:; numen abire iubet, prohibent discedere leges,; poenaque mors posita est patriam mutare volenti.; candidus Oceano nitidum caput abdiderat Sol,
30: et caput extulerat densissima sidereum Nox:; visus adesse idem deus est eademque monere; et, nisi paruerit, plura et graviora minari.; pertimuit patriumque simul transferre parabat; in sedes penetrale novas: fit murmur in urbe,
35: spretarumque agitur legum reus, utque peracta est; causa prior, crimenque patet sine teste probatum,; squalidus ad superos tollens reus ora manusque; "o cui ius caeli bis sex fecere labores,; fer, precor" inquit "opem! nam tu mihi criminis auctor."
40: mos erat antiquus niveis atrisque lapillis,; his damnare reos, illis absolvere culpa;; tunc quoque sic lata est sententia tristis, et omnis; calculus inmitem demittitur ater in urnam:; quae simul effudit numerandos versa lapillos,
45: omnibus e nigro color est mutatus in album,; candidaque Herculeo sententia numine facta; solvit Alemoniden: grates agit ille parenti; Amphitryoniadae ventisque faventibus aequor; navigat Ionium Sallentinumque Neretum
50: praeterit et Sybarin Lacedaemoniumque Tarentum; Sirinosque sinus Crimisenque et Iapygis arva,; vixque pererratis, quae spectant aequora, terris,; invenit Aesarei fatalia fluminis ora; nec procul hinc tumulum, sub quo sacrata Crotonis
55: ossa tegebat humus, iussaque ibi moenia terra; condidit et nomen tumulati traxit in urbem.'; talia constabat certa primordia fama; esse loci positaeque Italis in finibus urbis.; Vir fuit hic ortu Samius, sed fugerat una
60: et Samon et dominos odioque tyrannidis exul; sponte erat isque licet caeli regione remotos; mente deos adiit et, quae natura negabat; visibus humanis, oculis ea pectoris hausit,; cumque animo et vigili perspexerat omnia cura,
65: in medium discenda dabat coetusque silentum; dictaque mirantum magni primordia mundi; et rerum causas et, quid natura, docebat,; quid deus, unde nives, quae fulminis esset origo,; Iuppiter an venti discussa nube tonarent,
70: quid quateret terras, qua sidera lege mearent,; et quodcumque latet, primusque animalia mensis; arguit inponi, primus quoque talibus ora; docta quidem solvit, sed non et credita, verbis:; 'Parcite, mortales, dapibus temerare nefandis
75: corpora! sunt fruges, sunt deducentia ramos; pondere poma suo tumidaeque in vitibus uvae,; sunt herbae dulces, sunt quae mitescere flamma; mollirique queant; nec vobis lacteus umor; eripitur, nec mella thymi redolentia florem:
80: prodiga divitias alimentaque mitia tellus; suggerit atque epulas sine caede et sanguine praebet.; carne ferae sedant ieiunia, nec tamen omnes:; quippe equus et pecudes armentaque gramine vivunt;; at quibus ingenium est inmansuetumque ferumque,
85: Armeniae tigres iracundique leones; cumque lupis ursi, dapibus cum sanguine gaudent.; heu quantum scelus est in viscera viscera condi; ingestoque avidum pinguescere corpore corpus; alteriusque animans animantis vivere leto!
90: scilicet in tantis opibus, quas, optima matrum,; terra parit, nil te nisi tristia mandere saevo; vulnera dente iuvat ritusque referre Cyclopum,; nec, nisi perdideris alium, placare voracis; et male morati poteris ieiunia ventris!
95: 'At vetus illa aetas, cui fecimus aurea nomen,; fetibus arboreis et, quas humus educat, herbis; fortunata fuit nec polluit ora cruore.; tunc et aves tutae movere per aera pennas,; et lepus inpavidus mediis erravit in arvis,
100: nec sua credulitas piscem suspenderat hamo:; cuncta sine insidiis nullamque timentia fraudem; plenaque pacis erant. postquam non utilis auctor; victibus invidit, quisquis fuit ille, leonum; corporeasque dapes avidum demersit in alvum,
105: fecit iter sceleri, primoque e caede ferarum; incaluisse potest maculatum sanguine ferrum; (idque satis fuerat) nostrumque petentia letum; corpora missa neci salva pietate fatemur:; sed quam danda neci, tam non epulanda fuerunt.
110: 'Longius inde nefas abiit, et prima putatur; hostia sus meruisse mori, quia semina pando; eruerit rostro spemque interceperit anni;; vite caper morsa Bacchi mactandus ad aras; ducitur ultoris: nocuit sua culpa duobus!
115: quid meruistis oves, placidum pecus inque tuendos; natum homines, pleno quae fertis in ubere nectar,; mollia quae nobis vestras velamina lanas; praebetis vitaque magis quam morte iuvatis?; quid meruere boves, animal sine fraude dolisque,
120: innocuum, simplex, natum tolerare labores?; inmemor est demum nec frugum munere dignus,; qui potuit curvi dempto modo pondere aratri; ruricolam mactare suum, qui trita labore; illa, quibus totiens durum renovaverat arvum,
125: quot dederat messes, percussit colla securi.; nec satis est, quod tale nefas committitur: ipsos; inscripsere deos sceleri numenque supernum; caede laboriferi credunt gaudere iuvenci!; victima labe carens et praestantissima forma
130: (nam placuisse nocet) vittis insignis et auro; sistitur ante aras auditque ignara precantem; inponique suae videt inter cornua fronti,; quas coluit, fruges percussaque sanguine cultros; inficit in liquida praevisos forsitan unda.
