P. PAPINII STATII

THEBAIDOS

Fraternas acies alternaque regna profanis decertata odiis sontisque evolvere Thebas, Pierius menti calor incidit. Unde iubetis ire, deae? Gentisne canam primordia dirae, Sidonios raptus et inexorabile pactum legis Agenoreae scrutantemque aequora Cadmum? longa retro series, trepidum si Martis operti agricolam infandis condentem proelia sulcis expediam penitusque sequar, quo carmine muris iusserit Amphion Tyrios accedere montes, unde graves irae cognata in moenia Baccho, quod saevae Iunonis opus, cui sumpserit arcus infelix Athamas, cur non expaverit ingens Ionium socio casura Palaemone mater. Atque adeo iam nunc gemitus et prospera Cadmi praeteriisse sinam: limes mihi carminis esto Oedipodae confusa domus, quando Itala nondum signa nec Arctoos ausim sperare triumphos bisque iugo Rhenum, bis adactum legibus Histrum et coniurato deiectos vertice Dacos aut defensa prius vix pubescentibus annis bella Iovis teque, o Latiae decus addite famae, quem nova mature subeuntem exorsa parentis aeternum sibi Roma cupit -licet artior omnis limes agat stellas et te plaga lucida caeli, Pleiadum Boreaeque et hiulci fulminis expers, sollicitet, licet ignipedum frenator equorum ipse tuis alte radiantem crinibus arcum imprimat aut magni cedat tibi Iuppiter aequa parte poli-, maneas hominum contentus habenis, undarum terraeque potens, et sidera dones. Tempus erit, cum Pierio tua fortior oestro facta canam: nunc tendo chelyn satis arma referre Aonia et geminis sceptrum exitiale tyrannis nec furiis post fata modum flammasque rebellis seditione rogi tumulisque carentia regum funera et egestas alternis mortibus urbes, caerula cum rubuit Lernaeo sanguine Dirce et Thetis arentis adsuetum stringere ripas horruit ingenti venientem Ismenon acervo. Quem prius heroum, Clio, dabis? Immodicum irae Tydea? Laurigeri subitos an vatis hiatus? Urget et hostilem propellens caedibus amnem turbidus Hippomedon, plorandaque bella protervi Arcados atque alio Capaneus horrore canendus. Impia iam merita scrutatus lumina dextra merserat aeterna damnatum nocte pudorem Oedipodes longaque animam sub morte tenebat. Illum indulgentem tenebris imaeque recessu sedis inaspectos caelo radiisque penates servantem tamen adsiduis circumvolat alis saeva dies animi scelerumque in pectore Dirae. Tunc vacuos orbes, crudum ac miserabile vitae supplicium, ostentat caelo manibusque cruentis pulsat inane solum saevaque ita voce precatur: "Di, sontes animas angustaque Tartara poenis qui regitis, tuque umbrifero Styx livida fundo, quam video, multumque mihi consueta vocari adnue, Tisiphone, perversaque vota secunda: si bene quid merui, si me de matre cadentem fovisti gremio et traiectum vulnere plantas firmasti, si stagna peti Cirrhaea bicorni interfusa iugo, possem cum degere falso contentus Polybo, trifidaeque in Phocidos arto longaevum implicui regem secuique trementis ora senis, dum quaero patrem, si Sphingos iniquae callidus ambages te praemonstrante resolvi, si dulcis furias et lamentabile matris conubium gavisus ini noctemque nefandam saepe tuli natosque tibi, scis ipsa, paravi, mox avidus poenae digitis caedentibus ultro incubui miseraque oculos in matre reliqui: exaudi, si digna precor quaeque ipsa furenti subiceres. orbum visu regnisque carentem non regere aut dictis maerentem flectere adorti, quos genui quocumque toro; quin ecce superbi pro dolor!) et nostro iamdudum funere reges insultant tenebris gemitusque odere paternos. Hisne etiam funestus ego? Et videt ista deorum ignavus genitor? Tu saltem debita vindex huc ades et totos in poenam ordire nepotes. Indue quod madidum tabo diadema cruentis unguibus abripui, votisque instincta paternis i media in fratres, generis consortia ferro dissiliant. Da, Tartarei regina barathri, quod cupiam vidisse nefas, nec tarda sequetur mens iuvenum; modo digna veni: mea pignora nosces." Talia dicenti crudelis diva severos advertit vultus. Inamoenum forte sedebat Cocyton iuxta, resolutaque vertice crines lambere sulpureas permiserat anguibus undas. Ilicet igne Iovis lapsisque citatior astris tristibus exiluit ripis: discedit inane vulgus et occursus dominae pavet; illa per umbras et caligantes animarum examine campos Taenariae limen petit irremeabile portae. Sensit adesse Dies, piceo Nox obvia nimbo lucentes turbavit equos; procul arduus Atlans horruit et dubia caelum cervice remisit. arripit extemplo Maleae de valle resurgens notum iter ad Thebas; neque enim velocior ullas itque reditque vias cognatave Tartara mavult. Centum illi stantes umbrabant ora cerastae, turba minax diri capitis; sedet intus abactis ferrea lux oculis, qualis per nubila Phoebes Atracia rubet arte labor; suffusa veneno tenditur ac sanie gliscit cutis; igneus atro ore vapor, quo longa sitis morbique famesque et populis mors una venit; riget horrida tergo palla, et caerulei redeunt in pectora nodi: Atropos hos atque ipsa novat Proserpina cultus. Tunc geminas quatit ira manus: haec igne rogali fulgurat, haec vivo manus aera verberat hydro. Ut stetit, abrupta qua plurimus arce Cithaeron occurrit caelo, fera sibila crine virenti congeminat, signum terris, unde omnis Achaei ora maris late Pelopeaque regna resultant. Audiit et medius caeli Parnasos et asper Eurotas, dubiamque iugo fragor impulit Oeten in latus, et geminis vix fluctibus obstitit Isthmos. Ipsa suum genetrix curvo delphine vagantem abripuit frenis gremioque Palaemona pressit. Atque ea Cadmeo praeceps ubi culmine primum constitit assuetaque infecit nube penates, protinus attoniti fratrum sub pectore motus, gentilisque animos subiit furor aegraque laetis invidia atque parens odii metus, inde regendi saevus amor, ruptaeque vices iurisque secundi ambitus impatiens, et summo dulcius unum stare loco, sociisque comes discordia regnis. Sic ubi delectos per torva armenta iuvencos agricola imposito sociare adfectat aratro, illi indignantes, quis nondum vomere multo ardua nodosos cervix descendit in armos, in diversa trahunt atque aequis vincula laxant viribus et vario confundunt limite sulcos: haud secus indomitos praeceps discordia fratres asperat. Alterni placuit sub legibus anni exsilio mutare ducem. Sic iure maligno fortunam transire iubent, ut sceptra tenentem foedere praecipiti semper novus angeret heres. Haec inter fratres pietas erat, haec mora pugnae sola nec in regem perduratura secundum. Et nondum crasso laquearia fulva metallo, montibus aut alte Grais effulta nitebant atria, congestos satis explicitura clientis; non impacatis regum advigilantia somnis pila, nec alterna ferri statione gementes excubiae nec cura mero committere gemmas atque aurum violare cibis: sed nuda potestas armavit fratres, pugna est de paupere regno. Dumque uter angustae squalentia iugera Dirces verteret aut Tyrii solio non altus ovaret exsulis ambigitur, periit ius fasque bonumque et vitae mortisque pudor. Quo tenditis iras, a, miseri? Quid si peteretur crimine tanto limes uterque poli, quem Sol emissus Eoo cardine, quem portu vergens prospectat Hibero, quasque procul terras obliquo sidere tangit avius aut Borea gelidas madidive tepentes igne Noti? quid si Phrygiae Tyriaeque sub unum convectentur opes. Loca dira arcesque nefandae suffecere odio, furiisque immanibus emptum Oedipodae sedisse loco. Iam sorte carebat dilatus Polynicis honos. Quis tunc tibi, saeve, quis fuit ille dies, vacua cum solus in aula respiceres ius omne tuum cunctosque minores, et nusquam par stare caput? Iam murmura serpunt plebis Echioniae, tacitumque a principe vulgus dissidet, et, qui mos populis, venturus amatur. Atque aliquis, cui mens humili laesisse veneno summa nec impositos umquam cervice volenti ferre duces: "Hancne Ogygiis" ait "aspera rebus fata tulere vicem, totiens mutare timendos alternoque iugo dubitantia subdere colla? Partiti versant populorum fata manuque fortunam fecere levem. Semperne vicissim exulibus servire dabor? tibi, summe deorum terrarumque sator, sociis hanc addere mentem sedit? An inde vetus Thebis extenditur omen, ex quo Sidonii nequiquam blanda iuvenci pondera Carpathio iussus sale quaerere Cadmus exsul Hyanteos invenit regna per agros, fraternasque acies fetae telluris hiatu augurium seros dimisit ad usque nepotes? Cernis, ut erectum torva sub fronte minetur saevior assurgens dempto consorte potestas. Quas gerit ore minas, quanto premit omnia fastu! Hicne umquam privatus erit? Tamen ille precanti mitis et adfatu bonus et patientior aequi. quid mirum? Non solus erat. Nos vilis in omnis prompta manus casus, domino cuicumque parati. qualiter hinc gelidus Boreas, hinc nubifer Eurus vela trahunt, nutat mediae fortuna carinae, -heu dubio suspensa metu tolerandaque nullis aspera sors populis!- hic imperat, ille minatur". At Iovis imperio rapidi super atria caeli lectus concilio divum convenerat ordo interiore polo. spatiis hinc omnia iuxta, primaeque occiduaeque domus et fusa sub omni terra atque unda die. Mediis sese arduus infert ipse deis, placido quatiens tamen omnia vultu, stellantique locat solio; nec protinus ausi caelicolae, veniam donec pater ipse sedendi tranquilla iubet esse manu. Mox turba vagorum semideum et summis cognati nubibus Amnes et compressa metu servantes murmura Venti aurea tecta replent. Mixta convexa deorum maiestate tremunt, radiant maiore sereno culmina et arcano florentes lumine postes. Postquam iussa quies siluitque exterritus orbis, incipit ex alto -grave et immutabile sanctis pondus adest verbis, et vocem fata sequuntur-: "Terrarum delicta nec exsaturabile Diris ingenium mortale queror. Quonam usque nocentum exigar in poenas? taedet saevire corusco fulmine, iam pridem Cyclopum operosa fatiscunt bracchia et Aeoliis desunt incudibus ignes. Atque adeo tuleram falso rectore solutos Solis equos, caelumque rotis errantibus uri, et Phaethontea mundum squalere favilla. Nil actum, neque tu valida quod cuspide late ire per illicitum pelago, germane, dedisti. nunc geminas punire domos, quis sanguinis auctor ipse ego, descendo. Perseos alter in Argos scinditur, Aonias fluit hic ab origine Thebas. Mens cunctis imposta manet: quis funera Cadmi nesciat et totiens excitam a sedibus imis Eumenidum bellasse aciem, mala gaudia matrum erroresque feros nemorum et reticenda deorum crimina? Vix lucis spatio, vix noctis abactae enumerare queam mores gentemque profanam. Scandere quin etiam thalamos hic impius heres patris et immeritae gremium incestare parentis appetiit, proprios monstro revolutus in ortus. Ille tamen superis aeterna piacula solvit proiecitque diem, nec iam amplius aethere nostro vescitur; at nati -facinus sine more!- cadentes calcavere oculos. iam iam rata vota tulisti dire senex! Meruere tuae, meruere tenebrae ultorem sperare Iovem. Nova sontibus arma iniciam regnis, totumque a stirpe revellam exitiale genus. Belli mihi semina sunto Adrastus socer et superis adiuncta sinistris conubia. Hanc etiam poenis incessere gentem decretum; neque enim arcano de pectore fallax Tantalus et saevae periit iniuria mensae". Sic pater omnipotens. ast illi saucia dictis flammato versans inopinum corde dolorem talia Iuno refert: "Mene, o iustissime divum, me bello certare iubes? Scis, semper ut arces Cyclopum magnique Phoroneos inclita fama sceptra viris opibusque iuvem, licet improbus illic custodem Phariae somno letoque iuvencae exstinguas, saeptis et turribus aureus intres. Mentitis ignosco toris: illam odimus urbem, quam vultu confessus adis, ubi conscia magni signa tori tonitrus agis et mea fulmina torques. Facta luant Thebae: cur hostes eligis Argos? quin age, si tanta est thalami discordia sancti, et Samon et veteres armis exscinde Mycenas, verte solo Sparten. Cur usquam sanguine festo coniugis ara tuae, cumulo cur turis Eoi laeta calet? Melius votis Mareotica fumat Coptos et aerisoni lugentia flumina Nili. Quod si prisca luunt auctorum crimina gentes subvenitque tuis sera haec sententia curis, percensere aevi senium, quo tempore tandem terrarum furias abolere et saecula retro emendare sat est? iamdudum ab sedibus illis incipe, fluctivaga qua praeterlabitur unda Sicanios longe relegens Alpheos amores. Arcades hic tua -nec pudor est- delubra nefastis imposuere locis, illic Mavortius axis Oenomai Geticoque pecus stabulare sub Haemo dignius, abruptis etiamnum inhumata procorum reliquiis trunca ora rigent. tamen hic tibi templi gratus honos, placet Ida nocens mentitaque manes Creta tuos. Me Tantaleis consistere tectis, quae tandem invidia est? belli deflecte tumultus et generis miseresce tui. Sunt impia late regna tibi, melius generos passura nocentes." Finierat precibus miscens convicia Iuno. At non ille gravis dictis, quamquam aspera motu, reddidit haec: "Equidem haud rebar te mente secunda laturam, quodcumque tuos, licet aequus, in Argos consulerem, neque me, si detur copia, fallit multa super Thebis Bacchum ausuramque Dionen dicere, sed nostri reverentia ponderis obstat. Horrendos etenim latices, Stygia aequora fratris obtestor, mansurum atque irrevocabile verbum, nil fore, quod dictis flectar! quare impiger alis portantes praecede Notos, Cyllenia proles, aera per liquidum regnisque illapsus opacis dic patruo: superas senior se attollat ad auras Laius, exstinctum nati quem vulnere nondum ulterior Lethes accepit ripa profundi lege Erebi; ferat hic diro mea iussa nepoti: germanum exsilio fretum Argolicisque tumentem hospitiis, quod sponte cupit, procul impius aula arceat, alternum regni infitiatus honorem. Hinc causae irarum, certo reliqua ordine ducam". Paret Atlantiades dictis genitoris et inde summa pedum propere plantaribus illigat alis, obnubitque comas et temperat astra galero. Tum dextrae virgam inseruit, qua pellere dulces aut suadere iterum somnos, qua nigra subire Tartara et exsanguis animare assueverat umbras. Desiluit, tenuique exceptus inhorruit aura. Nec mora, sublimis raptim per inane volatus carpit et ingenti designat nubila gyro. Interea patriis olim vagus exsul ab oris Oedipodionides furto deserta pererrat Aoniae. iamiamque animis male debita regna concipit, et longum signis cunctantibus annum stare gemit. Tenet una dies noctesque recursans cura virum, si quando humilem decedere regno germanum et semet Thebis opibusque potitum cerneret; hac aevum cupiat pro luce pacisci. Nunc queritur ceu tarda fugae dispendia, sed mox attollit flatus ducis et sedisse superbus deiecto iam fratre putat: spes anxia mentem extrahit et longo consumit gaudia voto. Tunc sedet, Inachias urbes Danaeiaque arva et caligantes abrupto sole Mycenas ferre iter impavidum, seu praevia ducit Erinys, seu fors illa viae, sive hac immota vocabat Atropos. Ogygiis ululata furoribus antra deserit et pingues Baccheo sanguine colles. Inde plagam, qua molle sedens in plana Cithaeron porrigitur lassumque inclinat ad aequora montem, praeterit. Hinc arte scopuloso in limite pendens infames Scirone petras Scyllaeaque rura purpureo regnata seni mitemque Corinthon linquit et in mediis audit duo litora campis. Iamque per emeriti surgens confinia Phoebi Titanis late, mundo subvecta silenti, rorifera gelidum tenuaverat aera biga; iam pecudes volucresque tacent, iam Somnus avaris irrepsit curis pronusque ex aethere nutat, grata laboratae referens oblivia vitae. Sed nec puniceo rediturum nubila caelo promisere iubar, nec rarescentibus umbris longa repercusso nituere crepuscula Phoebo: densior a terris et nulli pervia flammae subtexit nox atra polos. Iam claustra rigentis Aeoliae percussa sonant, venturaque rauco ore minatur hiemps, venti transversa frementes confligunt axemque emoto cardine vellunt, dum caelum sibi quisque rapit; sed plurimus Auster inglomerat noctem, tenebrosa volumina torquens, defunditque imbres, sicco quos asper hiatu praesolidat Boreas; nec non abrupta tremiscunt fulgura, et attritus subita face rumpitur aether. Iam Nemea, iam Taenariis contermina lucis Arcadiae capita alta madent; ruit agmine magno Inachus et gelidas surgens Erasinus in undas. Pulverulenta prius calcataque flumina nullae aggeribus tenuere morae, stagnoque refusast funditus et veteri spumavit Lerna veneno. Frangitur omne nemus, rapiunt antiqua procellae bracchia silvarum, nullisque aspecta per aevum solibus umbrosi patuere aestiva Lycaei. Ille tamen, modo saxa iugis fugientia ruptis miratus, modo nubigenas e montibus amnes aure pavens passimque insano turbine raptas pastorum pecorumque domos, non segnius amens incertusque viae per nigra silentia vastum haurit iter; pulsat metus undique et undique frater Ac velut hiberno deprensus navita ponto, cui neque Temo piger neque amico sidere monstrat Luna vias, medio caeli pelagique tumultu stat rationis inops, iamiamque aut saxa malignis exspectat submersa vadis aut vertice acuto spumantes scopulos erectae incurrere prorae: talis opaca legens nemorum Cadmeius heros accelerat, vasto metuenda umbone ferarum excutiens stabula, et prono virgulta refringit pectore; dat stimulos animo vis maesta timoris, donec ab Inachiis victa caligine tectis emicuit lucem devexa in moenia fundens Larisaeus apex. Illo spe concitus omni evolat, hinc celsae Iunonia templa Prosymnae laevus habens, hinc Herculeo signata vapore Lernaei stagna atra vadi, tandemque reclusis infertur portis. Actutum regia cernit vestibula; hic artus imbri ventoque rigentis proicit ignotaeque acclinis postibus aulae invitat tenuis ad dura cubilia somnos. Rex ibi tranquille, medio de limite vitae in senium vergens, populos Adrastus habebat, dives avis et utroque Iovem de sanguine ducens. Hic sexus melioris inops, sed prole virebat feminea, gemino natarum pignore fultus. Cui Phoebus generos -monstrum exitiabile dictu! mox adaperta fides- fato ducente canebat saetigerumque suem et fulvum adventare leonem. Id volvens non ipse pater, non docte futuri Amphiarae vides, etenim vetat auctor Apollo. tantum in corde sedens aegrescit cura parenti. Ecce autem antiquam fato Calydona relinquens Olenius Tydeus -fraterni sanguinis illum conscius horror agit- eadem sub nocte sopora lustra terit, similisque Notos dequestus et imbres, infusam tergo glaciem et liquentia nimbis ora comasque gerens subit uno tegmine, cuius fusus humo gelida partem prior hospes habebat. hic vero ambobus rabiem fortuna cruentam attulit: haud passi sociis defendere noctem culminibus, paulum alternis in verba minasque cunctantur; mox ut iactis sermonibus irae intumuere satis, tum vero erectus uterque exsertare umeros nudamque lacessere pugnam. Celsior ille gradu procera in membra simulque integer annorum, sed non et viribus infra Tydea fert animus, totosque infusa per artus maior in exiguo regnabat corpore virtus. Iam crebros ictus ora et cava tempora circum obnixi ingeminant, telorum aut grandinis instar Rhipaeae, flexoque genu vacua ilia tundunt. Non aliter quam Pisaeo sua lustra Tonanti cum redeunt crudisque virum sudoribus ardet pulvis; at hinc teneros caveae dissensus ephebos concitat, exclusaeque exspectant praemia matres: sic alacres odio nullaque cupidine laudis accensi incurrunt, scrutatur et intima vultus unca manus penitusque oculis cedentibus intrat. Forsan et accinctos lateri -sic ira ferebat- nudassent enses, meliusque hostilibus armis lugendus fratri, iuvenis Thebane, iaceres, ni rex, insolitum clamorem et pectore ab alto stridentes gemitus noctis miratus in umbris, movisset gressus, magnis cui sobria curis pendebat somno iam deteriore senectus. Isque ubi progrediens numerosa luce per alta atria dimotis adverso limine claustris terribilem dictu faciem, lacera ora putresque sanguineo videt imbre genas: "Quae causa furoris, externi iuvenes -neque enim meus audeat istas civis in usque manus-, quisnam implacabilis ardor exturbare odiis tranquilla silentia noctis? Usque adeone angusta dies et triste, parumper pacem animo somnumque pati? sed prodite tandem, unde orti, quo fertis iter, quae iurgia? nam vos haud humiles tanta ira docet, generisque superbi magna per effusum clarescunt signa cruorem". Vix ea, cum mixto clamore obliqua tuentes incipiunt una: "Rex o mitissime Achivum, quid verbis opus? Ipse undantis sanguine vultus aspicis". Haec passim turbatis vocis amarae confudere sonis; inde orsus in ordine Tydeus continuat: "Maesti cupiens solacia casus monstriferae Calydonis opes Acheloiaque arva deserui; vestris haec me ecce in finibus ingens nox operit. tecto caelum prohibere quis iste arcuit? an quoniam prior haec ad limina forte molitus gressus? pariter stabulare bimembres Centauros unaque ferunt Cyclopas in Aetna compositos. Sunt et rabidis iura insita monstris fasque suum: nobis sociare cubilia terrae. Sed quid ego? aut hodie spoliis gavisus abibis, quisquis es, his, aut me, si non effetus oborto sanguis hebet luctu, magni de stirpe creatum Oeneos et Marti non degenerare paterno accipies". "Nec nos animi nec stirpis egentes" ille refert contra, sed mens sibi conscia fati cunctatur proferre patrem. tunc mitis Adrastus: "Immo agite, et positis, quas nox inopinaque suasit aut virtus aut ira, minis succedite tecto. Iam pariter coeant animorum in pignora dextrae. Non haec incassum divisque absentibus acta; forsan et has venturus amor praemiserit iras, ut meminisse iuvet". nec vana voce locutus fata senex, siquidem hanc perhibent per vulnera iunctis esse fidem, quanta partitum extrema protervo Thesea Pirithoo, vel inanem mentis Oresten opposito rabidam Pylade vitasse Megaeram. Tunc quoque mulcentem dictis corda aspera regem iam faciles, ventis ut decertata residunt aequora, laxatisque diu tamen aura superstes immoritur velis, passi subiere penates. Hic primum lustrare oculis cultusque virorum telaque magna vacat: tergo videt huius inanem impexis utrimque iubis horrere leonem, illius in speciem, quem per Teumesia tempe Amphitryoniades fractum iuvenalibus annis ante Cleonaei vestitus proelia monstri. Terribiles contra saetis ac dente recurvo Tydea per latos umeros ambire laborant exuviae, Calydonis honos. Stupet omine tanto defixus senior, divina oracula Phoebi agnoscens monitusque datos vocalibus antris. Obtutu gelida ora premit, laetusque per artus horror iit; sensit manifesto numine ductos adfore, quos nexis ambagibus augur Apollo portendi generos, vultu fallente ferarum, ediderat. tunc sic tendens ad sidera palmas: "Nox, quae terrarum caelique amplexa labores ignea multivago transmittis sidera lapsu, indulgens reparare animum, dum proximus aegris infundat Titan agiles animantibus ortus, tu mihi perplexis quaesitam erroribus ultro advehis alma fidem veterisque exordia fati detegis: assistas operi tuaque omina firmes. Semper honoratam dimensis orbibus anni te domus ista colet; nigri tibi, diva, litabunt electa cervice greges, lustraliaque exta lacte novo perfusus edet Vulcanius ignis. Salve prisca fides tripodum obscurique recessus! Deprendi, Fortuna, deos!" Sic fatus, et ambos innectens manibus tecta interioris ad aulae progreditur. Canis etiamnum altaribus ignes sopitum cinerem et tepidi libamina sacri servabant; adolere focos epulasque recentes instaurare iubet. Dictis parere ministri certatim accelerant; vario strepit icta tumultu regia: pars ostro tenues auroque sonantes emunire toros alteque inferre tapetas, pars teretis levare manu ac disponere mensas. Ast alii tenebras et opacam vincere noctem adgressi tendunt auratis vincula lychnis. His labor inserto torrere exsanguia ferro viscera caesarum pecudum, his cumulare canistris perdomitam saxo Cererem. Laetatur Adrastus obsequio fervere domum, iamque ipse superbis fulgebat stratis solioque effultus eburno. Parte alia iuvenes siccati vulnera lymphis discumbunt, simul ora notis foedata tuentur inque vicem ignoscunt. Tunc rex longaevus Acasten -natarum haec altrix eadem et fidissima custos lecta sacrum iustae Veneri occultare pudorem- imperat acciri tacitaque immurmurat aure. Nec mora praeceptis, cum protinus utraque virgo arcano egressae thalamo: mirabile visu, Pallados armisonae pharetrataeque ora Dianae aequa ferunt, terrore minus. Nova deinde pudori visa virum facies: pariter pallorque ruborque purpureas hausere genas, oculique verentes ad sanctum rediere patrem. Postquam ordine mensae victa fames, signis perfectam auroque nitentem Iasides pateram famulos ex more poposcit, qua Danaus libare deis seniorque Phoroneus assueti. tenet haec operum caelata figuras: Perseus anguicomam praesecto Gorgona collo ales habet, iamiamque vagas -ita visus- in auras exsilit; illa gravis oculos languentiaque ora paene movet vivoque etiam pallescit in auro. Hinc Phrygius fulvis venator tollitur alis, Gargara desidunt surgenti et Troia recedit, stant maesti comites, frustraque sonantia lassant ora canes umbramque petunt et nubila latrant. Hanc undante mero fundens vocat ordine cunctos caelicolas, Phoebum ante alios, Phoebum omnis ad aram laude ciet comitum famulumque evincta pudica fronde manus, cui festa dies largoque refecti ture vaporatis lucent altaribus ignes. Forsitan, o iuvenes, quae sint ea sacra quibusque praecipuum causis Phoebi obtestemur honorem" rex ait, "exquirant animi. Non inscia suasit religio, magnis exercita cladibus olim plebs Argiva litant; animos advertite, pandam. Postquam caerulei sinuosa volumina monstri, terrigenam Pythona deus septem orbibus atris amplexam Delphos squamisque annosa terentem robora, Castaliis dum fontibus ore trisulco fusus hiat nigro sitiens alimenta veneno, perculit, absumptis numerosa in vulnera telis, Cirrhaeique dedit centum per iugera campi vix tandem explicitum, nova deinde piacula caedis perquirens nostri tecta haud opulenta Crotopi attigit. Huic primis et pubem ineuntibus annis mira decore pio servabat nata penates intemerata toris. Felix, si Delia numquam furta nec occultum Phoebo sociasset amorem! Namque ut passa deum Nemeaei ad fluminis undam, bis quinos plena cum fronte resumeret orbes Cynthia, sidereum Latonae feta nepotem edidit; ac poenam metuens -neque enim ille coactis donasset thalamis veniam pater- avia rura eligit ac natum saepta inter ovilia furtim montivago pecoris custodi mandat alendum. Non tibi digna, puer, generis cunabula tanti gramineos dedit herba toros et vimine querno texta domus; clausa arbutei sub cortice libri membra tepent, suadetque leves cava fistula somnos, et pecori commune solum. Sed fata nec illum concessere larem; viridi nam caespite terrae proiectum temere et patulo caelum ore trahentem dira canum rabies, morsu depasta cruento, dissicit. hic vero attonitas ut nuntius aures matris adit, pulsi ex animo genitorque pudorque et metus: ipsa ultro saevis plangoribus amens tecta replet, vacuumque ferens velamine pectus occurrit confessa patri; nec motus et atro imperat -infandum!- cupientem occumbere leto. Sero memor thalami maestae solacia morti, Phoebe, paras monstrum infandis Acheronte sub imo conceptum Eumenidum thalamis, cui virginis ora pectoraque; aeternum stridens a vertice surgit et ferrugineam frontem discriminat anguis. Haec tum dira lues nocturno squalida passu illabi thalamis, animasque a stirpe recentis abripere altricum gremiis morsuque cruento devesci et multum patrio pinguescere luctu. Haut tulit armorum praestans animique Coroebus seque ultro lectis iuvenum, qui robore primi famam posthabita faciles extendere vita, obtulit. illa novos ibat populata penates portarum in bivio -lateri duo corpora parvum dependent, et iam unca manus vitalibus haeret ferratique ungues tenero sub corde tepescunt-: obvius huic, latus omne virum stipante corona, fit iuvenis, ferrumque ingens sub pectore duro condidit, atque imas animae mucrone corusco scrutatus latebras tandem sua monstra profundo reddit habere Iovi. iuvat ire et visere iuxta liventis in morte oculos uterique nefandam proluviem et crasso squalentia pectora tabo, qua nostrae cecidere animae. Stupet Inacha pubes, magnaque post lacrimas etiamnunc gaudia pallent. Hi trabibus duris, solacia vana dolori, proterere exanimos artus asprosque molares deculcare genis, nequit iram explere potestas. Illam et nocturno circum stridore volantes impastae fugistis aves, rabidamque canum vim oraque sicca ferunt trepidorum inhiasse luporum. Saevior in miseros fatis ultricis ademptae Delius insurgit, summaque biverticis umbra Parnasi residens arcu crudelis iniquo pestifera arma iacit, camposque et celsa Cyclopum tecta superiecto nebularum incendit amictu. Labuntur dulces animae, Mors fila Sororum ense metit captamque tenens fert manibus urbem. Quaerenti, quae causa, duci, quis ab aethere laevus ignis et in totum regnaret Sirius annum, idem auctor Paean rursus iubet ire cruento inferias monstro iuvenes, qui caede potiti. fortunate animi longumque in saecula digne promeriture diem! Non tu pia degener arma occulis aut certae trepidas occurrere morti. comminus ora ferens Cirrhaei in limine templi constitit et sacras ita vocibus asperat iras: "Non missus, Thymbraee, tuos supplexve penates advenio: mea me pietas et conscia virtus has egere vias. Ego sum, qui caede subegi, Phoebe, tuum mortale nefas, quem nubibus atris et squalente die, nigra quem tabe sinistri quaeris, inique, poli. Quodsi monstra effera magnis cara adeo superis, iacturaque vilior orbi mors hominum et saevo tanta inclementia caelost, quid meruere Argi? Me, me, divum optime, solum obiecisse caput fatis praestabat. An illud lene magis cordi, quod desolata domorum tecta vides, ignique datis cultoribus omnis luget ager? sed quid fando tua tela manusque demoror? exspectant matres, supremaque fiunt vota mihi. satis est: merui, ne parcere velles. Proinde move pharetras arcusque intende sonoros insignemque animam leto demitte; sed illum, pallidus Inachiis qui desuper imminet Argis, dum morior, dispelle globum". sors aequa merentes respicit. Ardentem tenuit reverentia caedis Letoiden, tristemque viro submissus honorem largitur vitae; nostro mala nubila caelo diffugiunt, at tu stupefacti a limine Phoebi exoratus abis. Inde haec stata sacra quotannis sollemnes recolunt epulae, Phoebeaque placat templa novatus honos. has forte invisitis aras vos quae progenies? Quamquam Calydonius Oeneus, et Parthaoniae, si dudum certus ad aures clamor iit, tibi iura domus. Tu pande, quis Argos advenias, quando hae variis sermonibus horae". Deiecit maestos extemplo Ismenius heros in terram vultus, taciteque ad Tydea laesum obliquare oculos; tum longa silentia movit: "Non super hos divum tibi sum quaerendus honores, unde genus, quae terra mihi, quis defluat ordo sanguinis antiqui: piget inter sacra fateri. Sed si praecipitant miserum cognoscere curae, Cadmus origo patrum, tellus Mavortia Thebe, est genetrix Iocasta mihi". Tum motus Adrastus hospitiis -agnovit enim-: "Quid nota recondis? Scimus" ait "nec sic aversum fama Mycenis volvit iter. regnum et furias oculosque pudentes novit et Arctois si quis de solibus horret quique bibit Gangen aut nigrum occasibus intrat Oceanum, et si quos incerto litore Syrtes destituunt. Ne perge queri casusque priorum annumerare tibi: nostro quoque sanguine multum erravit pietas, nec culpa nepotibus obstat. Tu modo dissimilis rebus mereare secundis excusare tuos. et iam temone supino languet Hyperboreae glacialis portitor Ursae. Fundite vina focis, servatoremque parentum Letoiden votis iterumque iterumque canamus. Phoebe parens, seu te Lyciae Patarea nivosis exercent dumeta iugis, seu rore pudico Castaliae flavos amor est tibi mergere crines, seu Troiam Thymbraeus habes, ubi fama volentem ingratis Phrygios umeris subiisse molares, seu iuvat Aegaeum feriens Latonius umbra Cynthus et assiduam pelago non quaerere Delon: tela tibi longeque feros lentandus in hostes arcus, et aetherii dono cessere parentes aeternum florere genas, tu doctus iniquas Parcarum praenosse manus fatumque quod ultrast et summo placitura Iovi, quis letifer annus, bella quibus populis, quae mutent sceptra cometae, tu Phryga submittis citharae, tu matris honori terrigenam Tityon Stygiis extendis harenis. Te viridis Python Thebanaque mater ovantem horruit in pharetris, ultrix tibi torva Megaera ieiunum Phlegyan subter cava saxa iacentem aeterno premit accubitu dapibusque profanis instimulat, sed mixta famem fastidia vincunt: adsis, o memor hospitii, Iunoniaque arva dexter ames, seu te roseum Titana vocari gentis Achaemeniae ritu, seu praestat Osirim frugiferum, seu Persaei sub rupibus antri indignata sequi torquentem cornua Mithram."

Interea gelidis Maia satus aliger umbris iussa gerens magni remeat Iovis; undique pigrae ire vetant nubes et turbidus implicat aer, nec Zephyri rapuere gradum, sed foeda silentis aura poli. Styx inde novem circumflua campis, hinc obiecta vias torrentum incendia claudunt. Pone senex trepida succedit Laius umbra vulnere tardus adhuc; capulo nam largius illi transabiit animam cognatis ictibus ensis impius, et primas Furiarum pertulit iras; it tamen et medica firmat vestigia virga. Tum steriles luci possessaque manibus arva et ferrugineum nemus astupet, ipsaque tellus miratur patuisse retro, nec livida tabes invidiae functis quamquam et iam lumine cassis defuit. Unus ibi ante alios, cui laeva voluntas semper et ad superos -hinc et gravis exitus aevi- insultare malis rebusque aegrescere laetis: "Vade" ait "o felix, quoscumque vocaris in usus, seu Iovis imperio, seu maior adegit Erinys ire diem contra, seu te furiata sacerdos Thessalis arcano iubet emigrare sepulcro, heu dulcis visure polos solemque relictum et virides terras et puros fontibus amnes, tristior has iterum tamen intrature tenebras". Illos ut caeco recubans in limine sensit Cerberus atque omnis capitum subrexit hiatus - saevus et intranti populo -, iam nigra tumebat colla minax, iam sparsa solo turbaverat ossa, ni deus horrentem Lethaeo vimine mulcens ferrea tergemino domuisset lumina somno. Est locus - Inachiae dixerunt Taenara gentes -, qua formidatum Maleae spumantis in auras it caput et nullos admittit culmine visus. Stat sublimis apex ventosque imbresque serenus despicit et tantum fessis insiditur astris. Illic exhausti posuere cubilia venti, fulminibusque iter est; medium cava nubila montis insumpsere latus, summos nec praepetis alae plausus adit colles, nec rauca tonitrua pulsant. Ast ubi prona dies, longos super aequora fines exigit atque ingens medio natat umbra profundo. Interiore sinu frangentia litora curvat Taenaros, expositos non audax scandere fluctus. Illic Aegaeo Neptunus gurgite fessos in portum deducit equos, prior haurit harenas ungula, postremi solvuntur in aequora pisces. Hoc, ut fama, loco pallentis devius umbras trames agit nigrique Iovis vacua atria ditat mortibus. Arcadii perhibent si vera coloni, stridor ibi et gemitus poenarum, atroque tumultu fervet ager; saepe Eumenidum vocesque manusque in medium sonuere diem, Letique triformis ianitor agricolas campis auditus abegit. Hac et tunc fusca volucer deus obsitus umbra exsilit ad superos, infernaque nubila vultu discutit et vivis adflatibus ora serenat. Inde per Arcturum mediaeque silentia Lunae arva super populosque meat. Sopor obvius illi Noctis agebat equos, trepidusque assurgit honori numinis et recto decedit limite caeli. Inferior volat umbra deo, praereptaque noscit sidera principiumque sui; iamque ardua Cirrhae pollutamque suo despectat Phocida busto. Ventum erat ad Thebas; gemuit prope limina nati Laius et notos cunctatus inire penates. Ut vero et celsis suamet iuga nixa columnis vidit et infectos etiamnum sanguine currus, paene retro turbatus abit: nec summa Tonantis iussa nec Arcadiae retinent spiramina virgae. Et tunc forte dies noto signata Tonantis fulmine, praerupti cum te, tener Euhie, partus transmisere patri. Tyriis ea causa colonis insomnem ludo certatim educere noctem suaserat; effusi passim per tecta, per agros, serta inter vacuosque mero crateras anhelum proflabant sub luce deum; tunc plurima buxus aeraque taurinos sonitu vincentia pulsus. Ipse etiam gaudens nemorosa per avia sanas impulerat matres Baccho meliore Cithaeron. Qualia per Rhodopen rabido convivia coetu Bistones aut mediae ponunt convallibus Ossae. Illis semianimum pecus excussaeque leonum ore dapes, et lacte novo domuisse furorem luxus: at Ogygii si quando adflavit Iacchi saevus odor, tunc saxa manu, tunc pocula pulchrum spargere et immerito sociorum sanguine fuso instaurare diem festasque reponere mensas. Nox ea, cum tacita volucer Cyllenius aura regis Echionii stratis adlapsus, ubi ingens fuderat Assyriis exstructa tapetibus alto membra toro. pro gnara nihil mortalia fati corda sui! Capit ille dapes, habet ille soporem. Tunc senior quae iussus agit, neu falsa videri noctis imago queat, longaevi vatis opacos Tiresiae vultus vocemque et vellera nota induitur. Mansere comae propexaque mento canities pallorque suus, sed falsa cucurrit infula per crines, glaucaeque innexus olivae vittarum provenit honos: dein tangere ramo pectora et hac visus fatorum expromere voces: "Non somni tibi tempus, iners qui nocte sub alta, germani secure, iaces, ingentia dudum acta vocant rerumque graves, ignave, paratus. Tu veluti, magnum si iam tollentibus austris Ionium nigra iaceat sub nube, magister immemor armorum versantisque aequora clavi cunctaris. iamque ille novis (scit fama) superbit conubiis viresque parat, quis regna capessat, quis neget, inque tua senium sibi destinat aula. Dant animos socer augurio fatalis Adrastus dotalesque Argi, nec non in foedera vitae pollutus placuit fraterno sanguine Tydeus. Hinc tumor, et longus fratri promitteris exsul. Ipse deum genitor tibi me miseratus ab alto mittit: habe Thebas, caecumque cupidine regni ausurumque eadem germanum expelle, nec ultra fraternos inhiantem obitus sine fidere coeptis fraudibus aut Cadmo dominas inferre Mycenas." Dixit, et abscedens -etenim iam pallida turbant sidera lucis equi- ramos ac vellera fronti deripuit, confessus avum, dirique nepotis incubuit stratis, iugulum mox caede patentem nudat et undanti perfundit vulnere somnum. Illi rupta quies, attollit membra toroque eripitur plenus monstris, vanumque cruorem excutiens simul horret avum fratremque requirit. Qualis ubi audito venantum murmure tigris horruit in maculas somnosque excussit inertes, bella cupit laxatque genas et temperat ungues, mox ruit in turmas natisque alimenta cruentis spirantem fert ore virum: sic excitus ira ductor in absentem consumit proelia fratrem. Et iam Mygdoniis elata cubilibus alto impulerat caelo gelidas Aurora tenebras, rorantis excussa comas multumque sequenti Sole rubens; illi roseus per nubila seras advertit flammas alienumque aethera tardo Lucifer exit equo, donec pater igneus orbem impleat atque ipsi radios vetet esse sorori, cum senior Talaionides nec longa morati Dircaeusque gradum pariterque Acheloius heros corripuere toris. Illos post verbera fessos exceptamque hiemem cornu perfuderat omni Somnus; at Inachio tenuis sub pectore regi tracta quies, dum mente deos inceptaque versat hospitia, et quae sint generis ascita repertis fata movet. Postquam mediis in sedibus aulae congressi inque vicem dextras iunxere locumque, quo serere arcanas aptum atque evolvere curas, insidunt, prior his dubios compellat Adrastus: "Egregii iuvenum, quos non sine numine regnis invexit nox dextra meis, quibus ipse per imbres fulminibus mixtos intempestumque Tonantem has meus usque domus vestigia fecit Apollo, non equidem obscurum vobis plebique Pelasgae esse rear, quantis conubia nostra procorum turba petant studiis; geminae mihi namque, nepotum laeta fides, aequo pubescunt sidere natae. Quantus honos quantusque pudor, ne credite patri, et super hesternas licuit cognoscere mensas. Has tumidi solio et late dominantibus armis optavere viri -longum enumerare Pheraeos Oebaliosque duces- et Achaea per oppida matres spem generis, nec plura tuus despexerat Oeneus foedera Pisaeisque socer metuendus habenis. sed mihi nec Sparta genitos nec ab Elide missos iungere fas generos: vobis hic sanguis et aulae cura meae longo promittitur ordine fati. Di bene, quod tales stirpemque animosque venitis, ut responsa iuvent: hic durae tempore noctis partus honos, haec illa venit post verbera merces". Audierant, fixosque oculos per mutua paulum ora tenent, visique inter sese ordine fandi cedere. Sed cunctis Tydeus audentior actis incipit: "O quam te parcum in praeconia famae mens agitat matura tuae, quantumque ferentem fortunam virtute domas! cui cedat Adrastus imperiis? quis te solio Sicyonis avitae excitum infrenos componere legibus Argos nesciat? atque utinam his manibus permittere gentis, Iuppiter aeque, velis, quas Doricus alligat intus Isthmos et alterno quas margine submovet infra! Non fugeret diras lux intercisa Mycenas, saeva nec Eleae gemerent certamina valles, Eumenidesque aliis aliae sub regibus, et quae tu potior, Thebane, queri: nos vero volentes expositique animis." hic interfatus et alter subicit: "Anne aliquis soceros accedere talis abnuat? Exsulibus quamquam patriaque fugatis nondum laeta Venus, tamen omnis corde resedit tristitia, adfixique animo cessere dolores. Nec minus haec laeti trahimus solacia, quam si praecipiti convulsa Noto prospectet amicam puppis humum. Iuvat ingressos felicia regni omina, quod superest fati vitaeque laborum fortuna transire tua". Nec plura morati consurgunt, dictis impensius aggerat omne promissum Inachius pater, auxilioque futurum et patriis spondet reduces inducere regnis. Ergo alacres Argi, fuso rumore per urbem advenisse duci generos primisque hymenaeis egregiam Argian nec formae laude secundam Deipylen tumida iam virginitate iugari, gaudia mente parant; socias it Fama per urbes, finitimisque agitatur agris procul usque Lycaeos Partheniosque super saltus Ephyraeaque rura nec minus Ogygias eadem dea turbida Thebas insilit et totis perfundit moenia pinnis Labdaciumque ducem praemissae consona nocti territat; hospitia et thalamos et foedera regni permixtumque genus -quae tanta licentia monstro, quis furor est?-, iam bella canit. Diffuderat Argos exspectata dies: laeto regalia coetu atria complentur, species est cernere avorum comminus et vivis certantia vultibus aera. Tantum ausae perferre manus! Pater ipse bicornis in laevum prona nixus sedet Inachus urna; hunc tegit Iasiusque senex placidusque Phoroneus, et bellator Abas indignatusque Tonantem Acrisius nudoque ferens caput ense Coroebus, torvaque iam Danai facinus meditantis imago; exin mille duces. foribus tum immissa superbis unda fremit vulgi, procerum manus omnis et alto quis propior de rege gradus, stant ordine primi. Interior sacris calet et sonat aula tumultu femineo; casta matrem cinxere corona Argolides, pars virginibus circum undique fusae foedera conciliant nova solanturque timorem. Ibant insignes vultuque habituque verendo candida purpureum fusae super ora pudorem deiectaeque genas; tacite subit ille supremus virginitatis amor, primaeque modestia culpae confundit vultus; tunc ora rigantur honestis imbribus, et teneros lacrimae iuvere parentes. Non secus ac supero pariter si cardine lapsae Pallas et asperior Phoebi soror, utraque telis, utraque torva genis flavoque in vertice nodo, illa suas Cyntho comites agat, haec Aracyntho; tunc, si fas oculis, non umquam longa tuendo expedias, cui maior honos, cui gratior, aut plus de Iove, mutatosque velint transumere cultus, et Pallas deceat pharetras et Delia cristas. Certant laetitia superosque in vota fatigant Inachidae, quae cuique domus sacrique facultas. Hi fibris animaque litant, hi caespite nudo, nec minus auditi, si mens accepta, merentur ture deos, fractisque obtendunt limina silvis. Ecce metu subito -Lachesis sic dura iubebat- impulsae mentes, excussaque gaudia patri, et turbata dies. innupto in limine adibant Pallada, Munychiis cui non Argiva per urbes posthabita est Larissa iugis; hic more parentum Iasides, thalamis ubi casta adolesceret aetas, virgineas libare comas primosque solebant excusare toros. Celsam subeuntibus arcem in gradibus summi delapsus culmine templi, Arcados Euhippi spolium, cadit aereus orbis, praemissasque faces, festum nubentibus ignem, obruit, eque adytis simul exaudita remotis nondum ausos firmare gradum tuba terruit ingens. In regem conversi omnes formidine prima, mox audisse negant; cunctos tamen omina rerum dira movent, variisque metum sermonibus augent. Nec mirum: nam tum infaustos donante marito ornatus, Argia, geris dirumque monile Harmoniae. Longa est series, sed nota malorum persequar, unde novis tam saeva potentia donis. Lemnius haec, ut prisca fides, Mavortia longum furta dolens, capto postquam nil obstat amori poena nec ultrices castigavere catenae, Harmoniae dotale decus sub luce iugali struxerat. Hoc, docti quamquam maiora, laborant Cyclopes, notique operum Telchines amica certatim iuvere manu; sed plurimus ipsi sudor. Ibi arcano florentis igne zmaragdos cingit et infaustas percussum adamanta figuras Gorgoneosque orbes Siculaque incude relictos fulminis extremi cineres viridumque draconum lucentes a fronte iubas; hic flebile germen Hesperidum et dirum Phrixei velleris aurum; tum varias pestes raptumque interplicat atro Tisiphones de crine ducem, et quae pessima ceston vis probat; haec circum spumis lunaribus ungit callidus atque hilari perfundit cuncta veneno. Non hoc Pasithea blandarum prima sororum, non Decor Idaliusque puer, sed Luctus et Irae et Dolor et tota pressit Discordia dextra. Prima fides operi, Cadmum comitata iacentem Harmonia versis in sibila dira querellis Illyricos longo sulcavit pectore campos. Improba mox Semele vix dona nocentia collo induit, et fallax intravit limina Iuno. Teque etiam, infelix, perhibent, Iocasta, decorum possedisse nefas; vultus hac laude colebas, heu quibus, heu placitura toris! post longior ordo. Tunc donis Argia nitet vilisque sororis ornatus sacro praeculta supervenit auro. Viderat hoc coniunx perituri vatis et aras ante omnis epulasque trucem secreta coquebat invidiam, saevis detur si quando potiri cultibus, heu nihil auguriis adiuta propinquis. Quos optat gemitus, quantas cupit impia clades! Digna quidem, sed quid miseri decepta mariti arma, quid insontes nati meruere furores? Postquam regales epulas et gaudia vulgi bisseni clusere dies, Ismenius heros respicere ad Thebas iamque et sua quaerere regna. Quippe animum subit illa dies, qua, sorte benigna fratris, Echionia steterat privatus in aula, respiciens descisse deos trepidoque tumultu dilapsos comites, nudum latus omne fugamque fortunae. Namque una soror producere tristis exulis ausa vias; etiam hanc in limine primo liquerat et magna lacrimas incluserat ira. Tunc quos excedens hilaris, quis cultus iniqui praecipuus ducis, et profugo quos ipse notarat ingemuisse sibi, per noctem ac luce sub omni digerit; exedere animum dolor iraque demens et, qua non gravior mortalibus addita curis, spes, ubi longa venit. Talem sub pectore nubem consilii volvens Dircen Cadmique negatas apparat ire domos: veluti dux taurus amata valle carens, pulsum solito quem gramine victor iussit ab erepta longe mugire iuvenca, cum profugo placuere tori cervixque recepto sanguine magna redit fractaeque in pectora quercus, bella cupit pastusque et capta armenta reposcit iam pede, iam cornu melior -pavet ipse reversum victor, et attoniti vix agnovere magistri-: non alias tacita iuvenis Teumesius iras mente acuit. Sed fida vias arcanaque coniunx senserat; utque toris primo complexa iacebat aurorae pallore virum: "Quos, callide, motus quamve fugam moliris?" ait "nil transit amantes. Sentio, pervigiles acuunt suspiria questus, numquam in pace sopor. Quotiens haec ora natare fletibus et magnas latrantia pectora curas admota deprendo manu? Nil foedere rupto conubiisve super moveor viduaque iuventa, etsi crudus amor necdum post flammea toti intepuere tori: tua me, properabo fateri, angit, amate, salus. tune incomitatus, inermis regna petes poterisque tuis decedere Thebis, si neget? Atque illum sollers deprendere semper Fama duces tumidum narrat raptoque superbum difficilemque tibi: necdum consumpserit annum. Me quoque nunc vates, nunc exta minantia divos aut avium lapsus aut turbida noctis imago terret, et a, memini, numquam mihi falsa per umbras Iuno venit. quo tendis iter? ni conscius ardor ducit et ad Thebas melior socer". Hic breve tandem risit Echionius iuvenis tenerumque dolorem coniugis amplexu solatus et oscula maestis tempestiva genis posuit lacrimasque repressit: "Solve metus animo, dabitur, mihi crede, merentum consiliis tranquilla dies; te fortior annis nondum cura decet. Sciat haec Saturnius olim fata parens, oculosque polo demittere si quos Iustitia et rectum terris defendere curat: fors aderit lux illa tibi, qua moenia cernes coniugis et geminas ibis regina per urbes". Sic ait, et caro raptim se limine profert. Tydea iam socium coeptis, iam pectore fido aequantem curas -tantus post iurgia mentes vinxit amor -socerumque adfatur tristis Adrastum. Fit mora consilio, cum multa moventibus una iam potior cunctis sedit sententia, fratris pertemptare fidem tutosque in regna precando explorare aditus. Audax ea munera Tydeus sponte subit; nec non et te, fortissime gentis Aetolum, multum lacrimis conata morari Deipyle, sed iussa patris tutique regressus legato iustaeque preces vicere sororis. Iamque emensus iter silvis ac litore durum, qua Lernaea palus ambustaque sontibus alte intepet hydra vadis, et qua vix carmine raro longa sonat Nemea nondum pastoribus ausis, qua latus Eoos Ephyres quod vergit ad euros Sisyphiique sedent portus irataque terrae curva Palaemonio secluditur unda Lechaeo. Hinc praetervectus Nisum et te, mitis Eleusin, laevus abit, iamque arva gradu Teumesia et arces intrat Agenoreas; ibi durum Eteoclea cernit sublimem solio saeptumque horrentibus armis. Iura ferus populo trans legem ac tempora regni iam fratris de parte dabat; sedet omne paratus in facinus queriturque fidem tam sero reposci. Constitit in mediis -ramus manifestat olivae legatum- causasque viae nomenque rogatus edidit; utque rudis fandi pronusque calori semper erat, iustis miscens tamen aspera coepit: "Si tibi plana fides et dicti cura maneret foederis, ad fratrem completo iustius anno legatos hinc ire fuit teque ordine certo fortunam exuere et laetum descendere regno, ut vagus ille diu passusque haud digna per urbes ignotas pactae tandem succederet aulae. Sed quia dulcis amor regni blandumque potestas, posceris: astriferum iam velox circulus orbem torsit et amissae redierunt montibus umbrae, ex quo frater inops ignota per oppida tristes exul agit casus; et te iam tempus aperto sub Iove ferre dies terrenaque frigora membris ducere et externos submissum ambire penates. Pone modum laetis; satis ostro dives et auro conspicuus tenuem germani pauperis annum risisti; moneo, regnorum gaudia temet dedoceas patiensque fugae mereare reverti". Dixerat. Ast illi tacito sub pectore dudum ignea corda fremunt, iacto velut aspera saxo comminus erigitur serpens, cui subter inanes longa sitis latebras totumque agitata per artus convocat in fauces et squamea colla venenum: "Cognita si dubiis fratris mihi iurgia signis ante forent nec clara odiorum arcana paterent, sufficeret vel sola fides, quam torvus et illum mente gerens, ceu saepta novus iam moenia laxet fossor et hostiles inimicent classica turmas, praefuris. in medios si comminus orsa tulisses Bistonas aut refugo pallentes sole Gelonos, parcior eloquio et medii reverentior aequi inciperes. Neque te furibundae crimine mentis arguerim: mandata refers. Nunc omnia quando plena minis, nec sceptra fide nec pace sequestra poscitis, et propior capulo manus, haec mea regi Argolico, nondum aequa tuis, vice dicta reporta: quae sors iusta mihi, quae non indebitus annis sceptra dicavit honos, teneo longumque tenebo. Te penes Inachiae dotalis regia dono coniugis, et Danaae -quid enim maioribus actis invideam?- cumulentur opes, felicibus Argos auspiciis Lernamque regas; nos horrida Dirces pascua et Euboicis artatas fluctibus oras, non indignati miserum dixisse parentem Oedipoden: tibi larga -Pelops et Tantalus auctor!- nobilitas, propiorque fluat de sanguine iuncto Iuppiter. anne feret luxu consueta paterno hunc regina larem? Nostrae cui iure sorores anxia pensa trahant, longo quam sordida luctu mater et ex imis auditus forte tenebris offendat sacer ille senex! Iam pectora vulgi adsuevere iugo: pudet heu! plebisque patrumque, ne totiens incerta ferant mutentque gementes imperia et dubio pigeat parere tyranno. Non parcit populis regnum breve; respice, quantus horror et attoniti nostro in discrimine cives! Hosne ego, quis certa est sub te duce poena, relinquam? Iratus, germane, venis. Fac velle: nec ipsi, si modo notus amor meritique est gratia, patres reddere regna sinent". Non ultra passus et orsa iniecit mediis sermonibus obvia: "Reddes", ingeminat, "reddes; non si te ferreus agger ambiat aut triplices alio tibi carmine muros Amphion auditus agat, nil tela nec ignes obstiterint, quin ausa luas nostrisque sub armis captivo moribundus humum diademate pulses. Tu merito; ast horum miseret, quos sanguine vilis coniugibus natisque infanda ad proelia raptos proicis excidio, bone rex. O quanta Cithaeron funera sanguineusque vadis, Ismene, rotabis! Haec pietas, haec magna fides! Nec crimina gentis mira equidem duco: sic primus sanguinis auctor incestique patrum thalami; sed fallit origo: Oedipodis tu solus eras, haec praemia morum ac sceleris, violente, feres! Nos poscimus annum; sed moror". Haec audax etiamnum in limine retro vociferans iam tunc impulsa per agmina praeceps evolat. Oeneae vindex sic ille Dianae erectus saetis et aduncae fulmine malae, cum premeret Pelopea phalanx, saxa obvia volvens fractaque perfossis arbusta Acheloia ripis, iam Telamona solo, iam stratum Ixiona linquens te, Meleagre, subit: tibi demum cuspide lata haesit et obnixo ferrum laxavit in armo. Talis adhuc trepidum linquit Calydonius heros concilium infrendens, ipsi ceu regna negentur, festinatque vias ramumque precantis olivae abicit. attonitae tectorum e culmine summo aspectant matres, saevoque infanda precantur Oenidae tacitoque simul sub pectore regi. Nec piger ingenio scelerum fraudisque nefandae rector eget. iuvenum fidos, lectissima bello corpora, nunc pretio, nunc ille hortantibus ardens sollicitat dictis, nocturnaque proelia saevus instruit, et sanctum populis per saecula nomen legatum insidiis tacitoque invadere ferro - quid regnis non vile? - cupit. Quas quaereret artes, si fratrem, Fortuna, dares! o caeca nocentum consilia! O semper timidum scelus! Exit in unum plebs ferro iurata caput; ceu castra subire apparet aut celsum crebri arietis ictibus urbis inclinare latus: densi sic agmine facto quinquaginta altis funduntur in ordine portis. Macte animi, tantis dignus qui crederis armis! Fert via per dumos propior, qua calle latenti praecelerant densaeque legunt compendia silvae. Lecta dolis sedes: gemini procul urbe malignis faucibus urguentur colles, quos umbra superne montis et incurvis claudunt iuga frondea silvis; insidias natura loco caecamque latendi struxit opem; mediasque arte secat aspera rupes semita, quam subter campi devexaque latis arva iacent spatiis. Contra importuna crepido, Oedipodioniae domus alitis; hic fera quondam pallentis erecta genas suffusaque tabo lumina, concretis infando sanguine plumis reliquias amplexa virum semesaque nudis pectoribus stetit ossa premens visuque tremendo collustrat campos, si quis concurrere dictis hospes inexplicitis aut comminus ire viator audeat et dirae commercia iungere linguae; nec mora, quin acuens exsertos protinus ungues liventisque manus fractosque in vulnera dentes terribili applausu circum hospita surgeret ora; et latuere doli, donec de rupe cruenta heu! simili deprensa viro, cessantibus alis, tristis inexpletam scopulis adfligeret alvum. Monstrat silva nefas, horrent vicina iuvenci gramina, damnatis avidum pecus abstinet herbis. Non Dryadum placet umbra choris, non commoda sacris Faunorum, diraeque etiam fugere volucres prodigiale nemus. Tacitis huc gressibus acti deveniunt peritura cohors, hostemque superbum adnixi iaculis et humi posita arma tenentes exspectant densaque nemus statione coronant. Coeperat umenti Phoebum subtexere palla Nox et caeruleam terris infuderat umbram. Ille propinquabat silvis et ab aggere celso scuta virum galeasque videt rutilare comantis, qua laxant rami nemus adversaque sub umbra flammeus aeratis lunae tremor errat in armis. Obstipuit visis, ibat tamen, horrida tantum spicula et inclusum capulo tenus admovet ensem, ac prior: "Unde, viri, quidve occultatis in armis?" non humili terrore rogat. Nec reddita contra vox, fidamque negant suspecta silentia pacem. Ecce autem vasto Chthonii contorta lacerto, quo duce freta cohors, fuscas intervolat auras hasta; sed audenti deus et fortuna recessit. Per tamen Olenii tegimen suis atraque saetis terga super laevos umeros vicina cruori effugit et viduo iugulum ferit irrita ligno. Tunc horrere comae sanguisque in corda gelari. Huc ferus atque illuc animum pallentiaque ira ora ferens -nec tanta putat sibi bella parari-: "Ferte gradum contra campoque erumpite aperto! Quis timor audendi, quae tanta ignavia? Solus, solus in arma voco". neque in his mora; quos ubi plures, quam ratus, innumeris videt excursare latebris, hos prodire iugis, illos e vallibus imis crescere, nec paucos campo, totumque sub armis collucere iter, ut clausas indagine profert in medium vox prima feras, quae sola medendi turbata ratione via est, petit ardua dirae Sphingos et abscisis infringens cautibus uncas exsuperat iuga dira manus, scopuloque potitus, unde procul tergo metus et via prona nocendi, saxum ingens, quod vix plena cervice gementes vertere humo murisque valent inferre iuvenci, rupibus evellit; dein toto sanguine nixus sustinet, immanem quaerens librare ruinam, qualis in adversos Lapithas erexit inanem magnanimus cratera Pholus. Stupet obvia leto turba superstantem atque emissi turbine montis obruitur; simul ora virum, simul arma manusque fractaque commixto sederunt pectora ferro. Quattuor hic adeo disiecti mole sub una congemuere, fuga tremefactum protinus agmen excutitur coeptis. Neque enim temnenda iacebant funera: fulmineus Dorylas, quem regibus ardens aequabat virtus, Martisque e semine Theron terrigenas confisus avos, nec vertere cuiquam frena secundus Halys, sed tunc pedes occubat arvis, Pentheumque trahens nondum te Phaedimus aequo, Bacche, genus. Quorum ut subitis exterrita fatis agmina turbatam vidit laxare catervam, quae duo sola manu gestans acclinia monti fixerat, intorquet iacula et fugientibus addit. Mox in plana libens, nudo ne pectore tela inciderent, saltu praeceps defertur et orbem, quem procul oppresso vidit Therone volutum, corripuit, tergoque et vertice tegmina nota saeptus et hostili propugnans pectora parma constitit. inde iterum densi glomerantur in unum Ogygidae firmantque gradum; trahit ocius ensem Bistonium Tydeus, Mavortia munera magni Oeneos, et partes pariter divisus in omnes hos obit atque illos ferroque micantia tela decutit; impeditant numero seque ipsa vicissim arma premunt, nec vis conatibus ulla, sed ipsae in socios errare manus et corpora turba involvi prolapsa sua; manet ille ruentis angustus telis et inexpugnabilis obstat. Non aliter -Geticae si fas est credere Phlegrae- armatum immensus Briareus stetit aethera contra, hinc Phoebi pharetras, hinc torvae Pallados anguis, inde Pelethroniam praefixa cuspide pinum Martis, et hinc lasso mutata Pyracmone temnens fulmina, cum toto nequiquam obsessus Olympo tot queritur cessare manus: non segnior ardet huc illuc clipeum obiectans, seque ipse recedens circuit, interdum trepidis occurrit et instat spicula devellens, clipeo qua plurima toto fixa tremunt armantque virum saepe aspera passum vulnera, sed nullum vitae in secreta receptum nec mortem sperare valet. Rotat ipse furentem Deilochum, comitemque illi iubet ire sub umbras Phegea sublata minitantem bella securi Dircaeumque Gyan et Echionium Lycophontem. Iam trepidi sese quaerunt numerantque, nec idem caedis amor, plenamque dolent rarescere turbam. Ecce Chromis Tyrii demissus origine Cadmi -hunc utero quondam Dryope Phoenissa gravato rapta repente choris onerisque oblita ferebat, dumque trahit prensis taurum tibi cornibus, Euhan, procidit impulsus nimiis conatibus infans- tunc audax iaculis et capti pelle leonis pinea nodosam quassabat robora clavam increpitans: "Unusne, viri, tot caedibus unus ibit ovans Argos? vix credet fama reverso. Heus socii, nullaene manus, nulla arma valebunt? Haec regi promissa, Cydon, haec, Lampe, dabamus?" Dum clamat, subit ore cavo Teumesia cornus, nec prohibent fauces; atque illi voce repleta intercepta natat prorupto in sanguine lingua. Stabat adhuc, donec transmissa morte per artus labitur immorsaque cadens obmutuit hasta. Vos quoque, Thespiadae, cur infitiatus honora arcuerim fama? Fratris moribunda levabat membra solo Periphas -nil indole clarius illa nec pietate fuit-, laeva marcentia colla sustentans dextraque latus; singultibus artum exhaurit thoraca dolor, nec vincla coercent undantem fletu galeam, cum multa gementi pone gravis curvas perfringit lancea costas. Exit et in fratrem, cognataque pectora telo conserit; ille oculos etiamnum in luce natantes sistit et aspecta germani morte resolvit. At cui vita recens et adhuc in vulnere vires: "Hos tibi complexus, haec dent" ait "oscula nati". Procubuere pares fatis, miserabile votum mortis, et alterna clauserunt lumina dextra. Protinus idem ultro iaculo parmaque Menoeten proterrebat agens trepidis vestigia retro passibus urguentem, donec defecit iniqua lapsus humo, pariterque manus distractus in ambas orat et a iugulo nitentem sustinet hastam: "Parce per has stellis interlabentibus umbras, per superos noctemque tuam; sine, tristia Thebis nuntius acta feram vulgique per ora paventis contempto te rege canam: sic irrita nobis tela cadant, nullique tuum penetrabile ferro pectus, et optanti victor reveharis amico". Dixerat. Ille nihil vultum mutatus "inanis perdis" ait "lacrimas: et tu, ni fallor, iniquo pollicitus mea colla duci. nunc arma diemque proice; quid timidae sequeris compendia vitae? bella manent". Simul haec, et crassum sanguine telum iam redit: ille super dictis infensus amaris prosequitur victos: "Non haec trieterica vobis nox patrio de more venit, non orgia Cadmi cernitis aut avidas Bacchum scelerare parentes. Nebridas et fragiles thyrsos portare putastis imbellem ad sonitum maribusque incognita veris foeda Celaenaea committere proelia buxo? Hic aliae caedes, alius furor: ite sub umbras, o timidi paucique!" Haec intonat; ast tamen illi membra negant, lassusque ferit praecordia sanguis. Iam sublata manus cassos defertur in ictus, tardatique gradus, clipeum nec sustinet umbo mutatum spoliis, gelidus cadit imber anhelo pectore, tum crines ardentiaque ora cruentis roribus et taetra morientum aspargine manant: ut leo, qui campis longe custode fugato Massylas depastus oves, ubi sanguine multo luxuriata fames cervixque et tabe gravatae consedere iubae, mediis in caedibus astat aeger, hians victusque cibis; nec iam amplius irae crudescunt: tantum vacuis ferit aera malis molliaque eiecta delambit vellera lingua. Ille etiam Thebas spoliis et sanguine plenus isset et attonitis sese populoque ducique ostentasset ovans, ni tu, Tritonia virgo, flagrantem multaque operis caligine plenum consilio dignata virum: "Sate gente superbi Oeneos, absentis cui dudum vincere Thebas annuimus, iam pone modum nimiumque secundis parce deis: huic una fides optanda labori. Fortuna satis usus abi". Restabat acerbis funeribus socioque gregi non sponte superstes Haemonides -ille haec praeviderat, omina doctus aeris et nulla deceptus ab alite- Maeon, nec veritus prohibere ducem, sed fata monentem privavere fide. vita miserandus inerti damnatur; trepido Tydeus immitia mandat: "Quisquis es Aonidum, quem crastina munere nostro manibus exemptum mediis Aurora videbit, haec iubeo perferre duci: cinge aggere portas, tela nova, fragiles aevo circum inspice muros, praecipue stipare viros densasque memento multiplicare acies! Fumantem hunc aspice late ense meo campum: tales in bella venimus." Haec ait, et meritae pulchrum tibi, Pallas, honorem sanguinea de strage parat, praedamque iacentem comportat gaudens ingentiaque acta recenset. Quercus erat tenerae iam longum oblita iuventae aggere camporum medio, quam plurimus ambit frondibus incurvis et crudo robore cortex. Huic leves galeas perfossaque vulnere crebro inserit arma ferens, huic truncos ictibus enses subligat et tractas membris spirantibus hastas. Corpora tunc atque arma simul cumulata superstans incipit - oranti nox et iuga longa resultant -: "Diva ferox, magni decus ingeniumque parentis, bellipotens, cui torva genis horrore decoro cassis et asperso crudescit sanguine Gorgon, nec magis ardentes Mavors hastataque pugnae impulerit Bellona tubas, huic adnue sacro, seu Pandionio nostras invisere noctes monte venis, sive Aonia devertis Itone laeta choris, seu tu Libyco Tritone repexas lota comas, qua te biiugo temone frementem intemeratarum volucer rapit axis equarum: nunc tibi fracta virum spolia informisque dicamus exuvias. At si patriis Parthaonis arvis inferar et reduci pateat mihi Martia Pleuron, aurea tunc mediis urbis tibi templa dicabo collibus, Ionias qua despectare procellas dulce sit, et flavo tollens ubi vertice pontum turbidus obiectas Achelous Echinadas exit. Hic ego maiorum pugnas vultusque tremendos magnanimum effingam regum, figamque superbis arma tholis, quaeque ipse meo quaesita revexi sanguine, quaeque dabis captis, Tritonia, Thebis. Centum ibi virgineis votae Calydonides aris Actaeas tibi rite faces et ab arbore casta nectent purpureas niveo discrimine vittas, pervigilemque focis ignem longaeva sacerdos nutriet, arcanum numquam spretura pudorem. Tu bellis, tu pace feres de more frequentes primitias operum, non indignante Diana". dixerat, et dulces iter instaurabat ad Argos.