135: protinus ereptas viventi pectore fibras; inspiciunt mentesque deum scrutantur in illis;; inde (fames homini vetitorum tanta ciborum); audetis vesci, genus o mortale! quod, oro,; ne facite, et monitis animos advertite nostris!
140: cumque boum dabitis caesorum membra palato,; mandere vos vestros scite et sentite colonos.; 'Et quoniam deus ora movet, sequar ora moventem; rite deum Delphosque meos ipsumque recludam; aethera et augustae reserabo oracula mentis:
145: magna nec ingeniis investigata priorum; quaeque diu latuere, canam; iuvat ire per alta; astra, iuvat terris et inerti sede relicta; nube vehi validique umeris insistere Atlantis; palantesque homines passim et rationis egentes
150: despectare procul trepidosque obitumque timentes; sic exhortari seriemque evolvere fati!; 'O genus attonitum gelidae formidine mortis,; quid Styga, quid tenebras et nomina vana timetis,; materiem vatum, falsi terricula mundi?
155: corpora, sive rogus flamma seu tabe vetustas; abstulerit, mala posse pati non ulla putetis!; morte carent animae semperque priore relicta; sede novis domibus vivunt habitantque receptae:; ipse ego (nam memini) Troiani tempore belli
160: Panthoides Euphorbus eram, cui pectore quondam; haesit in adverso gravis hasta minoris Atridae;; cognovi clipeum, laevae gestamina nostrae,; nuper Abanteis templo Iunonis in Argis!; omnia mutantur, nihil interit: errat et illinc
165: huc venit, hinc illuc, et quoslibet occupat artus; spiritus eque feris humana in corpora transit; inque feras noster, nec tempore deperit ullo,; utque novis facilis signatur cera figuris; nec manet ut fuerat nec formam servat eandem,
170: sed tamen ipsa eadem est, animam sic semper eandem; esse, sed in varias doceo migrare figuras.; ergo, ne pietas sit victa cupidine ventris,; parcite, vaticinor, cognatas caede nefanda; exturbare animas, nec sanguine sanguis alatur!
175: 'Et quoniam magno feror aequore plenaque ventis; vela dedi: nihil est toto, quod perstet, in orbe.; cuncta fluunt, omnisque vagans formatur imago;; ipsa quoque adsiduo labuntur tempora motu,; non secus ac flumen; neque enim consistere flumen
180: nec levis hora potest: sed ut unda inpellitur unda; urgeturque prior veniente urgetque priorem,; tempora sic fugiunt pariter pariterque sequuntur; et nova sunt semper; nam quod fuit ante, relictum est,; fitque, quod haut fuerat, momentaque cuncta novantur.
185: 'Cernis et emensas in lucem tendere noctes,; et iubar hoc nitidum nigrae succedere nocti;; nec color est idem caelo, cum lassa quiete; cuncta iacent media cumque albo Lucifer exit; clarus equo rursusque alius, cum praevia lucis
190: tradendum Phoebo Pallantias inficit orbem.; ipse dei clipeus, terra cum tollitur ima,; mane rubet, terraque rubet cum conditur ima,; candidus in summo est, melior natura quod illic; aetheris est terraeque procul contagia fugit.
195: nec par aut eadem nocturnae forma Dianae; esse potest umquam semperque hodierna sequente,; si crescit, minor est, maior, si contrahit orbem.; 'Quid? non in species succedere quattuor annum; adspicis, aetatis peragentem imitamina nostrae?
200: nam tener et lactens puerique simillimus aevo; vere novo est: tunc herba recens et roboris expers; turget et insolida est et spe delectat agrestes;; omnia tunc florent, florumque coloribus almus; ludit ager, neque adhuc virtus in frondibus ulla est.
205: transit in aestatem post ver robustior annus; fitque valens iuvenis: neque enim robustior aetas; ulla nec uberior, nec quae magis ardeat, ulla est.; excipit autumnus, posito fervore iuventae; maturus mitisque inter iuvenemque senemque
210: temperie medius, sparsus quoque tempora canis.; inde senilis hiems tremulo venit horrida passu,; aut spoliata suos, aut, quos habet, alba capillos.; 'Nostra quoque ipsorum semper requieque sine ulla; corpora vertuntur, nec quod fuimusve sumusve,
215: cras erimus; fuit illa dies, qua semina tantum; spesque hominum primae matris latitavimus alvo:; artifices natura manus admovit et angi; corpora visceribus distentae condita matris; noluit eque domo vacuas emisit in auras.
220: editus in lucem iacuit sine viribus infans;; mox quadrupes rituque tulit sua membra ferarum,; paulatimque tremens et nondum poplite firmo; constitit adiutis aliquo conamine nervis.; inde valens veloxque fuit spatiumque iuventae
225: transit et emeritis medii quoque temporis annis; labitur occiduae per iter declive senectae.; subruit haec aevi demoliturque prioris; robora: fletque Milon senior, cum spectat inanes; illos, qui fuerant solidorum mole tororum
230: Herculeis similes, fluidos pendere lacertos;; flet quoque, ut in speculo rugas adspexit aniles,; Tyndaris et secum, cur sit bis rapta, requirit.; tempus edax rerum, tuque, invidiosa vetustas,; omnia destruitis vitiataque dentibus aevi
235: paulatim lenta consumitis omnia morte!; 'Haec quoque non perstant, quae nos elementa vocamus,; quasque vices peragant, animos adhibete: docebo.; quattuor aeternus genitalia corpora mundus; continet; ex illis duo sunt onerosa suoque
240: pondere in inferius, tellus atque unda, feruntur,; et totidem gravitate carent nulloque premente; alta petunt, aer atque aere purior ignis.; quae quamquam spatio distent, tamen omnia fiunt; ex ipsis et in ipsa cadunt: resolutaque tellus
245: in liquidas rarescit aquas, tenuatus in auras; aeraque umor abit, dempto quoque pondere rursus; in superos aer tenuissimus emicat ignes;; inde retro redeunt, idemque retexitur ordo.; ignis enim densum spissatus in aera transit,
250: hic in aquas, tellus glomerata cogitur unda.; 'Nec species sua cuique manet, rerumque novatrix; ex aliis alias reparat natura figuras:; nec perit in toto quicquam, mihi credite, mundo,; sed variat faciemque novat, nascique vocatur
255: incipere esse aliud, quam quod fuit ante, morique; desinere illud idem. cum sint huc forsitan illa,; haec translata illuc, summa tamen omnia constant.; 'Nil equidem durare diu sub imagine eadem; crediderim: sic ad ferrum venistis ab auro,
260: saecula, sic totiens versa est fortuna locorum.; vidi ego, quod fuerat quondam solidissima tellus,; esse fretum, vidi factas ex aequore terras;; et procul a pelago conchae iacuere marinae,; et vetus inventa est in montibus ancora summis;
265: quodque fuit campus, vallem decursus aquarum; fecit, et eluvie mons est deductus in aequor,; eque paludosa siccis humus aret harenis,; quaeque sitim tulerant, stagnata paludibus ument.; hic fontes natura novos emisit, at illic
270: clausit, et aut imis commota tremoribus orbis; flumina prosiliunt, aut exsiccata residunt.; sic ubi terreno Lycus est epotus hiatu,; existit procul hinc alioque renascitur ore;; sic modo conbibitur, tecto modo gurgite lapsus
275: redditur Argolicis ingens Erasinus in arvis,; et Mysum capitisque sui ripaeque prioris; paenituisse ferunt, alia nunc ire Caicum;; nec non Sicanias volvens Amenanus harenas; nunc fluit, interdum suppressis fontibus aret.
280: ante bibebatur, nunc, quas contingere nolis,; fundit Anigrus aquas, postquam, nisi vatibus omnis; eripienda fides, illic lavere bimembres; vulnera, clavigeri quae fecerat Herculis arcus.; quid? non et Scythicis Hypanis de montibus ortus,
285: qui fuerat dulcis, salibus vitiatur amaris?; 'Fluctibus ambitae fuerant Antissa Pharosque; et Phoenissa Tyros: quarum nunc insula nulla est.; Leucada continuam veteres habuere coloni:; nunc freta circueunt; Zancle quoque iuncta fuisse
290: dicitur Italiae, donec confinia pontus; abstulit et media tellurem reppulit unda;; si quaeras Helicen et Burin, Achaidas urbes,; invenies sub aquis, et adhuc ostendere nautae; inclinata solent cum moenibus oppida mersis.
295: est prope Pittheam tumulus Troezena, sine ullis; arduus arboribus, quondam planissima campi; area, nunc tumulus; nam (res horrenda relatu); vis fera ventorum, caecis inclusa cavernis,; exspirare aliqua cupiens luctataque frustra
300: liberiore frui caelo, cum carcere rima; nulla foret toto nec pervia flatibus esset,; extentam tumefecit humum, ceu spiritus oris; tendere vesicam solet aut derepta bicorni; terga capro; tumor ille loci permansit et alti
305: collis habet speciem longoque induruit aevo.; 'Plurima cum subeant audita et cognita nobis,; pauca super referam. quid? non et lympha figuras; datque capitque novas? medio tua, corniger Ammon,; unda die gelida est, ortuque obituque calescit,
310: admotis Athamanas aquis accendere lignum; narratur, minimos cum luna recessit in orbes.; flumen habent Cicones, quod potum saxea reddit; viscera, quod tactis inducit marmora rebus;; Crathis et huic Subaris nostris conterminus oris
315: electro similes faciunt auroque capillos;; quodque magis mirum est, sunt, qui non corpora tantum,; verum animos etiam valeant mutare liquores:; cui non audita est obscenae Salmacis undae; Aethiopesque lacus? quos si quis faucibus hausit,
320: aut furit aut patitur mirum gravitate soporem;; Clitorio quicumque sitim de fonte levavit,; vina fugit gaudetque meris abstemius undis,; seu vis est in aqua calido contraria vino,; sive, quod indigenae memorant, Amythaone natus,
325: Proetidas attonitas postquam per carmen et herbas; eripuit furiis, purgamina mentis in illas; misit aquas, odiumque meri permansit in undis.; huic fluit effectu dispar Lyncestius amnis,; quem quicumque parum moderato gutture traxit,
330: haut aliter titubat, quam si mera vina bibisset.; est locus Arcadiae, Pheneon dixere priores,; ambiguis suspectus aquis, quas nocte timeto:; nocte nocent potae, sine noxa luce bibuntur;; sic alias aliasque lacus et flumina vires
335: concipiunt.++tempusque fuit, quo navit in undis,; nunc sedet Ortygie; timuit concursibus Argo; undarum sparsas Symplegadas elisarum,; quae nunc inmotae perstant ventisque resistunt.; nec quae sulphureis ardet fornacibus Aetne,
340: ignea semper erit, neque enim fuit ignea semper.; nam sive est animal tellus et vivit habetque; spiramenta locis flammam exhalantia multis,; spirandi mutare vias, quotiensque movetur,; has finire potest, illas aperire cavernas;
345: sive leves imis venti cohibentur in antris; saxaque cum saxis et habentem semina flammae; materiam iactant, ea concipit ictibus ignem,; antra relinquentur sedatis frigida ventis;; sive bitumineae rapiunt incendia vires,
350: luteave exiguis ardescunt sulphura fumis,; nempe, ubi terra cibos alimentaque pinguia flammae; non dabit absumptis per longum viribus aevum,; naturaeque suum nutrimen deerit edaci,; non feret illa famem desertaque deseret ignis.