At non Aoniae moderator perfidus orae nocte sub ancipiti, quamvis umentibus astris longus ad auroram superet labor, otia somni accipit; invigilant animo scelerisque parati supplicium exercent curae; tum plurima versat pessimus in dubiis augur timor. "Ei mihi" clamat, "unde morae?" - nam prona ratus facilemque tot armis Tydea, nec numero virtutem animumque rependit - "num regio diversa viae? num missus ab Argis subsidio globus? an sceleris data fama per urbes finitimas? paucosne, pater Gradive, manuve legimus indecores? at enim fortissimus illic et Chromis et Dorylas et nostris turribus aequi Thespiadae totos raperent mihi funditus Argos. Nec tamen ille meis, reor, impenetrabilis armis aere gerens solidoque datos adamante lacertos venerat; heu segnes, quorum labor haeret in uno, si conserta manus". Vario sic turbidus aestu angitur ac sese culpat super omnia, qui non orantem in mediis legatum coetibus ense perculerit foedasque palam satiaverit iras. Iam pudet incepti, iam paenitet. Ac velut ille fluctibus Ioniis Calabrae datus arbiter alno nec rudis undarum -portus sed linquere amicos purior Olenii frustra gradus impulit astri-, cum fragor hiberni subitus Iovis, omnia mundi claustra tonant multusque polos inclinat Orion, ipse quidem malit terras pugnatque reverti, fert ingens a puppe notus, tunc arte relicta ingemit et caecas sequitur iam nescius undas: talis Agenoreus ductor caeloque morantem Luciferum et seros maerentibus increpat ortus. Ecce sub occiduas versae iam Noctis habenas astrorumque obitus, ubi primum maxima Tethys impulit Eoo cunctantem Hyperiona ponto, ima flagellatis, signum lugubre malorum, ponderibus trepidavit humus, motusque Cithaeron antiquas dedit ire nives; tunc visa levari culmina septenaeque iugo concurrere portae. Et prope sunt causae: gelido remeabat Eoo iratus fatis et tristis morte negata Haemonides; necdum ora patent, dubiusque notari signa dabat magnae longe manifesta ruinae planctuque et gemitu; lacrimas nam protinus omnis fuderat. Haud aliter saltu devertitur orbus pastor ab agrestum nocturna strage luporum, cuius erile pecus silvis inopinus abegit imber et hibernae ventosa cacumina lunae: luce patent caedes; domino perferre recentes ipse timet casus, haustaque informis harena questibus implet agros, stabulique silentia magni odit et amissos longo ciet ordine tauros. Illum congestae portarum ad limina matres ut solum videre -nefas!- nulla agmina circum magnanimosque duces, nil ausae quaerere tollunt clamorem, qualis bello supremus apertis urbibus, aut pelago iam descendente carina. Ut primum invisi cupido data copia regis: "Hanc tibi de tanto donat ferus agmine Tydeus infelicem animam, sive haec sententia divum, seu fortuna fvit, seu, quod pudet ira fateri, vis invicta viri. Vix credo et nuntius: omnes procubuere, omnes. Noctis vaga lumina testor et socium manes et te, mala protinus ales, qua redeo, non hanc lacrimis meruisse nec astu crudelem veniam atque inhonorae munera lucis. Sed mihi iussa deum placitoque ignara moveri Atropos atque olim non haec data ianua leti eripuere necem. iamque ut mihi prodiga vitae pectora et extremam nihil horrescentia mortem aspicias: bellum infandum ominibusque negatam movisti, funeste, aciem; dum pellere leges et consanguineo gestis regnare superbus exsule, te series orbarum excisa domorum planctibus assiduis, te diro horrore volantes quinquaginta animae circum noctesque diesque assilient; neque enim ipse moror." iam moverat iras rex ferus, et tristes ignescunt sanguine vultus. Inde ultro Phlegyas et non cunctator iniqui Labdacus -hos regni ferrum penes- ire manuque proturbare parant. sed iam nudaverat ensem magnanimus vates, et nunc trucis ora tyranni, nunc ferrum aspectans: "Numquam tibi sanguinis huius ius erit aut magno feries imperdita Tydeo pectora; vado equidem exsultans ereptaque fata insequor et comites feror exspectatus ad umbras. Te superis fratrique-" et iam media orsa loquentis absciderat plenum capulo latus; ille dolori pugnat et ingentem nisu duplicatus in ictum corruit, extremisque animae singultibus errans alternus nunc ore venit, nunc vulnere sanguis. Excussae procerum mentes, turbataque mussant concilia; ast illum coniunx fidique parentes servantem vultus et torvum in morte peracta, non longum reducem laetati, in tecta ferebant. Sed ducis infandi rabidae non hactenus irae stare queunt; vetat igne rapi, pacemque sepulcri impius ignaris nequiquam manibus arcet. Tu tamen egregius fati mentisque nec umquam -sic dignum est- passure situm, qui comminus ausus vadere contemptum reges, quaque ampla veniret libertas, sancire viam: quo carmine dignam, quo satis ore tuis famam virtutibus addam, augur amate deis? Non te caelestia frustra edocuit lauroque sua dignatus Apollost: et nemorum Dodona parens Cirrhaeaque virgo audebit tacito populos suspendere Phoebo. Nunc quoque Tartareo multum divisus Averno Elysias, i, carpe plagas, ubi manibus axis invius Ogygiis nec sontis iniqua tyranni iussa valent; durant habitus et membra cruentis inviolata feris, nudoque sub axe iacentem et nemus et tristis volucrum reverentia servat. At nuptae exanimes puerique aegrique parentes moenibus effusi per plana, per avia, passim quisque suas avidi ad lacrimas miserabile currunt certamen, quos densa gradu comitantur euntes milia solandi studio, pars visere flagrant unius acta viri et tantos in nocte labores. fervet iter gemitu et plangoribus arva reclamant. ut vero infames scopulos silvamque nefandam perventum, ceu nulla prius lamenta nec atri manassent imbres, sic ore miserrimus uno exoritur fragor, aspectuque accensa cruento turba furit: stat sanguineo discissus amictu Luctus atrox caesoque invitat pectore matres. Scrutantur galeas frigentum inventaque monstrant corpora, prociduae super externosque suosque. Hae pressant in tabe comas, hae lumina signant vulneraque alta rigant lacrimis, pars spicula dextra nequiquam parcente trahunt, pars molliter aptant bracchia trunca loco et cervicibus ora reponunt. At vaga per dumos vacuique in pulvere campi magna parens iuvenum, gemini nunc funeris, Ide squalentem sublata comam liventiaque ora ungue premens -nec iam infelix miserandaque, verum terror inest lacrimis-, per et arma et corpora passim canitiem impexam dira tellure volutans quaerit inops natos omnique in corpore plangit. Thessalis haud aliter bello gavisa recenti, cui gentile nefas hominem renovare canendo, multifida attollens antiqua lumina cedro nocte subit campos versatque in sanguine functum vulgus et explorat manes, cui plurima busto imperet ad superos: animarum maesta queruntur concilia, et nigri pater indignatur Averni. Illi in secessu pariter sub rupe iacebant felices, quos una dies, manus abstulit una, pervia vulneribus media trabe pectora nexi. ut vidit lacrimisque oculi patuere profusis: "Hosne ego complexus genetrix, haec oscula, nati, vestra tuor? Sic vos extremo in fine ligavit ingenium crudele necis? Quae vulnera tractem, quae prius ora premam? Vosne illa potentia matris, vos uteri fortuna mei, qua tangere divos rebar et Ogygias titulis anteire parentes? a, quanto melius dextraque in sorte iugatae, quis steriles thalami nulloque ululata dolore respexit Lucina domum! Mihi quippe malorum causa labor; sed nec bellorum in luce patenti conspicui fatis aeternaque gentibus ausi quaesistis miserae vulnus memorabile matri, sed mortem obscuram numerosaque funera passi, heu quantus furto cruor et sine laude iacetis! Quin ego non dextras miseris complexibus ausim dividere et tanti consortia rumpere leti: ite diu fratres indiscretique supremis ignibus et caros urna confundite manes!" Nec minus interea digesta strage suorum hic Chthonium coniunx, hic mater Penthea clamat Astyoche, puerique rudes, tua, Phaedime, proles, amissum didicere patrem, Marpessaque pactum Phyllea, sanguineumque lavant Acamanta sorores. Tunc ferro retegunt silvas collisque propinqui annosum truncant apicem, qui conscius actis noctis et inspexit gemitus; ibi grandior aevo ante rogos, dum quisque suo nequit igne revelli, concilium infaustum dictis mulcebat Aletes: "Saepe quidem infelix varioque exercita ludo fatorum gens nostra fuit, Sidonius ex quo hospes in Aonios iecit sata ferrea sulcos, unde novi fetus et formidata colonis arva suis. Sed nec veteris cum regia Cadmi fulmineum in cinerem monitis Iunonis iniquae consedit, neque funerea cum laude potitus infelix Athamas trepido de monte veniret, semianimem heu laeto referens clamore Learchum, hic gemitus Thebis, nec tempore clarius illo Phoenissae sonuere domus, cum lassa furorem vicit et ad comitum lacrimas expavit Agave. Una dies similis fato specieque malorum aequa fuit, qua magniloquos luit impia flatus Tantalis, innumeris cum circumfusa ruinis corpora tot raperet terra, tot quaereret ignes. talis erat vulgi status, et sic urbe relicta primaevique senesque et longo examine matres invidiam planxere deis miseroque tumultu bina per ingentes stipabant funera portas. Meque ipsum memini -necdum apta laboribus aetas- flesse tamen gemituque meos aequasse parentes. Illa tamen superi. Nec quod tibi, Delia, castos prolapsum ad fontis specula temerare profana heu dominum insani nihil agnovere Molossi, deflerim magis, aut verso quod sanguine fluxit in subitos regina lacus: sic dura Sororum pensa dabant visumque Iovi. Nunc regis iniqui ob noxam immeritos patriae tot culmina cives exuimus, nec adhuc calcati foederis Argos fama subit, et iam bellorum extrema dolemus. quantus equis quantusque viris in pulvere crasso sudor! Io quanti crudele rubebitis amnes! Viderit haec bello viridis manus: ast ego doner dum licet igne meo terraque insternar avita!" haec senior, multumque nefas Eteoclis acerbat crudelem infandumque vocans poenasque daturum. Unde ea libertas? Iuxta illi finis et aetas tota retro, seraeque decus velit addere morti. Haec sator astrorum iamdudum e vertice mundi prospectans primoque imbutas sanguine gentes Gradivum acciri propere iubet. ille furentes Bistonas et Geticas populatus caedibus urbes turbidus aetherias currus urguebat ad arces, fulmine cristatum galeae iubar armaque in auro tristia, terrificis monstrorum animata figuris, incutiens: tonat axe polus clipeique cruenta lux rubet, et solem longe ferit aemulus orbis. hunc ubi Sarmaticos etiamnum efflare labores Iuppiter et tota perfusum pectora belli tempestate videt: "Talis mihi, nate, per Argos, talis abi, sic ense madens, hac nubilus ira. exturbent resides frenos et cuncta perosi te cupiant, tibi praecipites animasque manusque devoveant, rape cunctantes et foedera turba, cui dedimus, tibi fas ipsos incendere bello caelicolas pacemque meam. Iam semina pugnae ipse dedi: remeat portans immania Tydeus ausa, ducis scelus et turpis, primordia belli, insidias fraudesque, suis quas ultus in armis. adde fidem. vos o superi, meus ordine sanguis, ne pugnare odiis, neu me temptare precando certetis; sic Fata mihi nigraeque Sororum iuravere colus: manet haec ab origine mundi fixa dies bello, populique in proelia nati. Quodni me veterum poenas sancire malorum gentibus et diros sinitis punire nepotes -arcem hanc aeternam, mentis sacraria nostrae, testor et Elysios, etiam mihi numina, fontes-, ipse manu Thebas correptaque moenia fundo excutiam versasque solo super Inacha tecta effundam turres aut stagna in caerula verram imbre superiecto, licet ipsa in turbine rerum Iuno suos colles templumque amplexa laboret." Dixit, et attoniti iussis. Mortalia credas pectora, sic cuncti vocemque animosque tenebant. Non secus ac longa ventorum pace solutum aequor et imbelli recubant ubi litora somno, silvarumque comas et abacto flamine nubes mulcet iners aestas; tunc stagna lacusque sonori detumuere, tacent exusti solibus amnes. Gaudet ovans iussis et adhuc temone calenti fervidus in laevum torsit Gradivus habenas. iamque iter extremum caelique abrupta tenebat, cum Venus ante ipsos nulla formidine gressum figit equos; cessere retro iamiamque rigentes suppliciter posuere iubas. Tunc pectora summo acclinata iugo vultumque obliqua madentem incipit -interea dominae vestigia iuxta spumantem proni mandunt adamanta iugales-: "Bella etiam in Thebas, socer o pulcherrime, bella ipse paras ferroque tuos abolere nepotes? Nec genus Harmoniae nec te conubia caelo festa nec hae quicquam lacrimae, furibunde, morantur? Criminis haec merces? Hoc fama pudorque relictus, hoc mihi Lemniacae de te meruere catenae? Perge libens; at non eadem Vulcania nobis obsequia, et laesi servit tamen ira mariti! Illum ego perpetuis mihi desudare caminis si iubeam vigilesque operi transmittere noctes, gaudeat ornatusque novos ipsique laboret arma tibi; tu! -sed scopulos et aena precando flectere corda paro; solum hoc tamen anxia, solum obtestor, quid me Tyrio sociare marito progeniem caram infaustisque dabas hymenaeis? dum fore praeclaros armis et vivida rebus pectora vipereo Tyrios de sanguine iactas demissumque Iovis serie genus. A! mea quanto Sithonia mallem nupsisset virgo sub Arcto trans Borean Thracasque tuos. Indigna parumne pertulimus, divae Veneris quod filia longum reptat et Illyricas deiectat virus in herbas? Nunc gentem immeritam -". Lacrimas non pertulit ultra Bellipotens, hastam laeva transumit et alto, haut mora, desiluit curru, clipeoque receptam laedit in amplexu dictisque ita mulcet amicis: "O mihi bellorum requies et sacra voluptas unaque pax animo! Soli cui tanta potestas divorumque hominumque meis occurrere telis impune et media quamvis in caede frementis hos adsistere equos, hunc ensem avellere dextra. Nec mihi Sidonii genialia foedera Cadmi nec tua cara fides - ne falsa incessere gaude! - exciderunt: prius in patrui deus infera mergar stagna et pallentes agar exarmatus ad umbras. Sed nunc fatorum monitus mentemque supremi iussus obire patris -neque enim Vulcania tali imperio manus apta legi-, quo pectore contra ire Iovem dictasque parem contemnere leges, cui modo -pro vires!- terras caelumque fretumque attremere oranti tantosque ex ordine vidi delituisse deos? Sed ne mihi corde supremos concipe, cara, metus! Quando haec mutare potestas nulla datur- cum iam Tyriis sub moenibus ambae bellabunt gentes, adero et socia arma iuvabo. Tunc me sanguineo late defervere campo res super Argolicas haud sic deiecta videbis; hoc mihi ius, nec fata vetant". Sic orsus aperto flagrantes immisit equos. non ocius alti in terras cadit ira Iovis, si quando nivalem Othryn et Arctoae gelidum caput institit Ossae armavitque in nube manum: volat ignea moles saeva dei mandata ferens, caelumque trisulca territat omne coma iamdudum aut ditibus agris signa dare aut ponto miseros involvere nautas. Iamque remensus iter fesso Danaeia Tydeus arva gradu viridisque legit devexa Prosymnae terribilis visu: stant fulti pulvere crines, squalidus ex umeris cadit alta in vulnera sudor, insomnisque oculos rubor excitat, oraque retro solvit anhela sitis; mens altum spirat honorem conscia factorum. Sic nota in pascua taurus bellator redit, adverso cui colla suoque sanguine proscissisque natant palearibus armi; tunc quoque lassa tumet virtus multumque superbit pectore despecto; vacua iacet hostis harena turpe gemens crudosque vetat sentire labores. talis erat; medias etiam non destitit urbes, quidquid et Asopon veteresque interiacet Argos, inflammare odiis, multumque et ubique retexens legatum sese Graia de gente petendis isse super regnis profugi Polynicis, at inde vim, noctem, scelus, arma, dolos, ea foedera passum regis Echionii, fratri sua iura negari. Prona fides populis; deus omnia credere suadet armipotens, geminatque acceptos fama pavores. Utque introgressus portas -et forte verendus concilio pater ipse duces cogebat Adrastus-, improvisus adest, iam illinc a postibus aulae vociferans: "Arma, arma viri, tuque optime Lernae ductor, magnanimum si quis tibi sanguis avorum, arma para! Nusquam pietas, non gentibus aequum fas aut cura Iovis; melius legatus adissem Sauromatas avidos servatoremque cruentum Bebrycii nemoris. Nec iussa incuso pigetue officii: iuvat isse, iuvat, Thebasque nocentes explorasse manu; bello me, credite, bello, ceu turrem validam aut artam compagibus urbem, delecti insidiis instructique omnibus armis nocte doloque viri nudum ignarumque locorum nequiquam clausere; iacent in sanguine mixti ante urbem vacuam. Nunc o, nunc tempus in hostis, dum trepidi exsanguesque metu, dum funera portant, nunc, socer, haec dum non manus excidit; ipse ego fessus quinquaginta illis heroum immanibus umbris vulneraque ista ferens putri insiccata cruore protinus ire peto!" trepidi de sedibus astant Inachidae, cunctisque prior Cadmeius heros accurrit vultum deiectus et "O ego divis invisus vitaeque nocens haec vulnera cerno integer! hosne mihi reditus, germane, parabas? In me haec tela mei! Pro vitae foeda cupido! Infelix, fratri facinus tam grande negavi. Et nunc vestra quidem maneant in pace quieta moenia, nec vobis tanti sim causa tumultus hospes adhuc. Scio -nec me adeo res dextra levavit-, quam durum natis, thalamo quam triste revelli, quam patria; non me ullius domus anxia culpet respectentve truces obliquo lumine matres. ibo libens certusque mori, licet optima coniunx *auditusque iterum* revocet socer; hunc ego Thebis, hunc, germane, tibi iugulum et tibi, maxime Tydeu, debeo". Sic variis pertemptat pectora dictis obliquatque preces. Commotae questibus irae et mixtus lacrimis caluit dolor; omnibus ultro non iuvenum modo, sed gelidis et inertibus aevo pectoribus mens una subit, viduare penates, finitimas adhibere manus, iamque ire. Sed altus consiliis pater imperiique haut flectere molem inscius: "Ista quidem superis curaeque medenda linquite, quaeso, meae, nec te germanus inulto sceptra geret, neque nos avidi promittere bellum. at nunc egregium tantoque in sanguine ovantem excipite Oeniden, animosaque pectora laxet sera quies: nobis dolor haut rationis egebit". Turbati extemplo comites et pallida coniunx Tydea circum omnes fessum bellique viaeque stipantur. Laetus mediis in sedibus aulae constitit, ingentique exceptus terga columna, vulnera dum lymphis Epidaurius eluit Idmon, nunc velox ferro, nunc ille tepentibus herbis mitior, ipse alta seductus mente renarrat principia irarum, quaeque orsus uterque vicissim, quis locus insidiis, tacito quae tempora bello, qui contra quantique duces, ubi maximus illi sudor, et indicio servatum Maeona tristi exponit. cui fida manus proceresque socerque astupet oranti, Tyriusque incenditur exul. Solverat Hesperii devexo margine ponti flagrantes Sol pronus equos rutilamque lavabat Oceani sub fonte comam, cui turba profundi Nereos et rapidis accurrunt passibus Horae, frenaque et auratae textum sublime coronae deripiunt, laxant calidis umentia loris pectora; pars meritos vertunt ad molle iugales gramen et erecto currum temone supinant. Nox subiit curasque hominum motusque ferarum composuit nigroque polos involvit amictu, illa quidem cunctis, sed non tibi mitis, Adraste, Labdacioque duci: nam Tydea largus habebat perfusum magna virtutis imagine somnus. et iam noctivagas inter deus armifer umbras desuper Arcadiae fines Nemeaeaque rura Taenariumque cacumen Apollineasque Therapnas armorum tonitru ferit et trepidantia corda implet amore sui. Comunt Furor Iraque cristas, frena ministrat equis Pavor armiger. At vigil omni Fama sono vanos rerum succincta tumultus antevolat currum flatuque impulsa gementum alipedum trepidas denso cum murmure plumas excutit: urguet enim stimulis auriga cruentis facta, infecta loqui, curruque infestus ab alto terga comamque deae Scythica pater increpat hasta. qualis ubi Aeolio dimissos carcere ventos dux prae se Neptunus agit magnoque volentes incitat Aegaeo; tristis comitatus eunti circum lora fremunt nimbique hiemesque profundae nubilaque et vulso terrarum sordida fundo tempestas: dubiae motis radicibus obstant Cyclades, ipsa tua Mycono Gyaroque revelli, Dele, times magnique fidem testaris alumni. Septima iam nitidum terris Aurora deisque purpureo vehit ore diem, Perseius heros cum primum arcana senior sese extulit aula, multa super bello generisque tumentibus amens incertusque animi, daret armis iura novosque gentibus incuteret stimulos, an frena teneret irarum et motos capulis astringeret enses. Hinc pacis tranquilla movent, atque inde pudori foeda quies, flectique nova dulcedine pugnae difficiles populi; dubio sententia tandem sera placet, vatum mentis et provida veri sacra movere deum. Sollers tibi cura futuri, Amphiarae, datur, iuxtaque Amythaone cretus iam senior - sed mente viret Phoeboque - Melampus associat passus: dubium, cui pronus Apollo oraque Cirrhaea satiarit largius unda. Principio fibris pecudumque in sanguine divos explorant; iam tunc pavidis maculosa bidentum corda negant diraque nefas minitantia vena. ire tamen vacuoque sedet petere omina caelo. Mons erat audaci seductus in aethera dorso - nomine Lernaei memorant Aphesanta coloni -, gentibus Argolicis olim sacer; inde ferebant nubila suspenso celerem temerasse volatu Persea, cum raptos pueri perterrita mater prospexit de rupe gradus ac paene secutast. Huc gemini vates sanctam canentis olivae fronde comam et niveis ornati tempora vittis evadunt pariter, madidos ubi lucidus agros ortus et algentes laxavit sole pruinas. Ac prior Oeclides solitum prece numen amicat: "Iuppiter omnipotens -nam te pernicibus alis addere consilium volucresque implere futuri ominaque et causas caelo deferre latentes accipimus-, non Cirrha deum promiserit antro certius, aut frondes lucis quas fama Molossis Chaonias sonuisse tibi, licet aridus Hammon invideat Lyciaeque parent contendere sortes Niliacumque pecus patrioque aequalis honori Branchus, et undosae quem rusticus accola Pisae Pana Lycaonia nocturnum exaudit in umbra: ditior ille animi, cui tu, Dictaee, secundas impuleris manifestus aves. mirum unde, sed olimst hic honor alitibus, superae seu conditor aulae sic dedit effusum chaos in nova semina texens, seu quia mutatae nostraque ab origine versis corporibus subiere notos, seu purior axis amotumque nefas et rarum insistere terris vera docent; tibi, summe sator terraeque deumque, scire licet. Nos Argolicae primordia pugnae venturumque sinas caelo praenosse laborem. Si datur et duris sedet haec sententia Parcis solvere Echionias Lernaea cuspide portas, signa feras laevusque tones; tunc omnis in astris consonet arcana volucris bona murmura lingua. Si prohibes, hic necte moras dextrisque profundum alitibus praetexe diem". Sic fatus, et alto membra locat scopulo; tunc plura ignotaque iungit numina et immensi fruitur caligine mundi. Postquam rite diu partiti sidera cunctis perlegere animis oculisque sequacibus auras, tunc Amythaonius longo post tempore vates: "Nonne sub excelso spirantis limite caeli, Amphiarae, vides, cursus ut nulla serenos ales agat liquidoque polum complexa meatu pendeat aut fugiens placabile planxerit omen? non comes obscurus tripodum, non fulminis ardens vector adest flavaeque sonans avis unca Minervae, non venit auguriis melior, quin vultur et altis desuper accipitres exsultavere rapinis. monstra volant, dirae stridunt in nube volucres, nocturnaeque gemunt striges et feralia bubo damna canens. quae prima deum portenta sequamur? hisne dari, Thymbraee, polum? simul ora recurvo ungue secant rabidae planctumque imitantibus alis exagitant Zephyros et plumea pectora caedunt". ille sub haec: "Equidem varii, pater, omina Phoebi saepe tuli: iam tum, prima cum pube virentem semideos inter pinus me Thessala reges duceret, hic casus terraeque marisque canentem obstipuere duces, nec me ventura locuto saepius in dubiis auditus Iasoni Mopsus. sed similis non ante metus aut astra notavi prodigiosa magis; quamquam maiora parantur. huc adverte animum: clara regione profundi aetheros innumeri statuerunt agmina cycni, sive hos Strymonia Boreas eiecit ab Arcto, seu fecunda refert placidi clementia Nili. Fixerunt cursus: has rere in imagine Thebas; nam sese immoti gyro atque in pace silentes ceu muris valloque tenent. Sed fortior ecce adventat per inane cohors; septem ordine fulvo armigeras summi Iovis exsultante caterva intuor: Inachii sint hi tibi, concipe, reges. Invasere globum nivei gregis uncaque pandunt caedibus ora novis et strictis unguibus instant. cernis inexperto rorantes sanguine ventos, et plumis stillare diem? quae saeva repente victores agitat leto Iovis ira sinistri? Hic excelsa petens subita face solis inarsit submisitque animos, illum vestigia adortum maiorum volucrum tenerae deponitis alae. Hic hosti implicitus pariter ruit, hunc fuga retro volvit agens sociae linquentem fata catervae. Hic nimbo glomeratus obit, hic praepete viva pascitur immoriens; spargit cava nubila sanguis. "Quid furtim illacrimas?" "Illum, venerande Melampu, qui cadit, agnosco". Trepidos sic mole futuri cunctaque iam rerum certa sub imagine passos terror habet vates; piget irrupisse volantum concilia et caelo mentem insertasse vetanti, auditique odere deos. Unde iste per orbem primus venturi miseris animantibus aeger crevit amor? Divumne feras hoc munus, an ipsi, gens avida et parto non umquam stare quieti, eruimus, quae prima dies, ubi terminus aevi, quid bonus ille deum genitor, quid ferrea Clotho cogitet? Hinc fibrae et volucrum per nubila sermo astrorumque vices numerataque semina lunae Thessalicumque nefas. at non prior aureus ille sanguis avum scopulisque satae vel robore gentes mentibus his usae; silvas amor unus humumque edomuisse manu; quid crastina volveret aetas, scire nefas homini. nos pravum et flebile vulgus scrutari penitus superos: hinc pallor et irae, hinc scelus insidiaeque et nulla modestia voti. Ergo manu vittas damnataque vertice serta deripit abiectaque inhonorus fronde sacerdos inviso de monte redit; iam bella tubaeque comminus, absentesque fremunt sub pectore Thebae. ille nec aspectum vulgi, nec fida tyranni colloquia aut coetus procerum perferre, sed atra sede tegi, et superum clausus negat acta fateri -te pudor et curae retinent per rura, Melampu -: bissenos premit ora dies populumque ducesque extrahit incertis. Et iam suprema Tonantis iussa fremunt agrosque viris annosaque vastant oppida; bellipotens prae se deus agmina passim mille rapit; liquere domos dilectaque laeti conubia et primo plorantis limine natos: tantus in attonitos cecidit deus. Arma paternis postibus et fixos superum ad penetralia currus vellere amor; tunc fessa putri robigine pila horrentesque situ gladios in saeva recurant vulnera et attrito cogunt iuvenescere saxo. Hi teretes galeas magnorumque aerea suta thoracum et tunicas chalybum squalore crepantes pectoribus temptare, alii Cortynia lentant cornua; iam falces avidis et aratra caminis rastraque et incurvi saevum rubuere ligones. caedere nec validas sanctis e stirpibus hastas, nec pudor emerito clipeum vestisse iuvenco. Irrupere Argos maestique ad limina regis bella animis, bella ore fremunt; it clamor ad auras, quantus Tyrrheni gemitus salis, aut ubi temptat Enceladus mutare latus; super igneus antris mons tonat, exundant apices fluctusque Pelorus contrahit, et sperat tellus abrupta reverti. Atque hic ingenti Capaneus Mavortis amore excitus et longam pridem indignantia pacem corda tumens -huic ampla quidem de sanguine prisco nobilitas; sed enim ipse manu praegressus avorum facta, diu tuto superum contemptor et aequi impatiens largusque animae, modo suaserit ira-, unus ut e silvis Pholoes habitator opacae inter et Aetnaeos aequus consurgere fratres, ante fores, ubi turba ducum vulgique frementis, Amphiarae, tuas: "Quae tanta ignavia" clamat, "Inachidae vosque o socio de sanguine Achivi? unius -heu pudeat!- plebeia ad limina civis tot ferro accinctae gentes animisque paratae pendemus? non si ipse cavo sub vertice Cirrhae, quisquis is est, timidis famaeque ita visus, Apollo mugiat insano penitus seclusus in antro, exspectare queam, dum pallida virgo tremendas nuntiet ambages. Virtus mihi numen et ensis, quem teneo! Iamque hic timida cum fraude sacerdos exeat, aut hodie, volucrum quae tanta potestas, experiar". laetum fremit assensuque furentem implet Achaea manus. Tandem prorumpere adactus Oeclides: "alio curarum agitante tumultu non equidem effreno iuvenis clamore profani dictorumque metu, licet hic insana minetur, elicior tenebris; alio mihi debita fato summa dies, vetitumque dari mortalibus armis. Sed me vester amor nimiusque arcana profari Phoebus agit; vobis ventura atque omne, quod ultrast, pandere maestus eo; nam te, vesane, moneri ante nefas, unique tacet tibi noster Apollo. quo, miseri, fatis superisque obstantibus arma, quo rapitis? Quae vos Furiarum verbera caecos exagitant? adeone animarum taedet? et Argos exosi? nil dulce domi? nulla omina curae? quid me Persei secreta ad culmina montis ire gradu trepido superumque irrumpere coetus egistis? potui pariter nescire, quis armis casus, ubi atra dies, quae fati exordia cunctis, quae mihi. consulti testor penetralia mundi et volucrum adfatus et te, Thymbraee, vocanti non alias tam saeve mihi, quae signa futuri pertulerim: vidi ingentis portenta ruinae, vidi hominum divumque metus hilaremque Megaeram et Lachesin putri vacuantem saecula penso. Proicite arma manu: deus ecce furentibus obstat, ecce deus! miseri, quid pulchrum sanguine vestro Aoniam et diri saturare novalia Cadmi? Sed quid vana cano, quid fixos arceo casus? Ibimus." Hic presso gemuit semel ore sacerdos. Illum iterum Capaneus: "Tuus o furor auguret uni ista tibi, ut serves vacuos inglorius annos et tua non umquam Tyrrhenus tempora circum clangor eat. Quid vota virum meliora moraris? Scilicet ut vanis avibus natoque domoque et thalamis potiare iacens, sileamus inulti Tydeos egregii perfossum pectus et arma foederis abrupti? Quodsi bella effera Graios ferre vetas, i Sidonios legatus ad hostes: haec pacem tibi serta dabunt. tua prorsus inani verba polo causas abstrusaque nomina rerum eliciunt: miseret superum, si carmina curae humanaeque preces! Quid inertia pectora terres? Primus in orbe deos fecit timor! Et tibi tuto nunc eat iste furor; sed prima ad classica cum iam hostilem Ismenon galeis Dircenque bibemus, ne mihi tunc, moneo, lituos atque arma volenti obvius ire pares venisque aut alite visa bellorum proferre diem: procul haec tibi mollis infula terrificique aberit dementia Phoebi: illic augur ego et mecum quicumque parati insanire manu." rursus fragor intonat ingens hortantum et vasto subtervolat astra tumultu. Ut rapidus torrens, animos cui verna ministrant flamina et exuti concreto frigore montes, cum vagus in campos frustra prohibentibus exit obicibus, resonant permixto turbine tecta, arva, armenta, viri, donec stetit improbus alto colle minor magnoque invenit in aggere ripas. haec alterna ducum nox interfusa diremit. At gemitus Argia viri non amplius aequo corde ferens sociumque animo miserata dolorem, sicut erat laceris pridem turpata capillis et fletu signata genas, ad celsa verendi ibat tecta patris, parvumque sub ubere caro Thessandrum portabat avo iam nocte suprema ante novos ortus, ubi sola superstite plaustro Arctos ad oceanum fugientibus invidet astris. utque fores iniit magnoque affusa parentist: "Cur tua cum lacrimis maesto sine coniuge supplex limina nocte petam, cessem licet ipsa profari, scis genitor. Sed iura deum genialia testor teque pater, non ille iubet, sed pervigil angor; ex quo primus Hymen movitque infausta sinistram Iuno facem, semper lacrimis gemituque propinquo exturbata quies. non si mihi tigridis horror aequoreaeque super rigeant praecordia cautes, ferre queam; tu solus opem, tu summa medendi iura tenes; da bella, pater, generique iacentis aspice res humiles, atque hanc, pater, aspice prolem exulis; huic olim generis pudor. o ubi prima hospitia et iunctae testato numine dextrae! hic certe est quem fata dabant, quem dixit Apollo; non egomet tacitos Veneris furata calores culpatamve facem: tua iussa verenda tuosque dilexi monitus. Nunc qua feritate dolentis despiciam questus? Nescis, pater optime, nescis, quantus amor castae misero nupsisse marito. et nunc maesta quidem grave et illaetabile munus, ut timeam doleamque, rogo; sed cum oscula rumpet maesta dies, cum rauca dabunt abeuntibus armis signa tubae saevoque genas fulgebitis auro, ei mihi! care parens, iterum fortasse rogabo." Illius umenti carpens pater oscula vultu: "Non equidem has umquam culparim, nata, querelas ; pone metus, laudanda rogas nec digna negari. Sed mihi multa dei -nec tu sperare, quod urges, desine-, multa metus regnique volubile pondus subiciunt animo. Veniet, qui debitus istis, nata, modus, neque te incassum flevisse quereris. Tu solare virum, neu sint dispendia iustae dura morae: magnos cunctamur, nata, paratus. Proficitur bello". Dicentem talia nascens lux monet ingentesque iubent assurgere curae.

Tertius horrentem Zephyris laxaverat annum Phoebus et angusto cogebat limite vernum longius ire diem, cum fracta impulsaque fatis consilia et tandem miseris data copia belli. Prima manu rutilam de vertice Larisaeo ostendit Bellona facem dextraque trabalem hastam intorsit agens, liquido quae stridula caelo fugit et Aoniae celso stetit aggere Dirces. Mox et castra subit ferroque auroque coruscis mixta viris turmale fremit; dat euntibus ensis, plaudit equos, vocat ad portas; hortamina fortes praeveniunt, timidisque etiam brevis addita virtus. Dicta dies aderat. Cadit ingens rite Tonanti Gradivoque pecus, nullisque secundus in extis pallet et armatis simulat sperare sacerdos. Iamque suos circum pueri nuptaeque patresque funduntur mixti summisque a postibus obstant. Nec modus est lacrimis: rorant clipeique iubaeque triste salutantum, et cunctis dependet ab armis suspiranda domus; galeis iuvat oscula clausis inserere amplexuque truces deducere conos. Illi, quis ferrum modo, quis mors ipsa placebat, dant gemitus fractaeque labant singultibus irae. Sic ubi forte viris longum super aequor ituris, cum iam ad vela noti et scisso redit ancora fundo, haeret amica manus: certant innectere collo bracchia, manantisque oculos hinc oscula turbant, hinc magni caligo maris, tandemque relicti stant in rupe tamen; fugientia carbasa visu dulce sequi, patriosque dolent crebrescere ventos. Stant tamen, et nota puppim de rupe salutant. Nunc mihi, Fama prior mundique arcana Vetustas, cui meminisse ducum vitasque extendere curae, pande viros, tuque o nemoris regina sonori, Calliope, quas ille manus, quae moverit arma Gradivus, quantas populis solaverit urbes, sublata molire lyra: neque enim altior ulli mens hausto de fonte venit. Rex tristis et aeger pondere curarum propiorque abeuntibus annis inter adhortantis vix sponte incedit Adrastus, contentus ferro cingi latus; arma manipli pone ferunt, volucris portis auriga sub ipsis comit equos, et iam inde iugo luctatur Arion. Huic armat Larisa viros, huic celsa Prosymna, aptior armentis Midea pecorosaque Phlius, quaeque pavet longa spumantem valle Charadron Neris, et ingenti turritae mole Cleonae et Lacedaemonium Thyrea lectura cruorem. iunguntur memores transmissi ab origine regis, qui Drepani scopulos et oliviferae Sicyonis culta serunt, quos pigra vado Langia tacenti lambit et anfractu riparum incurvus Elisson. Saevus honos fluvio: Stygias lustrare severis Eumenidas perhibetur aquis; huc mergere suetae ora et anhelantis poto Phlegethonte cerastas seu Thracum vertere domos, seu tecta Mycenes impia Cadmeumve larem; fugit ipse natantis amnis et innumeris livescunt stagna venenis. It comes Inoas Ephyre solata querelas Cenchreaeque manus, vatum qua conscius amnis Gorgoneo percussus equo, quaque obiacet alto Isthmos et a terris maria inclinata repellit. Haec manus Adrastum numero ter mille secuti exsultant; pars gaesa manu, pars robora flammis indurata diu -non unus namque maniplis mos neque sanguis- habent, teretis pars vertere fundae adsueti vacuoque diem praecingere gyro. Ipse annis sceptrisque subit venerabilis aeque: ut possessa diu taurus meat arduus inter pascua iam laxa cervice et inanibus armis, dux tamen: haud illum bello attemptare iuvencis sunt animi; nam trunca vident de vulnere multo cornua et ingentis plagarum in pectore nodos. Proxima longaevo profert Dircaeus Adrasto signa gener, cui bella favent, cui commodat iras cuncta cohors: huic et patria de sede volentes advenere viri, seu quos movet exul et haesit tristibus aucta fides, seu quis mutare potentis praecipuum, multi, melior quos causa querenti conciliat; dederat nec non socer ipse regendas Aegion Arenenque, et quas Theseia Troezen addit opes, ne rara movens inglorius iret agmina, neu raptos patriae sentiret honores. Idem habitus, eadem arma viro, quae debitus hospes hiberna sub nocte tulit: Teumesius implet terga leo et gemino lucent hastilia ferro, aspera vulnifico subter latus ense riget Sphinx. Iam regnum matrisque sinus fidasque sorores spe votisque tenet, tamen et de turre suprema attonitam totoque exstantem corpore longe respicit Argian; haec mentem oculosque reducit coniugis et dulcis avertit pectore Thebas. Ecce inter medios patriae ciet agmina gentis fulmineus Tydeus, iam laetus et integer artus, ut primae strepuere tubae: ceu lubricus alta anguis humo verni blanda ad spiramina solis erigitur liber senio et squalentibus annis exutus laetisque minax interviret herbis: a miser, agrestum si quis per gramen hianti obvius et primo fraudaverit ora veneno! huic quoque praestantes Aetolis urbibus adfert belli fama viros: sensit scopulosa Pylene fletaque cognatis avibus Meleagria Pleuron et praeceps Calydon, et quae Iove provocat Iden Olenos, Ioniis et fluctibus hospita portu Chalcis et Herculea turpatus gymnade vultus amnis; adhuc imis vix truncam attollere frontem ausus aquis glaucoque caput submersus in antro maeret, anhelantes aegrescunt pulvere ripae. Omnibus aeratae propugnant pectora crates, pilaque saeva manu, patrius stat casside Mavors. Undique magnanimum pubes delecta coronant Oeniden, hilarem bello notisque decorum vulneribus; non ille minis Polynicis et ira inferior, dubiumque adeo, cui bella gerantur. Maior at inde novis it Doricus ordo sub armis, qui ripas, Lyrcie, tuas, tua litora multo vomere suspendunt, fluviorum ductor Achivum, Inache -Persea neque enim violentior exit amnis humo, cum Taurum aut Pliadas hausit aquosas spumeus et genero tumuit Iove-, quos celer ambit Asterion Dryopumque trahens Erasinus aristas, et qui rura domant Epidauria -dexter Iaccho collis at Henneae Cereri negat-; avia Dyme mittit opem densasque Pylos Neleia turmas; nondum nota Pylos iuvenisque aetate secunda Nestor, et ire tamen peritura in castra negavit. Hos agitat pulchraeque docet virtutis amorem arduus Hippomedon; capiti tremit aerea cassis *ter niveum scandente iuba*, latus omne sub armis ferrea suta terunt, umeros ac pectora late flammeus orbis habet, perfectaque vivit in auro nox Danai: sontes Furiarum lampade nigra quinquaginta ardent thalami; pater ipse cruentis in foribus laudatque nefas atque inspicit ensis. Illum Palladia sonipes Nemeaeus ab arce devehit arma pavens umbraque immane volanti implet agros longoque attollit pulvere campum. Non aliter silvas umeris et utroque refringens pectore montano duplex Hylaeus ab antro praecipitat - pavet Ossa - vias, pecudesque feraeque procubuere metu; non ipsis fratribus horror afuit, ingenti donec Peneia saltu stagna subit magnumque obiectus detinet amnem. Quis numerum ferri gentisque et robora dictu aequarit mortale sonans? suus excit in arma antiquam Tiryntha deus; non fortibus illa infecunda viris famaque immanis alumni degenerat, sed lapsa situ fortuna, neque addunt robur opes; rarus vacuis habitator in arvis monstrat Cyclopum ductas sudoribus arces. Dat tamen haec iuvenum tercentum pectora, vulgus innumerum bello, quibus haud ammenta nec enses triste micant: flavae capiti tergoque leonum exuviae gentilis honos, et pineus armat stipes, inexhaustis artantur tela pharetris. Herculeum paeana canunt, vastataque monstris omnia; frondosa longum deus audit ab Oeta. Dat Nemea comites, et quas in proelia viris sacra Cleonaei cogunt vineta Molorchi. Gloria nota casae, foribus simulata salignis hospitis arma dei, parvoque ostenditur arvo, robur ubi et laxos qua reclinaverit arcus ilice, qua cubiti sedeant vestigia terra. At pedes et toto despectans vertice bellum quattuor indomitis Capaneus erepta iuvencis terga superque rigens iniectu molis aenae versat onus; squalet triplici ramosa corona Hydra recens obitu: pars anguibus aspera vivis argento caelata micat, pars arte reperta conditur et fulvo moriens ignescit in auro; circum amnis torpens et ferro caerula Lerna. At laterum tractus spatiosaque pectora servat nexilis innumero Chalybum subtemine thorax, horrendum, non matris, opus; galeaeque corusca prominet arce gigans; atque uni missilis illi cuspide praefixa stat frondibus orba cupressus. Huic parere dati, quos fertilis Amphigenia planaque Messene montosaque nutrit Ithome, quos Thryon et summis ingestum montibus Aepy, quos Helos et Pteleon, Getico quos flebile vati Dorion; hic fretus doctas anteire canendo Aonidas mutos Thamyris damnatus in annos ore simul citharaque -quis obvia numina temnat?- conticuit praeceps, qui non certamina Phoebi nosset et illustres Satyro pendente Celaenas. Iamque et fatidici mens expugnata fatiscit auguris; ille quidem casus et dira videbat signa, sed ipsa manu cunctanti iniecerat arma Atropos obrueratque deum, nec coniugis absunt insidiae, vetitoque domus iam fulgurat auro. Hoc aurum vati fata exitiale monebant Argolico; scit et ipsa -nefas!-, sed perfida coniunx dona viro mutare velit, spoliisque potentis imminet Argiae raptoque excellere cultu. illa libens -nam regum animos et pondera belli hac nutare videt, pariter si providus heros militet- ipsa sacros gremio Polynicis amati exuerat cultus haut maesta atque insuper addit: "Non haec apta mihi nitidis ornatibus" inquit, "tempora, nec miserae placeant insignia formae te sine: sat dubium coetu solante timorem fallere et incultos aris adverrere crinis. Scilicet -infandum!-, cum tu claudare minanti casside ferratusque sones, ego divitis aurum Harmoniae dotale geram? dabit aptior ista fors deus, Argolicasque habitu praestabo maritas, cum regis coniunx, cum te mihi sospite templa votivis implenda choris; nunc induat illa, quae petit et bellante potest gaudere marito". Sic Eriphylaeos aurum fatale penatis irrupit scelerumque ingentia semina movit, et grave Tisiphone risit gavisa futuris. Taenariis hic celsus equis, quam dispare coetu Cyllarus ignaro generarat Castore prolem, quassat humum; vatem cultu Parnasia monstrant vellera: frondenti crinitur cassis oliva albaque puniceas interplicat infula cristas. Arma simul pressasque iugo moderatur habenas. Hinc atque inde morae iaculis, et ferrea curru silva tremit; procul ipse gravi metuendus in hasta eminet et clipeo victum Pythona coruscat. Huius Apollineae currum comitantur Amyclae, quos Helos et dubiis Malea vitata carinis plaudentique habiles Caryae resonare Dianae, quos Pharis volucrumque parens Cythereia Messe, Taygetique phalanx et oloriferi Eurotae dura manus. Deus ipse viros in pulvere crudo Arcas alit nudaeque modos virtutis et iras ingenerat; vigor inde animis et mortis honorae dulce sacrum. Gaudent natorum fata parentes hortanturque mori, deflent iamque omnis ephebum turba, coronato contenta est funere mater. Frena tenent duplexque inserto missile nodo, exserti ingentis umeros, chlamys horrida pendet, et cono Ledaeus apex. Non hi tibi solum, Amphiarae, merent: auget resupina maniplos Elis, depressae populus subit incola Pisae, qui te, flave, natant, terris Alphee Sicanis advena tam longo non umquam infecte profundo. Curribus innumeris late putria arva lacessunt et bellis armenta domant: ea gloria genti infando de more et fractis durat ab usque axibus Oenomai; strident spumantia morsu vincula, et effossas niveus rigat imber harenas. Tu quoque Parrhasias ignara matre catervas -a rudis annorum, tantum nova gloria suadet!-, Parthenopaee, rapis; saltus tunc forte remotos torva parens -neque enim haec iuveni foret ire potestas- pacabat cornu gelidique aversa Lycaei. Pulchrior haud ulli triste ad discrimen ituro vultus et egregiae tanta indulgentia formae; nec desunt animi, veniat modo fortior aetas. Quas non ille duces nemorum fluviisque dicata numina, quas magno non abstulit igne Napaeas? Ipsam, Maenalia puerum cum vidit in umbra, Dianam, tenero signantem gramina passu, ignovisse ferunt comiti, Dictaeaque tela ipsam et Amyclaeas umeris aptasse pharetras. Prosilit audaci Martis percussus amore, arma, tubas audire calens et pulvere belli flaventem sordere comam captoque referri hostis equo: taedet nemorum, titulumque nocentem sanguinis humani pudor est nescire sagittas. Igneus ante omnis auro micat, igneus ostro, undantemque sinum nodis irrugat Hiberis, imbelli parma pictus Calydonia matris proelia; trux laeva sonat arcus, et aspera plumis terga Cydonea corytos harundine pulsat electro pallens et iaspide clarus Eoa. Cornipedem trepidos suetum praevertere cervos, velatum geminae deiectu lyncis et arma mirantem gravioris eri, sublimis agebat, dulce rubens viridique genas spectabilis aevo. Arcades huic veteres astris lunaque priores agmina fida datis, nemorum quos stirpe rigenti fama satos, cum prima pedum vestigia tellus admirata tulit; nondum arva domusque nec urbes conubiisve modus; quercus laurique ferebant cruda puerperia, ac populos umbrosa creavit fraxinus, et feta viridis puer excidit orno. Hi lucis stupuisse vices noctisque feruntur nubila et occiduum longe Titana secuti desperasse diem. Rarescunt alta colonis Maenala, Parthenium fugitur nemus, agmina bello Rhipeque et Stratie ventosaque donat Enispe. Non Tegea, non ipsa deo vacat alite felix Cyllene templumque Aleae nemorale Minervae et rapidus Clitor et qui tibi, Pythie, Ladon paene socer, candensque iugis Lampia nivosis et Pheneos nigro Styga mittere credita Diti. Venit et Idaeis ululatibus aemulus Azan Parrhasiique duces, et quae risistis, Amores, grata pharetrato Nonacria rura Tonanti, dives et Orchomenos pecorum et Cynosura ferarum. Aegytios idem ardor agros Psophidaque celsam vastat et Herculeo vulgatos robore montis monstriferumque Erymanthon et aerisonum Stymphalon. Arcades hi, gens una viris, sed dissona cultu scinditur: hi Paphias myrtos a stirpe recurvant et pastorali meditantur proelia trunco, his arcus, his tela sudes, his cassida crinis integit, Arcadii morem tenet ille galeri, ille Lycaoniae rictu caput asperat ursae. Hos belli coetus iurataque pectora Marti milite vicinae nullo iuvere Mycenae; funereae tunc namque dapes mediique recursus solis, et hic alii miscebant proelia fratres. Iamque Atalantaeas implerat nuntius auris, ire ducem bello totamque impellere natum Arcadiam: tremuere gradus, elapsaque iuxta tela; fugit silvas pernicior alite vento saxa per et plenis obstantia flumina ripis, qualis erat, correpta sinus et vertice flavum crinem sparsa noto; raptis velut aspera natis praedatoris equi sequitur vestigia tigris. Ut stetit adversisque impegit pectora frenis *ille ad humum pallens*: "Unde haec furibunda cupido, nate, tibi? teneroque unde improba pectore virtus? Tu bellis aptare viros, tu pondera ferre Martis et ensiferas inter potes ire catervas? quamquam utinam vires! nuper te pallida vidi, dum premis obnixo venabula comminus apro, poplite succiduo resupinum ac paene ruentem, et ni curvato torsissem spicula cornu, nunc ubi bella tibi? Nil te mea tela iuvabunt nec teretes arcus, maculis nec discolor atris hic, cui fidis, equus; magnis conatibus instas, vix Dryadum thalamis Erymanthiadumque furori nympharum mature puer. sunt omina vera: mirabar, cur templa mihi tremuisse Dianae nuper et inferior vultu dea visa, sacrisque exuviae cecidere tholis; hoc segnior arcus difficilesque manus et nullo in vulnere certae. Exspecta, dum maior honos, dum firmius aevum, dum roseis venit umbra genis vultusque recedunt ore mei; tunc bella tibi ferrumque, quod ardes, ipsa dabo, et nullo matris revocabere fletu. Nunc refer arma domum! Vos autem hunc ire sinetis, Arcades, o saxis nimirum et robore nati!" Plura cupit; fusi circum natusque ducesque solantur minuuntque metus, et iam horrida clangunt signa tubae. Nequit illa pio dimittere natum complexu multumque duci commendat Adrasto. At parte ex alia Cadmi Mavortia plebes, maesta ducis furiis nec molli territa fama, quando his vulgatum descendere viribus Argos, tardius illa quidem regis causaeque pudore, verum bella movet. Nulli destringere ferrum impetus, aut umeros clipeo clausisse paterno dulce nec alipedum iuga comere, qualia belli gaudia; deiecti trepidas sine mente, sine ira promisere manus; hic aegra in sorte parentem unanimum, hic dulces primaevae coniugis annos ingemit, et gremio miseros accrescere natos. Bellator nulli caluit deus; ipsa vetusto moenia lapsa situ magnaeque Amphionis arces iam fessum senio nudant latus, et fide sacra aequatos caelo surdum atque ignobile muros firmat opus. Tamen et Boeotis urbibus ultrix aspirat ferri rabies, nec regis iniqui subsidio, quantum socia pro gente moventur. Ille velut pecoris lupus expugnator opimi, pectora tabenti sanie gravis hirtaque saetis ora cruentata deformis hiantia lana, decedit stabulis huc illuc turbida versans lumina, si duri comperta clade sequantur pastores, magnique fugit non inscius ausi. Accumulat crebros turbatrix Fama pavores: hic iam dispersos errare Asopide ripa Lernaeos equites, hic te, bacchate Cithaeron, ille rapi Teumeson ait noctisque per umbras nuntiat excubiis vigiles arsisse Plataeas. Nam Tyrios sudare lares et sanguine Dircen irriguam fetusque novos iterumque locutam Sphinga petris, cui non et scire licentia passim et vidisse fuit? Novus his super anxia turbat corda metus: sparsis subito correpta canistris silvestris regina chori decurrit in aequum vertice ab Ogygio trifidamque huc tristis et illuc lumine sanguineo pinum disiectat et ardens erectam attonitis implet clamoribus urbem: "Omnipotens Nysaee pater, cui gentis avitae pridem lapsus amor, tu nunc horrente sub Arcto bellica ferrato rapidus quatis Ismara thyrso pampineumque iubes nemus irreptare Lycurgo, aut tumidum Gangen aut claustra novissima rubrae Tethyos Eoasque domos flagrante triumpho perfuris, aut Hermi de fontibus aureus exis: at tua progenies, positis gentilibus armis quae tibi festa litant, bellum lacrimasque metumque cognatumque nefas, iniusti munera regni, pendimus. Aetnaeis potius me, Bacche, pruinis trans et Amazoniis ululatum Caucason armis siste ferens, quam monstra ducum stirpemque profanam eloquar. en urges; alium tibi, Bacche, furorem iuravi: similis video concurrere tauros; idem ambobus honos unusque ab origine sanguis; ardua collatis obnixi cornua miscent frontibus alternaque truces moriuntur in ira. Tu peior, tu cede, nocens qui solus avita gramina communemque petis defendere montem. A miseri morum! Bellastis sanguine tanto, et saltum dux alter habet". Sic fata gelatis vultibus et Baccho iam demigrante quievit. At trepidus monstro et variis terroribus impar longaevi rex vatis opem tenebrasque sagaces Tiresiae, qui mos incerta paventibus, aeger consulit. Ille deos non larga caede iuvencum, non alacri pinna aut verum salientibus extis, nec tripode inplicito numerisque sequentibus astra, turea nec supra volitante altaria fumo tam penitus, durae quam mortis limite manis elicitos patuisse refert, Lethaeaque sacra et mersum Ismeni subter confinia ponto miscentis parat ante ducem, circumque bidentum visceribus laceris et odori sulpuris aura graminibusque novis et longo murmure purgat. Silva capax aevi validaque incurva senecta, aeternum intonsae frontis, stat pervia nullis solibus; haud illam brumae minuere, Notusve ius habet aut Getica Boreas impactus ab Ursa. Subter operta quies, vacuusque silentia servat horror et exclusae pallet male lucis imago. Nec caret umbra deo: nemori Latonia cultrix additur; hanc picea cedroque et robore in omni effictam sanctis occultat silva tenebris. Huius inaspectae luco stridere sagittae nocturnique canum gemitus, ubi limina patrui effugit inque novae melior redit ora Dianae; aut ubi fessa iugis, dulcisque altissima somnos lux movet, hic late iaculis circum undique fixis effusam pharetra cervicem excepta quiescit. Extra immane patens tellus Mavortia campi, fetus ager Cadmo, durus qui vomere primo post consanguineas acies sulcosque nocentis ausus humum versare et mollia sanguine prata eruit; ingentis infelix terra tumultus lucis adhuc medio solaque in nocte per umbras exspirat, nigri cum vana in proelia surgunt terrigenae; fugit incepto tremibundus ab arvo agricola insanique domum rediere iuvenci. Hic senior vates - Stygiis accommoda quippe terra sacris, vivoque placent sola pinguia tabo - velleris obscuri pecudes armentaque sisti atra monet, quaecumque gregum pulcherrima cervix ducitur; ingemuit Dirce maestusque Cithaeron, et nova clamosae stupuere silentia valles. Tum fera caeruleis intexit cornua sertis ipse manu tractans, notaeque in limite silvae principio largos noviens tellure cavata inclinat Bacchi latices et munera verni lactis et Actaeos imbris suadumque cruorem manibus; adgeritur, quantum bibit arida tellus. Trunca dehinc nemora advolvunt, maestusque sacerdos tris Hecatae totidemque satis Acheronte nefasto virginibus iubet esse focos; tibi, rector Averni, quamquam infossus humo superat tamen agger in auras pineus; hunc iuxta cumulo minor ara profundae erigitur Cereri; frontes atque omne cupressus intexit plorata latus. Iamque ardua ferro signati capita et frugum libamine puro in vulnus cecidere greges; tunc innuba Manto exceptum pateris praelibat sanguem, et omnes ter circum acta pyras sancti de more parentis semineces fibras et adhuc spirantia reddit viscera, nec rapidas cunctatur frondibus atris subiectare faces. Atque ipse sonantia flammis virgulta et tristes crepuisse ut sensit acervos Tiresias -illi nam plurimus ardor anhelat ante genas impletque cavos vapor igneus orbes-, exclamat -tremuere rogi et vox terruit ignem-: "Tartareae sedes et formidabile regnum mortis inexpletae, tuque, o saevissime fratrum, cui servire dati manes aeternaque sontum supplicia atque imi famulatur regia mundi, solvite pulsanti loca muta et inane severae Persephones vulgusque cava sub nocte repostum elicite, et plena redeat Styga portitor alno. Ferte simul gressus, nec simplex manibus esto in lucem remeare modus; tu separe coetu Elysios, Persei, pios, virgaque potenti nubilus Arcas agat; contra per crimina functis, qui plures Erebo pluresque e sanguine Cadmi, angue ter excusso et flagranti praevia taxo, Tisiphone, dux pande diem, nec lucis egentes Cerberus occursu capitum detorqueat umbras". Dixerat, et pariter senior Phoebeaque virgo erexere animos; illi formidine nulla, quippe in corde deus, solum timor obruit ingens Oedipodioniden, vatisque horrenda canentis nunc umeros nunc ille manus et vellera pressat anxius inceptisque velit desistere sacris. Qualis Gaetulae stabulantem ad confraga silvae venator longo motum clamore leonem exspectat firmans animum et sudantia nisu tela premens; gelat ora pavor gressusque tremiscunt, quis veniat quantusque, sed horrida signa frementis accipit et caeca metitur murmura cura. Atque hic Tiresias nondum adventantibus umbris: "vos testor, divae, quibus hunc saturavimus ignem laevaque convulsae dedimus carchesia terrae, iam nequeo tolerare moram. Cassusne sacerdos audior? an rabido iubeat si Thessala cantu ibitis et Scythicis quotiens medicata venenis Colchis agit, trepido pallebunt Tartara motu: nostri cura minor, si non attollere bustis corpora nec plenas antiquis ossibus urnas egerere et mixtos caelique Erebique sub unum funestare deos libet aut exsanguia ferro ora sequi atque aegras functorum carpere fibras? Ne tenuis annos nubemque hanc frontis opacae spernite, ne, moneo; et nobis saevire facultas. Novimus et quidquid dici noscique timetis, et turbare Hecaten, ni te, Thymbraee, vererer et triplicis mundi summum, quem scire nefastum. Illum... Sed taceo: prohibet tranquilla senectus. Iamque ego vos..." Avide subicit Phoebeia Manto: "Audiris, genitor, vulgusque exsangue propinquat. Panditur Elysium chaos, et telluris opertae dissilit umbra capax, silvaeque et nigra patescunt flumina, liventis Acheron eiectat harenas. Fumidus atra vadis Phlegethon incendia volvit, et Styx discretis interflua manibus obstat. Ipsum pallentem solio circumque ministras funestorum operum Eumenidas Stygiaeque severos Iunonis thalamos et torva cubilia cerno. In speculis Mors atra sedet dominoque silentis adnumerat populos; maior superimminet ordo. Arbiter hos dura versat Gortynius urna vera minis poscens adigitque expromere vitas usque retro et tandem poenarum lucra fateri. Quid tibi monstra Erebi, Scyllas et inane furentis Centauros solidoque intorta adamante Gigantum vincula et angustam centeni Aegaeonis umbram?" "Immo" ait, "o nostrae regimen viresque senectae, ne vulgata mihi. Quis enim remeabile saxum fallentesque lacus Tityonque alimenta volucrum et caligantem longis Ixiona gyris nesciat? Ipse etiam, melior cum sanguis, opertas inspexi sedes, Hecate ducente, priusquam obruit ora deus totamque in pectora lucem detulit. Argolicas magis huc appelle precando Thebanasque animas; alias avertere gressus lacte quater sparsas maestoque excedere luco, nata, iube; tum qui vultus habitusque, quis ardor sanguinis affusi, gens utra superbior adsit, dic agedum nostramque mone per singula noctem." Iussa facit carmenque serit, quo dissipat umbras, quo reciet sparsas; qualis, si crimina demas, Colchis et Aeaeo simulatrix litore Circe. Tunc his sacrificum dictis adfata parentem: "Primus sanguineo submittit inertia Cadmus ora lacu, iuxtaque virum Cythereia proles insequitur, geminusque bibit de vertice serpens. Terrigenae comites illos, gens Martia, cingunt, quis aevi mensura dies, manus omnis in armis, omnis et in capulo; prohibent obstantque ruuntque spirantum rabie, nec tristi incumbere fossae cura, sed alternum sitis exhaurire cruorem. Proxima natarum manus est fletique nepotes, hic orbam Autonoen et anhelam cernimus Ino respectantem arcus et ad ubera dulce prementem pignus et oppositis Semelen a ventre lacertis. Penthea iam fractis genetrix Cadmeia thyrsis iamque remissa deo pectusque adoperta cruentum insequitur planctu; fugit ille per avia Lethes et Stygios super usque lacus, ubi mitior illum flet pater et lacerum componit corpus Echion. Tristem nosco Lycum dextramque in terga reflexum Aeoliden, umero iactantem funus onusto. Necdum ille aut habitus aut versae crimina formae mutat Aristaeo genitus: frons aspera cornu, tela manu, reicitque canes in vulnus hiantes. Ecce autem magna subit invidiosa caterva Tantalis et tumido percenset funera luctu, nil deiecta malis; iuvat effugisse deorum numina et insanae plus iam permittere linguae". Talia dum patri canit intemerata sacerdos, illius elatis tremefacta assurgere vittis canities tenuisque impelli sanguine vultus. Nec iam firmanti baculo nec virgine fida nititur, erectusque solo: "Desiste canendo, nata" ait, "externae satis est mihi lucis, inertes discedunt nebulae, et vultum niger exserit aer. Umbrisne an supero dimissus Apolline complet spiritus? En video quaecumque audita. Sed ecce maerent Argolici deiecto lumine manes! Torvus Abas Proetusque nocens mitisque Phoroneus truncatusque Pelops et saevo pulvere sordens Oenomaus largis umectant imbribus ora. Auguror hinc Thebis belli meliora. Quid autem hi grege condenso, quantum arma et vulnera monstrant, pugnaces animae, nobis in sanguine multo oraque pectoraque et falso clamore levatas intendunt sine pace manus? Rex, fallor, an hi sunt quinquaginta illi? Cernis Chthoniumque Chrominque Phegeaque et nostra praesignem Maeona lauro. Ne saevite, duces, nihil hic mortalibus ausum, credite, consiliis: hos ferrea neverat annos Atropos. existis casus: bella horrida nobis, atque iterum Tydeus". Dicit, vittaque ligatis frondibus instantes abigit monstratque cruorem. Stabat inops comitum Cocyti in litore maesto Laius, immiti quem iam deus ales Averno reddiderat, dirumque tuens obliqua nepotem -noscit enim vultu- non ille aut sanguinis haustus, cetera ceu plebes, aliumve accedit ad imbrem, immortale odium spirans. Sed prolicit ultro Aonius vates: "Tyriae dux inclyte Thebes, cuius ab interitu non ulla Amphionis arces vidit amica dies, o iam satis ulte cruentum exitium et multum placata minoribus umbra, quo miserande fugis? iacet ille in funere longo, quem fremis, et iunctae sentit confinia mortis, obsitus exhaustos paedore et sanguine vultus eiectusque die: sors leto durior omni, crede mihi! quaenam immeritum vitare nepotem causa tibi? Confer vultum et satiare litanti sanguine venturasque vices et funera belli pande vel infensus vel res miserate tuorum. Tunc ego te optata vetitam transmittere Lethen puppe dabo placidumque pia tellure reponam et Stygiis mandabo deis". Mulcetur honoris muneribus tinguitque genas, dein talia reddit: "Cur tibi versanti manis, aequaeve sacerdos, lectus ego augurio tantisque potissimus umbris, qui ventura loquar? Satis est meminisse priorum. nostrane praeclari, pudeat, consulta nepotes poscitis? Illum, illum sacris adhibete nefastis, qui laeto fodit ense patrem, qui semet in ortus vertit et indignae regerit sua pignora matri. Et nunc ille deos Furiarumque atra fatigat concilia et nostros rogat haec in proelia manis. Quodsi adeo placui deflenda in tempora vates, dicam equidem, quo me Lachesis, quo torva Megaera usque sinunt: bellum, innumero venit undique bellum agmine, Lernaeosque trahit fatalis alumnos Gradivus stimulis; hos terrae monstra deumque tela manent pulchrique obitus et ab igne supremo sontes lege morae. Certa est victoria Thebis, ne trepida, nec regna ferox germanus habebit, sed Furiae geminumque nefas, miserosque per ensis, ei mihi! crudelis vincit pater". Haec ubi fatus, labitur et flexa dubios ambage relinquit. Interea gelidam Nemeen et conscia laudis Herculeae dumeta vaga legione tenebant Inachidae; iam Sidonias avertere praedas, sternere, ferre domos ardent instantque. Quis iras flexerit, unde morae, medius quis euntibus error, Phoebe, doce: nos rara manent exordia famae. Marcidus edomito bellum referebat ab Haemo Liber; ibi armiferos geminae iam sidera brumae orgia ferre Getas canumque virescere dorso Othryn et Icaria Rhodopen assueverat umbra, et iam pampineos materna ad moenia currus promovet; effrenae dextra laevaque sequuntur lynces et uda mero lambunt retinacula tigres. Post exsultantes spolia armentalia portant seminecesque lupos scissasque Mimallones ursas. Nec comitatus iners: sunt illic Ira Furorque et Metus et Virtus et numquam sobrius Ardor succiduique gradus et castra simillima regi. Isque ubi pulverea Nemeen effervere nube conspicit et solem radiis ignescere ferri, necdum compositas belli in certamina Thebas, concussus visis, quamquam ore et pectore marcet, aeraque tympanaque et biforem reticere tumultum imperat, attonitas qui circum plurimus auris, atque ita: "Me globus iste meamque exscindere gentem apparat; ex longo recalet furor; hoc mihi saevum Argos et indomitae bellum ciet ira novercae. Usque adeone parum cineri data mater iniquo natalesque rogi quaeque ipse micantia sensi fulgura? reliquias etiam fusaeque sepulcrum paelicis et residem ferro petit impia Theben. Nectam fraude moras; illum, illum tendite campum, tendite, io, comites." Hyrcanae ad signa iugales intumuere iubas, dicto prius astitit arvis. Tempus erat, medii cum solem in culmina mundi tollit anhela dies, ubi tardus hiantibus arvis stat vapor atque omnes admittunt aethera luci. Undarum vocat ille deas mediusque silentum incipit: "Agrestes fluviorum numina Nymphae et nostri pars magna gregis, perferte laborem, quem damus. Argolicos paulum mihi fontibus amnis stagnaque et errantis obducite pulvere rivos. Praecipuam Nemeen, qua nostra in moenia bellis nunc iter, ex alto fugiat liquor; adiuvat ipse Phoebus adhuc summo, cesset ni vestra voluntas, limite; vim coeptis indulgent astra, meaeque aestifer Erigones spumat canis. ite volentes, ite in operta soli; post vos ego gurgite pleno eliciam, et quae dona meis amplissima sacris, vester habebit honos, nocturnaque furta licentum cornipedum et cupidas Faunorum arcebo rapinas". Dixerat; ast illis tenuis percurrere visus ora situs, viridisque comis exhorruit umor. Protinus Inachios haurit sitis ignea campos: diffugere undae, squalent fontesque lacusque, et cava ferventi durescunt flumina limo. Aegra solo macies, tenerique in origine culmi inclinata seges, deceptum margine ripae stat pecus, atque amnis quaerunt armenta natatus. Sic ubi se magnis refluus suppressit in antris Nilus et Eoae liquentia pabula brumae ore premit, fumant desertae gurgite valles et patris undosi sonitus exspectat hiulca Aegyptos, donec Phariis alimenta rogatus donet agris magnumque inducat messibus annum. Aret Lerna nocens, aret Lyrcius et ingens Inachus advolvensque natantia saxa Charadrus et numquam in ripis audax Erasinus et aequus fluctibus Asterion, ille alta per avia notus audiri et longe pastorum rumpere somnos. Sic Hyperionis cum lux effrena per orbem rapta ruit Phaethontis equos, magnumque laborem discordes gemuere poli, dum pontus et arva stellarumque ruunt crines, non amnibus undae, non lucis mansere comae, sed multus ubique ignis, ubique faces et longa fluminis instar indiget Aegaeon deceptus imagine ripae. Una tamen tacitas sed iussu numinis undas haec quoque secreta nutrit Langia sub umbra. Nondum illi raptus dederat lacrimabile nomen Archemorus, nec fama deae; tamen avia servat et nemus et fluvium; manet ingens gloria nympham, dum tristem Hypsipylen ducibus sudatus Achaeis ludus et atra sacrum recolit trieteris Ophelten. Ergo nec ardentis clipeos vectare nec artos thoracum nexus -tantum sitis horrida torret- sufficiunt; non ora modo angustisque perusti faucibus, interior sed vis quatit; aspera pulsu corda, gelant venae, et siccis cruor aeger adhaeret visceribus; tunc sole putris, tunc pulvere tellus exhalat calidam nubem. Non spumeus imber manat equum: siccis illidunt ora lupatis, ora catenatas procul exsertantia linguas; nec legem dominosve pati, sed perfurit arvis flammatum pecus. huc illuc impellit Adrastus exploratores, si stagna Licymnia restent, si quis Amymones superet liquor: omnia caecis ignibus hausta sedent, nec spes umentis Olympi, ceu flavam Libyen desertaque pulveris Afri collustrent nullaque umbratam nube Syenen. Tandem inter silvas -sic Euhius ipse pararat- errantes subitam pulchro in maerore tuentur Hypsipylen; illi quamvis et ab ubere Opheltes non suus, Inachii proles infausta Lycurgi, dependet -neglecta comam nec dives amictu-, regales tamen ore notae, nec mersus acerbis exstat honos. Tunc haec adeo stupefactus Adrastus: "Diva potens nemorum -nam te vultusque pudorque mortali de stirpe negant-, quae laeta sub isto igne poli non quaeris aquas, succurre propinquis gentibus; Arquitenens seu te Latonia casto de grege transmisit thalamis, seu lapsus ab astris non humilis fecundat amor -neque enim ipse deorum arbiter Argolidum thalamis novus-, aspice maesta agmina. nos ferro meritas exscindere Thebas mens tulit, imbelli sed nunc sitis aspera fato submittitque animos et inertia robora carpit. Da fessis in rebus opem, seu turbidus amnis, seu tibi foeda palus; nihil hac in sorte pudendum, nil humile est; tu nunc undis -Pluvioque rogaris pro Iove-, tu refugas vires et pectora bellis exanimata reple: sic hoc tibi sidere dextro crescat onus. tantum reduces det flectere gressus Iuppiter, o quanta belli donabere praeda! Dircaeos tibi, diva, greges numerumque rependam sanguinis, et magna hic lucus signabitur ara." Dixit, et orantis media inter anhelitus ardens verba rapit, cursuque animae labat arida lingua; idem omnes pallorque viros flatusque soluti oris habet. Reddit demisso Lemnia vultu: "Diva quidem vobis, etsi caelestis origost, unde ego? mortales utinam haut transgressa fuissem luctibus! Altricem mandati cernitis orbam pignoris; at nostris an quis sinus uberaque ulla, scit deus, et nobis regnum tamen et pater ingens. Sed quid ego haec, fessosque optatis demoror undis? mecum age nunc, si forte vado Langia perennes servat aquas; solet et rabidi sub limite Cancri semper, et Icarii quamvis iuba fulguret astri, ire tamen". Simul haerentem, ne tarda Pelasgis dux foret, a! miserum vicino caespite alumnum -sic Parcae voluere- locat ponique negantis floribus adgestis et amico murmure dulces solatur lacrimas: qualis Berecyntia mater, dum parvum circa iubet exsultare Tonantem Curetas trepidos; illi certantia plaudunt orgia, sed magnis resonat vagitibus Ide. At puer in gremio vernae telluris et alto gramine nunc faciles sternit procursibus herbas in vultum nitens, caram modo lactis egeno nutricem clangore ciens iterumque renidens et teneris meditans verba illuctantia labris miratur nemorum strepitus aut obvia carpit aut patulo trahit ore diem nemorique malorum inscius et vitae multum securus inerrat. Sic tener Odrysia Mavors nive, sic puer ales vertice Maenalio, talis per litora reptans improbus Ortygiae latus inclinabat Apollo. Illi per dumos et opaca virentibus umbris devia; pars cingunt, pars arta plebe sequuntur praecelerantque ducem. medium subit illa per agmen non humili festina modo; iamque amne propinquo rauca sonat vallis, saxosumque impulit aures murmur: ibi exsultans conclamat ab agmine primus, sicut erat levibus tollens vexilla maniplis Argus: "aquae!" longusque virum super ora cucurrit clamor: "aquae!" sic Ambracii per litora ponti nauticus in remis iuvenum monstrante magistro fit sonus inque vicem contra percussa reclamat terra, salutatus cum Leucada pandit Apollo. Incubuere vadis passim discrimine nullo turba simul primique, nequit secernere mixtos aequa sitis, frenata suis in curribus intrant armenta, et pleni dominis armisque feruntur quadripedes; hos turbo rapax, hos lubrica fallunt saxa, nec implicitos fluvio reverentia reges proterere aut mersisse vado clamantis amici ora. fremunt undae, longusque a fontibus amnis diripitur, modo lene virens et gurgite puro perspicuus nunc sordet aquis egestus ab imis alveus; inde tori riparum et proruta turbant gramina; iam crassus caenoque et pulvere sordens, quamquam expleta sitis, bibitur tamen. Agmina bello decertare putes iustumque in gurgite Martem perfurere aut captam tolli victoribus urbem. Atque aliquis regum medio circumfluus amni: "Silvarum, Nemea, longe regina virentum, lecta Iovi sedes, quam tu non Herculis actis dura magis, rabidi cum colla comantia monstri frangeret et tumidos animam angustaret in artus! Hac saevisse tenus populorum in coepta tuorum sufficiat; tuque o cunctis insuete domari solibus, aeternae largitor corniger undae laetus eas, quacumque domo gelida ora resolvis immortale tumens; neque enim tibi cana repostas bruma nives raptasque alio de fonte refundit arcus aquas gravidive indulgent nubila Cori, sed tuus et nulli ruis expugnabilis astro. Te nec Apollineus Ladon nec Xanthus uterque Spercheosque minax Centaureusque Lycormas praestiterint; tu pace mihi, tu nube sub ipsa armorum festasque super celebrabere mensas a Iove primus honos. bellis modo laetus ovantes accipias fessisque libens iterum hospita pandas flumina defensasque velis agnoscere turmas."

Pulsa sitis fluvio, populataque gurgitis alveum agmina linquebant ripas amnemque minorem; acrior et campum sonipes rapit et pedes arva implet ovans, rediere viris animique minaeque votaque, sanguineis mixtum ceu fontibus ignem hausissent belli magnasque in proelia mentes. Dispositi in turmas rursus legemque severi ordinis, ut cuique ante locus ductorque, monentur instaurare vias. Tellus iam pulvere primo crescit, et armorum transmittunt fulgura silvae. Qualia trans pontum Phariis deprensa serenis rauca Paraetonio decedunt agmina Nilo, quo fera cogit hiemps: illae clangore fugaci, umbra fretis arvisque, volant, sonat avius aether. Iam Borean imbresque pati, iam nare solutis amnibus et nudo iuvat aestivare sub Haemo. Hic rursus simili procerum vallante corona dux Talaionides, antiqua ut forte sub orno stabat et admoti nixus Polynicis in hastam: "At tamen, o quaecumque es" ait, "cui, gloria tantast, venimus innumerae fato debere cohortes, quem non ipse deum sator aspernetur honorem, dic age, quando tuis alacres absistimus undis, quae domus aut tellus, animam quibus hauseris astris? Dic, quis et ille pater? Neque enim tibi numina longe, transierit fortuna licet, maiorque per ora sanguis, et adflicto spirat reverentia vultu". Ingemit, et paulum fletu cunctata modesto Lemnias orsa refert: "Immania vulnera, rector, integrare iubes, Furias et Lemnon et artis arma inserta toris debellatosque pudendo ense mares; redit ecce nefas et frigida cordi Eumenis. O miserae, quibus hic furor additus! O nox! O pater! Illa ego nam, pudeat ne forte benignae hospitis, illa, duces, raptum quae sola parentem occului. quid longa malis exordia necto? Et vos arma vocant magnique in corde paratus. Hoc memorasse sat est: claro generata Thoante servitium Hypsipyle vestri fero capta Lycurgi." Advertere animos, maiorque et honora videri parque operi tanto; cunctis tunc noscere casus ortus amor, pater ante alios hortatur Adrastus: "Immo age, dum primi longe damus agmina vulgi nec facilis Nemea latas evolvere viris, quippe obtenta comis et ineluctabilis umbra, pande nefas laudesque tuas gemitusque tuorum, unde hos advenias regno deiecta labores." Dulce loqui miseris veteresque reducere questus. Incipit: "Aegaeo premitur circumflua Nereo Lemnos, ubi ignifera fessus respirat ab Aetna Mulciber; ingenti tellurem proximus umbra vestit Athos nemorumque obscurat imagine pontum; Thraces arant contra, Thracum fatalia nobis litora, et inde nefas. Florebat dives alumnis terra, nec illa Samo fama Delove sonanti peior et innumeris quas spumifer assilit Aegon. Dis visum turbare domos, nec pectora culpa nostra vacant: nullos Veneri sacravimus ignis, nulla deae sedes; movet et caelestia quondam corda dolor lentoque irrepunt agmine Poenae. Illa Paphon veterem centumque altaria linquens nec vultu nec crine prior solvisse iugalem ceston et Idalias procul ablegasse volucres fertur. Erant certe, media quae noctis in umbra divam alios ignis maioraque tela gerentem Tartareas inter thalamis volitasse sorores vulgarent; utque implicitis arcana domorum anguibus et saeva formidine nupta replesset limina, nec fidi populum miserata mariti, protinus a Lemno teneri fugistis Amores, mutus Hymen versaeque faces et frigida iusti cura tori! Nullae redeunt in gaudia noctes, nullus in amplexu sopor est, Odia aspera ubique et Furor et medio recubat Discordia lecto. cura viris tumidos adversa Thracas in ora eruere et saevam bellando frangere gentem. Cumque domus contra stantesque in litore nati, dulcius Edonas hiemes Arctonque prementem excipere, aut tandem tacita post proelia nocte fractorum subitas torrentum audire ruinas. illae autem tristes -nam me tunc libera curis virginitas annique tegunt- sub nocte dieque assiduis aegrae in lacrimis solantia miscent colloquia, aut saevam spectant trans aequora Thracen. Sol operum medius summo librabat Olympo lucentis, ceu staret, equos; quater axe sereno intonuit, quater antra dei fumantis anhelos exseruere apices, ventisque absentibus Aegon motus et ingenti percussit litora ponto: cum subito horrendas aevi matura Polyxo tollitur in furias thalamisque insueta relictis evolat. Insano veluti Teumesia Thyias rapta deo, cum sacra vocant Idaeaque suadet buxus et a summis auditus montibus Euhan: sic erecta genas aciemque offusa trementi sanguine desertam rabidis clamoribus urbem exagitat, clausasque domos et limina pulsans concilium vocat; infelix comitatus eunti haerebant nati. atque illae non segnius omnes erumpunt tectis, summasque ad Pallados arces impetus: huc propere stipamur et ordine nullo congestae; stricto mox ense silentia iussit hortatrix scelerum et medio sic ausa profari: "Rem summam instinctu superum meritique doloris, o viduae (firmate animos et pellite sexum!) Lemniades, sancire paro; si taedet inanes aeternum servare domos turpemque iuventae flore situm et longis sterilis in luctibus annos, inveni, promitto, viam -nec numina desunt-, qua renovanda Venus: modo par insumite robur luctibus, atque adeo primum hoc mihi noscere detur. tertia canet hiemps; cui conubialia vincla aut thalami secretus honos? cui coniuge pectus intepuit? cuius vidit Lucina labores, dicite, vel iustos cuius pulsantia mensis vota tument? Qua pace feras volucresque iugari mos datus. heu segnes! potuitne ultricia Graius virginibus dare tela pater laetusque dolorum sanguine securos iuvenum perfundere somnos: at nos vulgus iners? quodsi propioribus actis est opus, ecce animos doceat Rhodopeia coniunx, ulta manu thalamos pariterque epulata marito. Nec vos immunis scelerum securave cogo. Plena mihi domus atque ingens, en cernite, sudor. Quattuor hos una, decus et solacia patris, in gremio, licet amplexu lacrimisque morentur, transadigam ferro saniemque et vulnera fratrum miscebo patremque super spirantibus addam. Ecqua tot in caedes animum promittit?" agebat pluribus; adverso nituerunt vela profundo: Lemnia classis erat. Rapuit gavisa Polyxo fortunam atque iterat: "Superisne vocantibus ultro desumus? Ecce rates! Deus hos, deus ultor in iras adportat coeptisque favet. Nec imago quietis vana meae: nudo stabat Venus ense, videri clara mihi somnosque super: "Quid perditis aevum?" inquit" age aversis thalamos purgate maritis. Ipsa faces alias melioraque foedera iungam". Dixit, et hoc ferrum stratis, hoc, credite, ferrum imposuit. Quin o miserae, dum tempus agi rem, consulite; en validis spumant eversa lacertis aequora, Bistonides veniunt fortasse maritae". Hinc stimuli ingentes, magnusque advolvitur astris clamor. Amazonio Scythiam fervere tumultu lunatumque putes agmen descendere, ubi arma indulget pater et saevi movet ostia Belli. Nec varius fremor aut studia in contraria rapti dissensus, ut plebe solet: furor omnibus idem, idem animus solare domos iuvenumque senumque praecipitare colus plenisque affrangere parvos uberibus ferroque omnis exire per annos. Tunc viridi luco -lucus iuga celsa Minervae propter opacat humum niger ipse, sed insuper ingens mons premit et gemina pereunt caligine soles-, hic sanxere fidem, tu Martia testis Enyo atque inferna Ceres, Stygiaeque Acheronte recluso ante preces venere deae; sed fallit ubique mixta Venus, Venus arma tenet, Venus admovet iras. Nec de more cruor: natum Charopeia coniunx obtulit, accingunt sese et mirantia ferro pectora congestisque avidae simul undique dextris perfringunt, ac dulce nefas in sanguine vivo coniurant, matremque recens circumvolat umbra. Talia cernenti mihi quantus in ossibus horror, quisve per ora color! Qualis cum cerva cruentis circumventa lupis, nullum cui pectore molli robur et in volucri tenuis fiducia cursu, praecipitat suspensa fugam, iamiamque teneri credit et elusos audit concurrere morsus. Illi aderant, primis iamque offendere carinae litoribus, certant saltu contingere terram praecipites. Miseri, quos non aut horrida virtus Marte sub Odrysio, aut medii inclementia ponti hauserit! Alta etiam superum delubra vaporant promissasque trahunt pecudes: niger omnibus aris ignis, et in nullis spirat deus integer extis. Tardius umenti noctem deiecit Olympo Iuppiter et versum miti, reor, aethera cura sustinuit, dum fata vetant, nec longius umquam cessavere novae perfecto sole tenebrae. Sera tamen mundo venerunt astra, sed illis et Paros et nemorosa Thasos crebraeque relucent Cyclades; una gravi penitus latet obruta caelo Lemnos, in hanc tristes nebulae, et plaga caeca superne texitur, una vagis Lemnos non agnita nautis. tum domibus fusi et nemorum per opaca sacrorum ditibus indulgent epulis vacuantque profundo aurum immane mero, dum quae per Strymona pugnae, quis Rhodope gelidove labor sudatus in Haemo, enumerare vacat. Nec non, manus impia, nuptae serta inter festasque dapes quo maxima cultu quaeque iacent; dederat mitis Cytherea suprema nocte viros longoque brevem post tempore pacem nequiquam et miseros perituro adflaverat igni. Conticuere chori, dapibus ludoque licenti fit modus et primae decrescunt murmura noctis, cum consanguinei mixtus caligine Leti rore madens Stygio morituram amplectitur urbem Somnus et implacido fundit gravia otia cornu secernitque viros. vigilant nuptaeque nurusque in scelus, atque hilares acuunt fera tela Sorores. Invasere nefas, cuncto sua regnat Erinys pectore. Non aliter Scythicos armenta per agros Hyrcanae clausere leae, quas exigit ortu prima fames, avidique implorant ubera nati. Quos tibi nam, dubito, scelerum de mille figuris expediam casus? Helymum temeraria Gorge evinctum ramis altaque in mole tapetum efflantem somno crescentia vina superstans vulnera disiecta rimatur veste, sed illum infelix sopor admota sub morte refugit. Turbidus incertumque oculis vigilantibus hostem occupat amplexu, nec segnius illa tenentis pone adigit costas, donec sua pectora ferro tangeret. is demum sceleri modus; ora supinat blandus adhuc oculisque tremens et murmure Gorgen quaerit et indigno non solvit bracchia collo. Non ego nunc vulgi quamquam crudelia pandam funera, sed propria luctus de stirpe recordor: quod te, flave Cydon, quod te per colla refusis intactum, Crenaee, comis, quibus ubera mecum obliquumque a patre genus, fortemque, timebam quem desponsa, Gyan vidi lapsare cruentae vulnere Myrmidones, quodque inter serta torosque barbara ludentem fodiebat Epopea mater. Flet super aequaevum soror exarmata Lycaste Cydimon, heu similis perituro in corpore vultus aspiciens floremque genae et quas finxerat auro ipsa comas, cum saeva parens iam coniuge fuso astitit impellitque minis atque ingerit ensem. Ut fera, quae rabie placido desueta magistro tardius arma movet stimulisque et verbere crebro in mores negat ire suos, sic illa iacenti incidit undantemque sinu collapsa cruorem excipit et laceros premit in nova vulnera crinis. Ut vero Alcimeden etiamnum in murmure truncos ferre patris vultus et egentem sanguinis ensem conspexi, riguere comae atque in viscera saevus horror iit: meus ille Thoas, mea dira videri dextra mihi! Extemplo thalamis turbata paternis inferor. ille quidem dudum -quis magna tuenti somnus?- agit versans secum, etsi lata recessit urbe domus, quinam strepitus, quae murmura noctis, cur fremibunda quies? Trepido scelus ordine pando, quis dolor, unde animi: "Vis nulla arcere furentes; hac sequere, o miserande; premunt aderuntque moranti, et mecum fortasse cades". His motus et artus erexit stratis. Ferimur per devia vastae urbis et ingentem nocturnae caedis acervum passim, ut quosque sacris crudelis vespera lucis straverat, occulta speculamur nube latentes. Hic impressa toris ora exstantesque reclusis pectoribus capulos magnarum et fragmina trunca hastarum et ferro laceras per corpora vestes, crateras pronos epulasque in caede natantis cernere erat, iugulisque modo torrentis apertis sanguine permixto redeuntem in pocula Bacchum. Hic iuvenum manus et nullis violabilis armis turba senes, positique patrum super ora gementum semineces pueri trepidas in limine vitae singultant animas. Gelida non saevius Ossa luxuriant Lapitharum epulae, si quando profundo Nubigenae caluere mero; vix primus ab ira pallor, et impulsis surgunt ad proelia mensis. Tunc primum sese trepidis sub nocte Thyoneus detexit, nato portans extrema Thoanti subsidia, et multa subitus cum luce refulsit. Agnovi: non ille quidem turgentia sertis tempora nec flava crinem destrinxerat uva: nubilus indignumque oculis liquentibus imbrem adloquitur: "Dum fata dabant tibi, nate, potentem Lemnon et externis etiam servare timendam gentibus, haud umquam iusto mea cura labori destitit: absciderunt tristes crudelia Parcae stamina, nec dictis, supplex quae plurima fudi ante Iovem frustra, lacrimisque avertere luctus contigit; infandum natae concessit honorem. Accelerate fugam, tuque, o mea digna propago, hac rege, virgo, patrem, gemini qua bracchia muri litus eunt: illa, qua rere silentia, porta stat funesta Venus ferroque accincta furentes adiuvat -unde manus, unde haec Mavortia divae pectora? tu lato patrem committe profundo. Succedam curis." ita fatus in aera rursus solvitur et nostrum, visus arcentibus umbris, mitis iter longae claravit limite flammae. Qua data signa, sequor; dein curvo robore clausum dis pelagi ventisque et Cycladas Aegaeoni amplexo commendo patrem, nec fletibus umquam fit modus alternis, ni iam dimittat Eoo Lucifer astra polo. Tunc demum litore rauco multa metu reputans et vix confisa Lyaeo dividor, ipsa gradu nitente, sed anxia retro pectora, nec requies, quin et surgentia caelo flamina et e cunctis prospectem collibus undas. Exoritur pudibunda dies, caelumque retexens aversum Lemno iubar et declinia Titan opposita iuga nube refert. Patuere furores nocturni, lucisque novae formidine cunctis, quamquam inter similes, subitus pudor; impia terrae infodiunt scelera aut festinis ignibus urunt. Iam manus Eumenidum captasque refugerat arces exsaturata Venus; licuit sentire quid ausae, et turbare comas et lumina tinguere fletu. Insula dives agris opibusque armisque virisque, nota situ et Getico nuper ditata triumpho, non maris incursu, non hoste, nec aethere laevo perdidit una omnes orbata excussaque fundo indigenas: non arva viri, non aequora vertunt, conticuere domus, cruor altus et oblita crasso cuncta rubent tabo, magnaeque in moenibus urbis nos tantum et saevi spirant per culmina manes. Ipsa quoque arcanis tecti in penetralibus alto molior igne pyram, sceptrum super armaque patris inicio et notas regum velamina vestes, ac prope maesta rogum confusis ignibus asto ense cruentato, fraudemque et inania busta plango metu, si forte premant, cassumque parenti omen et hac dubios leti precor ire timores. His mihi pro meritis, ut falsi criminis astu parta fides, regno et solio considere patris -supplicium!- datur. Anne illis obsessa negarem? Accessi, saepe ante deos testata fidemque immeritasque manus; subeo -pro dira potestas!- exsangue imperium et maestam sine culmine Lemnon. Iam magis atque magis vigiles dolor angere sensus, et gemitus clari, et paulatim invisa Polyxo, iam meminisse nefas, iam ponere manibus aras concessum et multum cineres iurare sepultos. Sic ubi ductorem trepidae stabulique maritum, quem penes et saltus et adultae gloria gentis, Massylo frangi stupuere sub hoste iuvencae, it truncum sine honore pecus, regemque peremptum ipse ager, ipsi amnes et muta armenta queruntur. Ecce autem aerata dispellens aequora prora Pelias intacti late subit hospita ponti pinus; agunt Minyae, geminus fragor ardua canet per latera, abruptam credas radicibus ire Ortygiam aut fractum pelago decurrere montem. Ast ubi suspensis silverunt aequora tonsis, mitior et senibus cygnis et pectine Phoebi vox media de puppe venit, maria ipsa carinae accedunt. Post nosse datum est: Oeagrius illic acclinis malo mediis intersonat Orpheus remigiis tantosque iubet nescire labores. Illis in Scythicum Borean iter oraque primi Cyaneis artata maris. Nos Thracia visu bella ratae vario tecta incursare tumultu, densarum pecudum aut fugientum more volucrum. Heu ubi nunc furiae? Portus amplexaque litus moenia, qua longe pelago despectus aperto, scandimus et celsas turres; huc saxa sudesque armaque maesta virum atque infectos caedibus enses subvectant trepidae; quin et squalentia texta thoracum et vultu galeas intrare soluto non pudet; audaces rubuit mirata catervas Pallas et adverso risit Gradivus in Haemo. Tunc primum ex animis praeceps amentia cessit, nec ratis illa salo, sed divum sera per aequor iustitia et poenae scelerum adventare videntur. Iamque aberant terris, quantum Cortynia currunt spicula, caeruleo gravidam cum Iuppiter imbri ipsa super nubem ratis armamenta Pelasgae sistit agens; inde horror aquis et raptus ab omni sole dies miscet tenebras, quis protinus unda concolor; obnixi lacerant cava nubila venti diripiuntque fretum, nigris redit umida tellus verticibus, totumque notis certantibus aequor pendet et arquato iamiam prope sidera dorso frangitur, incertae nec iam prior impetus alno, sed labat exstantem rostris modo gurgite in imo, nunc caelo Tritona ferens. nec robora prosunt semideum heroum, puppemque insana flagellat arbor et instabili procumbens pondere curvas raptat aquas, remique cadunt in pectus inanes. nos quoque per rupes murorumque aggere ab omni, dum labor ille viris fretaque indignantur et Austros, desuper invalidis fluitantia tela lacertis -quid non ausa manus?- Telamona et Pelea contra spargimus, et nostro petitur Tirynthius arcu. Illi -quippe simul bello pelagoque laborant- pars clipeis munire ratem, pars aequora fundo egerere; ast alii pugnant, sed inertia motu corpora, suspensaeque carent conamine vires. Instamus iactu telorum, et ferrea nimbis certat hiems, vastaeque sudes fractique molares spiculaque et multa crinitum missile flamma nunc pelago, nunc puppe cadunt, dat operta fragorem pinus, et abiunctis regemunt tabulata cavernis. Talis Hyperborea viridis nive verberat agros Iuppiter; obruitur campis genus omne ferarum, deprensaeque cadunt volucres, et messis amaro strata gelu, fragor inde iugis, inde amnibus irae. Ut vero elisit nubes Iove tortus ab alto ignis et ingentes patuere in fulmine nautae, diriguere animi, manibusque horrore remissis arma aliena cadunt, rediit in pectora sexus. cernimus Aeacidas murisque immane minantem Ancaeum et longa pellentem cuspide rupes Iphiton; attonito manifestus in agmine suprast Amphitryoniades puppemque alternus utrimque ingravat et medias ardet descendere in undas. At levis et miserae nondum mihi notus Iason transtra per et remos impressaque terga virorum nunc magnum Oeniden, nunc ille hortatibus Idan et Talaum et cana rorantem aspargine ponti Tyndariden iterans gelidique in nube parentis vela laboranti Calain subnectere malo voce manuque rogat; quatiunt impulsibus illi nunc freta, nunc muros, sed nec spumantia cedunt aequora et incussae redeunt a turribus hastae. Ipse gravis fluctus clavumque audire negantem lassat agens Tiphys palletque et plurima mutat imperia ac laevas dextrasque obtorquet in undas proram navifragis avidam concurrere saxis, donec ab extremae cuneo ratis Aesone natus Palladios oleae, Mopsi gestamina, ramos extulit et socium turba prohibente poposcit foedera; praecipites vocem involvere procellae. tunc modus armorum, pariterque exhausta quierant flamina, confusoque dies respexit Olympo. quinquaginta illi, trabibus de more revinctis, eminus abrupto quatiunt nova litora saltu, magnorum decora alta patrum, iam fronte sereni noscendique habitu, postquam tumor iraque cessit vultibus. Arcana sic fama erumpere porta caelicolas, si quando domos litusque rubentum Aethiopum et mensas amor est intrare minores; dant fluvii montesque locum, tum terra superbit gressibus et paulum respirat caelifer Atlas. hic et ab asserto nuper Marathone superbum Thesea et Ismarios, Aquilonia pignora, fratres, utraque quis rutila stridebant tempora pinna, cernimus, hic Phoebo non indignante priorem Admetum et durae similem nihil Orphea Thracae, tunc prolem Calydone satam generumque profundi Nereos. Ambiguo visus errore lacessunt Oebalidae gemini; chlamys huic, chlamys ardet et illi, ambo hastile gerunt, umeros exsertus uterque, nudus uterque genas, simili coma fulgurat astro. audet iter magnique sequens vestigia mutat Herculis et tarda quamvis se mole ferentem vix cursu tener aequat Hylas Lernaeaque tollens arma sub ingenti gaudet sudare pharetra. ergo iterum Venus et tacitis corda aspera flammis Lemniadum pertemptat Amor. Tunc regia Iuno arma habitusque virum pulchraeque insignia gentis mentibus insinuat, certatimque ordine cunctae hospitibus patuere fores; tunc primus in aris ignis, et infandis venere oblivia curis; tunc epulae felixque sopor noctesque quietae, nec superum sine mente, reor, placuere fatentes. forsitan et nostrae fatum excusabile culpae noscere cura, duces. Cineres furiasque meorum testor: ut externas non sponte aut crimine taedas attigerim -scit cura deum-, etsi blandus Iason virginibus dare vincla novis; sua iura cruentum Phasin habent, alios Colchi generatis amores. Iamque exuta gelu tepuerunt sidera longis solibus, et velox in terga revolvitur annus. Iam nova progenies partusque in vota soluti, et non speratis clamatur Lemnos alumnis. Nec non ipsa tamen thalami monimenta coacti enitor geminos, duroque sub hospite mater nomen avi renovo; nec quae fortuna relictis nosse datur, iam plena quater quinquennia vergunt, si modo fata sinunt aluitque rogata Lycaste. Detumvere animi maris, et clementior Auster vela vocat: ratis ipsa moram portusque quietos odit et asserti tendit retinacula saxi. inde fugam Minyae, sociosque appellat Iason efferus, o utinam iam tunc mea litora rectis praetervectus aquis, cui non sua pignora cordi, non promissa fides; certe stat fama remotis gentibus: aequorei redierunt vellera Phrixi. Ut stata lux pelago venturumque aethera sensit Tiphys et occidui rubuere cubilia Phoebi, heu iterum gemitus, iterumque novissima nox est. vix reserata dies, et iam rate celsus Iason ire iubet, primoque ferit dux verbere pontum. Illos e scopulis et summo vertice montis spumea porrecti dirimentis terga profundi prosequimur visu, donec lassavit hiantis lux oculos longumque polo contexere visast aequor et extremi pressit freta margine caeli. Fama subit portus, vectum trans alta Thoanta fraterna regnare Chio, mihi crimina nulla, et vacuos arsisse rogos; fremit impia plebes, sontibus accensae stimulis facinusque reposcunt. quin etiam occultae vulgo increbrescere voces: "Solane fida suis, nos autem in funera laetae? non deus haec fatumque! quid imperat urbe nefanda?" Talibus exanimis dictis -et triste propinquat supplicium, nec regna iuvant- vaga litora furtim incomitata sequor funestaque moenia linquo, qua fuga nota patris; sed non iterum obvius Euhan, nam me praedonum manus huc appulsa tacentem abripit et vestras famulam transmittit in oras". Talia Lernaeis iterat dum regibus exul Lemnias et longa solatur damna querela, immemor absentis -sic di suasistis!- alumni, ille gravis oculos languentiaque ora comanti mergit humo, fessusque diu puerilibus actis labitur in somnos, prensa manus haeret in herba. Interea campis, nemoris sacer horror Achaei, terrigena exoritur serpens, tractuque soluto immanem sese vehit ac post terga relinquit. Livida fax oculis, tumidi stat in ore veneni spuma virens, ter lingua vibrat, terna agmina adunci dentis, et auratae crudelis gloria frontis prominet. Inachio sanctum dixere Tonanti agricolae, cui cura loci et silvestribus aris pauper honos; nunc ille dei circumdare templa orbe vago labens, miserae nunc robora silvae atterit et vastas tenuat complexibus ornos; saepe super fluvios geminae iacet aggere ripae continuus, squamisque incisus adaestuat amnis. Sed nunc, Ogygii iussis quando omnis anhelat terra dei trepidaeque latent in pulvere Nymphae, saevior anfractu laterum sinuosa retorquens terga solo siccique nocens furit igne veneni. Stagna per arentesque lacus fontesque repressos volvitur et vacuis fluviorum in vallibus errat, incensusque siti liquidum nunc aera lambit ore supinato, nunc arva gementia radens pronus adhaeret humo, si quid viridantia sudent gramina; percussae calidis adflatibus herbae, qua tulit ora, cadunt, moriturque ad sibila campus: quantus ab Arctois discriminat aethera plaustris Anguis et usque Notos alienumque exit in orbem; quantus et ille sacri spiris intorta movebat cornua Parnasi, donec tibi, Delie, fixus vexit harundineam centeno vulnere silvam. Quis tibi, parve, deus tam magni pondera fati sorte dedit? Tune hoc vix prima ad limina vitae hoste iaces? An ut inde sacer per saecula Grais gentibus et tanto dignus morerere sepulcro? Occidis extremae destrictus verbere caudae ignaro serpente puer, fugit ilicet artus somnus et in solam patuerunt lumina mortem. Cum tamen attonito moriens vagitus in auras excidit et ruptis immutuit ore querelis, qualia non totas peragunt insomnia voces, audiit Hypsipyle, facilemque negantia cursum exanimis genua aegra rapit; iam certa malorum mentis ab augurio sparsoque per omnia visu lustrat humum quaerens et nota vocabula parvo nequiquam ingeminans: nusquam ille, et prata recentis amisere notas. viridi piger accubat hostis collectus gyro spatiosaque iugera complet sic etiam, obliqua cervicem expostus in alvo. Horruit infelix visu longoque profundum incendit clamore nemus; nec territus ille, sed iacet. Argolicas ululatus flebilis auris impulit; extemplo monitu ducis advolat ardens Arcas eques causamque refert. tunc squamea demum torvus ad armorum radios fremitumque virorum colla movet: rapit ingenti conamine saxum, quo discretus ager, vacuasque impellit in auras arduus Hippomedon, quo turbine bellica quondam librati saliunt portarum in claustra molares. Cassa ducis virtus: iam mollia colla refusus in tergum serpens venientem exhauserat ictum. Dat sonitum tellus, nemorumque per avia densi dissultant nexus. "At non mea vulnera" clamat et trabe fraxinea Capaneus subit obvius "umquam effugies, seu tu pavidi ferus incola luci, sive deis, utinamque deis, concessa voluptas, non, si consertum super haec mihi membra Giganta subveheres". volat hasta tremens et hiantia monstri ora subit linguaeque secat fera vincla trisulcae, perque iubas stantis capitisque insigne corusci emicat, et nigri sanie perfusa cerebri figitur alta solo. longus vix tota peregit membra dolor, rapido celer ille volumine telum circumit avulsumque ferens in opaca refugit templa dei; hic magno tellurem pondere mensus implorantem animam dominis assibilat aris. Illum et cognatae stagna indignantia Lernae, floribus et vernis assuetae spargere Nymphae, et Nemees reptatus ager, lucosque per omnis silvicolae fracta gemuistis harundine, Fauni. Ipse etiam e summa iam tela poposcerat aethra Iuppiter, et dudum nimbique hiemesque coibant, ni minor ira deo gravioraque tela mereri servatus Capaneus; moti tamen aura cucurrit fulminis et summas libavit vertice cristas. Iamque pererratis infelix Lemnia campis, liber ut angue locus, modico super aggere longe pallida sanguineis infectas roribus herbas prospicit. Huc magno cursum rapit effera luctu agnoscitque nefas, terraeque illisa nocenti fulminis in morem non verba in funere primo, non lacrimas habet: ingeminat misera oscula tantum incumbens animaeque fugam per membra tepentem quaerit hians. non ora loco, non pectora restant, rapta cutis, tenuia ossa patent nexusque madentes sanguinis imbre novi, totumque in vulnere corpus. Ac velut aligerae sedem fetusque parentis cum piger umbrosa populatus in ilice serpens, illa redit querulaeque domus mirata quietem iam stupet impendens advectosque horrida maesto excutit ore cibos, cum solus in arbore paret sanguis et errantes per capta cubilia plumae. Ut laceros artus gremio miseranda recepit intexitque comis, tandem laxata dolori vox invenit iter, gemitusque in verba soluti: O mihi desertae natorum dulcis imago, Archemore, o rerum et patriae solamen ademptae servitiique decus, qui te, mea gaudia, sontes exstinxere dei, modo quem digressa reliqui lascivum et prono vexantem gramina cursu? heu ubi siderei vultus? ubi verba ligatis imperfecta sonis risusque et murmura soli intellecta mihi? Quotiens tibi Lemnon et Argo sueta loqui et longa somnum suadere querela: sic equidem luctus solabar et ubera parvo iam materna dabam, cui nunc venit irritus orbae lactis et infelix in vulnera liquitur imber. nosco deos: o vera mei praesagia somni nocturnique metus, et numquam impune per umbras attonitae mihi visa Venus! quos arguo divos? Ipsa ego te -quid enim timeam moritura fateri?- exposui fatis. Quae mentem insania traxit? Tantane me tantae tenuere oblivia curae? Dum patrios casus famaeque exorsa retracto ambitiosa meae -pietas haec magna fidesque!-, exsolvi tibi, Lemne, nefas; ubi letifer anguis, ferte, duces, meriti si qua est mihi gratia duri, si quis honos dictis, aut vos exstinguite ferro, ne tristis dominos orbamque inimica revisam Eurydicen, quamquam haud illi mea cura dolendo cesserit. hocne ferens onus illaetabile matris transfundam gremio? Quae me prius ima sub umbras mergat humus!" Simul haec terraque et sanguine vultum sordida magnorum circa vestigia regum vertitur, et tacite maerentibus imputat undas. Et iam sacrifici subitus per tecta Lycurgi nuntius implerat lacrimis ipsumque domumque, ipsum adventantem Persei vertice sancto montis, ubi averso dederat prosecta Tonanti, et caput iratis rediens quassabat ab extis. Hic sese Argolicis immunem servat ab armis haud animi vacuus, sed templa araeque tenebant. Necdum etiam responsa deum monitusque vetusti exciderant voxque ex adytis accepta profundis: "Prima, Lycurge, dabis Dircaeo funera bello". Id cavet, et maestus vicini pulvere Martis angitur ad lituos periturusque invidet armis. Ecce -fides superum!- laceras comitata Thoantis advehit exsequias, contra subit obvia mater, femineos coetus plangentiaque agmina ducens. At non magnanimo pietas ignava Lycurgo: fortior ille malis, lacrimasque insana resorbet ira patris, longo rapit arva morantia passu vociferans: "Illa autem ubinam, cui parva cruoris laetave damna mei? Vivitne? Impellite raptam, ferte citi comites; faxo omnis fabula Lemni et pater et tumidae generis mendacia sacri exciderint". Ibat letumque inferre parabat ense furens rapto; venienti Oeneius heros impiger obiecta proturbat pectora parma, ac simul infrendens: "Siste hunc, vesane, furorem, quisquis es!" Et pariter Capaneus acerque reducto adfuit Hippomedon rectoque Erymanthius ense, ac iuvenem multo praestringunt lumine; at inde agrestum pro rege manus. Quos inter Adrastus mitius et sociae veritus commercia vittae Amphiaraus ait "Ne, quaeso; absistite ferro, unus avum sanguis, neve indulgete furori, tuque prior". Sed non sedato pectore Tydeus subicit: "Anne ducem servatricemque cohortis Inachiae ingratis coram tot milibus ausis mactare in tumulos -quanti pro funeris ultor!-, cui regnum genitorque Thoas et lucidus Euhan stirpis avus? Timidone parum, quod gentibus actis undique in arma tuis inter rapida agmina pacem solus habes? Habeasque, et te victoria Graium inveniat tumulis etiamnum haec fata gementem". Dixerat, et tandem cunctante modestior ira ille refert: "Equidem non vos ad moenia Thebes rebar, at hostilis huc advenisse catervas. Pergite in excidium socii, si tanta voluptas, sanguinis, imbuite arma domi, atque haec irrita dudum templa Iovis -quid enim haud licitum?- ferat impius ignis, si vilem, tanti premerent cum pectora luctus, in famulam ius esse ratus dominoque ducique. Sed videt haec, videt ille deum regnator, et ausis sera quidem, manet ira tamen". Sic fatus, et arces respicit. Atque illic alio certamine belli tecta fremunt; volucres equitum praeverterat alas fama recens, geminos alis amplexa tumultus: illi ad fata rapi atque illi iam occumbere leto, sic meritam Hypsipylen iterant, creduntque, nec irae fit mora, iamque faces et tela penatibus instant, vertere regna fremunt raptumque auferre Lycurgum cum Iove cumque aris; resonant ululatibus aedes femineis, versusque dolor dat terga timori. Alipedum curru sed enim sublimis Adrastus secum ante ora virum fremibunda Thoantida portans it medius turmis, et: "Parcite, parcite!" clamat, Nil actum saeve, meritus nec tale Lycurgus excidium, gratique inventrix fluminis ecce". Sic ubi diversis maria evertere procellis hinc Boreas Eurusque, illinc niger imbribus Auster, pulsa dies regnantque hiemes, venit aequoris alti rex sublimis equis, geminusque ad spumea Triton frena natans late pelago dat signa cadendi, et iam plana Thetis, montesque et litora crescunt. Quis superum tanto solatus funera voto pensavit lacrimas inopinaque gaudia maestae rettulit Hypsipylae? Tu gentis conditor, Euhan, qui geminos iuvenes Lemni de litore vectos intuleras Nemeae mirandaque fata parabas. Causa viae genetrix, nec inhospita tecta Lycurgi praebuerant aditus, et protinus ille tyranno nuntius exstinctae miserando vulnere prolis. Ergo adsunt comites -pro fors et caeca futuri mens hominum!- regique favent; sed Lemnos ad auris ut primum dictusque Thoas, per tela manusque irruerant, matremque avidis complexibus ambo diripiunt flentes alternaque pectora mutant. Illa velut rupes immoto saxea visu haeret et expertis non audet credere divis. Ut vero et vultus et signa Argoa relictis ensibus atque umeris amborum intextus Iason, cesserunt luctus, turbataque munere tanto corruit, atque alio maduerunt lumina fletu. Addita signa polo, laetoque ululante tumultu tergaque et aera dei motas crepuere per auras. Tunc pius Oeclides, ut prima silentia vulgi mollior ira dedit placidasque accessus ad auris: "Audite, o ductor Nemeae lectique potentes Inachidae, quae certus agi manifestat Apollo. Iste quidem Argolicis haud olim indebitus armis luctus adest, recto descendunt limite Parcae: et sitis interitu fluviorum et letifer anguis, et puer, heu nostri signatus nomine fati, Archemorus, cuncta haec superum demissa suprema mente fluunt. Differte animos festinaque tela ponite; mansuris donandus honoribus infans. et meruit; det pulchra suis libamina virtus manibus, atque utinam pluris innectere pergas, Phoebe, moras, semperque novis bellare vetemur casibus, et semper Thebe funesta recedas! At vos magnorum transgressi fata parentum felices, longum quibus hinc per saecula nomen, dum Lernaea palus et dum pater Inachus ibit, dum Nemea tremulas campis iaculabitur umbras, ne fletu violate sacrum, ne plangite divos: nam deus iste, deus, Pyliae nec fata senectae maluerit, Phrygiis aut degere longius annis". Finierat, caeloque cavam nox induit umbram.