355: 'Esse viros fama est in Hyperborea Pallene,; qui soleant levibus velari corpora plumis,; cum Tritoniacam noviens subiere paludem;; haut equidem credo: sparsae quoque membra venenis; exercere artes Scythides memorantur easdem.
360: 'Siqua fides rebus tamen est addenda probatis,; nonne vides, quaecumque mora fluidove calore; corpora tabuerint, in parva animalia verti?; in scrobe deiecto mactatos obrue tauros; (cognita res usu): de putri viscere passim
365: florilegae nascuntur apes, quae more parentum; rura colunt operique favent in spemque laborant.; pressus humo bellator equus crabronis origo est;; concava litoreo si demas bracchia cancro,; cetera supponas terrae, de parte sepulta
370: scorpius exibit caudaque minabitur unca;; quaeque solent canis frondes intexere filis; agrestes tineae (res observata colonis); ferali mutant cum papilione figuram.; 'Semina limus habet virides generantia ranas,
375: et generat truncas pedibus, mox apta natando; crura dat, utque eadem sint longis saltibus apta,; posterior partes superat mensura priores.; nec catulus, partu quem reddidit ursa recenti,; sed male viva caro est; lambendo mater in artus
380: fingit et in formam, quantam capit ipse, reducit.; nonne vides, quos cera tegit sexangula fetus; melliferarum apium sine membris corpora nasci; et serosque pedes serasque adsumere pennas?; Iunonis volucrem, quae cauda sidera portat,
385: armigerumque Iovis Cythereiadasque columbas; et genus omne avium mediis e partibus ovi,; ni sciret fieri, fieri quis posse putaret?; sunt qui, cum clauso putrefacta est spina sepulcro,; mutari credant humanas angue medullas.
390: 'Haec tamen ex aliis generis primordia ducunt,; una est, quae reparet seque ipsa reseminet, ales:; Assyrii phoenica vocant; non fruge neque herbis,; sed turis lacrimis et suco vivit amomi.; haec ubi quinque suae conplevit saecula vitae,
395: ilicet in ramis tremulaeque cacumine palmae; unguibus et puro nidum sibi construit ore,; quo simul ac casias et nardi lenis aristas; quassaque cum fulva substravit cinnama murra,; se super inponit finitque in odoribus aevum.
400: inde ferunt, totidem qui vivere debeat annos,; corpore de patrio parvum phoenica renasci;; cum dedit huic aetas vires, onerique ferendo est,; ponderibus nidi ramos levat arboris altae; fertque pius cunasque suas patriumque sepulcrum
405: perque leves auras Hyperionis urbe potitus; ante fores sacras Hyperionis aede reponit.; 'Si tamen est aliquid mirae novitatis in istis,; alternare vices et, quae modo femina tergo; passa marem est, nunc esse marem miremur hyaenam;
410: id quoque, quod ventis animal nutritur et aura,; protinus adsimulat, tetigit quoscumque colores.; victa racemifero lyncas dedit India Baccho:; e quibus, ut memorant, quicquid vesica remisit,; vertitur in lapides et congelat aere tacto.
415: sic et curalium quo primum contigit auras; tempore, durescit: mollis fuit herba sub undis.; 'Desinet ante dies et in alto Phoebus anhelos; aequore tinguet equos, quam consequar omnia verbis; in species translata novas: sic tempora verti
420: cernimus atque illas adsumere robora gentes,; concidere has; sic magna fuit censuque virisque; perque decem potuit tantum dare sanguinis annos,; nunc humilis veteres tantummodo Troia ruinas; et pro divitiis tumulos ostendit avorum.
425: clara fuit Sparte, magnae viguere Mycenae,; nec non et Cecropis, nec non Amphionis arces.; vile solum Sparte est, altae cecidere Mycenae,; Oedipodioniae quid sunt, nisi nomina, Thebae?; quid Pandioniae restant, nisi nomen, Athenae?
430: nunc quoque Dardaniam fama est consurgere Romam,; Appenninigenae quae proxima Thybridis undis; mole sub ingenti rerum fundamina ponit:; haec igitur formam crescendo mutat et olim; inmensi caput orbis erit! sic dicere vates
435: faticinasque ferunt sortes, quantumque recordor,; Priamides Helenus flenti dubioque salutis
438: dixerat Aeneae, cum res Troiana labaret:
437: "nate dea, si nota satis praesagia nostrae
439: mentis habes, non tota cadet te sospite Troia!; flamma tibi ferrumque dabunt iter: ibis et una; Pergama rapta feres, donec Troiaeque tibique; externum patria contingat amicius arvum,; urbem et iam cerno Phrygios debere nepotes,; quanta nec est nec erit nec visa prioribus annis.
445: hanc alii proceres per saecula longa potentem,; sed dominam rerum de sanguine natus Iuli; efficiet, quo cum tellus erit usa, fruentur; aetheriae sedes, caelumque erit exitus illi."; haec Helenum cecinisse penatigero Aeneae
450: mente memor refero cognataque moenia laetor; crescere et utiliter Phrygibus vicisse Pelasgos.; 'Ne tamen oblitis ad metam tendere longe; exspatiemur equis, caelum et quodcumque sub illo est,; inmutat formas, tellusque et quicquid in illa est.