Nuntia multivago Danaas perlabitur urbes Fama gradu, sancire novo sollemnia busto Inachidas ludumque super, quo Martia bellis praesudare paret seseque accendere virtus. Graium ex more decus: primus Pisaea per arva hunc pius Alcides Pelopi certavit honorem pulvereumque fera crinem detersit oliva; proxima vipereo celebravit libera nexu Phocis, Apollineae bellum puerile pharetrae; mox circum tristis servata Palaemonis aras nigra superstitio, quotiens animosa resumit Leucothea gemitus et amica ad litora festa tempestate venit: planctu conclamat uterque Isthmos, Echioniae responsant flebile Thebae. Et nunc eximii regum, quibus Argos alumnis conexum caelo, quorumque ingentia tellus Aonis et Tyriae suspirant nomina matres, concurrunt nudasque movent in proelia viris. Ceu primum ausurae trans alta ignota biremes, seu Tyrrhenam hiemem seu stagna Aegaea lacessant, tranquillo prius arma lacu clavumque levisque explorant remos atque ipsa pericula discunt; at cum experta cohors, tunc pontum irrumpere fretae longius ereptasque oculis non quaerere terras. Clara laboriferos caelo Tithonia currus extulerat vigilesque deae pallentis habenas et Nox et cornu fugiebat Somnus inani; iam plangore viae, gemitu iam regia mugit flebilis, acceptos longe nemora avia frangunt multiplicantque sonos. Sedet ipse exutus honoro vittarum nexu genitor squalentiaque ora sparsus et incultam ferali pulvere barbam. asperior contra planctusque egressa virilis exemplo famulas premit hortaturque volentis orba parens, lacerasque super procumbere nati reliquias ardet totiensque avulsa refertur. Arcet et ipse pater. Mox ut maerentia dignis vultibus Inachii penetrarunt limina reges, ceu nova tunc clades et primo saucius infans vulnere letalisve irrumperet atria serpens, sic alium ex alio quamquam lassata fragorem pectora congeminant, integratoque resultant accensae clamore fores; sensere Pelasgi invidiam et lacrimis excusant crimen obortis. Ipse, datum quotiens intercisoque tumultu conticuit stupefacta domus, solatur Adrastus adloquiis genitorem ultro, nunc fata recensens resque hominum duras et inexorabile pensum, nunc aliam prolem mansuraque numine dextro pignora. nondum orsis modus, et lamenta redibant. Ille quoque adfatus non mollius audit amicos, quam trucis Ionii rabies clamantia ponto vota virum aut tenuis curant vaga fulmina nimbos. Tristibus interea ramis teneraque cupresso damnatus flammae torvs et puerile feretrum texitur: ima virent agresti stramina cultu; proxima gramineis operosior area sertis, et picturatus morituris floribus agger; tertius assurgens Arabum strue tollitur ordo Eoas complexus opes incanaque glaebis tura et ab antiquo durantia cinnama Belo. summa crepant auro, Tyrioque attollitur ostro molle supercilium, teretes hoc undique gemmae irradiant, medio Linus intertextus acantho letiferique canes: opus admirabile semper oderat atque oculos flectebat ab omine mater. Arma etiam et veterum exuvias circumdat avorum gloria mixta malis adflictaeque ambitus aulae, ceu grande exsequiis onus atque immensa ferantur membra rogo, sed cassa tamen sterilisque dolentis fama iuvat, parvique augescunt funere manes. Inde ingens lacrimis honor et miseranda voluptas, muneraque in cineres annis graviora feruntur -namque illi et pharetras brevioraque tela dicarat festinus voti pater insontisque sagittas; iam tunc et nota stabuli de gente probatos in nomen pascebat equos- cinctusque sonantes armaque maiores exspectatura lacertos. spes avidae! quas non in nomen credula vestis urgebat studio cultusque insignia regni purpureos sceptrumque minus? Cuncta ignibus atris damnat atrox suaque ipse parens gestamina ferri, si damnis rabidum queat exsaturare dolorem. Parte alia gnari monitis exercitus instat auguris aeriam truncis nemorumque ruina, montis opus, cumulare pyram, quae crimina caesi anguis et infausti cremet atra piacula belli. His labor accisam Nemeen umbrosaque tempe praecipitare solo lucosque ostendere Phoebo. Sternitur extemplo veteres incaedua ferro silva comas, largae qua non opulentior umbrae Argolicos inter saltusque educta Lycaeos extulerat super astra caput: stat sacra senectae numine, nec solos hominum transgressa veterno fertur avos, Nymphas etiam mutasse superstes Faunorumque greges. Aderat miserabile luco excidium: fugere ferae, nidosque tepentis absiliunt -metus urget- aves; cadit ardua fagus, Chaoniumque nemus brumaeque illaesa cupressus, procumbunt piceae, flammis alimenta supremis, ornique iliceaeque trabes metuendaque suco taxus et infandos belli potura cruores fraxinus atque situ non expugnabile robur. Hinc audax abies et odoro vulnere pinus scinditur, acclinant intonsa cacumina terrae alnus amica fretis nec inhospita vitibus ulmus. Dat gemitum tellus: non sic eversa feruntur Ismara, cum fracto Boreas caput extulit antro, non grassante noto citius nocturna peregit flamma nemus; linquunt flentes dilecta locorum otia cana Pales silvanusque arbiter umbrae semideumque pecus, migrantibus adgemit illis silva, nec amplexae dimittunt robora Nymphae. ut cum possessas avidis victoribus arces dux raptare dedit, vix signa audita, nec urbem invenias; ducunt sternuntque abiguntque feruntque immodici, minor ille fragor, quo bella gerebant. Iamque pari cumulo geminas hanc tristibus umbris, ast illam superis aequus labor auxerat aras, cum signum luctus cornu grave mugit adunco tibia, cui teneros suetum producere manis lege Phrygum maesta. Pelopem monstrasse ferebant exsequiale sacrum carmenque minoribus umbris utile, quo geminis Niobe consumpta pharetris squalida bissenas Sipylon deduxerat urnas. Portant inferias arsuraque fercula primi Graiorum, titulisque pios testantur honores gentis quisque suae; longo post tempore surgit colla super iuvenum - numero dux legerat omni - ipse fero clamore torvs. Cinxere Lycurgum Lernaei proceres, genetricem mollior ambit turba, nec Hypsipyle raro subit agmine; vallant Inachidae memores, sustentant livida nati bracchia et inventae concedunt plangere matri. Illic infaustos ut primum egressa penatis Eurydice, nudo vocem de pectore rumpit planctuque et longis praefata ululatibus infit: "Non hoc Argolidum coetu circumdata matrum speravi te, nate, sequi, nec talia demens fingebam votis annorum elementa tuorum, nil saevum reputans; etenim his in finibus aevi unde ego bella tibi Thebasque ignara timerem? Cui superum nostro committere sanguine pugnas dulce? Quis hoc armis vovit scelus? At tua nondum, Cadme, domus, nullus Tyrio grege plangitur infans. Primitias egomet lacrimarum et caedis acerbae ante tubas ferrumque tuli, dum deside cura credo sinus fidos altricis et ubera mando. Quidni ego? Narrabat servatum fraude parentem insontisque manus. en! quam ferale putemus abiurasse sacrum et Lemni gentilibus unam immunem furiis! haec illa est, creditis, ausa? haec pietate potens solis abiecit in arvis non regem dominumque, alienos -impia!- partus, hoc tantum, silvaeque infamis tramite liquit, quem non anguis atrox -quid enim hac opus, ei mihi, leti mole fuit?- tantum caeli violentior aura impulsaeque noto frondes cassusque valeret exanimare timor. Nec vos incessere luctu orba aveo, fixum matri immotumque manebat hac altrice nefas; atquin et blandus ad illam, nate, magis, solam nosse atque audire vocantem, ignarusque mei: nulla ex te gaudia matri. Illa tuos questus lacrimososque impia risus audiit et vocis decerpsit murmura primae. illa tibi genetrix semper dum vita manebat, nunc ego. Sed miserae mihi nec punire potestas sic meritam! Quid dona, duces, quid inania fertis iusta rogis? Illam -nil poscunt amplius umbrae-, illam, oro, cineri simul excisaeque parenti reddite, quaeso, duces, per ego haec primordia belli, cui peperi; sic aequa gemant mihi funera matres Ogygiae". sternit crinis iteratque precando: "Reddite, nec vero crudelem avidamque vocate sanguinis: occumbam pariter, dum vulnere iusto exsaturata oculos, unum impellamur in ignem". Talia vociferans alia de parte gementem Hypsipylen -neque enim illa comas nec pectora servat- agnovit longe, et socium indignata dolorem: "Hoc saltem, o proceres, tuque o, cui pignora nostri proturbata tori, prohibete auferte supremis invisam exsequiis. quid se funesta parenti miscet et in nostris spectatur et ipsa ruinis?" Cui luget complexa suos?" Dixitque repente concidit, abruptisque obmutuit ore querelis. non secus ac, primo fraudatum lacte iuvencum, cui trepidae vires et solus ab ubere sanguis seu fera seu duras avexit pastor ad aras, nunc vallem spoliata parens, nunc flumina questu, nunc armenta movet vacuosque interrogat agros; tunc piget ire domum, maestoque novissima campo exit et oppositas impasta avertitur herbas. At genitor sceptrique decus cultusque Tonantis inicit ipse rogis, tergoque et pectore fusam caesariem ferro minuit sectisque iacentis obnubit tenuia ora comis, ac talia fletu verba pio miscens: "Alio tibi, perfide, pacto, Iuppiter, hunc crinem voti reus ante dicaram, si pariter viridis nati libare dedisses ad tua templa genas, sed non ratus ore sacerdos, damnataeque preces; ferat haec, quae dignior, umbra." Iam face subiecta primis in frondibus ignis: exclamat, labor insanos arcere parentes. Stant iussi Danaum atque obtentis eminus armis prospectu visus interclusere nefasto. Ditantur flammae; non umquam opulentior illic ante cinis: crepitant gemmae, atque immane liquescit argentum, et pictis exsudat vestibus aurum; nec non Assyriis pinguescunt robora sucis pallentique croco, strident ardentia mella, spumantesque mero paterae verguntur et atri sanguinis et rapti gratissima cymbia lactis. Tunc septem numero turmas, centenus ubique surgit eques, versis ducunt insignibus ipsi Graiugenae reges, lustrantque ex more sinistro orbe rogum et stantis inclinant pulvere flammas. ter curvos egere sinus illisaque telis tela sonant, quater horrendum pepulere fragorem arma, quater mollem famularum bracchia planctum. Semianimas alter pecudes spirantiaque ignis accipit armenta; hic luctus abolere novique funeris auspicium vates, quamquam omina sentit vera, iubet: dextri gyro et vibrantibus hastis hac redeunt, raptumque suis libamen ab armis quisque iacit, seu frena libet seu cingula flammis mergere seu iaculum summae seu cassidis umbram. multa gemunt contra raucis concentibus agri, et lituis aures circum pulsantur acutis. terretur clamore nemus: sic Martia vellunt signa tubae, nondum ira calet, nec sanguine ferrum irrubuit, primus bellorum comitur ore vultus horrisono: stat adhuc incertus in alta nube, quibus sese Mavors indulgeat armis. Finis erat, lassusque putris iam Mulciber ibat in cineres; instant flammis multoque soporant imbre rogum, posito donec cum sole labores exhausti; seris vix cessit cura tenebris. Roscida iam noviens caelo dimiserat astra Lucifer et totidem Lunae praevenerat ignis mutato nocturnus equo, nec conscia fallit sidera et alterno deprenditur unus in ortu; mirum opus, accelerante manu, stat saxea moles, templum ingens cineri, rerumque effictus in illa ordo docet casus: fessis hic flumina monstrat Hypsipyle Danais, hic reptat flebilis infans, hic iacet, extremum tumuli circum asperat orbem squameus; exspectes morientis ab ore cruenta sibila, marmorea sic volvitur anguis in hasta. Iamque avidum pugnas visendi vulgus inermis fama vocat, cunctis arvis ac moenibus adsunt exciti; illi etiam, quis belli incognitus horror, quos effeta domi, quos prima reliquerat aetas, conveniunt: non aut Ephyreo in litore tanta umquam aut Oenomai fremuerunt agmina circo. Collibus incurvis viridique obsessa corona vallis in amplexu nemorum sedet; hispida circum stant iuga, et obiectus geminis umbonibus agger campum exire vetat, longo quem tramite planum gramineae frontes sinuataque caespite vivo mollia non subitis augent fastigia clivis. illic conferti, iam sole rubentibus arvis, bellatrix sedere cohors; ibi corpore mixto metiri numerum vultusque habitusque suorum dulce viris, tantique iuvat fiducia belli. centum ibi nigrantis, armenti robora, tauros lenta mole trahunt; idem numerusque colorque matribus et nondum lunatis fronte iuvencis. Exin magnanimum series antiqua parentum invehitur, miris in vultum animata figuris. Primus anhelantem duro Tirynthius angens pectoris attritu sua frangit in ossa leonem. Haud illum impavidi, quamvis et in aere suumque Inachidae videre decus. Pater ordine iuncto laevus harundineae recubans super aggere ripae cernitur emissaeque indulgens Inachus urnae. Io post tergum, iam prona dolorque parentis, spectat inocciduis stellatum visibus Argum. Ast illam melior Phariis erexerat arvis Iuppiter atque hospes iam tunc Aurora colebat. Tantalus inde parens, non qui fallentibus undis imminet aut refugae sterilem rapit aera silvae, sed pius et magni vehitur conviva Tonantis. Parte alia victor curru Neptunia tendit lora Pelops, prensatque rotas auriga natantis Myrtilos et volucri iam iamque relinquitur axe. Et gravis Acrisius speciesque horrenda Coroebi et Danae culpata sinus, et in amne reperto tristis Amymone, parvoque Alcmena superbit Hercule, tergemina crinem circumdata luna. iungunt discordis inimica in foedera dextras Belidae fratres; sed vultu mitior astat Aegyptus; Danai manifestum agnoscere ficto ore notas pacisque malae noctisque futurae. Mille dehinc species. Tandem satiata voluptas praestantisque viros vocat ad sua praemia virtus. Primus sudor equis. dic inclita, Phoebe, regentum nomina, dic ipsos; neque enim generosior umquam alipedum collata acies, ceu praepete cursu confligant densae volucres aut litore in uno Aeolus insanis statuat certamina ventis. Ducitur ante omnis rutilae manifestus Arion igne iubae. Neptunus equo, si certa priorum fama, pater; primus teneris laesisse lupatis ora et litoreo domitasse in pulvere fertur, verberibus parcens; etenim insatiatus eundi ardor et hiberno par inconstantia ponto. Saepe per Ionium Libycumque natantibus ire interiunctus equis omnisque assuerat in oras caeruleum deferre patrem; stupuere relicta nubila, certantes Eurique Notique sequuntur. Nec minor in terris bella Eurysthea gerentem Amphitryoniaden alto per gramina sulco duxerat, illi etiam ferus indocilisque teneri. Mox divum dono regis dignatus Adrasti imperia et multum mediis mansueverat annis. Tunc rector genero Polynici indulget agendum multa monens, ubi fervor equo, qua suetus ab arte mulceri, ne saeva manus, ne liber habenis impetus. "urge alios" inquit "stimulisque minisque; ille ibit, minus ipse voles". Sic ignea lora cum daret et rapido Sol natum imponeret axi, gaudentem lacrimans astra insidiosa docebat nolentisque teri zonas mediamque polorum temperiem: pius ille quidem et formidine cauta, sed iuvenem durae prohibebant discere Parcae. Oebalios sublimis agit, spes proxima palmae, Amphiaraus equos; tua furto lapsa propago, Cyllare, dum Scythici diversus ad ostia Ponti Castor Amyclaeas remo permutat habenas. Ipse habitu niveus, nivei dant colla iugales, concolor est albis et cassis et infula cristis. Quin et Thessalicis felix Admetus ab oris vix sterilis compescit equas. Centaurica dicunt semina: credo, adeo sexum indignantur, et omnis in viris adducta Venus; noctemque diemque assimulant, maculis internigrantibus albae: tantus uterque color, credi nec degener illo de grege, Castaliae stupuit qui sibila cannae laetus et audito contempsit Apolline pasci. Ecce et Iasonidae iuvenes, nova gloria matris Hypsipyles, subiere iugo, quo vectus uterque, nomen avo gentile Thoas atque omine dictus Euneos Argoo. Geminis eadem omnia: vultus, currus, equi, vestes, par et concordia votis, vincere vel solo cupiunt a fratre relinqui. It Chromis Hippodamusque, alter satus Hercule magno, alter ab Oenomao: dubites, uter effera presset frena magis. Getici pecus hic Diomedis, at ille Pisaei iuga patris habet, crudelibus ambo exuviis diroque imbuti sanguine currus. metarum instar erant hinc nudo robore quercus, olim omnis exuta comas, hinc saxeus umbo, arbiter agricolis; finem iacet inter utrumque, quale quater iaculo spatium, ter harundine vincas. Interea cantu Musarum nobile mulcens concilium citharaeque manus insertus Apollo Parnasi summo spectabat ab aethere terras; orsa deum -nam saepe Iovem Phlegramque suique anguis opus fratrumque pius cantarat honores- tunc aperit, quis fulmen agat, quis sidera ducat spiritus, unde animi fluviis, quae pabula ventis, quo fonte immensum vivat mare, quae via solis praecipitet noctem, quae porrigat, imane tellus an media et rursus mundo succincta latenti. Finis erat, differt avidas audire sorores, dumque chelyn lauro textumque illustre coronae subligat et picto discingit pectora limbo, haud procul Herculeam Nemeen clamore reductus aspicit atque illic ingens certaminis instar quadriiugi. Noscit cunctos, et forte propinquo constiterant Admetus et Amphiaraus in arvo. Tunc secum: "Quisnam iste duos, fidissima Phoebi nomina, commisit deus in discrimina reges? Ambo pii carique ambo; nequeam ipse priorem dicere. Peliacis hic cum famularer in arvis -sic Iovis imperia et nigrae voluere Sorores-, tura dabat famulo nec me sentire minorem ausus; at hic tripodum comes et pius artis alumnus aetheriae. Potior meritis tamen ille, sed huius extrema iam fila colu; datur ordo senectae Admeto serumque mori; tibi nulla supersunt gaudia, nam Thebae iuxta et tenebrosa vorago. Scis miser, et nostrae pridem cecinere volucres". Dixit, et os fletu paene inviolabile tinctus extemplo Nemeen radiante per aethera saltu ocior et patrio venit igne suisque sagittis. Ipse olim in terris, caelo vestigia durant, claraque per Zephyros etiamnunc semita lucet. Et iam sortitus Prothous versarat aena casside, iamque locus cuique est et liminis ordo. Terrarum decora ampla viri, decora aequa iugales, divum utrumque genus, stant uno margine clausi spesque audaxque una metus et fiducia pallens. Nil fixum cordi: pugnant exire paventque, concurrit summos animosum frigus in artus. Qui dominis, idem ardor equis; face lumina surgunt, ora sonant morsu, spumisque et sanguine ferrum uritur, impulsi nequeunt obsistere postes claustraque, compressae transfumat anhelitus irae. Stare adeo miserum est, pereunt vestigia mille ante fugam, absentemque ferit gravis ungula campum. Circumstant fidi, nexusque et torta iubarum expediunt firmantque animos et plurima monstrant. Insonuit contra Tyrrhenum murmur, et omnes exsiluere loco. Quae tantum carbasa ponto, quae bello sic tela volant, quae nubila caelo? Amnibus hibernis minor est, minor impetus igni, tardius astra cadunt, glomerantur tardius imbres. Tardius e summo decurrunt flumina monte. Emissos videre atque agnovere Pelasgi. Et iam rapti oculis, iam caeco pulvere mixti una in nube latent, vultusque umbrante tumultu vix inter sese clamore et nomine noscunt. Evolvere globum, et spatio quo quisque valebat diducti: delet sulcos iterata priores orbita, nunc avidi prono iuga pectore tangunt, nunc pugnante genu et pressis duplicantur habenis. colla toris crinita tument, stantisque repectit aura iubas, bibit albentis humus arida nimbos. Fit sonus immanisque pedum tenuisque rotarum. Nulla manu requies, densis insibilat aer verberibus; gelida non crebrior exsilit Arcto grando, nec Oleniis manant tot cornibus imbres. Senserat adductis alium praesagus Arion stare ducem loris, dirumque expaverat insons Oedipodioniden; iam illinc a limine discors iratusque oneri solito truculentior ardet. Inachidae credunt accensum laudibus; ille aurigam fugit, aurigae furiale minatur efferus, et campo dominum circumspicit omni. Ante tamen cunctos sequitur longeque secundus Amphiaraus agit, quem Thessalus aequat eundo Admetus: iuxta gemini, nunc Euneos ante et nunc ante Thoas, cedunt vincuntque, nec umquam ambitiosa pios collidit gloria fratres. postremum discrimen erat Chromis asper et asper Hippodamus, non arte rudes, sed mole tenentur cornipedum; prior Hippodamus fert ora sequentum, fert gemitus multaque umeros incenditur aura. speravit flexae circa compendia metae interius ductis Phoebeius augur habenis anticipasse viam; nec non et Thessalus heros spe propiore calet, dum non cohibente magistro spargitur in gyros dexterque exerrat Arion. iam prior Oeclides et iam non tertius ibat Admetus, laxo cum *tandem ab orbe* reductus aequoreus sonipes premit evaditque parumper gavisos; subit astra fragor caelumque tremescit, omniaque excusso patuere sedilia vulgo. Sed nec lora regit nec verbera pallidus audet Labdacides: lassa veluti ratione magister in fluctus, in saxa ruit nec iam amplius astra respicit et victam proiecit casibus artem. Rursus praecipites in recta ac devia campi obliquant tenduntque vias, iterum axibus axes inflicti, radiisque rotae: pax nulla fidesque bella geri ferro levius, bella horrida credas; is furor in laudes, trepidant mortemque minantur, multaque transversis praestringitur ungula campis. Nec iam sufficiunt stimuli, non verbera, voce nominibusque cient Pholoen Admetus et Irin fumantemque Thoen, rapidum Danaeius augur Ascheton increpitans meritumque vocabula Cygnum. Audit et Herculeum Strymon Chromin, Euneon audit igneus Aethion; tardumque Cydona lacessit Hippodamus, variumque Thoas rogat ire Podarcen. Solus Echionides errante silentia curru maesta tenet trepidaque timet se voce fateri. Vixdum coeptus equis labor, et iam pulvere quarto campum ineunt, iamque et tepidis sudoribus artus effeti, et crassum rapit eiectatque vaporem cornipedum flammata sitis, nec iam integer illis impetus, et longi suspendunt ilia flatus. Hic anceps Fortuna diu decernere primum ausa venit. Ruit, Haemonium dum fervidus instat Admetum superare, Thoas, nec praetulit ullam frater opem. velit ille quidem, sed Martius ante obstitit Hippodamus mediasque immisit habenas. Mox Chromis Hippodamum metae interioris ad orbem viribus Herculeis et toto robore patris axe tenet prenso, luctantur abire iugales nequiquam frenosque et colla rigentia tendunt. Ut Siculas si quando rates tenet aestus et ingens auster agit, medio stant vela tumentia ponto. Tunc ipsum fracto curru deturbat, et isset ante Chromis; sed Thraces equi ut videre iacentem Hippodamum, redit illa fames, iamiamque trementem partiti furiis, ni frena ipsosque frementis oblitus palmae retro Tirynthius heros torsisset victusque et collaudatus abisset. At tibi promissos iamdudum Phoebus honores, Amphiarae, cupit. Tandem ratus apta favori tempora pulverei venit in spatia horrida circi, cum iam in fine viae, et summum victoria nutat; anguicomam monstri effigiem, saevissima visu ora, movet sive ille Erebo seu finxit in actu temporis, innumera certe formidine cultum tollit in astra nefas. Non illud ianitor atrae impavidus Lethes, non ipsae horrore sine alto Eumenides vidisse queant, turbasset euntis Solis equos Martisque iugum. Nam flavus Arion ut vidit, saliere iubae, atque erectus in armos stat sociumque iugi comitesque utrimque laboris secum alte suspendit equos. Ruit ilicet exsul Aonius nexusque diu per terga volutus exuit; abripitur longe moderamine liber currus; at hunc putri praeter tellure iacentem Taenarii currus et Thessalus axis et heros Lemnius obliqua, quantum vitare dabatur, transabiere fuga. Tandem caligine mersum erigit accursu comitum caput aegraque tollit membra solo, et socero redit haut speratus Adrasto. Quis mortis, Thebane, locus, nisi dura negasset Tisiphone, quantum poteras dimittere bellum! Te Thebe fraterque palam, te plangeret Argos, te Nemea, tibi Lerna comas Larisaque supplex poneret, Archemori maior colerere sepulcro. Tum vero Oeclides, quamquam iam certa sequenti praemia, cum vacuus domino praeiret Arion, ardet adhuc cupiens vel inanem vincere currum. dat viris refovetque deus; volat ocior Euro, ceu modo carceribus dimissus in arva solutis, verberibusque iubas et terga lacessit habenis increpitans Caerumque levem Cygnumque nivalem. nunc, saltem dum nemo prior, rapit igneus orbis axis, et effusae longe sparguntur harenae. dat gemitum tellus et iam tunc saeva minatur. Forsitan et victo prior isset Arione Cygnus, sed vetat aequoreus vinci pater: hinc vice iusta gloria mansit equo, cessit victoria vati. Huic pretium palmae gemini cratera ferebant Herculeum iuvenes: illum Tirynthius olim ferre manu sola spumantemque ore supino vertere, seu monstri victor seu Marte, solebat. Centauros habet arte truces aurumque figuris terribile: hic mixta Lapitharum caede rotantur saxa, faces aliique iterum crateres, ubique ingentes morientum irae; tenet ipse furentem Hylaeum et torta molitur robora barba. at tibi Maeonio fertur circumflua limbo pro meritis, Admete, chlamys repetitaque multo murice: Phrixei natat hic contemptor ephebus aequoris et picta tralucet caerulus unda; in latus ire manu mutaturusque videtur bracchia, nec siccum speres in stamine crinem; contra autem frustra sedet anxia turre suprema Sestias in speculis, moritur prope conscius ignis. Has Adrastus opes dono victoribus ire imperat; at generum famula solatur Achaea. Sollicitat tunc ampla viros ad praemia cursu praeceleris: agile studium et tenuissima virtus, pacis opus, cum sacra vocant, nec inutile bellis subsidium, si dextra neget. Prior omnibus Idas, nuper Olympiacis umbratus tempora ramis, prosilit; excipiunt plausu Pisaea iuventus Eleaeque manus. sequitur Sicyonius Alcon, et bis in Isthmiaca victor clamatus harena Phaedimus, alipedumque fugam praegressus equorum ante Dymas, sed tunc aevo tardante secutus. Multi et, quos varii tacet ignorantia vulgi, hinc atque hinc subiere. sed Arcada Parthenopaeum appellant densique cient vaga murmura circi. Nota parens cursu; quis Maenaliae Atalantes nesciat egregium decus et vestigia cunctis indeprensa procis? Onerat celeberrima natum mater, et ipse procul fama iam notus inermis narratur cervas pedes inter aperta Lycaei tollere et emissum cursu deprendere telum. tandem exspectatus volucri super agmina saltu emicat et torto chlamydem diffibulat auro. effulsere artus, membrorumque omnis apertast laetitia, insignes umeri, nec pectora nudis deteriora genis, latuitque in corpore vultus. Ipse tamen formae laudem aspernatur et arcet mirantis; tunc Palladios non inscius haustus incubuit pinguique cutem fuscatur olivo. hoc Idas, hoc more Dymas aliique nitescunt. Sic ubi tranquillo perlucent sidera ponto vibraturque fretis caeli stellantis imago, omnia clara nitent, sed clarior omnia supra Hesperos exercet radios, quantusque per altum aethera, caeruleis tantus monstratur in undis. Proximus et forma nec multum segnior Idas cursibus atque aevo iuxta prior; attamen illi iam tenuem pingues florem induxere palaestrae, deserpitque genis nec se lanugo fatetur intonsae sub nube comae. tunc rite citatos explorant acuuntque gradus, variasque per artes exstimulant docto languentia membra tumultu: poplite nunc sidunt flexo, nunc lubrica forti pectora collidunt plausu, nunc ignea tollunt crura brevemque fugam necopino fine reponunt. Ut ruit atque aequum submisit regula limen, corripuere leves spatium campoque refulsit nuda cohors: volucres isdem modo tardius arvis isse videntur equi; credas e plebe Cydonum Parthorumque fuga totidem exsiluisse sagittas. Non aliter, celeres Hyrcana per avia cervi cum procul impasti fremitum accepere leonis sive putant, rapit attonitos fuga caeca metusque congregat, et longum dant cornua mixta fragorem. Effugit hic oculos rapida puer ocior aura Maenalius, quem deinde gradu premit horridus Idas inspiratque umero, flatuque et pectoris umbra terga premit. Post ambiguo discrimine tendunt Phaedimus atque Dymas, illis celer imminet Alcon. Flavus ab intonso pendebat vertice crinis Arcados; hoc primis Triviae pascebat ab annis munus et, Ogygio victor cum Marte redisset, nequiquam patriis audax promiserat aris. Tunc liber nexu lateque in terga solutus occursu Zephyri retro fugit et simul ipsum impedit infestoque volans obtenditur Idae. inde dolum iuvenis fraudique accommoda sensit tempora; iam finem iuxta, dum limina victor Parthenopaeus init, correpto crine reductum occupat, et longe primus ferit ostia portae. Arcades arma fremunt, armis defendere regem, ni raptum decus et meriti reddantur honores, contendunt totoque parant descendere circo. Sunt et quis Idae placeat dolus. Ipse regesta Parthenopaeus humo vultumque oculosque madentes obruit, accessit lacrimarum gratia formae. Pectora nunc maerens, nunc ora indigna cruento ungue secat meritamque comam, furit undique clamor dissonus, ambiguumque senis cunctatur Adrasti consilium. Tandem ipse refert: "Compescite litem, o pueri! virtus iterum temptanda; sed ite limite non uno, latus hoc conceditur Idae, tu diversa tene, fraus cursibus omnis abesto". Audierant, dictoque manent. Mox numina supplex adfatu tacito iuvenis Tegeaeus adorat: "Diva potens nemorum, tibi enim hic, tibi crinis honori debitus, eque tuo venit haec iniuria voto, si bene quid genetrix, si quid venatibus ipse promerui, ne, quaeso, sinas hoc omine Thebas ire nec Arcadiae tantum meruisse pudorem". Auditum manifesta fides: vix campus euntem sentit, et exilis plantis intervenit aer, raraque non fracto vestigia pulvere pendent. irrumpit clamore fores, clamore recurrit ante ducem prensaque fovet suspiria palma. finiti cursus, operumque insignia praesto. Arcas equum dono, clipeum gerit improbus Idas, cetera plebs Lyciis vadit contenta pharetris. Tunc vocat, emisso si quis decernere disco impiger et viris velit ostentare superbas. It iussus Pterelas, et aenae lubrica massae pondera vix toto curvatus corpore iuxta deicit; inspectant taciti expenduntque laborem Inachidae. Mox turba ruunt, duo gentis Achaeae, tres Ephyreiadae, Pisa satus unus, Acarnan septimus; et plures agitabat gloria, ni se arduus Hippomedon cavea stimulante tulisset in medios, lateque ferens sub pectore dextro orbem alium: "Hunc potius, iuvenes, qui moenia saxis frangere, qui Tyrias deiectum vaditis arces, hunc rapite: ast illud cui non iaculabile dextrae pondus?" et abreptum nullo conamine iecit in latus. Absistunt procul attonitique fatentur cedere; vix unus Phlegyas acerque Menestheus -hos etiam pudor et magni tenuere parentes- promisere manum; concessit cetera pubes sponte et adorato rediit ingloria disco. Qualis Bistoniis clipeus Mavortis in arvis luce mala Pangaea ferit solemque refulgens territat incussaque dei grave mugit ab hasta. Pisaeus Phlegyas opus inchoat et simul omnes abstulit in se oculos: ea viso corpore virtus promissa. Ac primum terra discumque manumque asperat, excusso mox circum pulvere versat, quod latus in digitos, mediae quod certius ulnae conveniat, non artis egens: hic semper amori ludus erat, patriae non tantum ubi laudis obiret sacra, sed alternis Alpheon utrimque solebat metari ripis et, qua latissima distant, non umquam merso transmittere flumina disco. Ergo operum fidens non protinus horrida campi iugera, sed caelo dextram metitur, humique pressus utroque genu collecto sanguine discum ipse super sese rotat atque in nubila condit. Ille citus sublime petit similisque cadenti crescit in adversum, tandemque exhaustus ab alto tardior in terram redit atque immergitur arvis. Sic cadit, attonitis quotiens avellitur astris, Solis opaca soror; procul auxiliantia gentes aera crepant frustraque timent, at Thessala victrix ridet anhelantes audito carmine bigas. collaudant Danai, sed non tibi molle tuenti, Hippomedon, maiorque manus speratur in aequo. Atque illi extemplo, cui spes infringere dulce immodicas, Fortuna venit. Quid numina contra tendere fas homini? Spatium iam immane parabat, iam cervix conversa, et iam latus omne redibat: excidit ante pedes elapsum pondus et ictus destituit frustraque manum demisit inanem. Ingemuere omnes, rarisque ea visa voluptas. Inde ad conatus timida subit arte Menestheus cautior, et multum te, Maia crete, rogato molis praevalidae castigat pulvere lapsus. Illa manu magna et multo felicior exit, nec partem exiguam circi transvecta quievit. Fit sonus, et fixa signatur terra sagitta. Tertius Hippomedon valida ad certamina tardos molitur gressus; namque illum corde sub alto et casus Phlegyae monet et fortuna Menesthei. erigit assuetum dextrae certamen, et alte sustentans rigidumque latus fortesque lacertos consulit ac vasto contorquet turbine, et ipse prosequitur. Fugit horrendo per inania saltu iamque procul meminit dextrae servatque tenorem discus, nec dubia iunctave Menesthea victum transabiit meta: longe super aemula signa consedit viridesque umeros et opaca theatri culmina ceu latae tremefecit mole ruinae: quale vaporifera saxum Polyphemus ab Aetna lucis egente manu tamen in vestigia puppis auditae iuxtaque inimicum exegit Ulixen. sic et Aloidae, cum iam calcaret Olympum desuper Ossa rigens, ipsa glaciale ferebant Pelion et trepido sperabant iungere caelo. Tum genitus Talao victori tigrin inanem ire iubet, fulvo quae circumfusa nitebat margine et extremos auro mansueverat unguis. Gnosiacos arcus habet et vaga tela Menestheus. "At tibi" ait, "Phlegya, casu frustrante sinistro, hunc, quondam nostri decus auxiliumque Pelasgi, ferre damus, neque enim Hippomedon inviderit, ensem. Nunc opus est animis: infestos tollite caestus comminus; haec bellis et ferro proxima virtus". Constitit immanis cerni immanisque timeri Argolicus Capaneus, ac dum nigrantia plumbo tegmina cruda boum non mollior ipse lacertis induitur: "Date tot iuvenum de milibus unum huc" ait, "atque utinam potius de stirpe veniret aemulus Aonia, quem fas demittere leto, nec mea crudelis civili sanguine virtus". Obstipuere animi, fecitque silentia terror. Tandem insperatus nuda de plebe Laconum prosilit Alcidamas, mirantur Dorica regum agmina; sed socii fretum Polluce magistro norant et sacras inter crevisse palaestras. ipse deus posuitque manus et bracchia finxit -materiae suadebat amor-; tunc saepe locavit comminus, et simili stantem miratus in ira sustulit exsultans nudumque in pectora pressit. Illum indignatur Capaneus ridetque vocantem ut miserans, poscitque alium, tandemque coactus restitit, et stimulis iam languida colla tumescunt. Fulmineas alte suspensi corpora plantis erexere manus; tuto procul ora recessu armorum in speculis, aditusque ad vulnera clusi. Hic, quantum Tityos Stygiis consurgat ab arvis, si torvae patiantur aves, tanta undique pandit membrorum spatia et tantis ferus ossibus exstat. Hic paulo ante puer, sed enim maturius aevo robur, et ingentes spondet tener impetus annos, quem vinci haut quisquam saevo neque sanguine tingui malit, at erecto timeat spectacula voto. Ut sese permensi oculis et uterque priorem speravere locum, non protinus ira nec ictus: alternus paulum timor et permixta furori consilia, inclinant tantum contraria iactu bracchia et explorant caestus hebetantque terendo. Doctior hic differt animum metuensque futuri cunctatus vires dispensat: at ille nocendi prodigus incautusque sui ruit omnis et ambas consumit sine lege manus atque irrita frendit insurgens seque ipse premit. Sed providus astu et patria vigil arte Lacon hos reicit ictus, hos cavet; interdum nutu capitisque citati integer obsequio, manibus nunc obvia tela discutiens, instat gressu vultuque recedit: saepe etiam iniustis collatum viribus hostem -is vigor ingenio, tanta experientia dextraest- ultro audax animis instatque et obumbrat et alte assilit. Ut praeceps cumulo salit unda minantes in scopulos et fracta redit, sic ille furentem circuit expugnans; levat ecce diuque minatur in latus inque oculos; illum rigida arma caventem avocat ac manibus necopinum interserit ictum callidus et mediam designat vulnere frontem: iam cruor, et tepido signantur tempora rivo. Nescit adhuc Capaneus subitumque per agmina murmur miratur; verum ut fessam super ora reduxit forte manum et summo maculas in vellere vidit, non leo, non iaculo tantum indignata recepto tigris: agit toto cedentem fervidus arvo praecipitatque retro iuvenem atque in terga supinat, dentibus horrendum stridens, geminatque rotatas multiplicatque manus. Rapiunt conamina venti, pars cadit in caestus; motu Spartanus acuto mille cavet lapsas circum cava tempora mortes auxilioque pedum, sed non tamen immemor artis adversus fugit et fugiens tamen ictibus obstat. Et iam utrumque labor suspiriaque aegra fatigant. tardius ille premit, nec iam hic obsistere velox, defectique ambo genibus pariterque quierunt. Sic ubi longa vagos lassarunt aequora nautas et signum de puppe datum, posuere parumper bracchia: vix requies, iam vox citat altera remos. ecce iterum immodice venientem eludit et exit sponte ruens mersusque umeris: effunditur ille in caput, assurgentem alio puer improbus ictu perculit eventuque impalluit ipse secundo. Clamorem Inachidae, quantum non litora, tollunt, non nemora. illum ab humo conantem ut vidit Adrastus tollentemque manus et non toleranda parantem: "Ite, oro, socii, furit, ite, opponite dextras, festinate, furit, palmamque et praemia ferte! Non prius, effracto quam misceat ossa cerebro, absistet, video, moriturum auferte Lacona." Nec mora, prorumpit Tydeus, nec iussa recusat Hippomedon; tunc vix ambo conatibus ambas restringunt cohibentque manus ac plurima suadent: "Vincis, abi; pulchrum vitam donare minori. Noster et hic bellique comes". Nil frangitur heros, ramumque oblatumque manu thoraca repellit vociferans: "Liceat! Non has ego pulvere crasso atque cruore genas, meruit quibus ista iuventa semivir, infodiam mittamque informe sepulcro corpus et Oebalio donem lugere magistro?" Dicit; at hunc socii tumidum et vicisse negantem avertunt, contra laudant insignis alumnum Taygeti longeque minas risere Lacones. Iamdudum variae laudes et conscia virtus Tydea magnanimum stimulis urgentibus angunt. Ille quidem et disco bonus et contendere cursu, nec caestu bellare minor, sed corde labores ante alios erat uncta pale. Sic otia Martis degere et armiferas laxare assueverat iras ingentes contra ille viros Acheloia circum litora felicesque deo monstrante palaestras. Ergo ubi luctandi iuvenis animosa citavit gloria, terrificos umeris Aetolus amictus exuitur patriumque suem. Levat ardua contra membra Cleonaeae stirpis iactator Agylleus, Herculea nec mole minor, sic grandibus alte insurgens umeris hominem super improbus exit. Sed non ille rigor patriumque in corpore robur: luxuriant artus, effusaque sanguine laxo membra natant; unde haec audax fiducia tantum Oenidae superare parem. quamquam ipse videri exiguus, gravia ossa tamen nodisque lacerti difficiles. Numquam hunc animum natura minori corpore nec tantas ausa est includere vires. Postquam oleo gavisa cutis, petit aequor uterque procursu medium atque hausta vestitur harena. Tum madidos artus alterno pulvere siccant, collaque demersere umeris et bracchia late vara tenent. Iam tunc astu deducit in aequum callidus et celsum procurvat Agyllea Tydeus, submissus tergo et genibus vicinus harenae. ille autem, Alpini veluti regina cupressus verticis urguenti cervicem inclinat in austro vix sese radice tenens, terraeque propinquat, iamdudum aetherias eadem reditura sub auras: non secus ingentes artus praecelsus Agylleus sponte premit parvumque gemens duplicatur in hostem, et iam alterna manus frontemque umerosque latusque collaque pectoraque et vitantia crura lacessit. Interdumque diu pendent per mutua fulti bracchia, nunc saevi digitorum vincula frangunt. Non sic ductores gemini gregis horrida tauri bella movent; medio coniunx stat candida prato victorem exspectans, rumpunt obnixa furentes pectora, subdit amor stimulos et vulnera sanat: fulmineo sic dente sues, sic hispida turpes proelia villosis ineunt complexibus ursi. Vis eadem Oenidae; nec sole aut pulvere fessa membra labant, riget arta cutis durisque laborum castigata toris. contra non integer ille flatibus alternis aegroque effetus hiatu exuit ingestas fluvio sudoris harenas ac furtim rapta sustentat pectora terra. instat agens Tydeus fictumque in colla minatus crura subit; coeptis non evaluere potiri frustratae brevitate manus, venit arduus ille desuper oppressumque ingentis mole ruinae condidit. Haud aliter collis scrutator Hiberi cum subiit longeque diem vitamque reliquit, si tremuit suspensus ager subitumque fragorem rupta dedit tellus, latet intus monte soluto obrutus, ac penitus fractum obtritumque cadaver indignantem animam propriis non reddidit astris. Acrior hoc Tydeus, animisque et pectore suprast. Nec mora, cum vinclis onerique elapsus iniquo circuit errantem et tergo necopinus inhaeret, mox latus et firmo celer implicat ilia nexu, poplitibus genua inde premens evadere nodos nequiquam et lateri dextram insertare parantem improbus, horrendum visu ac mirabile pondus, sustulit. Herculeis pressum sic fama lacertis terrigenam sudasse Libyn, cum fraude reperta raptus in excelsum, nec iam spes ulla cadendi, nec licet extrema matrem contingere planta. Fit sonus, et laetos attollunt agmina plausus. Tunc alte librans inopinum sponte remisit obliquumque dedit, procumbentemque secutus colla simul dextra, pedibus simul inguina vinxit. Deficit obsessus soloque pudore repugnat. Tandem pectus humi pronamque extensus in alvum sternitur, ac longo maestus post tempore surgit, turpia signata linquens vestigia terra. Palmam autem dextra laevaque nitentia dono arma ferens Tydeus: "Quid si non sanguinis huius partem haud exiguam -scitis- Dircaeus haberet campus, ubi hae nuper Thebarum foedera plagae? Haec simul ostentans quaesitaque praemia laudum dat sociis, sequitur neglectus Agyllea thorax. Sunt et qui nudo subeant concurrere ferro. iamque aderant instructi armis Epidaurius Agreus et nondum fatis Dircaeus agentibus exsul. Dux vetat Iasides: "Manet ingens copia leti, O iuvenes! Servate animos avidumque furorem sanguinis adversi. tuque o, quem propter avita iugera, dilectas cui desolavimus urbes, ne, precor, ante aciem ius tantum casibus esse fraternisque sinas -abigant hoc numina!- votis". Sic ait, atque ambos aurata casside ditat. Tum generum, ne laudis egens, iubet ardua necti tempora Thebarumque ingenti voce citari victorem: dirae recinebant omina Parcae. Ipsum etiam proprio certamina festa labore dignari et tumulo supremum hunc addere honorem hortantur proceres ac, ne victoria desit una ducum numero, fundat vel Lyctia cornu tela rogant, tenui vel nubila transeat hasta. Obsequitur gaudens, viridique ex aggere in aequum stipatus summis iuvenum descendit; at illi pone leves portat pharetras et cornua iussus armiger: ingentem iactu transmittere circum eminus et dictae dare vulnera destinat orno. Quis fluere occultis rerum neget omina causis? Fata patent homini, piget inservare, peritque venturi praemissa fides: sic omina casum fecimus, et vires hausit Fortuna nocendi. Campum emensa brevi fatalis ab arbore tacta, horrendum visu, per quas modo fugerat auras, venit harundo retro versumque a fine tenorem pertulit, et notae iuxta ruit ora pharetrae. Multa duces errore serunt: hi nubila et altos occurrisse notos, adversi roboris ictu tela repulsa alii. Penitus latet exitus ingens monstratumque -nefas!- uni remeabile bellum et tristes domino spondebat harundo recursus.