455: nos quoque, pars mundi, quoniam non corpora solum,; verum etiam volucres animae sumus, inque ferinas; possumus ire domos pecudumque in pectora condi,; corpora, quae possint animas habuisse parentum; aut fratrum aut aliquo iunctorum foedere nobis
460: aut hominum certe, tuta esse et honesta sinamus; neve Thyesteis cumulemus viscera mensis!; quam male consuescit, quem se parat ille cruori; inpius humano, vituli qui guttura ferro; rumpit et inmotas praebet mugitibus aures,
465: aut qui vagitus similes puerilibus haedum; edentem iugulare potest aut alite vesci,; cui dedit ipse cibos! quantum est, quod desit in istis; ad plenum facinus? quo transitus inde paratur?; bos aret aut mortem senioribus inputet annis,
470: horriferum contra borean ovis arma ministret,; ubera dent saturae manibus pressanda capellae!; retia cum pedicis laqueosque artesque dolosas; tollite! nec volucrem viscata fallite virga; nec formidatis cervos includite pinnis
475: nec celate cibis uncos fallacibus hamos;; perdite siqua nocent, verum haec quoque perdite tantum:; ora cruore vacent alimentaque mitia carpant!'; Talibus atque aliis instructo pectore dictis; in patriam remeasse ferunt ultroque petitum
480: accepisse Numam populi Latialis habenas.; coniuge qui felix nympha ducibusque Camenis; sacrificos docuit ritus gentemque feroci; adsuetam bello pacis traduxit ad artes.; qui postquam senior regnumque aevumque peregit,
485: exstinctum Latiaeque nurus populusque patresque; deflevere Numam; nam coniunx urbe relicta; vallis Aricinae densis latet abdita silvis; sacraque Oresteae gemitu questuque Dianae; inpedit. a! quotiens nymphae nemorisque lacusque,
490: ne faceret, monuere et consolantia verba; dixerunt! quotiens flenti Theseius heros; 'siste modum,' dixit 'neque enim fortuna querenda; sola tua est; similes aliorum respice casus:; mitius ista feres, utinamque exempla dolentem
495: non mea te possent relevare! sed et mea possunt.; 'Fando aliquem Hippolytum vestras si contigit aures; credulitate patris, sceleratae fraude novercae; occubuisse neci, mirabere, vixque probabo,; sed tamen ille ego sum. me Pasiphaeia quondam
500: temptatum frustra patrium temerare cubile,; quod voluit, finxit voluisse et, crimine verso; (indiciine metu magis offensane repulsae?); damnavit, meritumque nihil pater eicit urbe; hostilique caput prece detestatur euntis.
505: Pittheam profugo curru Troezena petebam; iamque Corinthiaci carpebam litora ponti,; cum mare surrexit, cumulusque inmanis aquarum; in montis speciem curvari et crescere visus; et dare mugitus summoque cacumine findi;
510: corniger hinc taurus ruptis expellitur undis; pectoribusque tenus molles erectus in auras; naribus et patulo partem maris evomit ore.; corda pavent comitum, mihi mens interrita mansit; exiliis contenta suis, cum colla feroces
515: ad freta convertunt adrectisque auribus horrent; quadrupedes monstrique metu turbantur et altis; praecipitant currum scopulis; ego ducere vana; frena manu spumis albentibus oblita luctor; et retro lentas tendo resupinus habenas.
520: nec tamen has vires rabies superasset equorum,; ni rota, perpetuum qua circumvertitur axem,; stipitis occursu fracta ac disiecta fuisset.; excutior curru, lorisque tenentibus artus; viscera viva trahi, nervos in stipe teneri,
525: membra rapi partim partimque reprensa relinqui,; ossa gravem dare fracta sonum fessamque videres; exhalari animam nullasque in corpore partes,; noscere quas posses: unumque erat omnia vulnus.; num potes aut audes cladi conponere nostrae,
530: nympha, tuam? vidi quoque luce carentia regna; et lacerum fovi Phlegethontide corpus in unda,; nec nisi Apollineae valido medicamine prolis; reddita vita foret; quam postquam fortibus herbis; atque ope Paeonia Dite indignante recepi,
535: tum mihi, ne praesens augerem muneris huius; invidiam, densas obiecit Cynthia nubes,; utque forem tutus possemque inpune videri,; addidit aetatem nec cognoscenda reliquit; ora mihi Cretenque diu dubitavit habendam
540: traderet an Delon: Delo Creteque relictis; hic posuit nomenque simul, quod possit equorum; admonuisse, iubet deponere "qui" que "fuisti; Hippolytus," dixit "nunc idem Virbius esto!"; hoc nemus inde colo de disque minoribus unus
545: numine sub dominae lateo atque accenseor illi.'; Non tamen Egeriae luctus aliena levare; damna valent; montisque iacens radicibus imis; liquitur in lacrimas, donec pietate dolentis; mota soror Phoebi gelidum de corpore fontem
550: fecit et aeternas artus tenuavit in undas.; Et nymphas tetigit nova res, et Amazone natus; haut aliter stupuit, quam cum Tyrrhenus arator; fatalem glaebam mediis adspexit in arvis; sponte sua primum nulloque agitante moveri,
555: sumere mox hominis terraeque amittere formam; oraque venturis aperire recentia fatis:; indigenae dixere Tagen, qui primus Etruscam; edocuit gentem casus aperire futuros;; utve Palatinis haerentem collibus olim
560: cum subito vidit frondescere Romulus hastam,; quae radice nova, non ferro stabat adacto; et iam non telum, sed lenti viminis arbor; non exspectatas dabat admirantibus umbras;; aut sua fluminea cum vidit Cipus in unda
565: cornua (vidit enim) falsamque in imagine credens; esse fidem, digitis ad frontem saepe relatis,; quae vidit, tetigit, nec iam sua lumina damnans; restitit, ut victor domito remeabat ab hoste,; ad caelumque oculos et eodem bracchia tollens
570: 'quicquid,' ait 'superi, monstro portenditur isto,; seu laetum est, patriae laetum populoque Quirini,; sive minax, mihi sit.' viridique e caespite factas; placat odoratis herbosas ignibus aras; vinaque dat pateris mactatarumque bidentum,
575: quid sibi significent, trepidantia consulit exta;; quae simul adspexit Tyrrhenae gentis haruspex,; magna quidem rerum molimina vidit in illis,; non manifesta tamen; cum vero sustulit acre; a pecudis fibris ad Cipi cornua lumen,
580: 'rex,' ait 'o! salve! tibi enim, tibi, Cipe, tuisque; hic locus et Latiae parebunt cornibus arces.; tu modo rumpe moras portasque intrare patentes; adpropera! sic fata iubent; namque urbe receptus; rex eris et sceptro tutus potiere perenni.'