Atque ea cunctantes Tyrii primordia belli Iuppiter haud aequo respexit corde Pelasgos, concussitque caput, motu quo celsa laborant sidera proclamatque adici cervicibus Atlas. tunc ita velocem Tegees affatur alumnum: "I, medium rapido Borean illabere saltu Bistonias, puer, usque domos axemque nivosi sideris, Oceano vetitum qua Parrhasis ignem nubibus hibernis et nostro pascitur imbri. atque ibi seu posita respirat cuspide Mavors quamquam invisa quies, seu, quod reor, arma tubasque insatiatus obit caraeque in sanguine gentis luxuriat: propere monitus iramque parentis ede, nihil parcens. nempe olim accendere iussus Inachias acies atque omne, quod Isthmius umbo distinet et raucae circumtonat ira Maleae: illi vix muros limenque egressa iuventus sacra colunt; credas bello rediisse, tot instant plausibus, offensique sedent ad iusta sepulcri. Hicne tuus, Gradive, furor? Sonat orbe recusso discus et Oebalii coeunt in proelia caestus. At si ipsi rabies ferrique insana voluptas qua tumet, immeritas cineri dabit impius urbes ferrum ignemque ferens, implorantisque Tonantem sternet humi populos miserumque exhauriet orbem. Nunc lenis belli nostraque remittitur ira. Quodni praecipitat pugnas dictoque iubentis ocius impingit Tyriis Danaa agmina muris - nil equidem crudele minor -, sit mite bonumque numen, et effreni laxentur in otia mores, reddat equos ensemque mihi, nec sanguinis ultra ius erit: aspiciam terras pacemque iubebo omnibus; Ogygio sat erit Tritonia bello". Dixerat; at Thracum Cyllenius arva subibat; atque illum Arctoae labentem cardine portae tempestas aeterna plagae praetentaque caelo agmina nimborum primique Aquilonis hiatus in diversa ferunt: crepat aurea grandine multa palla, nec Arcadii bene protegit umbra galeri. hic sterilis delubra notat Mavortia silvas - horrescitque tuens -, ubi mille furoribus illi cingitur averso domus immansueta sub Haemo. ferrea compago laterum, ferro arta teruntur limina, ferratis incumbunt tecta columnis. laeditur adversum Phoebi iubar, ipsaque sedem lux timet, et durus contristat sidera fulgor. digna loco statio: primis salit Impetus amens e foribus caecumque Nefas Iraeque rubentes exsanguesque Metus, occultisque ensibus astant Insidiae geminumque tenens Discordia ferrum. innumeris strepit aula Minis, tristissima Virtus stat medio, laetusque Furor vultuque cruento Mors armata sedet; bellorum solus in aris sanguis et incensis qui raptus ab urbibus ignis. Terrarum exuviae circum et fastigia templi captae insignibant gentes, caelataque ferro fragmina portarum bellatricesque carinae, et vacui currus protritaque curribus ora, paene etiam gemitus: adeo vis omnis et omne vulnus. ubique ipsum, sed non usquam ore remisso cernere erat: talem divina Mulciber arte ediderat; nondum radiis monstratus adulter foeda catenato luerat conubia lecto. Quaerere templorum regem vix coeperat ales Maenalius, tremit ecce solum et mugire refractis corniger Hebrus aquis; tunc quod pecus utile bello vallem infestabat, trepidas spumare per herbas, signa adventantis, clausaeque adamante perenni dissiluere fores. Hyrcano in sanguine pulcher ipse subit curru, diraque aspargine latos mutat agros, spolia a tergo flentesque catervae: dant silvae nixque alta locum; regit atra iugalis sanguinea Bellona manu longaque fatigat cuspide. Deriguit visu Cyllenia proles submisitque genas: ipsi reverentia patri, si prope sit, dematque minas nec talia mandet. "Quod Iovis imperium, magno quid ab aethere portas?" occupat Armipotens. "Neque enim hunc, germane, sub axem sponte venis hiemesque meas, cui roscida iuxta Maenala et aestivi clementior aura Lycaei". ille refert consulta patris. nec longa moratus, sicut anhelabant, iuncto sudore volantis Mars impellit equos, resides in proelia Graios ipse etiam indignans. vidit pater altus et irae iam levior tardo flectebat pondere vultum. ut si quando ruit debellatasque relinquit Eurus aquas, pax ipsa tumet pontumque iacentem exanimis iam volvit hiemps: nondum arma carinis omnia, nec toto respirant pectore nautae. Finierat pugnas honor exsequialis inermis, necdum aberant coetus, cunctisque silentibus heros vina solo fundens cinerem placabat Adrastus Archemori: "Da, parve, tuum trieteride multa instaurare diem, nec saucius Arcadas aras malit adire Pelops Eleaque pulset eburna templa manu, nec Castaliis altaribus anguis, nec sua pinigero magis adnatet umbra Lechaeo. Nos te lugenti, puer, infitiamur Averno, maestaque perpetuis sollemnia iungimus astris, nunc festina cohors. At si Boeotia ferro vertere tecta dabis, magnis tunc dignior aris, tunc deus, Inachias nec tantum culta per urbes numina, captivis etiam iurabere Thebis". Dux ea pro cunctis, eadem sibi quisque vovebat. Iam pronis Gradivus equis Ephyrea premebat litora, qua summas caput Acrocorinthus in auras tollit et alterna geminum mare protegit umbra. Inde unum dira comitum de plebe Pavorem quadripedes anteire iubet: non alter anhelos insinuare metus animoque avertere viris aptior; innumerae monstro vocesque manusque et facies quamcumque velit; bonus omnia credi auctor et horrificis lymphare incursibus urbes. Si geminos soles ruituraque suadeat astra, aut nutare solum aut veteres descendere silvas, a! miseri vidisse putant. Tunc acre novabat ingenium: falso Nemeaeum pulvere campum erigit; attoniti tenebrosam a vertice nubem respexere duces; falso clamore tumultum auget, et arma virum pulsusque imitatur equorum, terribilemque vagas ululatum spargit in auras. exsiliere animi, dubiumque in murmure vulgus pendet: "Ubi iste fragor? ni fallimur aure. sed unde pulvereo stant astra globo? num Ismenius ultro miles? Ita est: veniunt. Tanta autem audacia Thebis? An dubitent -age!-, dum inferias et busta colamus?" Haec Pavor attonitis; variosque per agmina vultus induitur, nunc Pisaeis e milibus unus, nunc Pylius, nunc ore Lacon, hostisque propinquos adiurat turmasque metu consternat inani. nil falsum trepidis. ut vero amentibus ipse incidit et sacrae circum fastigia vallis turbine praevectus rapido ter sustulit hastam, ter concussit equos, clipeum ter pectore plausit: arma, arma insani sua quisque ignotaque nullo more rapit, mutant galeas alienaque cogunt ad iuga cornipedes; ferus omni in pectore saevit mortis amor caedisque, nihil flagrantibus obstat: praecipitant redimuntque moras. Sic litora vento incipiente fremunt, fugitur cum portus; ubique vela fluunt, laxi iactantur ubique rudentes; iamque natant remi, natat omnis in aequore summo ancora, iam dulcis medii de gurgite ponti respicitur tellus comitesque a puppe relicti. Viderat Inachias rapidum glomerare cohortes Bacchus iter; gemuit Tyriam conversus ad urbem, altricemque domum et patrios reminiscitur ignis, purpureum tristi turbatus pectore vultum: non crines, non serta loco, dextramque reliquit thyrsus, et intactae ceciderunt cornibus uvae. Ergo ut erat lacrimis lapsoque inhonorus amictu ante Iovem -et tunc forte polum secretus habebat- constitit, haud umquam facie conspectus in illa -nec causae latuere patrem-, supplexque profatur: "Exscindisne tuas, divum sator optime, Thebas? Saeva adeo coniunx? Nec te telluris amatae deceptique laris miseret cinerumque meorum? Esto, olim invitum iaculatus nubibus ignem credimus: en iterum atra refers incendia terris, nec Styge iurata, nec paelicis arte rogatus. quis modus? an nobis pater iratusque bonusque fulmen habes? Sed non Danaeia limina talis Parrhasiumque nemus Ledaeasque ibis Amyclas. scilicet e cunctis ego neglectissima natis progenies? Ego nempe tamen, qui dulce ferenti pondus eram, cui tu dignatus limina vitae praereptumque iter et maternos reddere menses. Adde, quod imbellis rarisque exercita castris turba meas acies, mea tantum proelia norunt, nectere fronde comas et ad inspirata rotari buxa: timent thyrsos nuptarum et proelia matrum. unde tubas Martemque pati, qui fervidus ecce quanta parat? Quid si ille tuos Curetas in arma ducat et innocuis iubeat decernere peltis? quin etiam invisos -sic hostis defuit?- Argos eligis! O ipsis, genitor, graviora periclis iussa: novercalis luimus ditare Mycenas! Cedo equidem. Quo sacra tamen ritusque peremptae gentis et, in tumulos si quid male feta reliquit mater, abire iubes? Thracen silvasque Lycurgi? anne triumphatos fugiam captivus ad Indos? Da sedem profugo! Potuit Latonia frater saxa -nec invideo- defigere Delon et imis commendare fretis; cara submovit ab arce hostilis Tritonis aquas; vidi ipse potentem gentibus Eois Epaphum dare iura, nec ullas Cyllene secreta tubas Minoave curat Ida: quid heu tantum nostris offenderis aris? Hic tibi -quando minor iam nostra potentia- noctes Herculeae placitusque vagae Nycteidos ardor, hic Tyrium genus et nostro felicior igne taurus: Agenoreos saltem tutare nepotes". Invidiam risit pater, et iam poplite flexum sternentemque manus tranquillus ad oscula tollit inque vicem placida orsa refert: "Non coniugis ista consiliis, ut rere, puer, nec saeva roganti sic expostus ego: immoto deducimur orbe fatorum; veteres seraeque in proelia causae. Nam cui tanta quies irarum aut sanguinis usus parcior humani? Videt axis et ista per aevum mecum aeterna domus, quotiens iam torta reponam fulmina, quam rarus terris hic imperet ignis. quin etiam invitus magna ulciscendaque passis aut Lapithas Marti, aut veterem Calydona Dianae expugnare dedi; meaque est iactura pigetque tot mutare animas, tot reddere corpora vitae. Labdacios vero Pelopisque a stirpe nepotes tardum abolere mihi; scis ipse -ut crimina mittam Dorica-, quam promptae superos incessere Thebae; te quoque... Sed, quoniam vetus excidit ira, silebo. non tamen aut patrio respersus sanguine Pentheus, aut matrem scelerasse toris aut crimine fratres progenuisse reus, lacero tua lustra replevit funere: ubi hi fletus, ubi tunc ars tanta precandi? Ast ego non proprio diros impendo dolori Oedipodionidas: rogat hoc tellusque polusque et pietas et laesa fides naturaque et ipsi Eumenidum mores. Sed tu super urbe moveri parce tua: non hoc statui sub tempore rebus occasum Aoniis, veniet suspectior aetas ultoresque alii: nunc regia Iuno queretur". His ille auditis mentemque habitumque recepit. Ut cum sole malo tristique rosaria pendent usta noto, si clara dies zephyrique refecit aura polum, redit omnis honos, emissaque lucent germina et informes ornat sua gloria virgas. Nuntius attonitas iamdudum Eteoclis ad auris explorata ferens longo docet agmine Graios ire duces, nec iam Aoniis procul afore campis; quacumque ingressi, tremere ac miserescere cunctos Thebarum; qui stirpe, refert, qui nomine et armis. ille metum condens audire exposcit et odit narrantem; hinc socios dictis stimulare suasque metiri decernit opes. exciverat omnem Aoniam Euboeamque et Phocidos arva propinquae Mars, ita dulce Iovi; longe fugit ordine velox tessera: propellunt acies, seseque sub armis ostentant; subeunt campo, qui proximus urbi damnatus bellis patet exspectatque furores. nondum hostes contra, trepido tamen agmine matres conscendunt muros, inde arma nitentia natis et formidandos monstrant sub casside patres. Turre procul sola nondum concessa videri Antigone populis teneras defenditur atra veste genas; iuxtaque comes, quo Laius ibat armigero; tunc virgo senem regina veretur. Quae sic orsa prior: "Spesne obstatura Pelasgis haec vexilla, pater? Pelopis descendere totas audimus gentis: dic, o precor, extera regum agmina; nam video, quae noster signa Menoeceus, quae noster regat arma Creon, quam celsus aena Sphinge per ingentes Homoloidas exeat Haemon." Sic rudis Antigone, senior cui talia Phorbas: Mille sagittiferos gelidae de colle Tanagrae promovet ecce Dryas; hic, cui nivea arma tridentem atque auro rude fulmen habent, Orionis alti non falsus virtute nepos: procul, oro, paternum omen et innuptae vetus excidat ira Dianae. Iungunt se castris regisque in nomen adoptant Ocalea Medeonque et confertissima lucis Nisa Dionaeisque avibus circumsona Thisbe. Proximus Eurymedon, qui pastoralia Fauni arma patris pinuque iubas imitatur equinas, terribilis silvis: reor et Mavorte cruento talis erit. Dites pecorum comitantur Erythrae, qui Scolon densamque iugis Eteonon iniquis, qui breve litus Hyles Atalanteamque superbi Schoenon habent notique colunt vestigia campi; fraxineas Macetum vibrant de more sarisas saevaque difficiles excludere vulnera peltas. Ecce autem clamore ruunt Neptunia plebes Onchesti, quos pinigeris Mycalesos in agris Palladiusque Melas Hecataeaque gurgite nutrit Gargaphie, quorumque novis Haliartos aristis invidet et nimia sata laeta supervenit herba. Tela rudes trunci, galeae vacua ora leonum, arborei dant scuta sinus. hos regis egenos Amphion en noster agit -cognoscere pronum, virgo-, lyra galeam tauroque insignis avito. macte animo, iuvenis, medios parat ire per enses nudaque pro caris opponere pectora muris. vos etiam nostris, Heliconia turba, venitis addere rebus opem; tuque, o Permesse, canoris et felix Olmie, vadis armastis alumnos bellorum resides. Patriis concentibus audis exsultare gregem, quales, cum pallida cedit bruma, renidentem deducunt Strymona cygni. Ite alacres, numquam vestri morientur honores, bellaque perpetuo memorabunt carmine Musae". Dixerat, et paulum virgo interfata loquenti: "Illi autem, quanam iunguntur origine fratres?" Sic certe paria arma viris, sic exit in auras cassidis aequus apex; utinam haec concordia nostris!" Cui senior ridens: "Non prima errore videndi falleris, Antigone: multi hos -nam decipit aetas- dixerunt fratres. pater est natusque, sed aevi confudere modos: puerum Lapithaona nymphe Dircetis expertem thalami crudumque maritis ignibus ante diem cupido violavit amore improba conubii; nec longum, et pulcher Alatreus editus, ac primae genitorem in flore iuventae consequitur traxitque notas et miscuit annos. Et nunc sic fratres mentito nomine gaudent, plus pater; hunc olim iuvat et ventura senectus. Tercentum genitor totidemque in proelia natus exercent equites: hi deseruisse feruntur exilem Glisanta Coroniamque, feracem messe Coroniam, Baccho Glisanta colentes. Sed potius celsos umbrantem hunc aspice late Hypsea quadriiugos, clipei septemplice tauro laeva, ter insuto servantur pectora ferro, pectora: nam tergo numquam metus. Hasta vetustum silvarum decus, emissae cui pervia semper armaque corporaque et numquam manus irrita voti. Asopos genuisse datur, dignusque videri tunc pater, abreptis cum torrentissimus exit pontibus, aut natae tumidus cum virginis ultor flumina concussit generum indignata Tonantem. namque ferunt raptam patriis Aeginan ab undis amplexu latuisse Iovis: furit amnis et astris infensus bellare parat -nondum ista licebant nec superis-; stetit audaces effusus in iras, conseruitque manum, nec quem imploraret habebat, donec vix tonitru submotus et igne trisulco cessit. Adhuc ripis animosus gurges anhelis fulmineum cinerem magnaeque insignia poenae gaudet et Aetnaeos in caelum efflare vapores. Talem Cadmeo mirabimur Hypsea campo, si modo placavit felix Aegina Tonantem. Ducit Itonaeos et Alalcomenaea Minervae agmina, quos Midea, quos uvida suggerit Arne, Aulida qui Graeamque serunt viridesque Plataeas, et sulco Peteona domant refluumque meatu Euripum, qua noster, habent, teque ultima tractu Anthedon, ubi gramineo de litore Glaucus poscentes irrupit aquas, iam crine genisque caerulus, et mixtos expavit ab inguine pisces. Glandibus et torta Zephyros incidere funda cura: Cydoneas anteibunt gaesa sagittas. tu quoque praeclarum forma, Cephise, dedisses Narcissum, sed Thespiacis iam pallet in agris trux puer; orbata florem, pater, adluis unda. Quis tibi Phoebeas acies veteremque revolvat Phocida? Qui Panopen, qui Daulida, qui Cyparisson, et valles, Lebadea, tuas et Hyampolin acri subnixam scopulo, vel qui Parnason utrumque aut Cirrham tauris Anemoriamque supinant Coryciumque nemus, propellentemque Lilaeam Cephisi glaciale caput, quo suetus anhelam ferre sitim Python amnemque avertere ponto, omnibus immixtas cono super aspice laurus armaque vel Tityon vel Delon habentia, vel quas hic deus innumera laxavit caede pharetras. Iphitus asper agit, genitor cui nuper ademptus Naubolus Hippasides, tuus, o mitissime Lai, hospes; adhuc currus securaque lora tenebam, cum tua subter equos iacuit convulsa cruentis ictibus, o utinam nostro cum sanguine, cervix!" Dicenti maduere genae, vultumque per omnem pallor iit, vocisque repens singultus apertum intercepit iter; refovet frigentis amicum pectus alumna senis; redit atque exile profatur: O mihi sollicitum decus ac suprema voluptas, Antigone! Seras tibi demoror improbus umbras, fors eadem scelera et caedes visurus avitas, donec te thalamis habilem integramque resignem: hoc satis, et fessum vita dimittite, Parcae. Sed dum labor iners, quanti -nunc ecce reviso- transabiere duces: Clonin atque in terga comantis non ego Abantiadas, non te, saxosa Caryste, non humiles Aegas altumque Capherea dixi. et iam acies obtunsa negat, cunctique resistunt, et tuus armatis iubet ecce silentia frater". Vix ea turre senex, cum rector ab aggere coepit: "Magnanimi reges, quibus haut parere recusem ductor et ipse meas miles defendere Thebas, non ego vos stimulare parem -nam liber in arma impetus, et meritas ultro iurastis in iras-, nec laudare satis dignasque rependere gratis sufficiam -referent superi vestraeque subacto hoste manus-: urbem socia de gente subistis tutari, quam non aliis populator ab oris belliger externave satus tellure, sed hostis indigena assultat, cui castra adversa regenti hic pater, hic genetrix, hic iunctae stirpe sorores, hic erat et frater. cerne en ubicumque nefandus excidium moliris avis: venere volentes Aoniae populi, nec sum tibi, saeve, relictus. quid velit ista cohors, et te sentire decebat: reddere regna vetant". Sic fatus, et omnia rite disponit, qui bella gerant, qui moenia servent, quas in fronte manus, medio quas robore sistat. perspicuas sic luce fores et virgea pastor claustra levat, dum terra recens; iubet ordine primo ire duces, media stipantur plebe maritae; ipse levat gravidas et humum tractura parentum ubera succiduasque adportat matribus agnas. Interea Danai noctemque diemque sub armis, noctem iterum rursusque diem -sic ira ferebat- ingeminant: contempta quies, vix aut sopor illis aut epulae fecere moram; properatur in hostem more fugae. Nec monstra tenent, quae plurima nectit prodigiale canens certi fors praevia fati. quippe ferunt diros monitus volucresque feraeque sideraque aversique suis decursibus amnes, infestumque tonat pater et mala fulgura lucent; terrificaeque adytis voces clausaeque deorum sponte fores; nunc sanguineus, nunc saxeus imber, et subiti manes flentumque occursus avorum. Tunc et Apollineae tacuere oracula Cirrhae, et non assuetis pernox ululavit Eleusin mensibus, et templis Sparte praesaga reclusis vidit Amyclaeos -facinus!- concurrere fratres. Arcades insanas latrare Lycaonis umbras nocte ferunt tacita, saevo decurrere campo Oenomaum sua Pisa refert; Acheloon utroque deformem cornu vagus infamabat Acarnan. Perseos effigiem maestam exorantque Mycenae confusum Iunonis ebur; mugire potentem Inachon agricolae, gemini maris incola narrat Thebanum toto planxisse Palaemona ponto. Haec audit Pelopea phalanx, sed bellicus ardor consiliis obstat divum prohibetque timeri. Iam ripas, Asope, tuas Boeotaque ventum flumina. Non ausae transmittere protinus alae hostilem fluvium; forte et trepidantibus ingens descendebat agris, animos sive imbrifer arcus, seu montana dedit nubes, seu fluminis illa mens fuit obiectusque vado pater arma vetabat. Tunc ferus Hippomedon magno cum fragmine ripae cunctantem deiecit equum, ducibusque relictis gurgite de medio frenis suspensus et armis: "Ite viri" clamat, "sic vos in moenia primus ducere, sic clausas voveo perfringere Thebas." Praecipitant cuncti fluvio puduitque secutos. Ac velut ignotum si quando armenta per amnem pastor agit, stat triste pecus, procul altera tellus omnibus et late medius timor: ast ubi ductor taurus init fecitque vadum, tunc mollior unda, tunc faciles saltus, visaeque accedere ripae. Haud procul inde iugum tutisque accommoda castris arva notant, unde urbem etiam turresque videre Sidonias; placuit sedes fidique receptus, colle per excelsum patulo, quem subter aperto arva sinu, nullique aliis a montibus instant despectus; nec longa labor munimina durus addidit: ipsa loco mirum natura favebat. In vallum elatae rupes devexaque fossis aequa et fortuito ductae quater aggere pinnae; cetera dant ipsi, donec sol montibus omnis erepsit rebusque dedit sopor otia fessis. Quis queat attonitas dictis ostendere Thebas? urbem in conspectu belli suprema parantis territat insomnem nox atra diemque minatur. Discurrunt muris; nil saeptum horrore sub illo, nil fidum satis, invalidaeque Amphionis arces. rumor ubique alius, pluresque annuntiat hostes maioresque timor; spectant tentoria contra Inachia externosque suis in montibus ignis. hi precibus questuque deos, hi Martia tela belligerosque hortantur equos, hi pectora fletu cara premunt miserique rogos et crastina mandant funera. si tenuis demisit lumina somnus, bella gerunt; modo lucra morae, modo taedia vitae attonitis, lucemque timent lucemque precantur. It geminum excutiens anguem et bacchatur utrisque Tisiphone castris; fratrem huic, fratrem ingerit illi, aut utrique patrem: procul ille penatibus imis excitus implorat Furias oculosque reposcit. Iam gelidam Phoeben et caligantia primus hauserat astra dies, cum iam tumet igne futuro Oceanus lateque novo Titane reclusum aequor anhelantum radiis subsidit equorum: ecce truces oculos sordentibus obsita canis exsangues Iocasta genas et bracchia planctu nigra ferens ramumque oleae cum velleris atri nexibus, Eumenidum velut antiquissima, portis egreditur magna cum maiestate malorum. Hinc atque hinc natae, melior iam sexus, anilis praecipitantem artus et plus quam possit euntem sustentant. venit ante hostes, et pectore nudo claustra adversa ferit tremulisque ululatibus orat admitti: "Reserate viam! Rogat impia belli mater; in his aliquod ius exsecrabile castris huic utero est". Trepidi visam expavere manipli auditamque magis; remeat iam missus Adrasto nuntius: excipiunt iussi mediosque per enses dant iter. Illa duces ut primum aspexit Achivos, clamorem horrendum luctu furiata resolvit: "Argolici proceres, ecquis monstraverit hostem, quem peperi? Quanam inveniam, mihi dicite, natum sub galea?" Venit attonitae Cadmeius heros obvius, et raptam lacrimis gaudentibus implet solaturque tenens, atque inter singula matrem, matrem iterat, nunc ipsam urguens, nunc cara sororum pectora, cum mixta fletus anus asperat ira: "Quid molles lacrimas venerandaque nomina fingis, rex Argive, mihi? Quid colla amplexibus ambis invisamque teris ferrato pectore matrem? tune ille exilio vagus et miserabilis hospes? Quem non permoveas? Longae tua iussa cohortes exspectant, multoque latus praefulgurat ense. A miserae matres! Hunc te noctesque diesque deflebam? Si verba tamen monitusque tuorum dignaris, dum castra silent suspensaque bellum horrescit pietas, genetrix iubeoque rogoque: i mecum patriosque deos arsuraque saltem tecta vide, fratremque -quid aufers lumina?- fratrem adloquere et regnum iam me sub iudice posce: aut dabit, aut ferrum causa meliore resumes. Anne times, ne forte doli, et te conscia mater decipiam? non sic miseros fas omne penates effugit: vix Oedipoda ducente timeres. nupsi equidem peperique nefas, sed diligo tales, -a dolor!- et vestros etiamnum excuso furores. Quodsi adeo perstas, ultro tibi, saeve, triumphum detulimus: religa captas in terga sorores, inice vincla mihi: gravis huc utcumque feretur et pater. Ad vestrum gemitus nunc verto pudorem, Inachidae, liquistis enim parvosque senesque et lacrimas has quisque domi: sua credite matri viscera! Si vobis hic parvo in tempore carus - sitque precor -, quid me, oro, decet quidue ista, Pelasgi, ubera? Ab Hyrcanis hoc Odrysiisve tulissem regibus, et si quis nostros vicere furores. Adnuite, aut natum complexa superstite bello hic moriar". tumidas frangebant dicta cohortes, nutantesque virum galeas et sparsa videres fletibus arma piis. Quales ubi tela virosque pectoris impulsu rabidi stravere leones, protinus ira minor, gaudentque in corpore capto securam differre famem: sic flexa Pelasgum corda labant, ferrique avidus mansueverat ardor. Ipse etiam ante oculos nunc matris ad oscula versus, nunc rudis Ismenes, nunc flebiliora precantis Antigones, variaque animum turbante procella exciderat regnum: cupit ire, et mitis Adrastus non vetat; hic iustae Tydeus memor occupat irae: "Me potius, socii, qui fidum Eteoclea nuper expertus, nec frater eram, me opponite regi, cuius adhuc pacem egregiam et bona foedera gesto pectore in hoc. ubi tunc fidei pacisque sequestra mater eras, pulchris cum me nox vestra moratast hospitiis? Nempe haec trahis ad commercia natum? Duc illum in campum, vestro qui sanguine pinguis spirat adhuc pinguisque meo. Tu porro sequeris, heu nimium mitis nimiumque oblite tuorum? Scilicet infestae cum te circum undique dextrae nudabunt enses, haec flebit et arma quiescent? Tene ille, heu demens, semel intra moenia clausum possessumque odiis Argiva in castra remittet? Ante haec excusso frondescet lancea ferro, Inachus ante retro nosterque Achelous abibit. Sed mite adloquium et saevis pax quaeritur armis: haec quoque castra patent, necdum meruere timeri. An suspectus ego? Abscedo et mea vulnera dono. Intret: et hic genetrix eadem mediaeque sorores. Finge autem pactis evictum excedere regnis, nempe iterum reddes?" rursus mutata trahuntur agmina consiliis: subito ceu turbine caeli obvius adversum Boreae Notus abstulit aequor. arma iterum furiaeque placent; fera tempus Erinys adripit et primae molitur semina pugnae. Errabant geminae Dircaea ad flumina tigres, mite iugum, belli quondam vastator Eoi currus, Erythraeis sed nuper victor ab oris Liber in Aonios meritas dimiserat agros. Illas turba dei seniorque ex more sacerdos sanguinis oblitas atque Indum gramen olentes palmite maturo variisque ornare corymbis curat et alterno maculas interligat ostro. iamque ipsi colles, ipsa has - quis credat? - amabant armenta, atque ausae circum mugire iuvencae; quippe nihil grassata fames: manus obvia pascit, exceptantque cibos fusoque horrenda supinant ora mero, vaga rure quies; si quando benigno urbem iniere gradu, domus omnis et omnia sacris templa calent, ipsumque fides intrasse Lyaeum. Has ubi vipereo tactas ter utramque flagello Eumenis in furias animumque redire priorem impulit, erumpunt non agnoscentibus agris. Ceu duo diverso pariter si fulmina caelo rupta cadant longumque trahant per nubila crinem: non aliter cursu rapidae atque immane frementes transiliunt campos aurigamque impete vasto, Amphiarae, tuum -nec defuit omen, eriles forte is primus equos stagna ad vicina trahebat- corripiunt; mox Taenarium, qui proximus, Idan Aetolumque Acamanta premunt: fuga torva per agros cornipedum, visa donec flammatus Aconteus strage virum, cui sueta feras prosternere virtus -Arcas erat-, densis iam fida ad moenia versas insequitur telis, multumque hastile resumens ter quater adducto per terga, per ilia telo transigit. Illae autem longo cum limite fusi sanguinis ad portas utrimque exstantia ducunt spicula semianimes, gemituque imitante querelas saucia dilectis acclinant pectora muris. templa putes urbemque rapi facibusque nefandis Sidonios ardere lares, sic clamor apertis exoritur muris; mallent cunabula magni Herculis aut Semeles thalamum aut penetrale ruisse Harmoniae. Cultor Baccheus Acontea Phegeus iam vacuum telis geminoque in sanguine ovantem comminus ense petit; subeunt Tegeaea iuventus auxilio tardi: iam supra sacra ferarum corpora maerenti iuvenis iacet ultio Baccho. Rumpitur et Graium subito per castra tumultu concilium; fugit exsertos Iocasta per hostes iam non ausa preces; natas ipsamque repellunt qui modo tam mites, et praeceps tempore Tydeus utitur: "Ite age, nunc pacem sperate fidemque! num saltem differre nefas potuitue morari, dum genetrix dimissa redit?" Sic fatus aperto ense vocat socios. Saevus iam clamor, et irae hinc atque inde calent; nullo venit ordine bellum, confusique duces vulgo, et neglecta regentum imperia; una equites mixti peditumque catervae et rapidi currus; premit indigesta ruentes copia, nec sese vacat ostentare nec hostem noscere. Sic subitis Thebana Argivaque pubes conflixere globis; retro vexilla tubaeque post tergum et litui bellum invenere secuti. Tantus ab exiguo crudescit sanguine Mavors! ventus uti primas struit intra nubila vires, lenis adhuc, frondesque et aperta cacumina gestat, mox rapuit nemus et montes patefecit opacos. Nunc age, Pieriae, non vos longinqua, sorores, consulimus, vestras acies vestramque referte Aoniam; vidistis enim, dum Marte propinquo horrent Tyrrhenos Heliconia plectra tumultus. Sidonium Pterelan sonipes male fidus in armis rumpentem frenos diversa per agmina raptat iam liber, sic fessa manus: venit hasta per armos Tydeos et laevum iuveni transverberat inguem labentemque adfigit equo; fugit ille perempto consertus domino, nec iam arma aut frena tenentem portat adhuc: ceu nondum anima defectus utraque cum sua Centaurus moriens in terga recumbit. certat opus ferri: sternunt alterna furentes Hippomedon Sybarin, Pylium Periphanta Menoeceus, Parthenopaeus Ityn: Sybaris iacet ense cruento, cuspide trux Periphas, Itys insidiante sagitta. Caeneos Inachii ferro Mavortius Haemon colla rapit, cui dividuum trans corpus hiantes truncum oculi quaerunt, animus caput; arma iacentis iam rapiebat Abas: cornu deprensus Achiva dimisit moriens clipeum hostilemque suumque. Quis tibi Baccheos, Eunaee, relinquere cultus, quis lucos, vetitus quibus emansisse sacerdos, suasit et assuetum Bromio mutare furorem? quem terrere queas? clipei penetrabile textum pallentes hederae Nysaeaque serta coronant, candida pampineo subnectitur instita pilo, crine latent umeri, crescunt lanugine malae, et rubet imbellis Tyrio subtemine thorax, bracchiaque in manicis et pictae vincula plantae carbaseique sinus, et fibula rasilis auro Taenariam fulva mordebat iaspide pallam, quam super a tergo velox corytus et arcus pendentesque sonant aurata lynce pharetrae. it lymphante deo media inter milia longum vociferans: "Prohibete manus, haec omine dextro moenia Cirrhaea monstravit Apollo iuvenca; parcite, in haec ultro scopuli venere volentes. Gens sacrata sumus: gener huic est Iuppiter urbi Gradivusque socer; Bacchum haut mentimur alumnum et magnum Alciden". Iactanti talia frustra turbidus aeria Capaneus occurrit in hasta. qualis ubi primam leo mane cubilibus atris erexit rabiem et saevo speculatur ab antro aut cervum aut nondum bellantem fronte iuvencum, it fremitu gaudens, licet arma gregesque lacessant venantum, praedam videt et sua vulnera nescit: sic tum congressu Capaneus gavisus iniquo librabat magna venturam mole cupressum. ante tamen: "Quid femineis ululatibus" inquit, terrificas, moriture, viros? Utinam ipse veniret, cui furis! Haec Tyriis cane matribus!" Et simul hastam expulit; illa volans, ceu vis non ulla moretur obvia, vix sonuit clipeo et iam terga reliquit. Arma fluunt, longisque crepat singultibus aurum, eruptusque sinus vicit cruor. Occidis audax, occidis Aonii puer altera cura Lyaei. Marcida te fractis planxerunt Ismara thyrsis, te Tmolos, te Nysa ferax Theseaque Naxos et Thebana metu iuratus in orgia Ganges. Nec segnem Argolicae sensere Eteoclea turmae, parcior ad cives Polynicis inhorruit ensis. Eminet ante alios iam formidantibus arva Amphiaraus equis ac multo pulvere vertit campum indignantem: famulo decus addit inane maestus et extremos obitus illustrat Apollo. Ille etiam clipeum galeamque incendit honoro sidere; nec tarde fratri, Gradive, dedisti, ne qua manus vatem, ne quid mortalia bello laedere tela queant: sanctum et venerabile Diti funus eat. Talis medios aufertur in hostis certus et ipse necis, vires fiducia leti suggerit; inde viro maioraque membra diesque laetior et numquam tanta experientia caeli, si vacet: avertit morti contermina Virtus. Ardet inexpleto saevi Mavortis amore, et fruitur dextra atque anima flagrante superbit. Hicne hominum casus lenire et demere Fatis iura frequens? Quantum subito diversus ab illo, qui tripodas laurusque sequi, qui doctus in omni nube salutato volucrem cognoscere Phoebo! Innumeram ferro plebem, ceu letifer annus aut iubar adversi grave sideris, immolat umbris ipse suis: iaculo Phlegyan iaculoque superbum Phylea, falcato Clonin et Cremetaona curru comminus hunc stantem metit, hunc a poplite sectum, cuspide non missa Chromin Iphinoumque Sagenque intonsumque Gyan sacrumque Lycorea Phoebo - invitus: iam fraxineum demiserat hastae robur, et excussis apparuit infula cristis -, Alcathoum saxo, cui circum stagna Carysti et domus et coniunx et amantes litora nati. vixerat ille diu pauper scrutator aquarum, decepit tellus, moriens hiemesque notosque laudat et experti meliora pericula ponti. Aspicit has longe iamdudum Asopius Hypseus palantum strages ardetque avertere pugnam, quamquam haud ipse minus curru Tirynthia fundens robora; sed viso praesens minor augure sanguis: illum armis animisque cupit. Prohibebat iniquo agmine consertum cunei latus; inde superbus exseruit patriis electum missile ripis, ac prius: "Aonidum dives largitor aquarum, clare Giganteis etiamnum, Asope, favillis, da numen dextrae: rogat hoc natusque tuique quercus alumna vadi; fas et mihi spernere Phoebum, si tibi collatus divum sator. omnia mergam fontibus arma tuis tristesque sine augure vittas." Audierat genitor: vetat indulgere volentem Phoebus, et aurigam iactus detorquet in Hersen. ille ruit: deus ipse vagis succedit habenis, Lernaeum falso simulans Haliacmona vultu. Tunc vero ardenti non ulla obsistere temptant signa, ruunt solo terrore, et vulnera citra mors trepidis ignava venit, dubiumque tuenti presserit infestos onus impuleritne iugales. sic ubi nubiferum montis latus aut nova ventis solvit hiemps, aut victa situ non pertulit aetas, desilit horrendus campo timor, arva virosque limite non uno longaevaque robora secum praecipitans, tandemque exhaustus turbine fesso aut vallem cavat aut medios intercipit amnes. Non secus ingentique viro magnoque gravatus temo deo nunc hoc, nunc illo in sanguine fervet. ipse sedens telis pariterque ministrat habenis Delius, ipse docet iactus adversaque flectit spicula fortunamque hastis venientibus aufert. sternuntur terra Menaleus pedes, Antiphus alto nil defensus equo, genitusque Heliconide nympha Aethion, caesoque infamis fratre Polites, conatusque toris vittatam attingere Manto Lampus: in hunc sacras Phoebus dedit ipse sagittas. Et iam cornipedes trepidi ac moribunda reflantes corpora rimantur terras, omnisque per artus sulcus et incisis altum rubet orbita membris. hos iam ignorantes terit impius axis, at illi vulnere semineces -nec devitare facultas- venturum super ora vident; iam lubrica tabo frena, nec insisti madidus dat temo, rotaeque sanguine difficiles, et tardior ungula fossis visceribus: tunc ipse furens in morte relicta spicula et e mediis exstantes ossibus hastas avellit, strident animae currumque sequuntur. Tandem se famulo summum confessus Apollo: "Utere luce tua longamque" ait, "indue famam, dum tibi me iunctum mors irrevocata veretur. vincimur: immites scis nulla revolvere Parcas stamina; vade, diu populis promissa voluptas Elysiis, certe non perpessure Creontis imperia aut vetito nudus iaciture sepulcro". Ille refert contra, et paulum respirat ab armis: Olim te, Cirrhaee pater, peritura sedentem ad iuga -quis tantus miseris honor?- axe trementi sensimus; instantes quonam usque morabere manes? Audio iam rapidae cursum Stygis atraque Ditis flumina tergeminosque mali custodis hiatus. Accipe commissum capiti decus, accipe laurus, quas Erebo deferre nefas. Nunc voce suprema, si qua recessuro debetur gratia vati, deceptum tibi, Phoebe, larem poenasque nefandae coniugis et pulchrum nati commendo furorem". Desiluit maerens lacrimasque avertit Apollo: tunc vero ingemuit currusque orbique iugales. Non aliter caeco nocturni turbine Cori scit peritura ratis, cum iam damnata sororis igne Therapnaei fugerunt carbasa fratres. Iamque recessurae paulatim horrescere terrae summaque terga quati graviorque effervere pulvis coeperat; inferno mugit iam murmure campus. Bella putant trepidi bellique hunc esse fragorem, hortanturque gradus; alius tremor arma virosque mirantesque inclinat equos; iam frondea nutant culmina, iam muri, ripisque Ismenos apertis effugit; exciderunt irae, nutantia figunt tela solo, dubiasque vagi nituntur in hastas comminus inque vicem viso pallore recedunt. sic ubi navales miscet super aequora pugnas contempto Bellona mari, si forte benigna tempestas, sibi quisque cavent, ensesque recondit mors alia, et socii pacem fecere timores. Talis erat campo belli fluitantis imago. Sive laborantes concepto flamine terrae ventorum rabiem et clausum eiecere furorem, exedit seu putre solum carpsitque terendo unda latens, sive hac volventis machina caeli incubuit, sive omne fretum Neptunia movit cuspis et extremas gravius mare torsit in oras, seu vati datus ille fragor, seu terra minatast fratribus: ecce alte praeceps humus ore profundo dissilit, inque vicem timuerunt sidera et umbrae. Illum ingens haurit specus et transire parantis mergit equos; non arma manu, non frena remisit: sicut erat, rectos defert in Tartara currus respexitque cadens caelum campumque coire ingemuit, donec levior distantia rursus miscuit arva tremor lucemque exclusit Averno.