585: rettulit ille pedem torvamque a moenibus urbis; avertens faciem 'procul, a! procul omnia' dixit; 'talia di pellant! multoque ego iustius aevum; exul agam, quam me videant Capitolia regem.'; dixit et extemplo populumque gravemque senatum
590: convocat, ante tamen pacali cornua lauro; velat et aggeribus factis a milite forti; insistit priscosque deos e more precatus; 'est' ait 'hic unus, quem vos nisi pellitis urbe,; rex erit: is qui sit, signo, non nomine dicam:
595: cornua fronte gerit! quem vobis indicat augur,; si Romam intrarit, famularia iura daturum.; ille quidem potuit portas inrumpere apertas,; sed nos obstitimus, quamvis coniunctior illo; nemo mihi est: vos urbe virum prohibete, Quirites,
600: vel, si dignus erit, gravibus vincite catenis; aut finite metum fatalis morte tyranni!'; qualia succinctis, ubi trux insibilat eurus,; murmura pinetis fiunt, aut qualia fluctus; aequorei faciunt, siquis procul audiat illos,
605: tale sonat populus; sed per confusa frementis; verba tamen vulgi vox eminet una 'quis ille est?'; et spectant frontes praedictaque cornua quaerunt.; rursus ad hos Cipus 'quem poscitis,' inquit 'habetis'; et dempta capiti populo prohibente corona
610: exhibuit gemino praesignia tempora cornu.; demisere oculos omnes gemitumque dedere; atque illud meritis clarum (quis credere possit?); inviti videre caput: nec honore carere; ulterius passi festam inposuere coronam;
615: at proceres, quoniam muros intrare vetaris,; ruris honorati tantum tibi, Cipe, dedere,; quantum depresso subiectis bobus aratro; conplecti posses ad finem lucis ab ortu.; cornuaque aeratis miram referentia formam
620: postibus insculpunt, longum mansura per aevum.; Pandite nunc, Musae, praesentia numina vatum,; (scitis enim, nec vos fallit spatiosa vetustas,); unde Coroniden circumflua Thybridis alti; insula Romuleae sacris adiecerit urbis.
625: Dira lues quondam Latias vitiaverat auras,; pallidaque exsangui squalebant corpora morbo.; funeribus fessi postquam mortalia cernunt; temptamenta nihil, nihil artes posse medentum,; auxilium caeleste petunt mediamque tenentes
630: orbis humum Delphos adeunt, oracula Phoebi,; utque salutifera miseris succurrere rebus; sorte velit tantaeque urbis mala finiat, orant:; et locus et laurus et, quas habet ipse, pharetrae; intremuere simul, cortinaque reddidit imo
635: hanc adyto vocem pavefactaque pectora movit; 'quod petis hinc, propiore loco, Romane, petisses,; et pete nunc propiore loco: nec Apolline vobis,; qui minuat luctus, opus est, sed Apolline nato.; ite bonis avibus prolemque accersite nostram.'
640: iussa dei prudens postquam accepere senatus,; quam colat, explorant, iuvenis Phoebeius urbem,; quique petant ventis Epidauria litora, mittunt;; quae simul incurva missi tetigere carina,; concilium Graiosque patres adiere, darentque,
645: oravere, deum, qui praesens funera gentis; finiat Ausoniae: certas ita dicere sortes.; dissidet et variat sententia, parsque negandum; non putat auxilium, multi retinere suamque; non emittere opem nec numina tradere suadent:
650: dum dubitant, seram pepulere crepuscula lucem;; umbraque telluris tenebras induxerat orbi,; cum deus in somnis opifer consistere visus; ante tuum, Romane, torum, sed qualis in aede; esse solet, baculumque tenens agreste sinistra
655: caesariem longae dextra deducere barbae; et placido tales emittere pectore voces:; 'pone metus! veniam simulacraque nostra relinquam.; hunc modo serpentem, baculum qui nexibus ambit,; perspice et usque nota visu, ut cognoscere possis!
660: vertar in hunc: sed maior ero tantusque videbor,; in quantum verti caelestia corpora debent.'; extemplo cum voce deus, cum voce deoque; somnus abit, somnique fugam lux alma secuta est.; postera sidereos aurora fugaverat ignes:
665: incerti, quid agant, proceres ad templa petiti; conveniunt operosa dei, quaque ipse morari; sede velit, signis caelestibus indicet, orant.; vix bene desierant, cum cristis aureus altis; in serpente deus praenuntia sibila misit
670: adventuque suo signumque arasque foresque; marmoreumque solum fastigiaque aurea movit; pectoribusque tenus media sublimis in aede; constitit atque oculos circumtulit igne micantes:; territa turba pavet, cognovit numina castos
675: evinctus vitta crines albente sacerdos; et 'deus en, deus est! animis linguisque favete,; quisquis ades!' dixit 'sis, o pulcherrime, visus; utiliter populosque iuves tua sacra colentes!'; quisquis adest, iussum veneratur numen, et omnes
680: verba sacerdotis referunt geminata piumque; Aeneadae praestant et mente et voce favorem.; adnuit his motisque deus rata pignora cristis; ter repetita dedit vibrata sibila lingua;; tum gradibus nitidis delabitur oraque retro
685: flectit et antiquas abiturus respicit aras; adsuetasque domos habitataque templa salutat.; inde per iniectis adopertam floribus ingens; serpit humum flectitque sinus mediamque per urbem; tendit ad incurvo munitos aggere portus.
690: restitit hic agmenque suum turbaeque sequentis; officium placido visus dimittere vultu; corpus in Ausonia posuit rate: numinis illa; sensit onus, pressa estque dei gravitate carina;; Aeneadae gaudent caesoque in litore tauro
695: torta coronatae solvunt retinacula navis.; inpulerat levis aura ratem: deus eminet alte; inpositaque premens puppim cervice recurvam; caeruleas despectat aquas modicisque per aequor; Ionium zephyris sextae Pallantidos ortu
700: Italiam tenuit praeterque Lacinia templo; nobilitate deae Scylaceaque litora fertur;; linquit Iapygiam laevisque Amphrisia remis; saxa fugit, dextra praerupta Cocinthia parte,; Romethiumque legit Caulonaque Naryciamque
705: evincitque fretum Siculique angusta Pelori; Hippotadaeque domos regis Temesesque metalla; Leucosiamque petit tepidique rosaria Paesti.; inde legit Capreas promunturiumque Minervae; et Surrentino generosos palmite colles
710: Herculeamque urbem Stabiasque et in otia natam; Parthenopen et ab hac Cumaeae templa Sibyllae.; hinc calidi fontes lentisciferumque tenetur; Liternum multamque trahens sub gurgite harenam; Volturnus niveisque frequens Sinuessa columbis
715: Minturnaeque graves et quam tumulavit alumnus; Antiphataeque domus Trachasque obsessa palude; et tellus Circaea et spissi litoris Antium.; huc ubi veliferam nautae advertere carinam,; (asper enim iam pontus erat), deus explicat orbes
720: perque sinus crebros et magna volumina labens; templa parentis init flavum tangentia litus.; aequore placato patrias Epidaurius aras; linquit et hospitio iuncti sibi numinis usus; litoream tractu squamae crepitantis harenam
725: sulcat et innixus moderamine navis in alta; puppe caput posuit, donec Castrumque sacrasque; Lavini sedes Tiberinaque ad ostia venit.; huc omnis populi passim matrumque patrumque; obvia turba ruit, quaeque ignes, Troica, servant,
730: Vesta, tuos, laetoque deum clamore salutant.; quaque per adversas navis cita ducitur undas,; tura super ripas aris ex ordine factis; parte ab utraque sonant et odorant aera fumis,; ictaque coniectos incalfacit hostia cultros.
735: iamque caput rerum, Romanam intraverat urbem:; erigitur serpens summoque acclinia malo; colla movet sedesque sibi circumspicit aptas.; scinditur in geminas partes circumfluus amnis; (Insula nomen habet) laterumque a parte duorum
740: porrigit aequales media tellure lacertos:; huc se de Latia pinu Phoebeius anguis; contulit et finem specie caeleste resumpta; luctibus inposuit venitque salutifer urbi.; Hic tamen accessit delubris advena nostris:
745: Caesar in urbe sua deus est; quem Marte togaque; praecipuum non bella magis finita triumphis; resque domi gestae properataque gloria rerum; in sidus vertere novum stellamque comantem,; quam sua progenies; neque enim de Caesaris actis
750: ullum maius opus, quam quod pater exstitit huius:; scilicet aequoreos plus est domuisse Britannos; perque papyriferi septemflua flumina Nili; victrices egisse rates Numidasque rebelles; Cinyphiumque Iubam Mithridateisque tumentem
755: nominibus Pontum populo adiecisse Quirini; et multos meruisse, aliquos egisse triumphos,; quam tantum genuisse virum, quo praeside rerum; humano generi, superi, favistis abunde!; ne foret hic igitur mortali semine cretus,
760: ille deus faciendus erat; quod ut aurea vidit; Aeneae genetrix, vidit quoque triste parari; pontifici letum et coniurata arma moveri,; palluit et cunctis, ut cuique erat obvia, divis; 'adspice,' dicebat 'quanta mihi mole parentur
765: insidiae, quantaque caput cum fraude petatur,; quod de Dardanio solum mihi restat Iulo.; solane semper ero iustis exercita curis,; quam modo Tydidae Calydonia vulneret hasta,; nunc male defensae confundant moenia Troiae,