Ut subitus vates pallentibus incidit umbris letiferasque domos regisque arcana sepulti rupit et armato turbavit funere manis, horror habet cunctos, Stygiis mirantur in oris tela et equos corpusque novum; nec enim ignibus artus conditus aut maesta niger adventabat ab urna, sed belli sudore calens, clipeumque cruentis roribus et scissi respersus pulvere campi. Necdum illum aut trunca lustraverat obvia taxo Eumenis, aut furvo Proserpina poste notarat coetibus assumptum functis; quin comminus ipsa fatorum deprensa colus, visoque paventes augure tunc demum rumpebant stamina Parcae. Illum et securi circumspexere fragorem Elysii, et si quos procul ulteriore barathro altera nox aliisque gravat plaga caeca tenebris. Tunc regemunt pigrique lacus ustaeque paludes, umbriferaeque fremit sulcator pallidus undae dissiluisse novo penitus telluris hiatu Tartara et admissos non per sua flumina manis. Forte sedens media regni infelicis in arce dux Erebi populos poscebat crimina vitae, nil hominum miserans iratusque omnibus umbris. Stant Furiae circum variaeque ex ordine Mortes, saevaque multisonas exsertat Poena catenas; Fata serunt animas et eodem pollice damnant: vincit opus. Iuxta Minos cum fratre verendo iura bonus meliora monet regemque cruentum temperat; assistunt lacrimis atque igne tumentes Cocytos Phlegethonque, et Styx periuria divum arguit. Ille autem supera compage soluta nec solitus sentire metus expavit oborta sidera, iucundaque offensus luce profatur: Quae superum labes inimicum impegit Averno aethera? Quis rupit tenebras vitaeque silentis admonet? unde minas? uter haec mihi proelia fratrum? congredior, pereant agedum discrimina rerum. Nam cui dulce magis? Magno me tertia victum deiecit Fortuna polo, mundumque nocentem servo: nec iste meus dirisque en pervius astris inspicitur. tumidusne meas regnator Olympi explorat viris? habeo iam quassa Gigantum vincula et aetherium cupidos exire sub axem Titanas miserumque patrem: quid me otia maesta saevus et implacidam prohibet perferre quietem amissumque odisse diem? Pandam omnia regna, si placet, et Stygio praetexam Hyperiona caelo. Arcada nec superis - quid enim mihi nuntius ambas itque reditque domos? - emittam et utrumque tenebo Tyndariden. Cur autem avidis Ixiona frango verticibus? cur non exspectant Tantalon undae? Anne profanatum totiens chaos hospite vivo perpetiar? Me Pirithoi temerarius ardor temptat et audaci Theseus iuratus amico, me ferus Alcides, tum cum custode remoto ferrea Cerbereae tacuerunt limina portae; Odrysiis etiam pudet heu! patuisse querelis Tartara: vidi egomet blanda inter carmina turpis Eumenidum lacrimas iterataque pensa Sororum; me quoque... Sed durae melior violentia legis. ast ego vix unum, nec celsa ad sidera, furto ausus iter Siculo rapui conubia campo: nec licuisse ferunt; iniustaeque a Iove leges protinus, et sectum genetrix mihi computat annum. sed quid ego haec? i, Tartareas ulciscere sedes, Tisiphone; si quando novis asperrima monstris, triste, insuetum, ingens, quod nondum viderit aether, ede nefas, quod mirer ego invideantque Sorores. Atque adeo fratres -nostrique haec omina sunto prima odii-, fratres alterna in vulnera laeto Marte ruant; sit, qui rabidarum more ferarum mandat atrox hostile caput, quique igne supremo arceat exanimes et manibus aethera nudis commaculet; iuvet ista ferum spectare Tonantem. Praeterea, ne sola furor mea regna lacessat, quaere deis qui bella ferat, qui fulminis ignis infestumque Iovem clipeo fumante repellat. faxo haud sit cunctis levior metus atra movere Tartara, frondenti quam iungere Pelion Ossae". Dixerat; atque illi iamdudum regia tristis attremit oranti, suaque et quae desuper urget nutabat tellus: non fortius aethera vultu torquet et astriferos inclinat Iuppiter axis. "At tibi quos" inquit "manis, qui limite praeceps non licito per inane ruis?" subit ille minantem iam tenuis visu, iam vanescentibus armis, iam pedes: exstincto tamen interceptus in ore augurii perdurat honos, obscuraque fronti vitta manet, ramumque tenet morientis olivae. "Si licet et sanctis hic ora resolvere fas est manibus, o cunctis finitor maxime rerum, at mihi, qui quondam causas elementaque noram, et sator, oro, minas stimulataque corda remulce, neve ira dignare hominem et tua iura timentem, nam nec ad Herculeos -unde haec mihi proelia?- raptus, nec Venerem illicitam -crede his insignibus- ausi intramus Lethen: fugiat ne tristis in antrum Cerberus, aut nostros timeat Proserpina currus. Augur Apollineis modo dilectissimus aris, testor inane chaos -quid enim hic iurandus Apollo?-, crimine non ullo subeo nova fata, nec alma sic merui de luce rapi; scit iudicis urna Dictaei verumque potest deprendere Minos. Coniugis insidiis et iniquo venditus auro Argolicas acies -unde haec tibi turba recentum umbrarum, et nostrae veniunt quoque funera dextrae- non ignarus ini: subito me turbine mundi -horret adhuc animus- mediis e milibus hausit nox tua. Quae mihi mens, dum per cava viscera terrae vado diu pendens et in aere volvor operto? ei mihi! nil ex me sociis patriaeque relictum, vel captum Thebis; iam non Lernaea videbo tecta nec attonito saltem cinis ibo parenti. non tumulo, non igne miser lacrimisque meorum productus, toto pariter tibi funere veni, nil istis ausurus equis; nec deprecor umbram accipere et tripodum iam non meminisse meorum. Nam tibi praesagi quis iam super auguris usus, cum Parcae tua iussa trahant? Sed pectora flectas Et melior sis, quaeso, deis. Si quando nefanda huc aderit coniunx, illi funesta reserva supplicia: illa tua, rector bone, dignior ira". Accipit ille preces indignaturque moveri. Ut leo Massyli cum lux stetit obvia ferri, tunc iras, tunc arma citat; si decidit hostis, ire supra satis est vitamque relinquere victo. Interea vittis lauroque insignis opima currus et egregiis modo formidatus in armis luce palam, fusus nulli nullique fugatus, quaeritur: absistunt turmae, suspectaque tellus omnibus, infidi miles vestigia campi circuit, atque avidae tristis locus ille ruinae cessat et inferni vitatur honore sepulcri. nuntius hortanti diversa in parte maniplos Adrasto, vix ipse ratus vidisse, Palaemon advolat et trepidans -steterat nam forte cadenti proximus inspectoque miser pallebat hiatu-: "Verte gradum, fuge, rector" ait "si Dorica saltem terra loco patriaeque manent, ubi liquimus, arces. Non armis, non sanguine opus: quid inutile ferrum stringimus in Thebas? Currus humus impia sorbet armaque bellantisque viros; fugere ecce videtur hic etiam quo stamus ager. vidi ipse profundae noctis iter ruptaque soli compage ruentem illum heu, praesagis quo nullus amicior astris, Oecliden, frustraque manus cum voce tetendit. Mira loquor, sulcos etiamnum, rector, equorum fumantemque locum et spumis madida arva reliquit. Nec commune malum est: tellus agnoscit alumnos, stat Thebana acies". Stupet haec et credere Adrastus cunctatur; sed Mopsus idem trepidusque ferebat Actor idem. iam Fama novis terroribus audax non unum cecidisse refert. Sponte agmina retro non exspectato revocantum more tubarum praecipitant: sed torpet iter, falluntque ruentis genua viros; ipsique -putes sensisse- repugnant cornipedes nulloque truces hortamine parent, nec celerare gradum nec tollere lumina terra. fortius incursant Tyrii, sed Vesper opacus lunaris iam ducit equos; data foedere parvo maesta viris requies et nox auctura timores. Quae tibi tunc facies, postquam permissa gemendi copia! qui fletus galeis cecidere solutis! nil solitum fessos iuvat; abiecere madentis, sicut erant, clipeos, nec quisquam spicula tersit, nec laudavit equum, nitidae nec cassidis altam compsit adornavitque iubam; vix magna lavare vulnera et efflantis libet internectere plagas: tantus ubique dolor. Mensas alimentaque bello debita nec pugnae suasit timor: omnia laudes, Amphiarae, tuas fecundaque pectora veri commemorant lacrimis, et per tentoria sermo unus: abisse deos dilapsaque numina castris. Heu ubi laurigeri currus sollemniaque arma et galeae vittatus apex? Moc antra lacusque Castalii tripodumque fides? Sic gratus Apollo? quis mihi sidereos lapsus mentemque sinistri fulguris, aut caesis saliat quod numen in extis, quando iter, unde morae, quae saevis utilis armis, quae pacem magis hora velit? Quis iam omne futurum proferet, aut cum quo volucres mea fata loquentur? Hos quoque bellorum casus nobisque tibique praescieras, et - quanta sacro sub pectore virtus! - venisti tamen et miseris comes additus armis. Et cum te tellus fatalisque hora vocaret, tu Tyrias acies aversaque signa vacasti sternere; tunc etiam media de morte timendum hostibus infestaque abeuntem vidimus hasta. Et nunc te quis casus habet? Poterisne reverti sedibus a Stygiis altaque erumpere terra? Anne sedes hilaris iuxta tua numina Parcas et vice concordi discis ventura docesque? An tibi felicis lucos miseratus Averni rector et Elysias dedit inservare volucres? Quidquid es, aeternus Phoebo dolor et nova clades semper eris mutisque diu plorabere Delphis. Hic Tenedon Chrysenque dies partuque ligatam Delon et intonsi claudet penetralia Branchi, nec Clarias hac luce foris Didymaeaque quisquam limina nec Lyciam supplex consultor adibit. quin et cornigeri vatis nemus atque Molossi quercus anhela Iovis Troianaque Thymbra tacebit. Ipsi amnes ipsaeque volent arescere laurus, ipse nihil certum sagis clangoribus aether praecinet, et nulla ferientur ab alite nubes. Iamque erit ille dies, quo te quoque conscia fatis templa colant reddatque tuus responsa sacerdos". Talia fatidico peragunt sollemnia regi, ceu flammas ac dona rogo tristisque rependant exsequias mollique animam tellure reponant. Fracta dehinc cunctis aversaque pectora bello. Sic fortis Minyas subito cum funere Tiphys destituit, non arma sequi, non ferre videtur remus aquas, ipsique minus iam ducere venti. Iam fessi gemitu paulatim et corda levavit exhaustus sermone dolor, nox addita curas obruit et facilis lacrimis irrepere somnus. At non Sidoniam diversa in parte per urbem nox eadem: vario producunt sidera ludo ante domos intraque, ipsaeque ad moenia marcent excubiae; gemina aera sonant Idaeaque terga et moderata sonum vario spiramine buxus. tunc dulces superos atque omne ex ordine alumnum numen ubique sacri resonant paeanes, ubique serta coronatumque merum. Nunc funera rident auguris ignari, contraque in tempore certant Tiresian laudare suum; nunc fata revolvunt maiorum veteresque canunt ab origine Thebas: hi mare Sidonium manibusque attrita Tonantis cornua et ingenti sulcatum Nerea tauro, hi Cadmum lassamque bovem fetosque cruenti Martis agros, alii Tyriam reptantia saxa ad chelyn et duras animantem Amphiona cautes, hi gravidam Semelen, illi Cythereia laudant conubia et multa deductam lampade fratrum Harmoniam: nullis deest suavis fabula mensis. ceu modo gemmiferum thyrso populatus Hydaspen Eoasque domos nigri vexilla triumphi Liber et ignotos populis ostenderet Indos. Tum primum ad coetus sociaeque ad foedera mensae semper inaspectum diraque in sede latentem Oedipoden exisse ferunt vultuque sereno canitiem nigram squalore et sordida fusis ora comis laxasse manu sociumque benignos adfatus et abacta prius solacia passum, quin hausisse dapes insiccatumque cruorem deiecisse genis. Cunctos auditque refertque, qui Ditem et Furias tantum et si quando regentem Antigonen maestis solitus pulsare querelis. causa latet. non hunc Tyrii fors prospera belli, tantum bella iuvant; natum hortaturque probatque, nec vicisse velit; sed primos comminus enses et sceleris tacito rimatur semina voto. inde epulae dulces ignotaque gaudia vultu. Qualis post longae Phineus ieiunia poenae, nil stridere domi volucres ut sensit abactas -necdum tota fides-, hilaris mensasque torosque nec turbata feris tractavit pocula pinnis. Cetera Graiorum curis armisque iacebat fessa cohors; alto castrorum ex aggere Adrastus laetificos tenui captabat corde tumultus, quamquam aeger senio, sed agit miseranda potestas invigilare malis. Illum aereus undique clamor Thebanique urunt sonitus, et amara lacessit tibia, tum nimio voces marcore superbae incertaeque faces et iam male pervigil ignis. Sic ubi per fluctus uno ratis obruta somno conticuit, tantique maris secura iuventus mandavere animas: solus stat puppe magister pervigil inscriptaque deus qui navigat alno. Tempus erat, iunctos cum iam soror ignea Phoebi sensit equos penitusque cavam sub luce parata Oceani mugire domum, seseque vagantem colligit et leviter moto fugat astra flagello: concilium rex triste vocat, quaeruntque gementes, quis tripodas successor agat, quo provida laurus transeat atque orbum vittae decus. Haud mora, cuncti insignem fama sanctoque Melampode cretum Thiodamanta volunt, quicum ipse arcana deorum partiri et visas uni sociare solebat Amphiaraus avis, tantaeque haud invidus artis gaudebat dici similem iuxtaque secundum. illum ingens confundit honos inopinaque turbat gloria et oblatas frondes submissus adorat, seque oneri negat esse parem cogique meretur. sicut Achaemenius solium gentesque paternas excepit si forte puer, cui vivere patrem tutius, incerta formidine gaudia librat, an fidi proceres, ne pugnet vulgus habenis, cui latus Euphratae, cui Caspia limina mandet, sumere tunc arcus ipsumque onerare veretur patris equum, visusque sibi nec sceptra capaci sustentare manu nec adhuc implere tiaram. Atque is ubi intorto signavit vellere crinem convenitque deis, hilari per castra tumultu vadit ovans ac, prima sui documenta, sacerdos tellurem placare parat: nec futtile maestis id visum Danais. Geminas ergo ilicet aras arboribus vivis et adulto caespite texi imperat, innumerosque deae, sua munera, flores et cumulos frugum et quidquid novat impiger annus, addit et intacto spargens altaria lacte incipit: "O hominum divumque aeterna creatrix, quae fluvios silvasque animarum et semina mundo cuncta Prometheasque manus Pyrrhaeaque saxa gignis, et impastis quae prima alimenta dedisti mutastique viris, quae pontum ambisque vehisque: te penes et pecudum gens mitis et ira ferarum et volucrum requies; firmum atque immobile mundi robur inoccidui, te velox machina caeli aere pendentem vacuo, te currus uterque circuit, o rerum media indivisaque magnis fratribus! Ergo simul tot gentibus alma, tot altis urbibus ac populis, subterque ac desuper una sufficis, astrigerumque domos Atlanta supernas ferre laborantem nullo vehis ipsa labore: nos tantum portare negas, nos, diva, gravaris? Quod, precor, ignari luimus scelus? An quia plebes externa Inachiis huc adventamus ab oris? Omne homini natale solum, nec te, optima, saevo tamque humili populos deceat distinguere fine undique ubique tuos; maneas communis et arma hinc atque inde feras; liceat, precor, ordine belli pugnacis efflare animas et reddere caelo. ne rape tam subitis spirantia corpora bustis, ne propera: veniemus enim, quo limite cuncti, qua licet ire via; tantum exorata Pelasgis siste levem campum, celeres neu praecipe Parcas. At tu, care deis, quem non manus ulla nec enses Sidonii, sed magna sinu Natura soluto, ceu te Cirrhaeo meritum tumularet hiatu, sic amplexa coit, hilaris des, oro, precatus nosse tuos, caeloque et vera monentibus aris concilies, et quae populis proferre parabas, me doceas: tibi sacra feram praesaga, tuique numinis interpres te Phoebo absente vocabo. Ille mihi Delo Cirrhaque potentior omni, quo ruis, ille adytis melior locus." haec ubi dicta, nigrantis terrae pecudes obscuraque mergit armenta, ac vivis cumulos undantis harenae aggerat et vati mortis simulacra rependit. Talia apud Graios, cum iam Mavortia contra cornua, iam saevos fragor aereus excitat enses. Addit acerba sonum Teumesi e vertice crinem incutiens acuitque tubas et sibila miscet Tisiphone: stupet insolito clangore Cithaeron marcidus et turres carmen non tale secutae. iam trepidas Bellona fores armataque pulsat limina, iam multo laxantur cardine Thebae. Turbat eques pedites, currus properantibus obstant, ceu Danai post terga premant: sic omnibus alae artantur portis septemque excursibus haerent. Ogygiis it sorte Creon, Eteoclea mittunt Neistae, celsas Homoloidas occupat Haemon, Hypsea Proetiae, celsum fudere Dryanta Electrae, quatit Hypsistas manus Eurymedontis, culmina magnanimus stipat Dircaea Menoeceus. Qualis ubi aversi secretus pabula caeli Nilus et Eoas magno bibit ore pruinas, scindit fontis opes septemque patentibus arvis in mare fert hiemes; penitus cessere fugatae Nereides dulcique timent occurrere ponto. Tristis at inde gradum tarde movet Inacha pubes, praecipue Eleae Lacedaemoniaeque cohortes et Pylii; subitum nam Thiodamanta sequuntur augure fraudati, necdum accessere regenti. Nec tua te, princeps tripodum, sola agmina quaerunt: cuncta phalanx sibi deesse putat; minor ille per alas septimus exstat apex. Liquido velut aethere nubes invida Parrhasiis unum si detrahat astris, truncus honor Plaustri, nec idem riget igne reciso axis, et incerti numerant sua sidera nautae. Sed iam bella vocant: alias nova suggere vires, Calliope, maiorque chelyn mihi tendat Apollo. fatalem populis ultro poscentibus horam admovet atra dies, Stygiisque emissa tenebris Mors fruitur caelo bellatoremque volando campum operit nigroque viros invitat hiatu, nil vulgare legens, sed quae dignissima vita funera, praecipuos annis animisque cruento ungue notat; iamque in miseros pensum omne Sororum scinditur, et Furiae rapuerunt licia Parcis. Stat medius campis etiamnum cuspide sicca Bellipotens, iamque hos clipeum, iam vertit ad illos arma ciens, aboletque domos, conubia, natos. Pellitur et patriae et, qui mente novissimus exit, lucis amor; tenet in capulis hastisque paratas ira manus animosque ultra thoracas anhelos conatur, galeaeque tremunt horrore comarum. Quid mirum caluisse viros? Flammantur in hostem cornipedes niveoque rigant sola putria nimbo, corpora ceu mixti dominis irasque sedentum induerint: sic frena terunt, sic proelia poscunt hinnitu tolluntque armos equitesque supinant. Iamque ruunt, primusque virum concurrere pulvis incipit, et spatiis utrimque aequalibus acti adventant mediumque vident decrescere campum. Iam clipeus clipeis, umbone repellitur umbo, ense minax ensis, pede pes et cuspide cuspis: sic obnixa acies pariter suspiria fumant, admotaeque nitent aliena in casside cristae. Pulcher adhuc belli vultus: stant vertice coni, plena armenta viris, nulli sine praeside currus, arma loco, splendent clipei pharetraeque decorae cingulaque et nondum deforme cruoribus aurum. at postquam rabies et vitae prodiga virtus emisere animos, non tanta cadentibus Haedis aeriam Rhodopen solida nive verberat Arctos, nec fragor Ausoniae tantus, cum Iuppiter omni arce tonat, tanta quatitur nec grandine Syrtis, cum Libyae Boreas Italos niger attulit imbres. Exclusere diem telis, stant ferrea caelo nubila, nec iaculis artatus sufficit aer. Hi pereunt missis, illi redeuntibus hastis, concurrunt per inane sudes et mutua perdunt vulnera, concurrunt hastae, stridentia fundae saxa pluunt, volucres imitantur fulgura glandes et formidandae non una morte sagittae. non locus ad terram telis: in corpora ferrum omne cadit; saepe ignari perimuntque caduntque. Casus agit virtutis opus: nunc turba recedit, nunc premit, ac vicibus tellurem amittit et aufert. Ut ventis nimbisque minax cum solvit habenas Iuppiter alternoque adfligit turbine mundum: stat caeli diversa acies, nunc fortior Austri, nunc Aquilonis hiems, donec pugnante procella aut nimiis hic vicit aquis, aut ille sereno. Principium pugnae turmas Asopius Hypseus Oebalias -namque hae magnum et gentile tumentes Euboicum duris rumpunt umbonibus agmen- reppulit erepto cunei ductore Menalca. Hic et mente Lacon, crudi torrentis alumnus -nec turpavit avos-, hastam ultra pectus euntem, ne pudor in tergo, per et ossa et viscera retro extrahit atque hosti dextra labente remittit sanguineam: dilecta genis morientis oberrant Taygeta et pugnae laudataque pectora matri. Phaedimon Iasiden arcu Dircaeus Amyntas destinat: heu celeres Parcae! Iam palpitat arvis Phaedimus, et certi nondum tacet arcus Amyntae. Abstulit ex umero dextram Calydonius Agreus Phegeos: illa suum terra tenet improba ferrum et movet; extimuit sparsa inter tela iacentem praegrediens truncamque tamen percussit Acoetes. Iphin atrox Acamas, Argum ferus impulit Hypseus, stravit Abanta Pheres, diversaque vulnera flentes Iphis eques, pedes Argus, Abas auriga iacebant. Inachidae gemini geminos e sanguine Cadmi occultos galeis - saeva ignorantia belli - perculerant ferro; sed dum spolia omnia caesis eripiunt, videre nefas, et maestus uterque respicit ad fratrem pariterque errasse queruntur. Cultor Ion Pisae cultorem Daphnea Cirrhae turbatis prostravit equis; hunc laudat ab alto Iuppiter, hunc tardus frustra miseratur Apollo. Ingentis Fortuna viros illustrat utrimque sanguine in adverso: Danaos Cadmeius Haemon sternit agitque, furens sequitur Tyria agmina Tydeus; Pallas huic praesens, illum Tirynthius implet. Qualiter hiberni summis duo montibus amnes franguntur geminaque cadunt in plana ruina: contendisse putes, uter arva arbustaque tollat altius aut superet pontis; et cum una receptas confundit iam vallis aquas, sibi quisque superbus ire cupit, pontoque negant descendere mixti. Ibat fumiferam quatiens Onchestius Idas lampada per medios turbabatque agmina Graium, igne viam rumpens; magno quem comminus ictu Tydeos hasta feri dispulsa casside fixit. Ille ingens in terga iacet, stat fronte superstes lancea, collapsae veniunt in tempora flammae. prosequitur Tydeus: "Saevos ne dixeris Argos, igne tuo, Thebane, - rogum concedimus - arde!" Inde, velut primo tigris gavisa cruore per totum cupit ire pecus, sic Aona saxo, ense Pholum, Chromin ense, duos Helicaonas hasta transigit, Aegaeae Veneris quos Maera sacerdos ediderat prohibente dea; vos praeda cruenti Tydeos, it saevas etiamnum mater ad aras. Nec minus Herculeum contra vagus Haemona ducit sanguis: inexpleto rapitur per milia ferro, nunc tumidae Calydonis opes, nunc torva Pylenes agmina, nunc maestae fundens Pleuronis alumnos, donec in Olenium fessa iam cuspide Buten incidit. Hunc turmis obversum et abire vetantem adgreditur; puer ille, puer malasque comamque integer, ignaro cui tunc Thebana bipennis in galeam librata venit: funduntur utroque tempora dividuique cadunt in bracchia crines, et non hoc metuens inopino limine vita exsiluit. Tunc flavum Hypanin flavumque Politen - ille genas Phoebo, crinem hic pascebat Iaccho: saevus uterque deus -, victis Hyperenora iungit conversumque fuga Damasum; sed lapsa per armos hasta viri trans pectus abit parmamque tenenti excutit et summa fugiens in cuspide portat. Sterneret adversos etiamnum Ismenius Haemon Inachidas - nam tela regit virisque ministrat Amphitryoniades-, saevum sed Tydea contra Pallas agit. Iamque adverso venere favore comminus, et placido prior haec Tirynthius ore: Fida soror, quaenam hunc belli caligine nobis congressum fortuna tulit? Num regia Iuno hoc molita nefas? Citius me fulmina contra -infandum!- ruere et magno bellare parenti aspiciat. Genus huic... Sed mitto agnoscere, quando tu diversa foves, nec si ipsum comminus Hyllum Tydeos hasta tui Stygioque ex orbe remissum Amphitryona petat; teneo aeternumque tenebo quantum haec diva manus, quotiens sudaverit aegis ista mihi, duris famulus dum casibus omnis lustro vagus terras; ipsa heu! comes invia mecum Tartara, ni superos Acheron excluderet, isses. Tu patriam caelumque mihi, quis tanta relatu aequet? habe totas, si mens exscindere, Thebas. Cedo equidem veniamque precor". Sic orsus abibat. Pallada mulcet honos: rediit ardore remisso vultus et erecti sederunt pectoris angues. Sensit abesse deum, levius Cadmeius Haemon tela rotat nulloque manum cognoscit in ictu. Tunc magis atque magis vires animusque recedunt, nec pudor ire retro; cedentem Acheloius heros impedit, et librans uni sibi missile telum direxit iactus, summae qua margine parmae ima sedet galea et iuguli vitalia lucent. Nec frustrata manus, mortemque invenerat hasta; sed prohibet paulumque umeri libare sinistri praebuit et merito parcit Tritonia fratri. Ille tamen nec stare loco nec comminus ire amplius aut vultus audet perferre cruenti Tydeos, aegra animo vis ac fiducia cessit. Qualis saetigeram Lucana cuspide frontem strictus aper, penitus cui non infossa cerebro vulnera, nec felix dextrae tenor, in latus iras frangit, et expertae iam non venit obvius hastae. Ecce ducem turmae certa indignatus in hostem spicula felici Prothoum torquere lacerto, turbidus Oenides una duo corpora pinu, cornipedemque equitemque, ferit: ruit ille ruentem in Prothoum lapsasque manu quaerentis habenas in vultus galeam clipeumque in pectora calcat, saucius extremo donec cum sanguine frenos respuit et iuncta domino cervice recumbit. Sic ulmus vitisque, duplex iactura colenti, Gaurano de monte cadunt, sed maestior ulmus quaerit utrumque nemus, nec tam sua bracchia labens quam gemit assuetas invitaque proterit uvas. Sumpserat in Danaos Heliconius arma Corymbus, ante comes Musis, Stygii cui conscia pensi ipsa diu positis letum praedixerat astris Uranie. cupit ille tamen pugnasque virosque, forsitan ut caneret; longa iacet ipse canendus laude, sed amissum mutae flevere sorores. Pactus Agenoream primis Atys ibat ab annis Ismenen, Tyrii iuvenis non advena belli. Quamvis Cirrha domus, soceros nec tristibus actis aversatus erat; sponsam quin castus amanti squalor et indigni commendat gratia luctus. Ipse quoque egregius, nec pectora virginis illi diversa, inque vicem, sineret fortuna, placebant. bella vetant taedas, iuvenique hinc maior in hostes ira; ruit primis immixtus et agmina Lernae nunc pedes ense vago, prensis nunc celsus habenis, ceu spectetur, agit. Triplici velaverat ostro surgentes etiamnum umeros et levia mater pectora; nunc auro phaleras auroque sagittas cingulaque et manicas, ne coniuge vilior iret, presserat et mixtum cono crispaverat aurum. talibus heu! fidens vocat ultro in proelia Graios. ac primum in facilis grassatus cuspide turmas arma refert sociis et in agmina fida peracta caede redit. Sic Hyrcana leo Caspius umbra nudus adhuc nulloque iubae flaventis honore terribilis magnique etiamnum sanguinis insons, haud procul a stabulis captat custode remoto segne pecus teneraque famem consumit in agna. Mox ignotum armis ac solo corpore mensus Tydea non timuit, fragilique lacessere telo saepius infrendentem aliis aliosque sequentem ausus erat. Tandem invalidos Aetolus ad ictus forte refert oculos et formidabile ridens: "Iamdudum video, magnum cupis, improbe, leti nomen" ait; simul audacem non ense nec hasta dignatus leviter digitis imbelle solutis abiecit iaculum: latebras tamen inguinis alte missile, ceu totis intortum viribus, hausit. Praeterit haud dubium fati et spoliare superbit Oenides. "Neque enim has Marti aut tibi, bellica Pallas, exuvias figemus" ait, "procul arceat ipsum ferre pudor; vix, si bellum comitata relictis Deipyle thalamis, illi illaudanda tulissem." sic ait, et belli maiora ad praemia mente ducitur: innumeris veluti leo forte potitus caedibus imbellis vitulos mollesque iuvencas transmittit: magno furor est in sanguine mergi, nec nisi regnantis cervice recumbere tauri. At non semianimi clamore Menoecea lapsus fallit Atys: praevertit equos curruque citato desilit: instabat pubes Tegeaea iacenti, nec prohibent Tyrii. "Pudeat, Cadmea iuventus, terrigenas mentita patres! Quo tenditis" inquit, "degeneres? meliusne iacet pro sanguine nostro hospes Atys? Tantum hospes adhuc et coniugis ultor infelix nondum iste suae; nos pignora tanta prodimus?" Insurgunt iusto firmata pudore agmina, cuique suae rediere in pectora curae. Interea thalami secreta in parte sorores, par aliud morum miserique innoxia proles Oedipodae, varias miscent sermone querelas. Nec mala quae iuxta, sed longa ab origine fati, haec matris taedas, oculos ast illa paternos, altera regnantem, profugum gemit altera fratrem, bella ambae. gravis hinc misti cunctatio voti: nutat utroque timor, quemnam hoc certamine victum, quem vicisse velint: tacite praeponderat exsul. sic Pandioniae repetunt ubi fida volucres hospitia atque larem bruma pulsante relictum, stantque super nidos veterisque exordia fati adnarrant tectis, it truncum ac flebile murmur verba putant, voxque illa tamen non dissona verbis. Atque ibi post lacrimas et longa silentia rursus inchoat Ismene: "Quisnam hic mortalibus error? Quae decepta fides? Curam invigilare quieti claraque per somnos animi simulacra reverti? Ecce ego, quae thalamos, nec si pax alta maneret, tractarem sensu -pudet heu!-, conubia vidi nocte, soror; sponsum unde mihi sopor attulit amens vix notum visu? Semel his in sedibus illum, dum mea nescio quo spondentur foedera pacto, respexi non sponte, soror. Turbata repente omnia cernebam, subitusque intercidit ignis, meque sequebatur rabido clamore reposcens mater Atyn. Quaenam haec dubiae praesagia cladis? Nec timeo, dum tuta domus milesque superstes Doricus et tumidos liceat componere fratres". Talia nectebant, subito cum pigra tumultu expavit domus, et multo sudore receptus fertur Atys, servans animam iam sanguine nullo, cui manus in plaga, dependet languida cervix exterior clipeo, crinesque a fronte supini. Prima videt caramque tremens Iocasta vocabat Ismenen: namque hoc solum moribunda precatur vox generi, solum hoc gelidis iam nomen inerrat faucibus. exclamant famulae, tollebat in ora virgo manus, tenuit saevus pudor; attamen ire cogitur, indulget summum hoc Iocasta iacenti, ostenditque offertque. quater iam morte sub ipsa ad nomen visus defectaque fortiter ora sustulit; illam unam neglecto lumine caeli aspicit et vultu non exsatiatur amato. Tunc quia nec genetrix iuxta positusque beata morte pater, sponsae munus miserabile tradunt declinare genas; ibi demum teste remoto fassa pios gemitus lacrimasque in lumina fudit. Dumque ea per Thebas, aliis serpentibus ardens et face mutata bellum integrabat Enyo. Arma volunt, primos veluti modo comminus ictus sustulerint omnisque etiamnum luceat ensis. Eminet Oenides. Quamvis et harundine certa Parthenopaeus agat, morientumque ora furenti Hippomedon proculcet equo, Capaneaque pinus iam procul Aoniis volet agnoscenda catervis: Tydeos illa dies, illum fugiuntque tremuntque clamantem: "Quo terga datis? licet ecce peremptos ulcisci socios maestamque rependere noctem. Ille ego inexpletis solus qui caedibus hausi quinquaginta animas: totidem, totidem heia gregatim ferte manus! nulline patres, nulline iacentum unanimi fratres? Quae tanta oblivio luctus? Quam pudet Inachias contentum abiisse Mycenas! Hine super Thebis? Haec robora regis? Ubi autem egregius dux ille mihi?" Simul ordine laevo ipsum exhortantem cuneos capitisque superbi insignem fulgore videt; nec segnius ardens occurrit, niveo quam flammiger ales olori imminet et magna trepidum circumligat umbra. Tunc prior: "Aoniae rex o iustissime gentis, imus in arma palam tandemque ostendimus enses, an noctem et solitas placet exspectare tenebras?" ille nihil contra, sed stridula cornus in hostem it referens mandata ducis, quam providus heros iamiam in fine viae percussam obliquat, et ipse telum ingens avide et quanto non ante lacerto impulit: ibat atrox finem positura duello lancea. Convertere oculos utrimque faventis Sidonii Graique dei; crudelis Erinys obstat et infando differt Eteoclea fratri: cuspis in armigerum Phlegyan peccavit. Ibi ingens pugna virum, stricto nam saevior irruit ense Aetolus, retroque datum Thebana tegebant arma ducem. sic densa lupum iam nocte sub atra arcet ab apprenso pastorum turba iuvenco; improbus erigitur contra, nec cura vetantes impetere: illum, illum, semel in quem venerat, urget. Non secus obiectas acies turbamque minorem dissimulat transitque manu; tamen ora Thoantis, pectora Deilochi, Clonii latus, ilia torvi perforat Hippotadae; truncis sua membra remittit interdum galeasque rotat per nubila plenas. Et iam corporibus sese spoliisque cadentum clauserat; unum acies circum consumitur, unum omnia tela vovent: summis haec ossibus haerent, pars frustrata cadunt, partem Tritonia vellit, multa rigent clipeo. Densis iam consitus hastis ferratum quatit umbo nemus, tergoque fatiscit atque umeris gentilis aper; nusquam ardua coni gloria, quique apicem torvae Gradivus habebat cassidis, haut laetum domino ruit omen: inusta temporibus nuda aera sedent, circumque sonori vertice percusso volvuntur in arma molares. Iam cruor in galea, iam saucia proluit ater pectora permixtus sudore et sanguine torrens. Respicit hortantes socios et Pallada fidam, longius opposita celantem lumina parma: ibat enim magnum lacrimis inflectere patrem. Ecce secat Zephyros ingentem fraxinus iram fortunamque ferens, teli non eminet auctor: Astacides Melanippus erat, nec prodidit ipse, et vellet latuisse manum, sed gaudia turmae monstrabant trepidum; nam flexus in ilia Tydeus submissum latus et clipei laxaverat orbem. Clamorem Aonii miscent gemitumque Pelasgi, obiectantque manus indignantemque tuentur. Ille per oppositos longe rimatus amarum Astaciden, totis animae se cogit in ictum reliquiis telumque iacit, quod proximus Hopleus praebuerat: perit expressus conamine sanguis. tunc tristes socii cupidum bellare -quis ardor!- et poscentem hastas mediaque in morte negantem exspirare trahunt, summique in margine campi effultum gemina latera inclinantia parma ponunt, ac saevi rediturum ad proelia Martis promittunt flentes. Sed et ipse recedere caelum ingentesque animos extremo frigore labi sensit, et innixus terrae: "Miserescite" clamat, Inachidae: non ossa precor referantur ut Argos Aetolumve larem; nec enim mihi cura supremi funeris: odi artus fragilemque hunc corporis usum, desertorem animi. Caput, o caput, o mihi si quis apportet, Melanippe, tuum! nam volveris arvis, fido equidem, nec me virtus suprema fefellit. i, precor, Argei si quid tibi sanguinis umquam, Hippomedon, vade, o primis puer inclite bellis Arcas, et Argolicae Capaneu iam maxime turmae". Moti omnes, sed primus abit primusque repertum Astaciden medio Capaneus e pulvere tollit spirantem laevaque super cervice reportat, terga cruentantem concussi vulneris unda: qualis ab Arcadio rediit Tirynthius antro captivumque suem clamantibus intulit Argis. Erigitur Tydeus vultuque occurrit et amens laetitiaque iraque, ut singultantia vidit ora trahique oculos seseque agnovit in illo, imperat abscisum porgi, laevaque receptum spectat atrox hostile caput, gliscitque tepentis lumina torva videns et adhuc dubitantia figi. Infelix contentus erat: plus exigit ultrix Tisiphone; iamque inflexo Tritonia patre venerat et misero decus immortale ferebat, atque illum effracti perfusum tabe cerebri aspicit et vivo scelerantem sanguine fauces - nec comites auferre valent -: stetit aspera Gorgon crinibus emissis rectique ante ora cerastae velavere deam; fugit aversata iacentem, nec prius astra subit, quam mystica lampas et insons Elisos multa purgavit lumina lympha.

Asperat Aonios rabies audita cruenti Tydeos; ipsi etiam minus ingemuere iacentem Inachidae, culpantque virum et rupisse queruntur fas odii; quin te, divum implacidissime, quamquam praecipuum tunc caedis opus, Gradive, furebas, offensum virtute ferunt, nec comminus ipsum ora, sed et trepidos alio torsisse iugales. Ergo profanatum Melanippi funus acerbo vulnere non aliis ultum Cadmeia proles insurgunt stimulis, quam si turbata sepulcris ossa patrum monstrisque datae crudelibus urnae. accendit rex ipse super: "Quisquamne Pelasgus mitis adhuc hominemque gerit? Iam morsibus uncis -pro furor! usque adeo tela exsatiavimus!- artus dilacerant. Nonne Hyrcanis bellare putatis tigribus, aut saevos Libyae contra ire leones? Et nunc ille iacet -pulchra o solacia leti!- ore tenens hostile caput, dulcique nefandus immoritur tabo; nos ferrum immite facesque, illis nuda odia, et feritas iam non eget armis. sic pergant rabidi claraque hac laude fruantur, dum videas haec, summe pater. sed enim hiscere campos conquesti terraeque fugam mirantur; an istos vel sua portet humus?" Magno sic fatus agebat procursu fremituque viros, furor omnibus idem Tydeos invisi spoliis raptoque potiri corpore. Non aliter subtexunt astra catervae incestarum avium, longe quibus aura nocentem aera desertasque tulit sine funere mortes; illo avidae cum voce ruunt, sonat arduus aether plausibus, et caelo volucres cessere minores. Fama per Aonium rapido vaga murmure campum spargitur in turmas, solito pernicior index cum lugenda refert, donec, cui maxima fando damna vehit, trepidas lapsa est Polynicis ad aures. diriguit iuvenis lacrimaeque haesere paratae, et cunctata fides; nimium nam cognita virtus Oenidae credi letum suadetque vetatque. sed postquam haud dubio clades auctore repertast, nox oculos mentemque rapit; tum sanguine fixo membra simul, simul arma ruunt: madet ardua fletu iam galea atque ocreae clipeum excepere cadentem. it maestus genua aegra trahens hastamque sequentem, vulneribus ceu mille gravis totosque per artus saucius, absistunt socii monstrantque gementes. Tandem ille abiectis, vix quae portaverat, armis nudus in egregii vacuum iam corpus amici procidit et tali lacrimas cum voce profudit: "Hasne tibi, armorum spes o suprema meorum, Oenide, gratis, haec praemia digna rependi, nudus ut invisa Cadmi tellure iaceres sospite me? Nunc exsul ego aeternumque fugatus, quando alius misero ac melior mihi frater ademptus. Nec iam sortitus veteres regnique nocentis periurum diadema peto: quo gaudia tanti empta mihi aut sceptrum, quod non tua dextera tradet? ite, viri, totumque fero me linquite fratri: nil opus arma ultra temptare et pergere mortis; ite, precor; quid iam dabitis mihi denique maius? Tydea consumpsi! Quanam hoc ego morte piabo? o socer, o Argi! et primae bona iurgia noctis, alternaeque manus et longi pignus amoris ira brevis; non me ense tuo tum, maxime Tydeu, -et poteras- nostri mactatum in limine Adrasti! Quin etiam Thebas me propter et impia fratris tecta libens, unde haud alius remeasset, adisti, ceu tibimet sceptra et proprios laturus honores. Iam Telamona pium, iam Thesea fama tacebat. qualis et ecce iaces? quae primum vulnera mirer? Quis tuus hic, quis ab hoste cruor? Quae te agmina quive innumeri stravere globi? num Pallas et ipse invidit pater et tota Mars impulit hasta?" Sic ait, et maerens etiamnum lubrica tabo ora viri tergit lacrimis dextraque reponit. "Tune meos hostis hucusque exosus, et ultra sospes ego?" Exuerat vagina turbidus ensem aptabatque neci: comites tenuere, socerque castigat bellique vices ac fata revolvens solatur tumidum, longeque a corpore caro paulatim, unde dolor letique animosa voluntas, amovet ac tacite ferrum inter verba reponit. Ducitur amisso qualis consorte laborum deserit inceptum media inter iugera sulcum taurus iners colloque iugum deforme remisso parte trahit, partem lacrimans sustentat arator. Ecce autem hortatus Eteoclis et arma secuti, lecta manus, iuvenes, quos nec Tritonia bello, nec prope collata sprevisset cuspide Mavors, adventant; contra collecta ut pectora parmae fixerat atque hastam longe protenderat, haeret arduus Hippomedon: ceu fluctibus obvia rupes, cui neque de caelo metus et fracta aequora cedunt, stat cunctis immota minis, fugit ipse rigentem pontus et ex alto miserae novere carinae. Tunc prior Aonides -validam simul eligit hastam-: "Non pudet hos manis, haec infamantia bellum funera dis coram et caelo inspectante tueri? scilicet egregius sudor memorandaque virtus hanc tumulare feram? Ne non maerentibus Argos exsequiis lacrimandus eat, mollique feretro infandam eiectans saniem! Dimittite curam. Nullae illum volucres, nulla impia monstra nec ipse, si demus, pius ignis edat". Nec plura, sed ingens intorquet iaculum, duro quod in aere moratum transmissumque tamen clipei stetit orbe secundo. Inde Pheres acerque Lycus; sed cassa Pheretis hasta redit, Lycus excelso terrore comantem perstringit galeam: convulsae cuspide longe diffugere iubae patuitque ingloria cassis. Ipse nec ire retro, nec in obvia concitus arma exsilit, inque eadem sese vestigia semper obversus cunctis profert recipitque, nec umquam longius indulget dextrae motusque per omnis corpus amat, corpus servans circumque supraque vertitur. Imbellem non sic amplexa iuvencum infestante lupo tunc primum feta tuetur mater et ancipiti circumfert cornua gyro; ipsa nihil metuens sexusque oblita minoris spumat et ingentis imitatur femina tauros. Tandem intermissa iaculantum nube potestas reddere tela fuit; iamque et Sicyonius Alcon venerat auxilio, Pisaeaque praepetis Idae turma subit cuneumque replent. is laetus in hostis Lernaeam iacit ipse trabem, volat illa sagittis aequa fuga mediumque nihil cunctata Politen transabit et iuncti clipeum cavat improba Mopsi. Phocea tum Cydona Tanagraeumque Phalanthum atque Erycem, hunc retro conversum et tela petentem, dum spes nulla necis, crinito a vertice figit; faucibus ille cavis hastam non ore receptam miratur moriens, pariterque et murmure plenus sanguis et expulsi salierunt cuspide dentes. ausus erat furto dextram iniectare Leonteus, pone viros atque arma latens, positumque trahebat prenso crine caput: vidit, quamquam undique crebrae, Hippomedon, ante ora minae, saevoque protervam abstulit ense manum; simul increpat: "Hanc tibi Tydeus, Tydeus ipse rapit; post et confecta virorum fata time magnosque miser fuge tangere manis!" Ter Cadmea phalanx torvum abduxere cadaver, ter retrahunt Danai: Siculi velut anxia puppis seditione maris nequiquam obstante magistro errat et averso redit in vestigia velo. Non ibi Sidoniae valuissent pellere coepto Hippomedonta manus, non illum impacta moverent tormenta oppositum, formidatique superbis turribus impulsus temptato umbone redissent. Sed memor Elysii regis noxasque recensens Tydeos in medios astu subit impia campos Tisiphone: sensere acies subitusque cucurrit sudor equis sudorque viris, quamquam ore remisso Inachium fingebat Halyn, nusquam impius ignis verberaque, et iussi tenuere silentia crines. Arma gerit iuxtaque feri latus Hippomedontis blanda genas vocemque venit, tamen ille loquentis extimuit vultus admiraturque timorem. Illa autem lacrimans "Tu nunc" ait "inclite, frustra exanimes socios inhumataque corpora Graium -scilicet is nobis metus, aut iam cura sepulcri?- protegis; ipse manu Tyria tibi captus Adrastus raptatur, teque ante alios, te voce manuque invocat; heu qualem lapsare in sanguine vidi, exutum canos lacero diademate crines! Nec procul hinc, adverte oculos: ubi plurimus ille pulvis, ubi ille globus". Paulum stetit anxius heros librabatque metus; premit aspera virgo: "Quid haeres? imus? an hi retinent manes, et vilior ille qui superest?" Miserum sociis opus et sua mandat proelia et unanimi vadit desertor amici, respiciens tamen et revocent si forte paratus. Inde legens turbata trucis vestigia divae huc illuc frustra ruit avius, impia donec Eumenis ex oculis reiecta caerula parma fugit et innumeri galeam rupere cerastae. Aspicit infelix discussa nube quietos Inachidas currumque nihil metuentis Adrasti. Et Tyrii iam corpus habent, iam gaudia magnae testantur voces, victorque ululatus aderrat auribus occultoque ferit praecordia luctu. Ducitur hostili -pro dura potentia fati!- Tydeus ille solo, modo cui Thebana sequenti agmina, sive gradus seu frena effunderet, ingens limes utrimque datus; numquam arma manusque quiescunt -nulla viri feritas-: iuvat ora rigentia leto et formidatos impune lacessere vultus. Hic amor, hoc una timidi fortesque sequuntur nobilitare manus, infectaque sanguine tela coniugibus servant parvisque ostendere natis. Sic ubi Maura diu populatum rura leonem, quem propter clausique greges vigilantque magistri, pastorum lassae debellavere cohortes: gaudet ager, magno subeunt clamore coloni, praecerpuntque iubas immaniaque ora recludunt damnaque commemorant, seu iam sub culmine fixus excubat, antiquo seu pendet gloria luco. At ferus Hippomedon quamquam iam sentit inane auxilium et seram rapto pro corpore pugnam, it tamen et caecum rotat irrevocabilis ensem, vix socios hostesque, nihil dum tardet euntem, secernens; sed caede nova iam lubrica tellus armaque seminecesque viri currusque soluti impediunt laevumque femur, quod cuspide fixum regis Echionii, sed dissimulaverat ardens, sive ibi nescierat. maestum videt Hoplea tandem; Tydeos hic magni fidus comes et modo frustra armiger alipedem prona cervice tenebat fatorum ignarum domini solumque frementem, quod vacet, inque acies audentior ille pedestres. Hunc aspernantem tumido nova pondera tergo -unam quippe manum domitis expertus ab annis- corripit adfaturque: "Quid o nova fata recusas, infelix sonipes? Numquam tibi dulce superbi regis onus; non iam Aetolo satiabere campo gaudentemque iubam per stagna Acheloia solves. quod superest, caros, i, saltem ulciscere manes aut sequere extorrem, ne tu quoque laeseris umbras captivus tumidumque equitem post Tydea portes". Audisse accensumque putes: hoc fulmine raptum abstulit et similes minus indignatur habenas. semifer aeria talis Centaurus ab Ossa desilit in valles, ipsum nemora alta tremescunt, campus equum. Trepidi cursu glomerantur anhelo Labdacidae, premit ille super, necopinaque ferro colla metens linquit truncos post terga cadentes. Ventum erat ad fluvium; solito tunc plenior alveo -signa mali- magna se mole Ismenos agebat. Illa brevis requies, illo timida agmina lassam de campis egere fugam; stupet hospita belli unda viros claraque armorum incenditur umbra. Insiluere vadis, magnoque fragore solutus agger et adversae latuerunt pulvere ripae. ille quoque hostiles saltu maiore per undas irruit attonitis -longum dimittere habenas-, sicut erat, tantum viridi defixa parumper caespite populeo commendat spicula trunco. Tunc vero exanimes tradunt rapientibus ultro arma vadis: alii demissa casside, quantum tendere conatus animae valuere, sub undis turpe latent; multi fluvium transmittere nando adgressi, sed vincla tenent laterique repugnat balteus et madidus deducit pectora thorax. Qualis caeruleis tumido sub gurgite terror piscibus, arcani quotiens devexa profundi scrutantem delphina vident; fugit omnis in imos turba lacus viridisque metu stipantur in algas: nec prius emersi, quam summa per aequora flexus emicet et visis malit certare carinis: talis agit sparsos mediisque in fluctibus heros frena manu pariter, pariter regit arma, pedumque remigio sustentat equus; consuetaque campo fluctuat et mersas levis ungula quaerit harenas. sternit Iona Chromis, Chromin Antiphos, Antiphon Hypseus, Hypseus Astyagen evasurumque relicto amne Linum, ni fata vetent et stamine primo ablatum tellure mori. Premit agmina Thebes Hippomedon, turbat Danaos Asopius Hypseus: amnis utrumque timet, crasso vada mutat uterque sanguine, et e fluvio neutri fatale reverti. iam laceri pronis volvuntur cursibus artus oraque et abscisae redeunt in pectora dextrae, spicula iam clipeosque leves arcusque remissos unda vehit, galeasque vetant descendere cristae: summa vagis late sternuntur flumina telis, ima viris; illic luctantur corpora leto, efflantisque animas retro premit obvius amnis. Flumineam rapiente vado puer Argipus ulmum prenderat, insignis umeros ferus ense Menoeceus amputat; ille cadens, nondum conamine adempto, truncus in excelsis spectat sua bracchia ramis. Hypseos hasta Tagen ingenti vulnere mersit, ille manet fundo, rediit pro corpore sanguis. Desiluit ripis fratrem rapturus Agenor heu! miser et tenuit, sed saucius ille levantem degravat amplexu: poterat resolutus Agenor emersisse vadis, piguit sine fratre reverti. Surgentem dextra Capetum vulnusque minantem sorbebat rapidus nodato gurgite vertex; iam vultu, iam crine latet, iam dextera nusquam, ultimus abreptas ensis descendit in undas. Mille modis leti miseros mors una fatigat. Induit a tergo Mycalesia cuspis Agyrten; respexit: nusquam auctor erat, sed concita tractu gurgitis effugiens invenerat hasta cruorem. Figitur et validos sonipes Aetolus in armos, exsiluitque alte vi mortis et aera pendens verberat; haud tamen est turbatus flumine ductor, sed miseratur equum, magnoque ex vulnere telum exuit ipse gemens et sponte remisit habenas. inde pedes repetit pugnas gressuque manuque certior, et segnem Nomium fortemque Mimanta Thebaeumque Lichan Anthedoniumque Lycetum continuat ferro geminisque e fratribus unum Thespiaden; eadem poscenti fata Panemo: "Vive superstes" ait "diraeque ad moenia Thebes solus abi, miseros non decepture parentes. Di bene, quod pugnas rapidum deiecit in amnem sanguinea Bellona manu: trahit unda timentes gurgite gentili, nuda nec flebilis umbra stridebit vestros Tydeus inhumatus ad ignes; ibitis aequoreis crudelia pabula monstris, illum terra vehit suaque in primordia solvet". Sic premit adversos et acerbat vulnera dictis ac nunc ense furit, nunc tela natantia captans ingerit: innuptae comitem Therona Dianae, ruricolamque Gyan cum fluctivago Ergino, intonsumque Hersen contemptoremque profundi Crethea, nimbosam qui saepe Caphereos arcem Euboicasque hiemes parva transfugerat alno. Quid non fata queant? Traiectus pectora ferro volvitur in fluctus, heu cuius naufragus undae! Te quoque sublimi tranantem flumina curru, dum socios, Pharsale, petis, resupinat ademptis Dorica cuspis equis; illos violentia saevi gurgitis infelixque iugi concordia mergit. Nunc age, quis tumidis magnum inclinaverit undis Hippomedonta labor, cur ipse excitus in arma Ismenos, doctae nosse indulgete sorores: vestrum opus ire retro et senium depellere famae. Gaudebat Fauno Nymphaque Ismenide natus maternis bellare tener Crenaeus in undis, Crenaeus, cui prima dies in gurgite fido et natale vadum et virides cunabula ripae. Ergo ratus nihil Elysias ibi posse Sorores, laetus adulantem nunc hoc nunc margine ab illo transit avum, levat unda gradus, seu defluus ille, sive obliquus eat; nec cum subit obvius, ullas stagna dedere moras pariterque revertitur amnis. Non Anthedonii tegit hospitis inguina pontus blandior, aestivo nec se magis aequore Triton exserit, aut carae festinus ad oscula matris cum remeat tardumque ferit delphina Palaemon. Arma decent umeros, clipeusque insignis et auro lucidus Aoniae caelatur origine gentis. Sidonis hic blandi per candida terga iuvenci, iam secura maris, teneris iam cornua palmis non tenet, extremis adludunt aequora plantis; ire putes clipeo fluctusque secare iuvencum. Adiuvat unda fidem pelago nec discolor amnis. Tunc audax pariter telis et voce proterva Hippomedonta petit: "Non haec fecunda veneno Lerna, nec Herculeis haustae serpentibus undae: sacrum amne, sacrum -et miser experiere!- deumque altrices irrumpis aquas". nihil ille, sed ibat comminus; opposuit cumulo se densior amnis tardavitque manum, vulnus tamen illa retentum pertulit atque animae tota in penetralia sedit. Horruit unda nefas, silvae flevistis utraeque, et graviora cavae sonuerunt murmura ripae. Ultimus ille sonus moribundo emersit ab ore: "Mater!" In hanc miseri ceciderunt flumina vocem. At genetrix coetu glaucarum cincta sororum protinus icta malo vitrea de valle solutis exsiluit furibunda comis, ac verbere crebro oraque pectoraque et viridem scidit horrida vestem. Utque erupit aquis iterumque iterumque trementi ingeminat "Crenaee" sono: nusquam ille, sed index desuper, a miserae nimium noscenda parenti, parma natat; iacet ipse procul, qua mixta supremum Ismenon primi mutant confinia ponti. fluctivagam sic saepe domum madidosque penates Alcyone deserta gemit, cum pignora saevus Auster et algentis rapuit Thetis invida nidos. mergitur orba iterum, penitusque occulta sub undis limite non uno, liquidum qua subter eunti lucet iter, miseri nequiquam funera nati vestigat, plangitque tamen; saepe horridus amnis obstat, et obducto caligant sanguine visus. illa tamen praeceps in tela offendit et enses scrutaturque manu galeas et prona reclinat corpora; nec ponto submota intrabat amaram Dorida, possessum donec iam fluctibus altis Nereidum miserata cohors ad pectora matris impulit. Illa manu ceu vivum amplexa reportat insternitque toris riparum atque umida siccat mollibus ora comis, atque haec ululatibus addit: Hoc tibi semidei munus tribuere parentes nec mortalis avus? Sic nostro in gurgite regnas? Mitior haec misero discors alienaque tellus, mitior unda maris, quae iuxta flumina corpus rettulit et miseram visa exspectasse parentem. hine mei vultus? haec torvi lumina patris? hi crines undantis avi? tu nobile quondam undarum nemorumque decus, quo sospite maior diva et nympharum longe regina ferebar. Heu ubinam ille frequens modo circa limina matris ambitus orantesque tibi servire Napaeae? cur nunc te, melius saevo mansure profundo, amplexu misero tumulis, Crenaee, reporto non mihi? Nec tantae pudet heu miseretque ruinae, dure parens? Quae te alta et ineluctabilis imo condidit amne palus, quo nec tam cruda nepotis funera, nec nostri valeant perrumpere planctus? ecce furit iactatque tuo se in gurgite maior Hippomedon, illum ripaeque undaeque tremescunt, illius impulsu nostrum bibit unda cruorem: tu piger et trucibus facilis servire Pelasgis. Ad cineres saltem supremaque iusta tuorum, saeve, veni, non hic solum accensure nepotem". His miscet planctus multumque indigna cruentat pectora, caeruleae referunt lamenta sorores: qualiter Isthmiaco nondum Nereida portu Leucothean planxisse ferunt, dum pectore anhelo frigidus in matrem saevum mare respuit infans. At pater arcano residens Ismenos in antro, unde aurae nubesque bibunt atque imbrifer arcus pascitur et Tyrios melior venit annus in agros, ut lamenta procul, quamquam strepit ipse, novosque accepit natae gemitus, levat aspera musco colla gravemque gelu crinem, ceciditque soluta pinus adulta manu dimissaque volvitur urna. Illum per ripas annoso scrupea limo ora exsertantem silvae fluviique minores mirantur: tantus tumido de gurgite surgit, spumosum attollens apicem lapsuque sonoro pectora caeruleae rivis manantia barbae. Obvia cognatos gemitus casumque nepotis Nympharum docet una patrem monstratque cruentum auctorem dextramque premit: stetit arduus alto amne, manuque genas et nexa virentibus ulvis cornua concutiens sic turbidus ore profundo incipit: "Huncne mihi, superum regnator, honorem, quod totiens hospesque tuis et conscius actis - nec memorare timor - falsa nunc improba fronte cornua, nunc vetitam currus deiungere Phoeben, dotalesque rogos deceptaque fulmina vidi praecipuosque alui natorum? An vilis et illis gratia? Ad hunc certe repsit Tirynthius amnem, hac tibi flagrantem Bromium restinximus unda. aspice quas fluvio caedes, quae funera portem, continuus telis alioque adopertus acervo. Omne vadum belli series tenet, omnis anhelat unda nefas, subterque animae supraque recentes errant et geminas iungunt caligine ripas. Ille ego clamatus sacris ululatibus amnis, qui molles thyrsos Baccheaque cornua puro fonte lavare feror, stipatus caedibus artas in freta quaero vias; non Strymonos impia tanto stagna cruore natant, non spumifer altius Hebrus Gradivo bellante rubet. Nec te admonet altrix unda tuasque manus, iam pridem oblite parentum Liber? An Eous melius pacatur Hydaspes? at tu, qui tumidus spoliis et sanguine gaudes insontis pueri, non hoc ex amne potentem Inachon aut saevas victor revehere Mycenas, ni mortalis ego et tibi ductus ab aethere sanguis". Sic ait infrendens et sponte furentibus undis signa dedit: mittit gelidus montana Cithaeron auxilia antiquasque nives et pabula brumae ire iubet; frater tacitas Asopos eunti conciliat vires et hiulcis flumina venis suggerit. Ipse cavae scrutatur viscera terrae stagnaque torpentisque lacus pigrasque paludes excutit, atque avidos tollens ad sidera vultus umentis nebulas exhaurit et aera siccat. Iamque super ripas utroque exstantior ibat aggere, iam medium modo qui superaverat amnem Hippomedon intactus aquis umerosque manusque, miratur crevisse vadum seseque minorem. Hinc atque hinc tumidi fluctus animosaque surgit tempestas instar pelagi, cum Pliadas haurit aut nigrum trepidis impingit Oriona nautis. non secus aequoreo iactat Teumesius amnis Hippomedonta salo, semperque umbone sinistro tollitur et clipeum nigrante supervenit aestu spumeus assultans, fractaque refunditur unda et cumulo maiore redit; nec mole liquenti contentus carpit putres servantia ripas arbusta annosasque trabes eiectaque fundo saxa rotat. Stat pugna impar amnisque virique, indignante deo; nec enim dat terga nec ullis frangitur ille minis, venientesque obvius undas intrat et obiecta dispellit flumina parma. Stant terra fugiente gradus, et poplite tenso lubrica saxa tenet, genibusque obnixus et haerens subruta fallaci servat vestigia limo, sic etiam increpitans: "Unde haec, Ismene, repente ira tibi? quove has traxisti gurgite vires, imbelli famulate deo solumque cruorem femineis experte choris, cum Bacchica mugit buxus et insanae maculant trieterida matres?" Dixerat; atque illi sese deus obtulit ultro turbidus imbre genas et nube natantis harenae, nec saevit dictis, trunca sed pectora quercu ter quater oppositi, quantum ira deusque valebat, impulit assurgens: tandem vestigia flexit excussumque manu tegimen, conversaque lente terga refert. instant undae sequiturque labantem amnis ovans; nec non saxis et grandine ferri desuper infestant Tyrii geminoque repellunt aggere. quid faciat bellis obsessus et undis? Nec fuga iam misero, nec magnae copia mortis. Stabat gramineae producta crepidine ripae undarum ac terrae dubio, sed amicior undis, fraxinus ingentique vadum possederat umbra. Huius opem -nam qua terras invaderet?- unca arripuit dextra: nec pertulit illa trahentem; sed maiore super, quam stabat, pondere victa solvitur, et qua stagna subit radice quibusque arentem mordebat humum dimissa superne iniecit sese trepido ripamque, nec ultra passa virum subitae vallavit ponte ruinae. Huc undae coeunt, et ineluctabile caeno verticibusque cavis sidit crescitque barathrum. Iamque umeros, iam colla ducis sinuosa vorago circuit: hic demum victus suprema fateri exclamat: "Fluvione -pudet!-, Mars inclite, mergis hanc animam, segnesque lacus et stagna subibo ceu pecoris custos, subiti torrentis iniquis interceptus aquis? Adeone occumbere ferro non merui?" Tandem precibus commota Tonantem Iuno subit: "Quonam miseros, sator inclite divum, Inachidas, quonam usque premes? Iam Pallas et odit Tydea, iam rapto tacuerunt augure Delphi: en meus Hippomedon, cui gentis origo Mycenae Argolicique lares numenque ante omnia Iuno -sic ego fida meis?-, pelagi crudelibus ibit praeda feris? certe tumulos supremaque victis iusta dabas; ubi Cecropiae post proelia flammae, Theseos ignis ubi est?" Non spernit coniugis aequas ille preces, leviterque oculos ad moenia Cadmi rettulit, et viso sederunt flumina nutu. illius exsangues umeri et perfossa patescunt pectora: ceu ventis alte cum elata resedit tempestas, surgunt scopuli quaesitaque nautis terra, et ab infestis descendunt aequora saxis. Quid ripas tenuisse iuvat? Premit undique nimbo telorum Phoenissa cohors, nec tegmina membris ulla, omnisque patet leto; tunc vulnera manant, quique sub amne diu stupuit cruor, aere nudo solvitur et tenues venarum laxat hiatus, incertique labant undarum e frigore gressus. Procumbit, Getico qualis procumbit in Haemo seu Boreae furiis putri seu robore quercus caelo mixta comas, ingentemque aera laxat: illam nutantem nemus et mons ipse tremescit, qua tellure cadat, quas obruat ordine silvas. Non tamen aut ensem galeamve audacia cuiquam tangere; vix credunt oculis ingentiaque horrent funera, et astrictis accedunt comminus armis. Tandem adiit Hypseus telumque in morte tenenti extrahit et torvos laxavit casside vultus; itque per Aonios alte mucrone corusco suspensam ostentans galeam et clamore superbit: Hic ferus Hippomedon, hic formidabilis ultor Tydeos infandi debellatorque cruenti gurgitis!" Agnovit longe pressitque dolorem magnanimus Capaneus, telumque immane lacertum hortatur librans: "Ades o mihi, dextera, tantum tu praesens bellis et inevitabile numen, te voco, te solam superum contemptor adoro". sic ait, et voti sese facit ipse potentem. it tremebunda abies clipeum per et aerea texta loricae tandemque animam sub pectore magno deprendit: ruit haud alio quam celsa fragore turris, ubi innumeros penitus quassata per ictus labitur effractamque aperit victoribus urbem. Cui super assistens: "Non infitiamur honorem mortis" ait: "refer huc oculos, ego vulneris auctor; laetus abi multumque aliis iactantior umbris!" tunc ensem galeamque rapit clipeumque revellit ipsius; exanimumque tenens super Hippomedonta "Accipe" ait, "simul hostiles, dux magne, tuasque exuvias, veniet cineri decus et suus ordo manibus; interea iustos dum reddimus ignes, hoc ultor Capaneus operit tua membra sepulcro". sic anceps dura belli vice mutua Grais Sidoniisque simul nectebat vulnera Mavors: hic ferus Hippomedon, illic non segnior Hypseus fletur, et alterni praebent solacia luctus. Tristibus interea somnum turbata figuris torva sagittiferi mater Tegeatis ephebi, crine dato passim plantisque ex more solutis, ante diem gelidas ibat Ladonis ad undas purgatura malum fluvio vivente soporem. Namque per attonitas curarum pondere noctes saepe et delapsas adytis, quas ipsa dicarat, exuvias, seque ignotis errare sepulcris extorrem nemorum Dryadumque a plebe fugatam, saepe novos nati bello rediisse triumphos, armaque et alipedem notum comitesque videbat, numquam ipsum, nunc ex umeris fluxisse pharetras, effigiesque suas simulacraque nota cremari. Praecipuos sed enim illa metus portendere visast nox miserae totoque erexit pectore matrem. Nota per Arcadias felici robore silvas quercus erat, Triviae quam desacraverat ipsa electam turba nemorum numenque colendo fecerat: hic arcus et fessa reponere tela, armaque curva suum et vacuorum terga leonum figere et ingentes aequantia cornua silvas. Vix ramis locus, agrestes adeo omnia cingunt exuviae, et viridem ferri nitor impedit umbram. Hanc, ut forte iugis longo defessa redibat venatu, modo rapta ferox Erymanthidos ursae ora ferens, multo proscissam vulnere cernit deposuisse comam et rorantes sanguine ramos exspirare solo; quaerenti Nympha cruentas Maenadas atque hostem dixit saevisse Lyaeum. Dum gemit et planctu circumdat pectus inani, abrupere oculi noctem maestoque cubili exsilit et falsos quaerit per lumina fletus. Ergo ut in amne nefas merso ter crine piavit verbaque sollicitas matrum solantia curas addidit, armatae ruit ad delubra Dianae rore sub Eoo, notasque ex ordine silvas et quercum gavisa videt. tunc limina divae astitit et tali nequiquam voce precatur: "Virgo potens nemorum, cuius non mollia signa militiamque trucem sexum indignata frequento more nihil Graio -nec te gens aspera ritu Colchis Amazoniaeve magis coluere catervae-: si mihi non umquam thiasi ludusve protervae noctis et, inviso quamvis temerata cubili, non tamen aut teretes thyrsos aut mollia gessi pensa, sed in tetricis et post conubia lustris, sic quoque venatrix animumque innupta remansi; nec mihi secretis culpam occultare sub antris cura, sed ostendi prolem posuique trementem ante tuos confessa pedes; nec degener ille sanguinis inque meos reptavit protinus arcus, tela puer lacrimis et prima voce poposcit: hunc mihi -quid trepidae noctes somnusque minantur?- hunc, precor, audaci qui nunc ad proelia voto heu nimium tibi fisus abit, da visere belli victorem, vel, si ampla peto, da visere tantum! Hic sudet tuaque arma ferat. Preme dira malorum signa; quid in nostris, nemoralis Delia, silvis Maenades hostiles Thebanaque numina regnant? Ei mihi! Cur penitus -simque augur cassa futuri!-, cur penitus magnoque interpretor omine quercum? quod si vera sopor miserae praesagia mittit, per te maternos, mitis Dictynna, labores fraternumque decus, cunctis hunc fige sagittis infelicem uterum; miserae sine funera matris audiat ille prior!" Dixit, fletuque soluto aspicit et niveae saxum maduisse Dianae. Illam diva ferox etiamnum in limine sacro expositam et gelidas verrentem crinibus aras linquit, et in mediis frondentem Maenalon astris exsuperat saltu gressumque ad moenia Cadmi destinat, interior caeli qua semita ducit dis tantum, et cunctas iuxta videt ardua terras. iamque fere medium Parnasi frondea praeter colla tenebat iter, cum fratrem in nube corusca aspicit haud solito visu: remeabat ab armis maestus Echioniis, demersi funera lugens auguris. irrubuit caeli plaga sidere mixto, occursuque sacro pariter iubar arsit utrimque, et coiere arcus et respondere pharetrae. ille prior: "Scio, Labdacias, germana, cohortes et nimium fortes ausum petis Arcada pugnas. Fida rogat genetrix: utinam indulgere precanti fata darent! en ipse mei -pudet!- irritus arma cultoris frondesque sacras ad inania vidi Tartara et in memet versos descendere vultus; nec tenui currus terraeque abrupta coegi, saevus ego immeritusque coli. Lugentia cernis antra, soror, mutasque domos: haec sola rependo dona pio comiti; nec tu peritura movere auxilia et maestos in vanum perge labores. Finis adest iuveni, non hoc mutabile fatum, nec te de dubiis fraterna oracula fallunt". Sed decus extremum certe" confusa vicissim virgo refert, "veraeque licet solacia morti quaerere, nec fugiet poenas, quicumque nefandam insontis pueri scelerarit sanguine dextram impius, et nostris fas sit saevire sagittis". Sic effata movet gressus libandaque fratri parcius ora tulit, Thebasque infesta petivit. At pugna ereptis maior crudescit utrimque regibus, alternosque ciet vindicta furores. Hypseos hinc turmae desolatumque magistro agmen, at hinc gravius fremit Hippomedontis adempti orba cohors; praebent obnixi corpora ferro, idem ardor rabidis externum haurire cruorem ac fudisse suum, nec se vestigia mutant: stat cuneo defixa acies, hostique cruento dant animas et terga negant: cum lapsa per auras vertice Dircaei velox Latonia montis astitit; agnoscunt colles notamque tremescit silva deam, saevis ubi quondam exserta sagittis fecundam lasso Nioben consumpserat arcu. Illum acies inter coepta iam caede superbum nescius armorum et primas tunc passus habenas venator raptabat equus, quem discolor ambit tigris et auratis adverberat unguibus armos. Colla sedent nodis et castigata iubarum libertas, nemorisque notae sub pectore primo iactantur niveo lunata monilia dente. Ipse bis Oebalio saturatam murice pallam lucentesque auro tunicas -hoc neverat unum mater opus- tenui collectus in ilia vinclo, cornipedis laevo clipeum demiserat armo, ense gravis nimio: tereti iuvat aurea morsu fibula pendentis circum latera aspera cinctus, vaginaeque sonum tremulumque audire pharetrae murmur et a cono missas in terga catenas; interdum cristas hilaris iactare comantis et pictum gemmis galeae iubar. Ast ubi pugnae cassis anhela calet, resoluto vertice nudus exoritur: tunc dulce comae radiisque trementes dulce nitent visus et, quas dolet ipse morari, nondum mutatae rosea lanugine malae. nec formae sibi laude placet multumque severis asperat ora minis, sed frontis servat honorem ira decens. Dat sponte locum Thebana iuventus, natorum memores, intentaque tela retorquent, sed premit et saevas miserantibus ingerit hastas. Illum et Sidoniae iuga per Teumesia Nymphae bellantem atque ipso sudore et pulvere gratum laudant, et tacito ducunt suspiria voto. Talia cernenti mitis subit alta Dianae corda dolor, fletuque genas violata "Quod" inquit, "nunc tibi, quod leti quaeram, dea fida, propinqui effugium? Haecne ultro properasti in proelia, saeve ac miserande puer? cruda heu festinaque virtus suasit et hortatrix animosi gloria leti. scilicet angustum iamdudum urgentibus annis Maenalium tibi, parve, nemus, perque antra ferarum vix tutae sine matre viae, silvestria cuius nondum tela procax arcumque implere valebas. Et nunc illa meas ingentem plangit ad aras invidiam surdasque fores et limina lassat: tu dulces lituos ululataque proelia gaudes felix et miserae tantum periture parenti". Ne tamen extremo frustra morientis honori adfuerit, venit in medios caligine furva saepta globos, primumque levis furata sagittas audacis tergo pueri caelestibus implet coryton telis, quorum sine sanguine nullum decidit; ambrosio tum spargit membra liquore, spargit equum, ne quo violetur vulnere corpus ante necem, cantusque sacros et conscia miscet murmura, secretis quae Colchidas ipsa sub antris nocte docet monstratque feras quaerentibus herbas. Tunc vero exserto circumvolat igneus arcu nec se mente regit patria, matrisque suique immemor, et nimium caelestibus utitur armis: ut leo, cui parvo mater Gaetula cruentos suggerit ipsa cibos, cum primum crescere sensit colla iubis torvosque novos respexit ad ungues, indignatur ali, tandemque effusus apertos liber amat campos et nescit in antra reverti. Quos, age, Parrhasio sternis, puer improbe, cornu? Prima Tanagraeum turbavit harundo Coroebum extremo galeae primoque in margine parmae angusta transmissa via, stat faucibus unda sanguinis, et sacri facies rubet igne veneni. Saevius Eurytion, cui luminis orbe sinistro callida tergeminis acies se condidit uncis. Ille trahens oculo plenam labente sagittam ibat in auctorem: sed divum fortia quid non tela queant? Alio geminatum lumine vulnus explevit tenebras; sequitur tamen improbus hostem, qua meminit, fusum donec prolapsus in Idan decidit: hic saevi miser inter funera belli palpitat et mortem sociosque hostesque precatur. Addit Abantiadas, insignem crinibus Argum et male dilectum miserae Cydona sorori. ** Huic geminum obliqua traiecit harundine tempus, exsilit hac ferrum, velox hac pinna remansit: fluxit utrimque cruor. Nulli tela aspera mortis dant veniam, non forma Lamum, non infula Lygdum, non pubescentes texerunt Aeolon anni: figitur ora Lamus, flet saucius inguina Lygdus, perfossus telo niveam gemis, Aeole, frontem. Te praeceps Euboea tulit, te candida Thisbe miserat, hunc virides non excipietis Amyclae. Numquam cassa manus, nullum sine numine fugit missile, nec requies dextrae, sonitumque priori iungit harundo sequens. Unum quis crederet arcum aut unam saevire manum? Modo derigit ictus, nunc latere alterno dubius conamina mutat, nunc fugit instantes et solo respicit arcu. Et iam mirantes indignantesque coibant Labdacidae, primusque Iovis de sanguine claro Amphion ignarus adhuc, quae funera campis ille daret: "Quonam usque moram lucrabere fati, o multum meritos puer orbature parentes? quin etiam menti tumor atque audacia gliscit, congressus dum nemo tuos pugnamque minorem dignatur bellis iraque relinqueris infra. I, repete Arcadiam mixtusque aequalibus illic, dum ferus hic vero desaevit pulvere Mavors, proelia lude domi: quodsi te maesta sepulcri fama movet, dabimus leto moriare virorum!" Iamdudum hunc contra stimulis gravioribus ardet trux Atalantiades; necdum ille quierat, et infit: "Sera etiam in Thebas, quarum hic exercitus, arma profero; quisnam adeo puer ut bellare recuset talibus? Arcadiae stirpem et fera semina gentis, non Thebana vides: non me sub nocte silenti thyias Echionio genetrix famulata Lyaeo edidit, haud umquam deformis vertice mitras induimus turpique manu iactavimus hastam. protinus astrictos didici reptare per amnes horrendasque domus magnarum intrare ferarum et- Quid plura loquar? Ferrum mea semper et arcus mater habet, vestri feriunt cava tympana patres". Non tulit Amphion vultumque et in ora loquentis telum immane rotat; sed ferri lumine diro turbatus sonipes sese dominumque retorsit in latus atque avidam transmisit devius hastam. Acrior hoc iuvenem stricto mucrone petebat Amphion, cum se medio Latonia campo iecit et ante oculos omnis stetit obvia vultu. Haerebat iuveni devinctus amore pudico Maenalius Dorceus, cui bella suumque timorem mater et audaces pueri mandaverat annos. Huius tum vultu dea dissimulata profatur: Hactenus Ogygias satis infestasse catervas, Parthenopaee, satis; miserae iam parce parenti, parce deis, quicumque favent". Nec territus ille: "Hunc sine me -non plura petam-, fidissime Dorceu, sternere humi, qui tela meis gerit aemula telis et similes cultus et frena sonantia iactat. Frena regam, cultus Triviae pendebitis alto limine, captivis matrem donabo pharetris". Audiit et mixto risit Latonia fletu. Viderat hanc caeli iamdudum in parte remota Gradivum complexa Venus, dumque anxia Thebas commemorat Cadmumque viro caraeque nepotes Harmoniae, pressum tacito sub corde dolorem tempestiva movet: "Nonne hanc, Gradive, protervam virginitate vides mediam se ferre virorum coetibus? Utque acies audax et Martia signa temperet? En etiam donat praebetque necandos tot nostra de gente viros. huic tradita virtus, huic furor? agrestis superest tibi figere dammas". desiluit iustis commotus in arma querelis Bellipotens, cui sola vagum per inane ruenti Ira comes, reliqui sudant ad bella Furores. Nec mora, cum maestam monitu Latoida duro increpat assistens: "Non haec tibi proelia divum dat pater; armiferum ni protinus improba campum deseris, huic aequam nosces nec Pallada dextrae". Quid faciat contra? Premit hinc Mavortia cuspis, hinc plenae tibi, parve, colus, Iovis inde severi vultus: abit solo post haec evicta pudore. At pater Ogygias Mavors circumspicit alas horrendumque Dryanta movet, cui sanguinis auctor turbidus Orion, comitesque odisse Dianae; inde furit. primum hinc turbatos arripit ense Arcadas exarmatque ducem; cadit agmine longo Cyllenes populus Tegeesque habitator opacae, Aepytiique duces Telphusiacaeque phalanges. Ipsum autem et lassa fidit prosternere dextra, nec servat vires: etenim huc iam fessus et illuc mutabat turmas; urgent praesagia mille funeris, et nigrae praecedunt nubila mortis. Iamque miser raros comites verumque videbat Dorcea, iam viris paulatim abscedere sensit. sensit et exhaustas umero leviore pharetras, iam minus atque minus fert arma puerque videtur et sibi, cum torva clipei metuendus obarsit luce Dryas: tremor ora repens ac viscera torsit Arcados; utque feri vectorem fulminis albus cum supra respexit olor, cupit hiscere ripam Strymonos et trepidas in pectora contrahit alas: sic iuvenem saevi conspecta mole Dryantis iam non ira subit, sed leti nuntius horror. Arma tamen, frustra superos Triviamque precatus, molitur pallens et surdos expedit arcus. iamque instat telis et utramque obliquus in ulnam cornua contingit mucrone et pectora nervo, cum ducis Aonii magno cita turbine cuspis fertur in adversum nervique obliqua sonori vincla secat: pereunt ictus manibusque remissis vana supinato ceciderunt spicula cornu. Tunc miser et frenos turbatus et arma remisit, vulneris impatiens, umeri quod tegmine dextri intrarat facilemque cutem: subit altera cuspis cornipedisque fugam succiso poplite sistit. Tunc cadit ipse Dryas -mirum- nec vulneris umquam conscius: olim auctor teli causaeque patebunt. At puer infusus sociis in devia campi tollitur -heu simplex aetas!- moriensque iacentem flebat equum; cecidit laxata casside vultus, aegraque per trepidos exspirat gratia visus, et prensis concussa comis ter colla quaterque stare negant, ipsisque nefas lacrimabile Thebis, ibat purpureus niveo de pectore sanguis. Tandem haec singultu verba incidente profatur: "Labimur, i, miseram, Dorceu, solare parentem. Illa quidem, si vera ferunt praesagia curae, aut somno iam triste nefas aut omine vidit. Tu tamen arte pia trepidam suspende diuque decipito; neu tu subitus neve arma tenenti veneris, et tandem, cum iam cogere fateri, dic: "Merui, genetrix, poenas invita capesse; arma puer rapui, nec te retinente quievi, nec tibi sollicitae tandem inter bella peperci. Vive igitur potiusque animis irascere nostris, et iam pone metus. Frustra de colle Lycaei anxia prospectas, si quis per nubila longe aut sonus aut nostro sublatus ab agmine pulvis: frigidus et nuda iaceo tellure, nec usquam tu prope, quae vultus efflantiaque ora teneres. Hunc tamen, orba parens, crinem" -dextraque secandum praebuit- "hunc toto capies pro corpore crinem, comere quem frustra me dedignante solebas. huic dabis exsequias, atque inter iusta memento, ne quis inexpertis hebetet mea tela lacertis dilectosque canes ullis agat amplius antris. Haec autem primis arma infelicia castris ure, vel ingratae crimen suspende Dianae"".