770: quae videam natum longis erroribus actum; iactarique freto sedesque intrare silentum; bellaque cum Turno gerere, aut, si vera fatemur,; cum Iunone magis? quid nunc antiqua recordor; damna mei generis? timor hic meminisse priorum
775: non sinit; en acui sceleratos cernitis enses.; quos prohibete, precor, facinusque repellite neve; caede sacerdotis flammas exstinguite Vestae!'; Talia nequiquam toto Venus anxia caelo; verba iacit superosque movet, qui rumpere quamquam
780: ferrea non possunt veterum decreta sororum,; signa tamen luctus dant haut incerta futuri;; arma ferunt inter nigras crepitantia nubes; terribilesque tubas auditaque cornua caelo; praemonuisse nefas; solis quoque tristis imago
785: lurida sollicitis praebebat lumina terris;; saepe faces visae mediis ardere sub astris,; saepe inter nimbos guttae cecidere cruentae;; caerulus et vultum ferrugine Lucifer atra; sparsus erat, sparsi lunares sanguine currus;
790: tristia mille locis Stygius dedit omina bubo,; mille locis lacrimavit ebur, cantusque feruntur; auditi sanctis et verba minantia lucis.; victima nulla litat, magnosque instare tumultus; fibra monet, caesumque caput reperitur in extis,
795: inque foro circumque domos et templa deorum; nocturnos ululasse canes umbrasque silentum; erravisse ferunt motamque tremoribus urbem.; non tamen insidias venturaque vincere fata; praemonitus potuere deum, strictique feruntur
800: in templum gladii: neque enim locus ullus in urbe; ad facinus diramque placet nisi curia caedem.; tum vero Cytherea manu percussit utraque; pectus et Aeneaden molitur condere nube,; qua prius infesto Paris est ereptus Atridae,
805: et Diomedeos Aeneas fugerat enses.; talibus hanc genitor: 'sola insuperabile fatum,; nata, movere paras? intres licet ipsa sororum; tecta trium: cernes illic molimine vasto; ex aere et solido rerum tabularia ferro,
810: quae neque concursum caeli neque fulminis iram; nec metuunt ullas tuta atque aeterna ruinas;; invenies illic incisa adamante perenni; fata tui generis: legi ipse animoque notavi; et referam, ne sis etiamnum ignara futuri.
815: hic sua conplevit, pro quo, Cytherea, laboras,; tempora, perfectis, quos terrae debuit, annis.; ut deus accedat caelo templisque colatur,; tu facies natusque suus, qui nominis heres; inpositum feret unus onus caesique parentis
820: nos in bella suos fortissimus ultor habebit.; illius auspiciis obsessae moenia pacem; victa petent Mutinae, Pharsalia sentiet illum,; Emathiique iterum madefient caede Philippi,; et magnum Siculis nomen superabitur undis,
825: Romanique ducis coniunx Aegyptia taedae; non bene fisa cadet, frustraque erit illa minata,; servitura suo Capitolia nostra Canopo.; quid tibi barbariam gentesque ab utroque iacentes; oceano numerem? quodcunque habitabile tellus
830: sustinet, huius erit: pontus quoque serviet illi!; 'Pace data terris animum ad civilia vertet; iura suum legesque feret iustissimus auctor; exemploque suo mores reget inque futuri; temporis aetatem venturorumque nepotum
835: prospiciens prolem sancta de coniuge natam; ferre simul nomenque suum curasque iubebit,; nec nisi cum senior meritis aequaverit annos,; aetherias sedes cognataque sidera tanget.; hanc animam interea caeso de corpore raptam
840: fac iubar, ut semper Capitolia nostra forumque; divus ab excelsa prospectet Iulius aede!'; Vix ea fatus erat, medi cum sede senatus; constitit alma Venus nulli cernenda suique; Caesaris eripuit membris nec in aera solvi
845: passa recentem animam caelestibus intulit astris; dumque tulit, lumen capere atque ignescere sensit; emisitque sinu: luna volat altius illa; flammiferumque trahens spatioso limite crinem; stella micat natique videns bene facta fatetur
850: esse suis maiora et vinci gaudet ab illo.; hic sua praeferri quamquam vetat acta paternis,; libera fama tamen nullisque obnoxia iussis; invitum praefert unaque in parte repugnat:; sic magnus cedit titulis Agamemnonis Atreus,
855: Aegea sic Theseus, sic Pelea vicit Achilles;; denique, ut exemplis ipsos aequantibus utar,; sic et Saturnus minor est Iove: Iuppiter arces; temperat aetherias et mundi regna triformis,; terra sub Augusto est; pater est et rector uterque.
860: di, precor, Aeneae comites, quibus ensis et ignis; cesserunt, dique Indigetes genitorque Quirine; urbis et invicti genitor Gradive Quirini; Vestaque Caesareos inter sacrata penates,; et cum Caesarea tu, Phoebe domestice, Vesta,
865: quique tenes altus Tarpeias Iuppiter arces,; quosque alios vati fas appellare piumque est:; tarda sit illa dies et nostro serior aevo,; qua caput Augustum, quem temperat, orbe relicto; accedat caelo faveatque precantibus absens!
870: Iamque opus exegi, quod nec Iovis ira nec ignis; nec poterit ferrum nec edax abolere vetustas.; cum volet, illa dies, quae nil nisi corporis huius; ius habet, incerti spatium mihi finiat aevi:; parte tamen meliore mei super alta perennis
875: astra ferar, nomenque erit indelebile nostrum,; quaque patet domitis Romana potentia terris,; ore legar populi, perque omnia saecula fama,; siquid habent veri vatum praesagia, vivam.

Книго

[X]