Obruit Hesperia Phoebum Nox umida porta, imperiis properata Iovis; nec castra Pelasgum aut Tyrias miseratus opes, sed triste, tot extra agmina et immeritas ferro decrescere gentes. Panditur immenso deformis sanguine campus: illic arma et equos, ibant quibus ante superbi, funeraque orba rogis neglectaque membra relinquunt. tunc inhonora cohors laceris insignibus aegras secernunt acies, portaeque, ineuntibus arma angustae populis, latae cepere reversos. Par utrimque dolor; sed dant solacia Thebis quattuor errantes Danaum sine praeside turmae: ceu mare per tumidum viduae moderantibus alni, quas deus et casus tempestatesque gubernant. inde animus Tyriis non iam sua castra, sed ultro hostilem servare fugam, ne forte Mycenas contenti rediisse petant: dat tessera signum excubiis, positaeque vices; dux noctis opertae sorte Meges ultroque Lycus. Iamque ordine iusso arma, dapes ignemque ferunt; rex firmat euntes: "Victores Danaum -nec enim lux crastina longe, nec quae pro timidis intercessere tenebrae semper erunt-, augete animos et digna secundis pectora ferte deis. Iacet omnis gloria Lernae praecipuaeque manus: subiit ultricia Tydeus Tartara, Mors subitam nigri stupet auguris umbram, Ismenos raptis tumet Hippomedontis opimis, Arcada belligeris pudet adnumerare tropaeis. in manibus merces, nusquam capita ardua belli monstrataeque ducum septena per agmina cristae; scilicet Adrasti senium fraterque iuventa peior et insanis Capaneus metuendus in armis. Ite age et obsessis vigilem circumdate flammam! nulli ex hoste metus: praedam asservatis opesque iam vestras". Sic ille truces hortatibus implet Labdacidas, iuvat exhaustos iterare labores: sicut erant -pulvis sudorque cruorque per artus mixtus adhuc- vertere gradum; vix obvia passi colloquia, amplexus etiam dextrasque suorum excussere umeris. Tum frontem aversaque terga partiti laterumque sinus, vallum undique cingunt ignibus infestis. Rabidi sic agmine multo sub noctem coiere lupi, quos omnibus agris nil non ausa fames longo tenuavit hiatu: iam stabula ipsa premunt, torquet spes irrita fauces, balatusque tremens pinguesque ab ovilibus aurae; quod superest, duris adfrangunt postibus unguis, pectoraque et siccos minuunt in limine dentis. At procul Argolici supplex in margine templi coetus et ad patrias fusae Pelopeides aras sceptriferae Iunonis opem reditumque suorum exposcunt, pictasque fores et frigida vultu saxa terunt parvosque docent procumbere natos. Condiderant iam vota diem; nox addita curas iungit, et ingestis vigilant altaria flammis. Peplum etiam dono, cuius mirabile textum nulla manu sterilis nec dissociata marito versarat, calathis castae velamina divae haut spernenda ferunt, variis ubi plurima floret purpura picta modis mixtoque incenditur auro. Ipsa illic magni thalamo desponsa Tonantis, expers conubii et timide positura sororem, lumine demisso pueri Iovis oscula libat simplex et nondum furtis offensa mariti. Hoc tunc Argolicae sanctum velamine matres induerant ebur, et lacrimis questuque rogabant: "Aspice sacrilegas Cadmeae paelicis arces, siderei regina poli, tumulumque rebellem dissice et in Thebas aliud -potes- excute fulmen." Quid faciat? Scit Fata suis contraria Grais aversumque Iovem, sed nec periisse precatus tantaque dona velit; tempus tamen obvia magni fors dedit auxilii. videt alto ex aethere clusa moenia et insomni vallum statione teneri: horruit irarum stimulis motaque verendum turbavit diadema coma: non saevius arsit Herculeae cum matris onus geminosque Tonantis secubitus vacuis indignaretur in astris. Ergo intempesta somni dulcedine captos destinat Aonios leto praebere, suamque orbibus accingi solitis iubet Irin et omne mandat opus. paret iussis dea clara polumque linquit et in terras longo suspenditur arcu. Stat super occiduae nebulosa cubilia Noctis Aethiopasque alios, nulli penetrabilis astro, lucus iners, subterque cavis grave rupibus antrum it vacuum in montem, qua desidis atria Somni securumque larem segnis Natura locavit. Limen opaca Quies et pigra Oblivio servant et numquam vigili torpens Ignavia vultu. Otia vestibulo pressisque Silentia pinnis muta sedent abiguntque truces a culmine ventos et ramos errare vetant et murmura demunt alitibus. non hic pelagi, licet omnia clament litora, non ullus caeli fragor; ipse profundis vallibus effugiens speluncae proximus amnis saxa inter scopulosque tacet: nigrantia circum armenta, omne solo recubat pecus, et nova marcent germina, terrarumque inclinat spiritus herbas. Mille intus simulacra dei caelaverat ardens Mulciber: hic haeret lateri redimita Voluptas, hic comes in requiem vergens Labor, est ubi Baccho, est ubi Martigenae socium pulvinar Amori obtinet. Interius tecti in penetralibus altis et cum Morte iacet, nullique ea tristis imago cernitur. hae species: ipse autem umentia subter antra soporifero stipatos flore tapetas incubat: exhalant vestes et corpore pigro strata calent, supraque torvm niger efflat anhelo ore vapor; manus haec fusos a tempore laevo sustentat crinis, haec cornu oblita remisit. Adsunt innumero circum vaga Somnia vultu, vera simul falsis permixtaque *flumina flammis*. Noctis opaca cohors, trabibusque aut postibus haerent, aut tellure iacent. tenuis, qui circuit aulam, invalidusque nitor, primosque hortantia somnos languida succiduis exspirant lumina flammis. Huc se caeruleo libravit ab aethere virgo discolor: effulgent silvae, tenebrosaque tempe adrisere deae, et zonis lucentibus icta evigilat domus; ipse autem nec lampade clara nec sonitu nec voce deae perculsus eodem more iacet, donec radios Thaumantias omnis impulit inque oculos penitus descendit inertes. tunc sic orsa loqui nimborum fulva creatrix: "Sidonios te Iuno duces, mitissime divum Somne, iubet populumque trucis defigere Cadmi, qui nunc eventu belli tumefactus Achaeum pervigil asservat vallum et tua iura recusat. Da precibus tantis, rara est hoc posse facultas placatumque Iovem dextra Iunone merere." Dixit, et increpitans languentia pectora dextra, ne pereant voces, iterumque iterumque monebat. Ille deae iussis vultu, quo nutat, eodem adnuit; excedit gravior nigrantibus antris Iris et obtunsum multo iubar excitat imbri. Ipse quoque et volucrem gressum et ventosa citavit tempora, et obscuri sinuatam frigore caeli implevit chlamydem, tacitoque per aethera cursu fertur et Aoniis longe gravis imminet arvis. illius aura solo volucres pecudesque ferasque explicat, et penitus, quemcumque supervolat orbem, languida de scopulis sidunt freta, pigrius haerent nubila, demittunt extrema cacumina silvae, pluraque laxato ceciderunt sidera caelo. Primus adesse deum subita caligine sensit campus, et innumerae voces fremitusque virorum submisere sonum: cum vero umentibus alis incubuit piceaque haud umquam densior umbra castra subit, errare oculi resolutaque colla, et medio affatu verba imperfecta relinqui. mox et fulgentes clipeos et saeva remittunt pila manu, lassique cadunt in pectora vultus. Et iam cuncta silent: ipsi iam stare recusant cornipedes, ipsos subitus cinis abstulit ignis. At non et trepidis eadem Sopor otia Grais suadet, et adiunctis arcet sua nubila castris noctivagi vis blanda dei: stant undique in armis foedam indignantes noctem vigilesque superbos. Ecce repens superis animum lymphantibus horror Thiodamanta subit formidandoque tumultu pandere fata iubet, sive hanc Saturnia mentem, sive novum comitem bonus instigabat Apollo. Prosilit in medios, visu audituque tremendus impatiensque dei, fragili quem mente receptum non capit: exundant stimuli, nudusque per ora stat furor, et trepidas incerto sanguine tendit exhauritque genas -acies huc errat et illuc- sertaque mixta comis sparsa cervice flagellat. Sic Phryga terrificis genetrix Idaea cruentum elicit ex adytis consumptaque bracchia ferro scire vetat; quatit ille sacras in pectora pinus sanguineosque rotat crines et vulnera cursu exanimat: pavet omnis ager respersaque cultrix arbor, et attoniti currum erexere leones. Ventum ad concilii penetrale domumque verendam signorum, magnis ubi dudum cladibus aeger, rerum extrema movens, frustra consultat Adrastus. Stant circum subiti proceres, ut quisque perempto proximus, et magnis loca desolata tuentur regibus haud laeti seque huc crevisse dolentes. non secus amisso medium cum praeside puppis fregit iter, subit ad vidui moderamina clavi aut laterum custos, aut quem penes obvia ponto prora fuit: stupet ipsa ratis tardeque sequuntur arma, nec accedit domino tutela minori. Ergo alacer trepidos sic erigit augur Achivos: "Magna deum mandata, duces, monitusque verendos advehimus, non hae nostro de pectore voces: ille canit, cui me famulari et sumere vittas vestra fides, ipso non discordante, subegit. Nox fecunda operum pulchraeque accommoda fraudi panditur augurio divum; vocat obvia Virtus, et poscit Fortuna manus. Stupet obruta somno Aonidum legio: tempus nunc funera regum ulcisci miserumque diem; rapite arma morasque frangite portarum: sociis hoc subdere flammas, hoc tumulare suos. Equidem haec et Marte diurno dum res infractae pulsique in terga redimus -per tripodas iuro et rapti nova fata magistri- vidi, et me volucres circum plausere secundae. Sed nunc certa fides. Modo me sub nocte silenti ipse, ipse assurgens iterum tellure soluta, qualis erat -solos infecerat umbra iugalis-, Amphiaraus adit: non vanae monstra quietis, nec somno comperta loquor. "Tune" inquit, "inertis Inachidas -redde haec Parnasia serta meosque redde deos -tantam patiere amittere noctem, degener? Haec egomet caeli secreta vagosque edocui lapsus? Vade heia, ulciscere ferro nos saltem!" dixit, meque haec ad limina visus cuspide sublata totoque impellere curru. Quare agite, utendum superis; non comminus hostes sternendi: bellum iacet, et saevire potestas. Ecqui aderunt, quos ingenti se attollere fama non pigeat, dum fata sinunt? iterum ecce benignae noctis aves; sequor, et comitum licet agmina cessent, solus eo! Atque adeo venit ille et quassat habenas". Talia vociferans noctem exturbabat, euntque non secus accensi proceres, quam si omnibus idem corde deus: flagrant comitari et iungere casus. ter denos numero, turmarum robora, iussus ipse legit; circa fremit indignata iuventus cetera, cur maneant castris ignavaque servent otia: pars sublime genus, pars facta suorum, pars sua, sortem alii clamant, sortem undique poscunt. gaudet in adversis animoque assurgit Adrastus. Vertice sic Pholoes volucrum nutritor equorum, cum fetura gregem pecoroso vere novavit, laetatur cernens hos montis in ardua niti, hos innare vadis, certare parentibus illos; tunc vacuo sub corde movet, qui molle domandi ferre iugum, qui terga boni, quis in arma tubasque natus, ad Eleas melior quis surgere palmas: talis erat turmae ductor longaevus Achivae. nec deest coeptis: "Unde haec tam sera repente numina? qui fractos superi rediistis ad Argos? estne hic infelix virtus? gentique superstes sanguis, et in miseris animorum semina durant? laudo equidem, egregii iuvenes, pulchraque meorum seditione fruor; sed fraudem et operta paramus proelia, celandi motus: numquam apta latenti turba dolo. Servate animos, venit ultor in hostis ecce dies; tunc arma palam, tunc ibimus omnes". his tandem virtus iuvenum frenata quievit: non aliter moto quam si pater Aeolus antro portam iterum saxo premat imperiosus et omne claudat iter, iamiam sperantibus aequora ventis. Insuper Herculeum sibi iungit Agyllea vates Actoraque: hic aptus suadere, hic robore iactat non cessisse patri; comites tribus ordine deni, horrendum Aoniis et contra stantibus agmen. ipse novi gradiens furta ad Mavortia belli ponit adoratas, Phoebea insignia, frondes, longaevique ducis gremio commendat honorem frontis, et oblatam Polynicis munere grato loricam galeamque subit. Ferus Actora magno ense gravat Capaneus, ipse haud dignatus in hostem ire dolo superosque sequi. Permutat Agylleus arma trucis Nomii: quid enim fallentibus umbris arcus et Herculeae iuvissent bella sagittae? Inde per abruptas castrorum ex aggere pinnas, ne gravis exclamet portae mugitus aenae, praecipitant saltu; nec longum, et protinus ingens praeda solo ceu iam exanimes multoque peracti ense iacent. "Ite, o socii, quacumque voluptas caedis inexhaustae, superisque faventibus, oro, sufficite!" hortatur clara iam voce sacerdos, "cernitis expositas turpi marcore cohortes? Pro pudor! Argolicas hine ausi obsidere portas, hi servare viros?" Sic fatus, et exuit ensem fulmineum rapidaque manu morientia transit agmina. quis numeret caedes, aut nomine turbam exanimem signare queat? subit ordine nullo tergaque pectoraque et galeis inclusa relinquit murmura permiscetque vagos in sanguine manes: hunc temere explicitum stratis, hunc sero remissis gressibus illapsum clipeo et male tela tenentem, coetibus hos mediis vina inter et arma iacentes, acclinis clipeis alios, ut quemque ligatum infelix tellure sopor supremaque nubes obruerat. nec numen abest, armataque Iuno lunarem quatiens exserta lampada dextra pandit iter firmatque animos et corpora monstrat. sentit adesse deam, tacitus sed gaudia celat Thiodamas; iam tarda manus, iam debile ferrum et caligantes nimiis successibus irae. Caspia non aliter magnorum in strage iuvencum tigris, ubi immenso rabies placata cruore lassavitque genas et crasso sordida tabo confudit maculas, spectat sua facta doletque defecisse famem: victus sic augur inerrat caedibus Aoniis; optet nunc bracchia centum centenasque in bella manus; iam taedet inanes exhaurire minas, hostemque assurgere mallet. Parte alia segnes magno satus Hercule vastat Sidonios Actorque alia, sua quemque cruento limite turba subit: stagnant nigrantia tabo gramina, sanguineis nutant tentoria rivis; fumat humus, somnique et mortis anhelitus una volvitur; haut quisquam visus aut ora iacentum erexit: tali miseris deus aliger umbra incubat et tantum morientia lumina solvit. Traxerat insomnis cithara ludoque suprema sidera iam nullos visurus Ialmenus ortus, Sidonium paeana canens; huic languida cervix in laevum cogente deo mediaque iacebant colla replicta lyra: ferrum per pectus Agylleus exigit aptatamque cava testudine dextram percutit et digitos inter sua fila trementes. Proturbat mensas dirus liquor: undique manant sanguine permixti latices et Bacchus in altos crateras paterasque redit. Ferus occupat Actor implicitum fratri Thamyrin, Tagus haurit Echetli terga coronati, Daunus caput amputat Hebri: nescius heu rapitur fatis, hilarisque sub umbras vita fugit mortisque ferae lucrata dolores. stratus humo gelida subter iuga fida rotasque Calpetus Aonios gramen gentile metentes proflatu terrebat equos: madida ora redundant accensusque mero sopor aestuat; ecce iacentis Inachius vates iugulum fodit, expulit ingens vina cruor fractumque perit in sanguine murmur. Fors illi praesaga quies, nigrasque gravatus per somnum Thebas et Thiodamanta videbat. Quarta soporiferae superabant tempora nocti, cum vacuae nubes et honor non omnibus astris, adflatusque fugit curru maiore Bootes. Iamque ipsum defecit opus, cum providus Actor Thiodamanta vocat: "Satis haec inopina Pelasgis gaudia: vix ullos tanto reor agmine saevam effugisse necem, ni quos deformis in alto sanguine degeneres occultat vita; secundis pone modum: sunt et diris sua numina Thebis. forsitan et nobis modo quae favere, recedant." Paruit, et madidas tollens ad sidera palmas: "Phoebe, tibi exuvias monstratae praemia noctis nondum ablutus aquis -tibi enim haec ego sacra litavi- trado ferus miles tripodum fidusque sacerdos. Si non dedecui tua iussa tulique prementem, saepe veni, saepe hanc dignare irrumpere mentem. nunc tibi crudus honos, trunca arma cruorque virorum: at patrias si quando domos optataque, Paean, templa, Lycie, dabis, tot ditia dona sacratis postibus et totidem voti memor exige tauros". Dixerat, et laetis socios revocabat ab armis. Venerat hos inter fato Calydonius Hopleus Maenaliusque Dymas, dilecti regibus ambo, regum ambo comites, quorum post funera maesti vitam indignantur. prior Arcada concitat Hopleus: "Nullane post manes regis tibi cura perempti, care Dyma, teneant quem iam fortasse volucres Thebanique canes? patriae quid deinde feretis, Arcades? En reduces contra venit aspera mater: funus ubi? At nostro semper sub pectore Tydeus saevit inops tumuli, quamvis patientior artus ille nec abruptis adeo lacrimabilis annis. Ire tamen saevumque libet nullo ordine passim scrutari campum, mediasve irrumpere Thebas." Excipit orsa Dymas: "Per ego haec vaga sidera iuro, per ducis errantis instar mihi numinis umbras, idem animus misero; comitem circumspicit olim mens humilis luctu, sed nunc prior ibo", viamque incohat et maesto conversus ad aethera vultu sic ait: "Arcanae moderatrix Cynthia noctis, si te tergeminis perhibent variare figuris numen et in silvas alio descendere vultu, ille comes nuper nemorumque insignis alumnus, ille tuus, Diana, puer -nunc respice saltem- quaeritur". Incendit pronis dea cornibus almum sidus et admoto monstravit funera curru. Apparent campi Thebaeque altusque Cithaeron: sic ubi nocturnum tonitru malus aethera frangit Iuppiter, absiliunt nubes et fulgure claro astra latent, subitusque oculis ostenditur orbis. Accepit radios et eadem percitus Hopleus Tydea luce videt; longe dant signa per umbras mutua laetantes, et amicum pondus uterque, ceu reduces vitae saevaque a morte remissos, subiecta cervice levant; nec verba, nec ausi flere diu: prope saeva dies indexque minatur ortus. Eunt taciti per maesta silentia magnis passibus exhaustasque dolent pallere tenebras. Invida fata piis et fors ingentibus ausis rara comes. Iam castra vident animisque propinquant, et decrescit onus, subiti cum pulveris umbra et sonus a tergo. Monitu ducis acer agebat Amphion equites, noctem vigilataque castra explorare datus, primusque per avia campi usque procul -necdum totas lux solverat umbras- nescio quid visu dubium incertumque moveri corporaque ire videt; subitus mox fraude reperta exclamat: "Cohibete gradum quicumque!" sed hostes esse patet: miseri pergunt anteire timentque non sibi; tunc mortem trepidis minitatur et hastam expulit, ac vanos alte levat eminus ictus, adfectans errare manum. Stetit illa Dymantis ante oculos, qui forte prior gressumque repressit. At non magnanimus curavit perdere iactus Aepytus, et fixo transverberat Hoplea tergo pendentisque etiam perstrinxit Tydeos armos. Labitur egregii nondum ducis immemor Hopleus, exspiratque tenens -felix, si corpus ademptum nesciat-, et saevas talis descendit ad umbras. Viderat hoc retro conversus et agmina sentit iuncta Dymas, dubius precibusne subiret an armis instantes; arma ira dabat, fortuna precari, non audere iubet: neutri fiducia coepto. Distulit ira preces; ponit miserabile corpus ante pedes, tergoque gravis quas forte ferebat, tigridis exuvias, in laevam torquet et obstat exsertum obiectans mucronem, inque omnia tela versus et ad caedem iuxta mortemque paratus: ut lea, quam saevo fetam pressere cubili venantes Numidae, natos erecta superstat mente sui incerta, torvum ac miserabile frendens; illa quidem turbare globos et frangere morsu tela queat, sed prolis amor crudelia vincit pectora, et a media catulos circumspicit ira. Et iam laeva viro, quamvis saevire vetaret Amphion, erepta manus, puerique trahuntur ora supina comis. Serus tunc denique supplex demisso mucrone rogat: "Moderatius, oro, ducite, fulminei per vos cunabula Bacchi Inoamque fugam vestrique Palaemonis annos! Si cui forte domi natorum gaudia, si quis hic pater, angusti puero date pulveris haustus exiguamque facem! rogat, en rogat ipse iacentis vultus: ego infandas potior satiare volucres, me praebete feris, ego bella audere coegi". "Immo" ait Amphion "regem si tanta cupido quid fracti exsanguesque parent; cuncta ocius effer, et vita tumuloque ducis donatus abito". Horruit et toto praecordia protinus Arcas implevit capulo. "Summumne hoc cladibus" inquit, "deerat ut adflictos turparem ego proditor Argos? nil emimus tanti, nec si velit ipse cremari". Sic ait, et magno proscissum vulnere pectus iniecit puero, supremaque murmura volvens: Hoc tamen interea mecum potiare sepulcro" Tales optatis regum in complexibus ambo, par insigne animis, Aetolus et inclitus Arcas, egregias efflant animas letoque fruuntur. Vos quoque sacrati, quamvis mea carmina surgant inferiore lyra, memores superabitis annos. forsitan et comites non aspernabitur umbras Euryalus Phrygiique admittet gloria Nisi. At ferus Amphion, regi qui facta reportent edoceantque dolum captivaque corpora reddant, mittit ovans; clausis ipse insultare Pelasgis tendit et abscisos sociorum ostendere vultus. Interea reducem murorum e culmine Grai Thiodamanta vident nec iam erumpentia celant gaudia. ut exsertos enses et caede recenti arma rubere notant; tunc assilit aethera magnum clamor, et e summo pendent cupida agmina vallo noscere quisque suos. volucrum sic turba recentum, cum reducem longo prospexit in aere matrem, ire cupit contra summique e margine nidi exstat hians, iamiamque cadat, ni pectore toto obstet aperta parens et amantibus increpet alis. Dumque opus arcanum et taciti compendia Martis enumerant laetisque suos complexibus implent Hopleaque exquirunt tardumque Dymanta queruntur ecce et Dircaeae iuxta dux concitus alae venerat Amphion; non longum caede recenti laetatus videt innumeris fervere catervis tellurem atque una gentem exspirare ruina. qui tremor inicitur caeli de lampade tactis, hic fixit iuvenem, pariterque horrore sub uno vox, acies sanguisque perit, gemitusque parantem ipse ultro convertit equus; fugit ala retorto pulvere. nondum illi Thebarum claustra subibant, et iam Argiva cohors nocturno freta triumpho prosilit in campos; per et arma et membra iacentum taetraque congerie sola semianimumque cruorem cornipedes ipsique ruunt: gravis exterit artus ungula, sanguineus lavat imber et impedit axes. Dulce viris hac ire via, ceu tecta superbi Sidonia atque ipsas calcent in sanguine Thebas. Hortatur Capaneus: "Satis occultata, Pelasgi, delituit virtus: nunc, nunc mihi vincere pulchrum teste die; mecum clamore et pulvere aperto ite palam, iuvenes: sunt et mihi provida dextrae numina et horrendi stricto mucrone furores." sic ait; ardentes alacer succendit Adrastus Argolicusque gener, sequitur iam tristior augur. Iamque premunt muros -et adhuc nova funera narrat Amphion - miseramque intrabant protinus urbem, ni Megareus specula citus exclamasset ab alta: "Claude, vigil, subeunt hostes, claude undique portas!" Est ubi dat viris nimius timor: ocius omnis porta coit; solas dum tardius artat Echion Ogygias, audax animis Spartana iuventus irrupit, caesique ruunt in limine primo incola Taygeti Panopeus rigidique natator Oebalus Eurotae; tuque, o spectate palaestris omnibus et nuper Nemeaeo in pulvere felix, Alcidama, primis quem caestibus ipse ligarat Tyndarides, nitidi moriens convexa magistri respicis: averso pariter deus occidit astro. Te nemus Oebalium, te lubrica ripa Lacaenae virginis et falso gurges cantatus olori flebit, Amyclaeis Triviae lugebere Nymphis, et quae te leges praeceptaque fortia belli erudiit genetrix, nimium didicisse queretur. Talis Echionio Mavors in limine saevit. Tandem umeris obnixus Acron et pectore toto pronus Ialmenides aeratae robora portae torserunt: quanta pariter cervice gementes profringunt inarata diu Pangaea iuvenci. par operis iactura lucro, quippe hoste retento exclusere suos; cadit intra moenia Graius Ormenus, et pronas tendentis Amyntoris ulnas fundentisque preces penitus cervice remissa verba solo vultusque cadunt, colloque decorus torques in hostiles cecidit per vulnus harenas. Solvitur interea vallum, primaeque recusant stare morae; iam se peditum iunxere catervae moenibus: at patulas saltu transmittere fossas horror equis, haerent trepidi atque immane paventes abruptum mirantur iter; nunc impetus ire margine ab extremo, nunc sponte in frena recedunt. Hi praefixa solo vellunt munimina, at illi portarum obiectus minuunt et ferrea sudant claustra remoliri, *trabibusque artata* sonoro pellunt saxa loco; pars ad fastigia missas exsultant haesisse faces, pars ima lacessunt scrutanturque cavas caeca testudine turres. At Tyrii, quae sola salus, caput omne coronant spicula et arsuras caeli per inania glandes saxaque in adversos ipsis avulsa rotabant moenibus: exundant saevo fastigia nimbo, armataeque vomunt stridentia tela fenestrae. Qualiter aut Malean aut alta Ceraunia supra cessantes in nube sedent nigrisque leguntur collibus et subitae saliunt in vela procellae: talis Agenoreis Argivum exercitus armis obruitur; non ora virum, non pectora flectit imber atrox, rectosque tenent in moenia vultus immemores leti et tantum sua tela videntes. Anthea falcato lustrantem moenia curru desuper Ogygiae pepulit gravis impetus hastae; lora excussa manu, retroque in terga volutus semianimos artus ocreis retinentibus haeret; mirandum visu belli scelus: arma trahuntur, fumantesque rotae tellurem et tertius hastae sulcus arat; longo sequitur vaga pulvere cervix, et resupinarum patet orbita lata comarum. At tuba luctificis pulsat clangoribus urbem obsaeptasque fores sonitu perfringit amaro. divisere aditus, omnique in limine saevus signifer ante omnes sua damna et gaudia portans. Dira intus facies, vix Mavors ipse videndo gaudeat; insanis lymphatam horroribus urbem scindunt dissensu vario Luctusque Furorque et Pavor et caecis Fuga circumfusa tenebris. bellum intrasse putes: fervent discursibus arces, miscentur clamore viae, ferrum undique et ignes mente vident, saevas mente accepere catenas. consumpsit ventura timor: iam tecta replerunt templaque et ingratae vallantur planctibus arae. una omnis eademque subit formido per annos: poscunt fata senes, ardet palletque iuventus, atria femineis trepidant ululata querelis. flent pueri et flendi nequeunt cognoscere causas attoniti et tantum matrum lamenta trementes. Illas cogit amor, nec habent extrema pudorem: ipsae tela viris, ipsae iram animosque ministrant, hortanturque unaque ruunt, nec avita gementes limina nec parvos cessant ostendere natos: sic ubi pumiceo pastor rapturus ab antro armatas erexit apes, fremit aspera nubes, inque vicem sese stridore hortantur et omnes hostis in ora volant, mox deficientibus alis amplexae flavamque domum captivaque plangunt mella laboratasque premunt ad pectora ceras. Nec non ancipitis pugnat sententia vulgi discordesque serit motus: hi reddere fratri -nec mussant, sed voce palam claroque tumultu-, reddere regna iubent; periit reverentia regis sollicitis: "Veniat pactumque hic computet annum, infelix tenebras; cur autem ego sanguine fraudes et periura luam regalis crimina noxae?" Inde alii: "Sera ista fides, iam vincere mavult". Tiresian alii lacrimis et supplice coetu orant, quodque unum rebus solamen in artis, nosse futura rogant. tenet ille inclusa premitque fata deum: "Quiane ante duci bene credita nostro consilia et monitus, cum perfida bella vetarem? Te tamen, infelix" inquit, "perituraque Thebe, si taceam, nequeo miser exaudire cadentem Argolicumque oculis haurire vacantibus ignem. vincamur, Pietas; pone heia altaria, virgo, quaeramus superos." facit illa, acieque sagaci sanguineos flammarum apices geminumque per aras ignem et clara tamen mediae fastigia lucis orta docet; tunc in speciem serpentis inanem ancipiti gyro volvi frangique ruborem demonstrat dubio, patriasque illuminat umbras. Ille coronatos iamdudum amplectitur ignes, fatidicum sorbens vultu flagrante vaporem. stant tristes horrore comae, vittasque prementes caesaries insana levat: diducta putares lumina consumptumque genis rediisse nitorem. Tandem exundanti permisit verba furori: "Audite, o sontes, extrema litamina divum, Labdacidae: venit alma salus, sed limite duro. Martius inferias et saeva efflagitat anguis sacra: cadat generis quicumque novissimus exstat viperei, datur hoc tantum victoria pacto. felix, qui tanta lucem mercede relinquet." Stabat fatidici prope saeva altaria vatis maestus, adhuc patriae et tantum communia lugens fata, Creon: grandem subiti cum fulminis ictum, non secus ac torta traiectus cuspide pectus, accipit exanimis sentitque Menoecea posci. monstrat enim suadetque timor; stupet anxius alto corda metu glaciante pater: Trinacria qualis ora repercussum Libyco mare sumit ab aestu. Mox plenum Phoebo vatem et celerare iubentem nunc humilis genua amplectens, nunc ora canentis nequiquam reticere rogat; iam Fama sacratam vocem amplexa volat, clamantque oracula Thebae. nunc, age, quis stimulos et pulchrae gaudia mortis addiderit iuveni -neque enim haec absentibus umquam mens homini transmissa deis-, memor incipe Clio, saecula te quoniam penes et digesta vetustas. Diva Iovis solio iuxta comes, unde per orbem rara dari terrisque solet contingere, Virtus, seu pater omnipotens tribuit, sive ipsa capacis elegit penetrare viros, caelestibus ut tunc desiluit gavisa plagis! Dant clara meanti astra locum quosque ipsa polis affixerat ignes. Iamque premit terras, nec vultus ab aethere longe; sed placuit mutare genas, fit provida Manto, responsis ut plena fides, et fraude priores exuitur vultus. Abiit horrorque vigorque ex oculis, paulum decoris permansit honosque mollior, et posito vatum gestamina ferro subdita; descendunt vestes, torvisque ligatur vitta comis -nam laurus erat-; tamen aspera produnt ora deam nimiique gradus. Sic Lydia coniunx Amphitryoniaden exutum horrentia terga perdere Sidonios umeris ridebat amictus et turbare colus et tympana rumpere dextra. Sed neque te indecorem sacris dignumque iuberi talia Dircaea stantem pro turre, Menoeceu, invenit; immensae reserato limine portae sternebas Danaos, pariter Mavortius Haemon. Sed consanguinei quamvis atque omnia fratres, tu prior: exanimes circum cumulantur acervi; omne sedet telum, nulli sine caedibus ictus -necdum aderat Virtus-, non mens, non dextra quiescit, non avida arma vacant, ipsa insanire videtur Sphinx galeae custos, visoque animata cruore emicat effigies et sparsa orichalca renident: cum dea pugnantis capulum dextramque repressit: "Magnanime o iuvenis, quo non agnoverit ullum certius armifero Cadmi de semine Mavors, linque humiles pugnas, non haec tibi debita virtus: astra vocant, caeloque animam, plus concipe, mittes. Iamdudum hoc hilaris genitor bacchatur ad aras, hoc ignes fibraeque volunt, hoc urget Apollo: terrigenam cuncto patriae pro sanguine poscunt. Fama canit monitus, gaudet Cadmeia plebes certa tui; rape mente deos, rape nobile fatum. I, precor, accelera, ne proximus occupet Haemon". sic ait, et magna cunctantis pectora dextra permulsit tacite seseque in corde reliquit. fulminis haut citius radiis afflata cupressus combibit infestas et stirpe et vertice flammas, quam iuvenis multo possessus numine pectus erexit sensus letique invasit amorem. ut vero aversae gressumque habitumque notavit et subitam a terris in nubila crescere Manto, obstipuit. "Sequimur, divum quaecumque vocasti, nec tarde paremus", ait; iamiamque recedens instantem vallo Pylium tamen Agrea fixit. Armigeri fessum excipiunt; tum vulgus euntem auctorem pacis servatoremque deumque conclamat gaudens atque ignibus implet honestis. Iamque iter ad muros cursu festinus anhelo obtinet et miseros gaudet vitasse parentes, cum genitor-: steteruntque ambo et vox haesit utrique, deiectaeque genae. tandem pater ante profatur: "Quis novus inceptis rapuit te casus ab armis? Quae bello graviora paras? Dic, nate, precanti, cur tibi torva acies? Cur hic truculentus in ore pallor, et ad patrios non stant tua lumina vultus? Audisti responsa, palam est. Per ego oro tuosque, nate, meosque annos miseraeque per ubera matris, ne vati, ne crede, puer! superine profanum dignantur stimulare senem, cui vultus inanis exstinctique orbes et poena simillima diro Oedipodae? quid si insidiis et fraude dolosa rex agit, extrema est cui nostra in sorte timori nobilitas tuaque ante duces notissima virtus? Illius haec forsan, remur quae verba deorum; ille monet! Ne frena animo permitte calenti, da spatium tenuemque moram, male cuncta ministrat impetus; hoc, oro, munus concede parenti. Sic tua maturis signentur tempora canis, et sis ipse parens et ad hunc, animose, timorem pervenias: ne perge meos orbare penates. Externi te nempe patres alienaque tangunt pignora? si pudor est, primum miserere tuorum. Haec pietas, hic verus honos; ibi gloria tantum ventosumque decus titulique in morte latentes. Nec timidus te flecto parens: i, proelia misce, i Danaas acies mediosque per obvius enses; non teneo: liceat misero tremibunda lavare vulnera et undantem lacrimis siccare cruorem, teque iterum saevis iterumque remittere bellis. Hoc malunt Thebae". Sic colla manusque tenebat implicitus; sed nec lacrimae nec verba movebant dis votum iuvenem; quin et monstrantibus illis fraude patrem tacita subit avertitque timorem: falleris heu verosque metus, pater optime, nescis. Non me ulli monitus, nec vatum exorsa furentum sollicitant vanisque movent: sibi callidus ista Tiresias nataeque canat; non si ipse reclusis comminus ex adytis in me insaniret Apollo. sed gravis unanimi casus me fratris ad urbem sponte refert: gemit Inachia mihi saucius Haemon cuspide; vix illum medio de pulvere belli inter utrasque acies, iamiamque tenentibus Argis- sed moror; i, refove dubium turbaeque ferenti dic, parcant leviterque vehant; ego vulnera doctum iungere supremique fugam revocare cruoris Aethiona petam". sic imperfecta locutus effugit; illi atra mersum caligine pectus confudit sensus; pietas incerta vagatur discordantque metus, impellunt credere Parcae. Turbidus interea ruptis venientia portis agmina belligeri Capaneus agit aequore campi, cornua nunc equitum, cuneos nunc ille pedestris, et proculcantes moderantum funera currus; idem altas turres saxis et turbine crebro laxat, agit turmas idem atque in sanguine fumat. Nunc spargit torquens volucri nova vulnera plumbo, nunc iaculum excusso rotat in sublime lacerto, nullaque tectorum subit ad fastigia, quae non deferat hasta virum perfusaque caede recurrat. nec iam aut Oeniden aut Hippomedonta peremptos aut vatem Pelopea phalanx aut Arcada credunt: quin socium coiisse animas et corpore in uno stare omnes, ita cuncta replet. non ullius aetas, non cultus, non forma movet; pugnantibus idem supplicibusque furit; non quisquam obsistere contra, non belli temptare vices: procul arma furentis terribilisque iubas et frontem cassidis horrent. At pius electa murorum in parte Menoeceus iam sacer aspectu solitoque augustior ore, ceu subito in terras supero demissus ab axe, constitit, exempta manifestus casside nosci, despexitque acies hominum et clamore profundo convertit campum iussitque silentia bello. "Armorum superi, tuque o qui funere tanto indulges mihi, Phoebe, mori, date gaudia Thebis, quae pepigi et toto quae sanguine prodigus emi. Ferte retro bellum captaeque impingite Lernae reliquias turpes, confixaque terga foventes Inachus indecores pater aversetur alumnos. At Tyriis templa, arva, domos, conubia, natos reddite morte mea: si vos placita hostia iuvi, si non attonitis vatis consulta recepi auribus et Thebis nondum credentibus hausi, haec Amphioniis pro me persolvite tectis at mihi deceptum, precor, exorate parentem." Sic ait, insignemque animam mucrone corusco dedignantem artus pridem maestamque teneri arripit atque uno quaesitam vulnere rumpit. sanguine tunc spargit turres et moenia lustrat, seque super medias acies, nondum ense remisso, iecit et in saevos cadere est conatus Achivos. ast illum amplexae Pietas Virtusque ferebant leniter ad terras corpus; nam spiritus olim ante Iovem et summis apicem sibi poscit in astris. Iamque intra muros nullo sudore receptum gaudentes heroa ferunt: abscesserat ultro Tantalidum venerata cohors; subit agmine longo colla inter iuvenum, laetisque favoribus omni concinitur vulgo Cadmum atque Amphiona supra conditor; hi sertis, hi veris honore solutos accumulant artus patriaque in sede reponunt corpus adoratum. Repetunt mox bella peractis laudibus; hic victa genitor lacrimabilis ira congemit, et tandem matri data flere potestas: "Lustralemne feris ego te, puer inclite, Thebis devotumque caput vilis ceu mater alebam? Quod molita nefas, cui tantum invisa deorum? non ego monstrifero coitu revoluta notavi pignora, nec nato peperi funesta nepotes. quid refert? potitur natis Iocasta ducesque regnantesque videt: nos saeva piacula bello demus, ut alterni -placet hoc tibi, fulminis auctor- Oedipodionii mutent diademata fratres! Quid superos hominesve queror? Tu, saeve Menoeceu, tu miseram ante omnis properasti exstinguere matrem. Unde hic mortis amor? quae sacra insania menti? tam diversa mihi? nimirum Martius anguis, quaeque novis proavum tellus effloruit armis- hinc animi tristes nimiusque in pectore Mavors, et de matre nihil. sponte en ultroque peremptus irrumpis maestas fatis nolentibus umbras. Ast egomet Danaos Capaneaque tela verebar: haec erat, haec metuenda manus ferrumque, quod amens ipsa dedi. Viden ut iugulo consumpserit ensem? altius haut quisquam Danaum mucrone subisset." Diceret infelix etiamnum et cuncta repleret questibus: abducunt comites famulaeque perosam solantes thalamoque tenent, sedet eruta multo ungue genas; non illa diem, non verba precantum respicit aut visus flectit tellure relictos, iam vocis, iam mentis inops. Sic aspera tigris fetibus abreptis Scythico deserta sub antro accubat et tepidi lambit vestigia saxi; nusquam irae, sedit rabidi feritasque famesque oris, eunt praeter secura armenta gregesque: aspicit illa iacens; ubi enim, quibus ubera pascat aut quos ingenti premat exspectata rapina? Hactenus arma, tubae, ferrumque et vulnera: sed nunc comminus astrigeros Capaneus tollendus in axis. Non mihi iam solito vatum de more canendum; maior ab Aoniis poscenda amentia lucis: mecum omnes audete deae! sive ille profunda missus nocte furor, Capaneaque signa secutae arma Iovem contra Stygiae rapuere sorores, seu virtus egressa modum, seu gloria praeceps, seu magnae data fata neci, seu laeta malorum principia et blandae superum mortalibus irae. Iam sordent terrena viro taedetque profundae caedis, et exhaustis olim Graiumque suisque missilibus lassa respexit in aethera dextra. Ardua mox torvo metitur culmina visu, innumerosque gradus gemina latus arbore clusos, aerium sibi portat iter, longeque timendus multifidam quercum flagranti lumine vibrat; arma rubent una clipeoque incenditur ignis. "Hac" ait, "in Thebas, hac me iubet ardua virtus ire, Menoeceo qua lubrica sanguine turris. Experiar, quid sacra iuvent, an falsus Apollo". Dicit, et alterno captiva in moenia gressu surgit ovans: qualis mediis in nubibus aether vidit Aloidas, cum cresceret impia tellus despectura deos nec adhuc immane veniret Pelion et trepidum iam tangeret Ossa Tonantem. Tum vero attoniti fatorum in cardine summo, ceu suprema lues urbi facibusque cruentis aequatura solo turres Bellona subiret, omnibus e tectis certatim ingentia saxa roboraque et validas fundae Balearis habenas -nam iaculis caeloque vagis spes unde sagittis?- verum avidi tormenta rotant et molibus urgent. Ille nec ingestis nec terga sequentibus umquam detrahitur telis, vacuoque sub aere pendens plana velut terra certus vestigia figat, tendit et ingenti subit occurrente ruina: amnis ut incumbens longaevi robora pontis assiduis oppugnat aquis; iam saxa fatiscunt emotaeque trabes: tanto violentior ille -sentit enim- maiore salo quassatque trahitque molem aegram, nexus donec celer alveus omnis abscidit et cursu victor respirat aperto. Utque petita diu celsus fastigia supra eminuit trepidamque assurgens desuper urbem vidit et ingenti Thebas exterruit umbra, increpat attonitos "Haene illae Amphionis arces? Pro pudor! Hi faciles carmenque imbelle secuti, hi, mentita diu Thebarum fabula, muri? et quid tam egregium prosternere moenia molli structa lyra?" Simul insultans gressuque manuque molibus obstantis cuneos tabulataque saevus restruit: absiliunt pontes, tectique prementis saxea frena labant, dissaeptoque aggere rursus utitur et truncas rupes in templa domosque praecipitat frangitque suis iam moenibus urbem. Iamque Iovem circa studiis diversa fremebant Argolici Tyriique dei; pater aequus utrisque aspicit ingentes ardentum comminus iras seque obstare videt. Gemit inservante noverca Liber et obliquo respectans lumine patrem: "Nunc ubi saeva manus, meaque heu cunabula flammae, fulmen, io ubi fulmen?" ait. Gemit auctor Apollo, quas dedit ipse, domos; Lernam Thebasque rependit maestus et intento dubitat Tirynthius arcu; maternos plangit volucer Danaeius Argos; flet Venus Harmoniae populos metuensque mariti stat procul et tacita Gradivum respicit ira. Increpat Aonios audax Tritonia divos, Iunonem tacitam furibunda silentia torquent. Non tamen haec turbant pacem Iovis: ecce quierant iurgia, cum mediis Capaneus auditus in astris. "Nullane pro trepidis" clamabat, "numina Thebis statis? ubi infandae segnes telluris alumni, Bacchus et Alcides? Pudet instigare minores. tu potius venias -quis enim concurrere nobis dignior? En cineres Semeleaque busta tenentur-, nunc age, nunc totis in me conitere flammis, Iuppiter! An pavidas tonitru turbare puellas fortius et soceri turres exscindere Cadmi?" Ingemuit dictis superum dolor; ipse furentem risit et incussa sanctarum mole comarum: "Quaenam spes hominum tumidae post proelia Phlegrae! Tune etiam feriendus?" ait. Premit undique lentum turba deum frendens et tela ultricia poscit, nec iam audet fatis turbata obsistere coniunx. Ipsa dato nondum caelestis regia signo sponte tonat, coeunt ipsae sine flamine nubes accurruntque imbres: Stygias rupisse catenas Iapetum aut victam supera ad convexa levari Inarimen Aetnamve putes. Pudet ista timere caelicolas; sed cum in media vertigine mundi stare virum insanasque vident deposcere pugnas, mirantur tacite et dubio pro fulmine pallent. Coeperat Ogygiae supra fastigia turris arcanum mugire polus caelumque tenebris auferri: tenet ille tamen, quas non videt, arces, fulguraque attritis quotiens micuere procellis: "His" ait, "in Thebas, his iam decet ignibus uti, hinc renovare faces lassamque accendere quercum." Talia dicentem toto Iove fulmen adactum corripuit: primae fugere in nubila cristae, et clipei niger umbo cadit, iamque omnia lucent membra viri. Cedunt acies, et terror utrimque, quo ruat, ardenti feriat quas corpore turmas. Intra se stridere facem galeamque comasque questus, et urentem thoraca repellere dextra conatus ferri cinerem sub pectore tractat. Stat tamen, extremumque in sidera versus anhelat, pectoraque invisis obicit fumantia muris, ne caderet: sed membra virum terrena relinquunt, exuiturque animus; paulum si tardius artus cessissent, potuit fulmen sperare secundum.

Postquam magnanimus furias virtutis iniquae consumpsit Capaneus exspiravitque receptum fulmen et ad terras longe comitata cadentem signavit muros ultricis semita flammae, componit dextra victor concussa plagarum Iuppiter et vultu caelumque diemque reducit: gratantur superi, Phlegrae ceu fessus anhelet proelia et Encelado fumantem impresserit Aetnam. Ille iacet lacerae complexus fragmina turris, torvus adhuc visu memorandaque facta relinquens gentibus atque ipsi non illaudata Tonanti. Quantus Apollineae temerator matris Averno tenditur; ipsae horrent, si quando pectore ab alto emergunt, volucres immensaque membra iacentis spectant, dum miserae crescunt in pabula fibrae: sic gravat iniectus terras hostiliaque urit arva et anhelantem caelesti sulpure campum. Respirant Thebae, templisque iacentia surgunt agmina; iam finis votis finisque supremis planctibus, et natos ausae deponere matres. At vaga pallentes campo fuga volvit Achivos. Nec iam hostes turmae aut ferrum mortale timetur: omnibus ante oculos irae Iovis, omnibus ardent arma metu galeaeque tonant, visusque paventes ipse sequi et profugis opponere Iuppiter ignis. Instat Agenoreus miles caelique tumultu utitur: indomitos ut cum Massyla per arva armenti reges magno leo fregit hiatu et contentus abit; rauci tunc comminus ursi, tunc avidi venere lupi, rabieque remissa lambunt degeneres alienae vulnera praedae. Hinc premit Eurymedon, cui rusticus horror in armis, rustica tela manu, patriumque agitare tumultus: Pan illi genitor; tener hinc conatibus annos egreditur iuvenemque patrem puer aequat Alatreus: felices ambo, sed fortunatior ille, quem genuisse iuvat; nec iam dinoscere promptum, quae magis arma sonent, quo plus eat hasta lacerto. Artatur denso fugientum examine vallum. Quas volvis, Gradive, vices! Modo moenia Cadmi scandebant: sua nunc defendunt tecta Pelasgi! Ceu redeunt nubes, ceu circumflantibus austris alternus procumbit ager, ceu gurgite cano nunc retegit bibulas, nunc induit aestus harenas. Exspirat late pubes Tirynthia, alumni exuvias imitata dei; trux maeret ab astris Amphitryoniades Nemeaea in sanguine terga et similes ramos similesque videre pharetras. Stabat in Argolicae ferrato culmine turris egregius lituo dextri Mavortis Enyeus hortator; sed tunc miseris dabat utile signum suadebatque fugam et tutos in castra receptus: cum subitum obliquo descendit ab aere vulnus, urgentisque sonum laeva manus aure retentast, sicut erat; fugit in vacuas iam spiritus auras, iam gelida ora tacent, carmen tuba sola peregit. Iamque potens scelerum geminaeque exercita gentis sanguine Tisiphone fraterna cludere quaerit bella tuba: nec se tanta in certamina fidit sufficere, inferna comitem ni sede Megaeram et consanguineos in proelia suscitet angues. ergo procul vacua consedit valle solumque ense fodit Stygio terraeque immurmurat absens nomen et -Elysiis signum indubitabile regnis- crinalem attollit longo stridore cerasten: caeruleae dux ille comae, quo protinus omnis horruit audito tellus pontusque polusque, et pater Aetnaeos iterum respexit ad ignes. accipit illa sonum; stabat tunc forte parenti proxima, dum coetu Capaneus laudatur ab omni Ditis et insignem Stygiis fovet amnibus umbram. protinus abrupta terrarum mole sub astris constitit, exsultant manes, quantumque profundae rarescunt tenebrae, tantum de luce recessit. Excipit atra soror dextraeque innexa profatur: "Hac, germana, tenus Stygii metuenda parentis imperia et iussos potui tolerare furores, sola super terras hostilique obvia mundo, dum vos Elysium et faciles compescitis umbras. Nec pretium deforme morae cassique labores: hoc quodcumque madent campi, quod sanguine fumant stagna, quod innumero Lethaea examine gaudet ripa, meae vires, mea laeta insignia. sed quid haec ego? Mars habeat, vulgataque iactet Enyo. vidisti -Stygiis certe manifestus in umbris- sanguine foedatum rictus atroque madentem ora ducem tabo: miseri insatiabilis edit me tradente caput. Modo nempe horrendus ab astris descendit vos usque fragor: me sacra premebat tempestas, ego mixta viris furialibus armis bella deum et magnas ridebam fulminis iras. Sed iam -effabor enim- longo sudore fatiscunt corda, soror, tardaeque manus; hebet infera caelo taxus et insuetos angues nimia astra soporant. tu, cui totus adhuc furor exsultantque recentes Cocyti de fonte comae, da iungere vires. Non solitas acies nec Martia bella paramus, sed fratrum -licet alma Fides Pietasque repugnent, vincentur-, fratrum stringendi comminus enses. Grande opus! Ipsae odiis, ipsae discordibus armis aptemur. quid lenta venis? agedum elige cuius signa feras. Ambo faciles nostrique; sed anceps vulgus et adfatus matris blandamque precatu Antigonen timeo, paulum ne nostra retardent consilia. Ipse etiam, qui nos lassare precando suetus et ultrices oculorum exposcere Diras, iam pater est: coetu fertur iam solus ab omni flere sibi; atque adeo moror ipsa irrumpere Thebas assuetumque larem. tibi pareat impius exul, Argolicumque impelle nefas; neu mitis Adrastus praevaleat plebesque, cave, Lernaea moretur. vade, et in alternas inimica revertere pugnas." Talia partitae diversum abiere sorores: ut Notus et Boreas gemino de cardine mundi, hic nive Riphaea, Libycis hic pastus harenis, bella cient: clamant amnes, freta, nubila, silvae, iamque patent strages; plangunt sua damna coloni, et tamen oppressos miserantur in aequore nautas. illas ut summo vidit pater altus Olympo incestare diem trepidumque Hyperionis orbem suffundi maculis, torvo sic incohat ore: "Vidimus armiferos, quo fas erat usque, furores, caelicolae, licitasque acies, etsi impia bella unus init aususque mea procumbere dextra. Nunc par infandum miserisque incognita terris pugna subest: auferte oculos! absentibus ausint ista deis lateantque Iovem; sat funera mensae Tantaleae et sontes vidisse Lycaonis aras et festina polo ducentes astra Mycenas. Nunc etiam turbanda dies: mala nubila, tellus, accipe, secedantque poli: stat parcere mundo caelitibusque meis; saltem ne virginis almae sidera, Ledaei videant neu talia fratres". sic pater omnipotens, visusque nocentibus arvis abstulit, et dulci terrae caruere sereno. Iamque per Argolicas Erebo sata virgo cohortis vestigat Polynicis iter portisque sub ipsis invenit, incertum leto tot iniqua fugane exeat. et dubios turbarant omina sensus: viderat, obscura vallum dum nocte pererrat aeger consilii curisque novissima volvens, coniugis Argiae laceram cum lampade maesta effigiem -sunt monstra deum, sic ire parabat, has latura viro taedas erat!-: ergo roganti, quae via quisve dolor, cur maesta insignia, tantum fleverat atque manu tacitos averterat ignes. Scit mentem vidisse nefas; etenim unde Mycenis adforet et vallum coniunx inopina subiret? Sed fati monitus vicinaque funera sentit, ac sentire timet. Cum vero Acherontis aperti Dira ter admoto tetigit thoraca flagello, ardet inops animi, nec tam considere regno, quam scelus et caedem et perfossi in sanguine fratris exspirare cupit, subitusque affatur Adrastum: "Sera quidem, extremus socium gentisque superstes Argolicae, consulta, pater, iam rebus in artis adgredior; tunc tempus erat, cum sanguis Achivum integer, ire ultro propriamque capessere pugnam, non plebis Danaae florem regumque verendas obiectare animas, ut lamentabile tantis urbibus induerem capiti decus. Aspera quando praeteriit virtus, nunc saltem exsolvere fas sit, quae merui. Scis namque, socer, licet alta recondas vulnera et adflictum generi vereare pudorem: ille ego sum, qui te pacem et pia iura tegentem -infelix utinamque aliis datus urbibus hospes!- extorrem patria regnoque- sed exige tandem supplicium: fratrem suprema in bella -quid horres? decretum est fixumque- voco; desiste morari, nec poteris. Non si atra parens miseraeque sorores in media arma cadant, non si ipse ad bella ruenti obstet et exstinctos galeae pater ingerat orbes, deficiam. Anne bibam superest quodcumque cruoris Inachii et vestris etiamnum mortibus utar? Vidi ego me propter ruptos telluris hiatus nec subii; vidi exanimum fecique nocentem Tydea; me Tegee regem indefensa reposcit, orbaque Parrhasiis ululat mihi mater in antris. Ipse nec Ismeni ripas, dum stagna cruentat Hippomedon, Tyrias potui nec scandere turres, dum tonat, et tecum, Capaneu, miscere furores. quis tantus pro luce timor? sed digna rependam. Conveniant ubi quaeque nurus matresque Pelasgae longaevique patres, quorum tot gaudia carpsi orbavique domos: fratri concurro, quid ultrast? Spectent et votis victorem Eteoclea poscant. Iamque vale, coniunx, dulcesque valete Mycenae! At tu, care socer -nec enim omnis culpa malorum me penes, et superi mecum Parcaeque nocentes-, sis lenis cineri, meque haec post proelia raptum alitibus fratrique tegas urnamque reportes - hoc tantum - et natae melius conubia iungas". Ibant in lacrimas, veluti cum vere reverso Bistoniae tepuere nives, submittitur ingens Haemus et angustos Rhodope descendit in amnes. Coeperat et leni senior mulcere furentem adloquio: scidit orsa novo terrore cruenta Eumenis, alipedemque citum fataliaque arma protinus, Inachii vultus expressa Pherecli, obtulit ac fidas exclusit casside voces. ac super haec: "Abrumpe moras, celeremus! et illum adventare ferunt portis". Sic omnia vicit, correptumque iniecit equo; volat aequore aperto pallidus instantemque deae circumspicit umbram. Sacra Iovi merito Tyrius pro fulmine ductor nequiquam Danaos ratus exarmasse ferebat. Nec pater aetherius divumque has ullus ad aras, sed mala Tisiphone trepidis inserta ministris adstat et inferno praevertit vota Tonanti. "Summe deum, tibi namque meae primordia Thebae -liveat infandum licet Argos et aspera Iuno- debent, Sidonios ex quo per litora raptor turbasti thiasos, dignatus virgine nostra terga premi et placidas falsum mugire per undas! nec te vana fides iterum Cadmeia adeptum conubia et Tyrios nimium irrupisse penates: tandem, inquam, soceros dilectaque moenia gratus respicis adsertorque tonas; ceu regia caeli attemptata tui, sic te pro turribus altis vidimus urgentem nubes, laetique benignum fulmen et auditos proavis agnoscimus ignes. Accipe nunc pecudes et magni turis acervos votivumque marem; dignas sed pendere gratis haud mortale opus est; certent tibi reddere Bacchus noster et Alcides, illis haec moenia servas". Dixerat: ast illi niger ignis in ora genasque prosiluit raptumque comis diadema cremavit. Tunc ferus ante ictum spumis delubra cruentat taurus et obstantum mediis e coetibus exit turbidus insanoque ferens altaria cornu. diffugiunt famuli et regem solatur haruspex. Ipse instaurari sacrum male fortis agique imperat, et magnos ficto premit ore timores. Qualis ubi implicitum Tirynthius ossibus ignem sensit et Oetaeas membris accedere vestes, vota incepta tamen libataque tura ferebat durus adhuc patiensque mali; mox grande coactus ingemuit, victorque furit per viscera Nessus. Nuntius exanimi suspensus pectora cursu Aepytus ad regem portae statione relicta tendit et haec trepido vix intellectus anhelat: "Rumpe pios cultus intempestivaque, rector, sacra deum: frater muris circum omnibus instat portarumque moras frenis assultat et hastis, nomine te crebro, te solum in proelia poscens. Flent maesti retro comites, et uterque loquenti adgemit et pulsis exercitus obstrepit armis. Ille vocat. Nunc tempus erat, sator optime divum! Quid meruit Capaneus?" Turbatus inhorruit altis rex odiis, mediaque tamen gavisus in irast. Sic ubi regnator post exsulis otia tauri mugitum hostilem summa tulit aure iuvencus agnovitque minas, magna stat fervidus ira ante gregem spumisque animos ardentibus efflat, nunc pede torvus humum, nunc cornibus aera findens; horret ager, trepidaeque exspectant proelia valles. Nec desunt regni comites: "Sine, moenia pulset irritus". "Ille autem fractis huc audeat usque viribus?" "Hic miseris furor est instare periclo, nec librare metus et tuta odisse". "Resiste hic fretus solio, nos propulsabimus hostem, nos bellare iube." sic proxima turba, sed ardens ecce aderat luctu dicturusque omnia belli libertate Creon: urit fera corda Menoeceus; nulla patri requies, illum quaeritque tenetque; illum sanguineos proflantem pectore rivos aspicit et saeva semper de turre cadentem. Ut dubium et pugnas cunctantem Eteoclea vidit: "Ibis" ait, "neque te ulterius fratremque ducemque, pessime, funeribus patriae lacrimisque potentem, Eumenidum bellique reum, patiemur inulti. sat tua non aequis luimus periuria divis. urbem armis opibusque gravem et modo civibus artam, ceu caelo deiecta lues inimicave tellus, hausisti vacuamque tamen sublimis obumbras? deest tibi servitio plebes: hos ignis egentis fert humus, hos pelago patrius iam detulit amnis; hi quaerunt artus, illi anxia vulnera curant. redde agedum miseris fratres natosque patresque, redde arvis domibusque viros! Ubi maximus Hypseus finitimusque Dryas, ubi Phocidos arma sonorae Euboicique duces? Illos tamen aequa duelli fors tulit ad manes: at tu, pudet! hostia regni, hostia, nate, iaces, ceu mutus et e grege sanguis, ei mihi! primitiis ararum et rite nefasto libatus iussusque mori: et cunctabitur ultra iste nec adverso nunc saltem Marte vocatus stabit? An in pugnas alium iubet ire profanus Tiresias iterumque meos oracula nectit in gemitus? quid enim misero super unicus Haemon? Ille iube subeat, tuque hinc spectator ab alta turre sede! Quid saeva fremis famulamque cohortem respectas? Hi te ire volunt, hi pendere poenas; ipsa etiam genetrix ipsaeque odere sorores. In te ardens frater ferrum mortemque minatur saevaque portarum convellit claustra, nec audis?" Sic pater infrendens, miseraque exaestuat ira. ille sub haec "Non fallis" ait "nec te inclita nati fata movent: canere illa patrem et iactare decebat. Sed spes sub lacrimis, spes atque occulta cupido his latet: insano praetendis funera voto, meque premis frustra vacuae ceu proximus aulae. Non ita Sidoniam Fortuna reliquerit urbem, in te ut sceptra cadant, tanto indignissime nato. nec mihi difficilis praesens vindicta; sed arma, arma prius, famuli! coeant in proelia fratres. vult gemitus lenire Creon: lucrare furorem; victori mihi cuncta lues". Sic iurgia paulum distulit atque ensem, quem iam dabat ira, repressit. Ictus ut incerto pastoris vulnere serpens erigitur gyro longumque e corpore toto virus in ora legit; paulum si devius hostis torsit iter, cecidere minae tumefactaque frustra colla sedent, irasque sui bibit ipse veneni. At genetrix primam funestae sortis ut amens expavit famam -nec tarde credidit-, ibat scissa comam vultusque et pectore nuda cruento, non sexus decorisve memor: Pentheia qualis mater ad insani scandebat culmina montis, promissum saevo caput adlatura Lyaeo. Non comites, non ferre piae vestigia natae aequa valent: tantum miserae dolor ultimus addit robur, et exsangues crudescunt luctibus anni. Iamque decus galeae, iam spicula saeva ligabat ductor et ad lituos hilarem intrepidumque tubarum prospiciebat equum, subito cum apparuit ingens mater, et ipse metu famulumque expalluit omnis coetus, et oblatam retro dedit armiger hastam. "Quis furor? Unde iterum regni integrata resurgit Eumenis? Ipsi etiam post omnia, comminus ipsi stabitis? usque adeo geminas duxisse cohortes et facinus mandasse parum est? Quo deinde redibit victor? In hosne sinus? O diri coniugis olim felices tenebrae! Datis, improba lumina, poenas: haec spectanda dies? quo, saeve, minantia flectis ora? Quid alternus vultus pallorque ruborque mutat, et obnixi frangunt mala murmura dentes? me miseram, vinces! prius haec tamen arma necessest experiare domi: stabo ipso in limine portae auspicium infelix scelerumque immanis imago. Haec tibi canities, haec sunt calcanda, nefande, ubera, perque uterum sonipes hic matris agendus. Parce: quid oppositam capulo parmaque repellis? Non ego te contra Stygiis feralia sanxi vota deis, caeco nec Erinyas ore rogavi. Exaudi miseram: genetrix te, saeve, precatur, non pater; adde moram sceleri et metire, quod audes. sed pulsat muros germanus et impia contra bella ciet. Non mater enim, non obstat eunti ulla soror. te cuncta rogant, hic plangimus omnes; ast ibi vix unus pugnas dissuadet Adrastus, aut fortasse iubet. Tu limina avita deosque linquis et a nostris in fratrem amplexibus exis?" At parte ex alia tacitos obstante tumultu Antigone furata gradus -nec casta retardat virginitas- volat Ogygii fastigia muri exsuperare furens; senior comes haeret eunti Actor, et hic summas non duraturus ad arces. utque procul visis paulum dubitavit in armis, agnovitque -nefas!- iaculis et voce superba tecta incessentem, magno prius omnia planctu implet et ex muris ceu descensura profatur: "Comprime tela manu paulumque hanc respice turrem, frater, et horrentes refer in mea lumina cristas! agnoscisne hostes? sic annua pacta fidemque poscimus? hi questus, haec est bona causa modesti exsulis? Argolicos per te, germane, penates -nam Tyriis iam nullus honos-, per si quid in illa dulce domo, submitte animos: en utraque gentis turba rogant ambaeque acies; rogat illa suorum Antigone devota malis suspectaque regi, et tantum tua, dure, soror. saltem ora trucesque solve genas; liceat vultus fortasse supremum noscere dilectos et ad haec lamenta videre, anne fleas. Illum gemitu iam supplice mater frangit et exsertum dimittere dicitur ensem: tu mihi fortis adhuc? Mihi, quae tua nocte dieque exsilia erroresque fleo, iamiamque tumentem placavi tibi saepe patrem? Quid crimine solvis germanum? nempe ille fidem et stata foedera rupit, ille nocens saevusque suis; tamen ecce vocatus non venit". his paulum furor elanguescere dictis coeperat, obstreperet quamquam atque obstaret Erinys; iam submissa manus, lente iam flectit habenas, iam tacet; erumpunt gemitus, lacrimasque fatetur cassis; hebent irae, pariterque et abire nocentem et venisse pudet: subito cum matre repulsa Eumenis eiecit fractis Eteoclea portis clamantem: "Venio solumque quod ante vocasti invideo; ne incesse moras, gravis arma tenebat mater; io patria, o regum incertissima tellus, nunc certe victoris eris!" nec mitior ille "Tandem" inquit "scis saeve fidem et descendis in aequum? O mihi nunc primum longo post tempore frater, congredere: hae leges, haec foedera sola supersunt". Sic hostile tuens fratrem; namque uritur alto corde, quod innumeri comites, quod regia cassis instratusque ostro sonipes, quod fulva metallo parma micet, quamquam haud armis inhonorus et ipse nec palla vulgare nitens: opus ipsa novarat Maeoniis Argia modis ac pollice docto stamina purpureae sociaverat aurea telae. Iamque in pulvereum Furiis hortantibus aequor prosiliunt, sua quemque comes stimulatque monetque. Frena tenent ipsae phalerasque et lucida comunt arma manu mixtisque iubas serpentibus augent. Stat consanguineum campo scelus, unius ingens bellum uteri, coeuntque pares sub casside vultus. signa pavent, silvere tubae, stupefactaque Martis cornua; ter nigris avidus regnator ab oris intonuit terque ima soli concussit, et ipsi armorum fugere dei: nusquam inclita Virtus, restinxit Bellona faces, longeque paventes Mars rapuit currus, et Gorgone cruda virago abstitit, inque vicem Stygiae subiere sorores. Prominet excelsis vulgus miserabile tectis, cuncta madent lacrimis et ab omni plangitur arce. Hinc questi vixisse senes, hinc pectore nudo stant matres parvosque vetant attendere natos. ipse quoque Ogygios monstra ad gentilia manes Tartareus rector porta iubet ire reclusa. Montibus insidunt patriis tristique corona infecere diem et vinci sua crimina gaudent. Illos ut stimulis ire in discrimen apertis audiit et sceleri nullum iam obstare pudorem, advolat et medias immittit Adrastus habenas, ipse quidem et regnis multum et venerabilis aevo. Sed quid apud tales, quis nec sua pignora curae, exter honos? Tamen ille rogat: "Spectabimus ergo hoc, Inachidae Tyriique, nefas? Ubi iura deique, bella ubi? Ne perstate animis. Te deprecor, hostis -quamquam, haec ira sinat, nec tu mihi sanguine longe-, te, gener, et iubeo; sceptri si tanta cupidost, exuo regales habitus, tu Lernan et Argos solus habe!" Non verba magis suadentia frangunt accensos, sumptisque semel conatibus obstant, quam Scytha curvatis erectus fluctibus umquam Pontus Cyaneos vetuit concurrere montes. Ut periisse preces geminoque ad proelia fusos pulvere cornipedes explorarique furentum in digitis amenta videt, fugit omnia linquens, castra, viros, generum, Thebas, ac fata monentem conversumque iugo propellit Ariona: qualis demissus curru laevae post praemia sortis umbrarum custos mundique novissimus heres palluit, amisso veniens in Tartara caelo. Non tamen indulsit pugnae cunctataque primo substitit in scelere et paulum Fortuna moratast. bis cassae periere viae, bis comminus actos avertit bonus error equos, puraeque nefandi sanguinis obliquis ceciderunt ictibus hastae. tendunt frena manu, saevis calcaribus urgent immeritos; movet et geminas venerabile divum prodigium turmas, alternaque murmura volvunt mussantes: iterare acies, procurrere saepe impetus et totum miseris opponere bellum. Iamdudum terris coetuque offensa deorum aversa caeli Pietas in parte sedebat, non habitu, quo nota prius, non ore sereno, sed vittis exuta comam, fraternaque bella, ceu soror infelix pugnantum aut anxia mater, deflebat, saevumque Iovem Parcasque nocentes vociferans, seseque polis et luce relicta descensuram Erebo et Stygios iam malle penates. "Quid me" ait, "ut saevis animantum ac saepe deorum obstaturam animis, princeps Natura, creabas? Nil iam ego per populos, nusquam reverentia nostri. o furor, o homines diraeque Prometheos artes! Quam bene post Pyrrham tellus pontusque vacabant! En mortale genus!" Dixit, speculataque tempus auxilio: "Temptemus" ait, "licet irrita coner". Desiluitque polo, niveus sub nubibus atris quamquam maesta deae sequitur vestigia limes. vix steterat campo, subita mansuescere pace agmina sentirique nefas; tunc ora madescunt pectoraque, et tacitus subrepsit fratribus horror. arma etiam simulata gerens cultusque viriles, nunc his, nunc illis: "Agite, ite, obsistite", clamat, "quis nati fratresque domi, quis pignora tanta! Hic quoque... Nonne palam est ultro miserescere divos? Tela cadunt, cunctantur equi, fors ipsa repugnat". Nonnihil impulerat dubios, ni torva notasset Tisiphone fraudes caelestique ocior igne adforet increpitans: "Quid belli obverteris ausis, numen iners pacique datum? cede, improba: noster hic campus nosterque dies; nunc sera nocentes defendis Thebas. ubi tunc, cum bella cieret Bacchus et armatas furiarent orgia matres? Aut ubi segnis eras, dum Martius impia serpens stagna bibit, dum Cadmus arat, dum victa cadit Sphinx, dum rogat Oedipoden genitor, dum lampade nostra in thalamos Iocasta venit?" sic urget, et ultro vitantem aspectus etiam pudibundaque longe ora reducentem premit astridentibus hydris intentatque faces; deiectam in lumina pallam diva trahit magnoque fugit questura Tonanti. Tunc vero accensae stimulis maioribus irae: arma placent, versaeque volunt spectare cohortes. instaurant crudele nefas; rex impius aptat tela et funestae casum prior occupat hastae. Illa viam medium clipei conata per orbem non perfert ictus atque alto vincitur auro. Tunc exsul subit et clare funesta precatur: "Di, quos effosso non irritus ore rogavit Oedipodes flammare nefas, non improba posco vota: piabo manus et eodem pectora ferro rescindam, dum me moriens hic sceptra tenentem linquat et hunc secum portet minor umbra dolorem." Hasta subit velox equitis femur inter equique ilia, letum utrique volens; sed plaga sedentis laxato vitata genu, tamen irrita voti cuspis in obliquis invenit vulnera costis. It praeceps sonipes strictae contemptor habenae arvaque sanguineo scribit rutilantia gyro. exsultat fratris credens hunc ille cruorem: credit et ipse metu; totis iamque exsul habenis indulget caecusque avidos illidit in aegrum cornipedem cursus. Miscentur frena manusque telaque, et ad terram turbatis gressibus ambo praecipitant. ut nocte rates, quas nubilus auster implicuit, frangunt tonsas mutantque rudentes, luctataeque diu tenebris hiemique sibique, sicut erant, imo pariter sedere profundo: haec pugnae facies. Coeunt sine more, sine arte, tantum animos irasque atque ignescentia cernunt per galeas odia et vultus rimantur acerbo lumine: nil adeo mediae telluris, et enses impliciti innexaeque manus, alternaque saevi murmura ceu lituos rapiunt aut signa tubarum. Fulmineos veluti praeceps cum comminus egit ira sues strictisque erexit tergora saetis: igne tremunt oculi, lunataque dentibus uncis ora sonant; spectat pugnas de rupe propinqua venator pallens canibusque silentia suadet: sic avidi incurrunt; necdum letalia miscent vulnera, sed coeptus sanguis, facinusque peractumst. nec iam opus est Furiis; tantum mirantur et astant laudantes, hominumque dolent plus posse furores. Fratris uterque furens cupit adfectatque cruorem et nescit manare suum; tandem irruit exsul, hortatusque manum, cui fortior ira nefasque iustius, alte ensem germani in corpore pressit, qua male iam plumis imus tegit inguina thorax. Ille dolens nondum, sed ferri frigore primo territus in clipeum turbatos colligit artus; mox intellecto magis ac magis aeger anhelat vulnere. nec parcit cedenti atque increpat hostis: Quo retrahis, germane, gradus? Hoc languida somno, hoc regnis effeta quies, hoc longa sub umbra imperia! Exsilio rebusque exercita egenis membra vides; disce arma pati nec fidere laetis". Sic pugnant miseri; restabat lassa nefando vita duci summusque cruor, poterantque parumper stare gradus; sed sponte ruit fraudemque supremam in media iam morte parat. Clamore Cithaeron erigitur, fraterque ratus vicisse levavit ad caelum palmas: "Bene habet! non irrita vovi, cerno gravis oculos atque ora natantia leto. Huc aliquis propere sceptrum atque insigne comarum, dum videt. haec dicens gressus admovit et arma, ceu templis decus et patriae laturus ovanti, arma etiam spoliare cupit; nondum ille peractis manibus ultrices animam servabat in iras. utque superstantem pronumque in pectora sensit, erigit occulte ferrum vitaeque labantis reliquias tenues odio supplevit, et ensem iam laetus fati fraterno in corde reliquit. ille autem: "Vivisne an adhuc manet ira superstes, perfide, nec sedes umquam meriture quietas? huc mecum ad manes! illic quoque pacta reposcam, si modo Agenorei stat Gnosia iudicis urna, qua reges punire datur". Nec plura locutus concidit et totis fratrem gravis obruit armis. Ite truces animae funestaque Tartara leto polluite et cunctas Erebi consumite poenas! vosque malis hominum, Stygiae, iam parcite, divae: omnibus in terris scelus hoc omnique sub aevo viderit una dies, monstrumque infame futuris excidat, et soli memorent haec proelia reges. At genitor sceleris comperto fine profundis erupit tenebris, saevoque in limine profert mortem imperfectam: veteri stat sordida tabo utraque canities, et durus sanguine crinis obnubit furiale caput; procul ora genaeque intus et effossae squalent vestigia lucis. virgo autem impositae sustentat pondera laevae, dextra sedet baculo. Qualis si puppe relicta exosus manes pigri sulcator Averni exeat ad superos solemque et pallida turbet astra, nec ipse diu fortis patiensque superni aeris; interea longum cessante magistro crescat onus, solisque exspectent saecula ripis: talis init campum, comitique extrema gementi: Duc" ait, "ad natos patremque recentibus, oro, inice funeribus!" Cunctatur nescia virgo, quid paret; impediunt iter implicitosque morantur arma, viri, currus, altaque in strage seniles deficiunt gressus et dux miseranda laborat. ut quaesita diu monstravit corpora clamor virginis, insternit totos frigentibus artus. Nec vox ulla seni: iacet immugitque cruentis vulneribus nec verba diu temptata sequuntur. dum tractat galeas atque ora latentia quaerit, tandem muta diu genitor suspiria solvit: "Tarda meam, Pietas, longo post tempore mentem percutis? Estne sub hoc hominis clementia corde? vincis io miserum, vincis, Natura, parentem! en habeo gemitus lacrimaeque per arida serpunt vulnera et in molles sequitur manus impia planctus. accipite infandae iusta exsequialia mortis, crudeles, nimiumque mei! Nec noscere natos adloquiumque aptare licet; dic, virgo, precanti, quem teneo? quo nunc vestras ego saevus honore prosequar inferias? O si fodienda redirent lumina et in vultus saevire ex more potestas! Heu dolor, heu iusto magis exaudita parentis vota malaeque preces! Quisnam fuit ille deorum, qui stetit orantem iuxta praereptaque verba dictavit Fatis? Furor illa et movit Erinys et pater et genetrix et regna oculique cadentes; nil ego: per Ditem iuro dulcesque tenebras immeritamque ducem, subeam sic Tartara digna morte nec irata fugiat me Laius umbra. ei mihi, quos nexus fratrum, quae vulnera tracto! Solvite quaeso manus infestaque vincula tandem dividite, et medium nunc saltem admittite patrem." talia dequestus paulatim insumpserat iras mortis, et occulte telum, ni nata vetaret, quaerebat; sed casta manu subtraxerat enses Antigone. furit inde senex: "Ubi noxia tela? Heu Furiae! Num totum abiit in corpora ferrum?" Dicentem comes aegra levat mutumque dolorem ipsa premit, saevum gaudens planxisse parentem. Olim autem inceptae clamore exterrita pugnae regina extulerat notum penetralibus ensem, ensem sceptriferi spolium lacrimabile Lai. Multaque cum superis et diro questa cubili et nati furiis et primi coniugis umbris, luctata est dextra, et prono vix pectore ferrum intravit tandem: venas perrumpit aniles vulnus et infelix lustratur sanguine lectus. Illius exili stridentem in pectore plagam Ismene collapsa super lacrimisque comisque siccabat plangens: qualis Marathonide silva flebilis Erigone caesi prope funera patris questibus absumptis tristem iam iungere nodum coeperat et fortes ramos moritura ligabat. Et iam laeta ducum spes elusisse duorum res Amphionias alio sceptrumque maligna transtulerat Fortuna manu, Cadmique tenebat iura Creon. Miser heu bellorum terminus! Illi pugnarant fratres. hunc et Mavortia clamant semina, et impensus patriae paulo ante Menoeceus conciliat populis. scandit fatale tyrannis flebilis Aoniae solium: pro blanda potestas et sceptri malesuadus amor! Numquamne priorum haerebunt documenta novis? iuvat ecce nefasto stare loco regimenque manu tractare cruentum! quid melior Fortuna potest? iam flectere patrem incipit atque datis abolere Menoecea regnis. Primum adeo saevis imbutus moribus aulae indicium specimenque sui iubet igne supremo arceri Danaos, nudoque sub axe relinqui infelix bellum et tristes sine sedibus umbras. Mox reducem Ogygiae congressus limine portae Oedipoden timuit paulum, seseque minorem confessus tacite, promptamque coercuit iram; sed redit in regem caecumque audentius hostem increpitans: "Procul" inquit, "abi, victoribus omen invisum, et Furias averte ac moenia lustra discessu Thebana tuo! spes longa peractast: vade, iacent nati. quae iam tibi vota supersunt?" Horruit instinctu rabido, steteruntque trementes ceu visu squalore genae, seniumque recessit. Tunc natam baculumque manu dimisit, et irae innixus tumido vocem de pectore rumpit: "Iamne vacat saevire, Creon? modo perfida regna fortunaeque locum nostrae, miserande, subisti, et tibi iam fas est regum calcare ruinas? Iam tumulis victos, socios iam moenibus arces? Macte, potes digne Thebarum sceptra tueri. Haec tua prima dies, sed cur nova contrahis amens iura? quid anguste tantos metiris honores? exilium intendis. timida inclementia regum ista! feros avidus quin protinus imbuis enses? Crede, licet, veniat cupidus parere satelles intrepidusque secet non evitantia colla. Incipe! An exspectas, ut pronus supplice dextra sternar et immitis domini vestigia quaeram ? finge autem temptare, sines? mihine ulla minaris supplicia, aut ullos reris superesse timores? Linquere tecta iubes? Caelum terramque reliqui sponte atque ultricem crudelis in ora retorsi non ullo cogente manum: quid tale iubere, rex inimice, potes? Fugio excedoque nefandis sedibus; an refert quo funera longa measque transportem tenebras? Ne non gens cuncta precanti concedat, patriae quantum miser incubo terrae? Sed dulces Thebae. Nimirum hic clarior ortus, et meliora meos permulcent sidera vultus, hic genetrix natique. habeas Thebana regasque moenia, quo Cadmus, quo Laius omine rexit quoque ego; sic thalamos, sic pignora fida capessas, nec tibi sit virtus fortunam evadere dextra. sed lucem deprensus ames. satis omina sanxi, duc, age, nata procul. Quid te autem luctibus addo? da, rex magne, ducem." timuit miseranda relinqui Antigone mutatque preces: "Felicia per te regna, verende Creon, sanctasque Menoeceos umbras: da veniam adflicto dictisque ignosce superbis. Hunc morem fandi longae fecere querelae; nec soli ferus iste tibi: sic fata deosque adloquitur, durus luctu, facilisque nec ipsi saepe mihi; pridem indomito sub pectore vivit libertas misera et saevae spes aspera mortis. et nunc ecce tuas irritat callidus iras suppliciumque cupit; sed tu maioribus, oro, imperii potiare bonis altusque iacentes praetereas, et magna ducum vereare priorum funera. et hic quondam solio sublimis et armis saeptus opem miseris et iura, potentibus aequus supplicibusque, dabat, cui nunc ex agmine tanto una comes, necdum exsul erat. Felicibus hicne obstat? in hunc odiis et regni viribus exis, hunc abigis tectis? An ne prope limina clarum ingemat et votis intempestivus oberret? Pone metum, procul usque tua submotus ab aula flebit; ego erectum subigam et servire docebo, coetibus abducam solaque in sede recondam. Exsul erit. Nam quae migranti externa patebunt moenia? vis Argos eat hostilesque Mycenas squalidus irreptet, victique ad limen Adrasti Aonias referat clades, tenuemque precetur rex Thebanus opem? Miserae quid crimina gentis pandere, quid casus iuvat ostentare pudendos? Conde, precor, quodcumque sumus, nec longa precamur dona, Creon: miserere senis, maestosque parentis hic, precor, hic manes indulge ponere: certe Thebanos sepelire licet". Sic orat humique volvitur; abducit genitor saevumque minatur indignans veniam. Qualis leo rupe sub alta, quem viridem quondam silvae montesque tremebant, iam piger et longo iacet exarmatus ab aevo, magna tamen facies et non adeunda senectus; et si demissas veniat mugitus ad aures, erigitur meminitque sui, viresque solutas ingemit et campis alios regnare leones. Flectitur adfatu, sed non tamen omnia rector supplicis indulget lacrimis partemque recidit muneris. "Haud" inquit, "patriis prohibebere longe finibus, occursu dum non pia templa domosque commacules. Habeant te lustra tuusque Cithaeron; atque haec ecce tuis tellus habitabilis umbris, qua bellum geminaeque iacent in sanguine gentes". Sic ait, et ficto comitum vulgique gementis assensu limen tumidus regale petebat. Interea pulsi vallum exitiale Pelasgi destituunt furto; nulli sua signa suusque ductor: eunt taciti passim et pro funere pulchro dedecorem amplexi vitam reditusque pudendos. nox favet et grata profugos amplectitur umbra.

Nondum cuncta polo vigil inclinaverat astra ortus et instantem cornu tenuiore videbat luna diem, trepidas ubi iam Tithonia nubes discutit ac reduci magnum parat aethera Phoebo. agmina iam raris Dircaea penatibus errant, noctis questa moras; quamvis tunc otia tandem et primus post bella sopor, tamen aegra quietem pax fugat et saevi meminit victoria belli. vix primo proferre gradum et munimina valli solvere, vix totas reserare audacia portas; stant veteres ante ora metus campique vacantis horror: ut assiduo iactatis aequore tellus prima labat, sic attoniti nil comminus ire mirantur fusasque putant assurgere turmas. sic ubi perspicuae scandentem limina turris Idaliae volucres fulvum aspexere draconem, intus agunt natos et feta cubilia vallant unguibus imbellesque citant ad proelia pinnas; mox ruerit licet ille retro, tamen aera nudum candida turba timet, tandemque ingressa volatus horret et a mediis etiamnum respicit astris. Itur in exsanguem populum bellique iacentis reliquias, quacumque dolor luctusque cruenti exegere duces; hi tela, hi corpora, at illi caesorum tantum ora vident alienaque iuxta pectora; pars currus deflent viduisque loquuntur, hoc solum quia restat, equis; pars oscula figunt vulneribus magnis et de virtute queruntur. frigida digeritur strages: patuere recisae cum capulis hastisque manus mediisque sagittae luminibus stantes; multis vestigia caedis nulla, ruunt planctu pendente et ubique parato. ac circum informis truncos miserabile surgit certamen, qui iusta ferant, qui funera ducant. saepe etiam hostilis (lusit Fortuna parumper) decepti flevere viros; nec certa facultas noscere, quem miseri vitent calcentve cruorem. at quibus est illaesa domus vacuique dolores, aut deserta vagi Danaum tentoria lustrant immittuntque faces, aut (quae post bella voluptas) quaerunt, dispersus iaceat quo pulvere Tydeus, an rapti pateat specus auguris, aut ubi divum hostis, an aetheriae vivant per membra favillae. iam lacrimis exempta dies, nec serus abegit vesper: amant miseri lamenta malisque fruuntur. nec subiere domos, sed circum funera pernox turba sedet, vicibusque datis alterna gementes igne feras planctuque fugant; nec dulcibus astris victa nec assiduo coierunt lumina fletu. tertius Aurorae pugnabat Lucifer, et iam montibus orbatis, lucorum gloria, magnae Teumesi venere trabes et amica Cithaeron silva rogis; ardent excisae viscera gentis molibus exstructis: supremo munere gaudent Ogygii manes; queritur miserabile Graium nuda cohors vetitumque gemens circumvolat ignem. accipit et saevi manes Eteoclis iniquos haudquaquam regalis honos, Argivus haberi frater iussus adhuc atque exule pellitur umbra. At non plebeio fumare Menoecea busto rex genitor Thebaeque sinunt, nec robora vilem struxerunt de more rogum; sed bellicus agger curribus et clipeis Graiorumque omnibus armis sternitur; hostiles super ipse, ut victor, acervos, pacifera lauro crinem vittisque decorus accubat: haud aliter, quam cum poscentibus astris laetus in accensa iacuit Tirynthius Oeta. spirantes super inferias captiva Pelasgum corpora frenatosque pater, solacia forti bellorum, mactabat equos; his arduus ignis palpitat, et gemitus tandem erupere paterni: "O nisi magnanimae nimius te laudis inisset ardor, Echionios mecum venerande penates atque ultra recture puer, venientia qui nunc gaudia et ingratum regni mihi munus acerbas! tu superum convexa licet coetusque perenni (credo equidem) virtute colas, mihi flebile semper numen eris; ponant aras excelsaque Thebae templa dicent: uni fas sit lugere parenti. et nunc heu quae digna tibi sollemnia quasve largiar exsequias? nec si fatale potestas Argos et impulsas cineri miscere Mycenas, meque super, cui vita (nefas!) et sanguine nati partus honos. eademne dies, eadem impia bella te, puer, et diros misere in Tartara fratres, et nunc Oedipodi par est fortuna doloris ac mihi? quam similes gemimus, bone Iuppiter, umbras! accipe, nate, tui nova libamenta triumphi, accipe et hoc regimen dextrae frontisque superbae vincula, quae patri minimum laetanda dedisti. regem te, regem tristes Eteocleos umbrae aspiciant." simul haec dicens crinemque manumque destruit, accensaque iterat violentius ira: "Saevum agedum immitemque vocent, si funera Lernae tecum ardere veto; longos utinam addere sensus corporibus caeloque animas Ereboque nocentes pellere fas, ipsumque feras, ipsum unca volucrum ora sequi atque artus regum monstrare nefandos! ei mihi, quod positos humus alma diesque resolvet. quare iterum repetens iterumque edico: suprema ne quis ope et flammis ausit iuvisse Pelasgos; aut nece facta luet numeroque explebit adempta corpora; per superos magnumque Menoecea iuro". dixit, et abreptum comites in tecta ferebant. Flebilis interea vacuis comitatus ab Argis (fama trahit miseras) orbae viduaeque ruebant Inachides ceu capta manus; sua vulnera cuique, par habitus cunctis, deiecti in pectora crines accinctique sinus; manant lacera ora cruentis unguibus, et molles planctu crevere lacerti. prima per attonitas nigrae regina catervae, tristibus illabens famulis iterumque resurgens, quaerit inops Argia vias; non regia cordi, non pater: una fides, unum Polynicis amati nomen in ore sedet; Dircen infaustaque Cadmi moenia posthabitis velit incoluisse Mycenis. proxima Lernaeo Calydonidas agmine mixtas Tydeos exsequias trahit haut cessura sorori Deipyle; scelus illa quidem morsusque profanos audierat miseranda viri, sed cuncta iacenti infelix ignoscit amor. post aspera visu, ac deflenda tamen, digno plangore Nealce Hippomedonta ciens. vatis mox impia coniunx heu vacuos positura rogos. Postrema gementum agmina Maenaliae ducit comes orba Dianae, et gravis Evadne: dolet haec queriturque labores audacis pueri, magni memor illa mariti it torvum lacrimans summisque irascitur astris. illas et lucis Hecate speculata Lycaeis prosequitur gemitu, duplexque ad litus euntis planxit ab Isthmiaco genetrix Thebana sepulcro, noctivagumque gregem, quamvis sibi luget, Eleusin flevit et arcanos errantibus extulit ignis. ipsa per aversos ducit Saturnia calles occultatque vias, ne plebs congressa suorum ire vetet pereatque ingentis gloria coepti. nec non functa ducum refovendi corpora curam Iris habet, putresque arcanis roribus artus ambrosiaeque rigat sucis, ut longius obstent exspectentque rogum et flammas non ante fatiscant. Squalidus ecce genas et inani vulnere pallens Ornytus (hic socio desertus ab agmine, tardat plaga recens) timido secreta per avia furto debile carpit iter fractaeque innititur hastae. isque ubi mota novo stupuit loca sola tumultu femineumque gregem, quae iam super agmina Lerne sola videt, non ille viam causasve requirit, quippe patent, maesto sed sic prior occupat ore: "Quo, miserae, quo fertis iter? funusne peremptis speratis cineremque viris? stat pervigil illic umbrarum custos inhumataque corpora regi adnumerat. nusquam lacrimae, procul usque fugati accessus hominum: solis avibusque ferisque ire licet. vestrisne Creon dabit aequus honorem luctibus? immitis citius Busiridos aras Odrysiique famem stabuli Siculosque licebit exorare deos; rapiet fortasse precantis, si mens nota mihi, nec coniugialia supra funera, sed caris longe mactabit ab umbris. quin fugitis, dum tuta via est, Lernamque reversae nomina, quod superest, vacuis datis orba sepulcris absentesque animas ad inania busta vocatis? aut vos Cecropiam (prope namque et Thesea famast Thermodontiaco laetum remeare triumpho) imploratis opem? bello cogendus et armis in mores hominemque Creon". sic fatus, at illis horruerant lacrimae, stupuitque immanis eundi impetus, atque uno vultus pallore gelati. non secus afflavit molles si quando iuvencas tigridis Hyrcanae ieiunum murmur, et ipse auditu turbatus ager, timor omnibus ingens, quae placeat, quos illa fames escendat in armos. Continuo discors vario sententia motu scinditur: his Thebas tumidumque ambire Creonta, his placet Actaeae si quid clementia gentis adnuat; extremum curarum ac turpe reverti. hic non femineae subitum virtutis amorem colligit Argia, sexuque immane relicto tractat opus: placet (egregii spes dura pericli!) comminus infandi leges accedere regni, quo Rhodopes non ulla nurus nec alumna nivosi Phasidis innuptis vallata cohortibus iret. tunc movet arte dolum, quo semet ab agmine fido segreget, immitisque deos regemque cruentum contemptrix animae et magno temeraria luctu provocet; hortantur pietas ignesque pudici. ipse etiam ante oculos omni manifestus in actu, nunc hospes miserae, primas nunc sponsus ad aras, nunc mitis coniunx, nunc iam sub casside torva maestus in amplexu multumque a limine summo respiciens: sed nulla animo versatur imago crebrior, Aonii quam quae de sanguine campi nuda venit poscitque rogos. his anxia mentem aegrescit furiis et, qui castissimus ardor, funus amat; tunc ad comites conversa Pelasgas: "Vos" ait "Actaeas acies Marathoniaque arma elicite, adspiretque pio Fortuna labori. me sinite Ogygias, tantae quae sola ruinae causa fui, penetrare domos et fulmina regni prima pati; nec surda ferae pulsabimus urbis limina: sunt illic soceri mihi suntque sorores coniugis, et Thebas haud ignoranda subibo. ne tantum revocate gradus: illo impetus ingens auguriumque animi". nec plura, unumque Menoeten (olim hic virginei custos monitorque pudoris) eligit et, quamquam rudis atque ignara locorum, praecipites gressus, qua venerat Ornytus, aufert. atque ubi visa procul socias liquisse malorum: "Anne" ait "hostiles ego te tabente per agros (heu dolor!) exspectem, quaenam sententia lenti Theseos? an bello proceres, an dexter haruspex adnuat? interea funus decrescit. et uncis alitibus non hos potius supponimus artus? et nunc me duram, si quis tibi sensus ad umbras, me tardam Stygiis quereris, fidissime, divis. heu si nudus adhuc, heu si iam forte sepultus: nostrum utrumque nefas; adeo vis nulla dolenti, mors nusquam saevusve Creon? hortaris euntem, Ornyte!" sic dicens magno Megareia praeceps arva rapit passu, demonstrat proxima quisque obvius horrescitque habitus miseramque veretur. vadit atrox visu, nil corde nec ore pavescens, et nimiis confisa malis propiorque timeri: nocte velut Phrygia cum lamentata resultant Dindyma, pinigeri rapitur Simoentis ad amnem dux vesana chori, cuius dea sanguine lecto ipsa dedit ferrum et vittata fronde notavit. Iam pater Hesperio flagrantem gurgite currum abdiderat Titan, aliis rediturus ab undis, cum tamen illa gravem luctu fallente laborem nescit abisse diem: nec caligantibus arvis terretur, sed frangit iter per et invia saxa lapsurasque trabes nemorumque arcana, sereno nigra die, caecisque incisa novalia fossis, per fluvios secura vadi somnosque ferarum praeter et horrendis infesta cubilia monstris. tantum animi luctusque valent! pudet ire Menoeten tardius, invalidaeque gradum miratur alumnae. quas non illa domos pecudumque hominumque modesto pulsavit gemitu! quotiens amissus eunti limes, et errantem comitis solacia flammae destituunt gelidaeque facem vicere tenebrae! iamque supinantur fessis lateque fatiscunt Penthei devexa iugi, cum pectore anhelo iam prope deficiens sic incipit ore Menoetes: "Haud procul, exacti si spes non blanda laboris, Ogygias, Argia, domos et egena sepulcri busta iacere reor; grave comminus aestuat aer sordidus, et magnae redeunt per inane volucres. haec illa est crudelis humus, nec moenia longe. Cernis, ut ingentis murorum porrigat umbras campus, et e speculis moriens intermicet ignis? moenia sunt iuxta; modo nox magis ipsa tacebat, solaque nigrantes laxabant astra tenebras." horruit Argia, dextramque ad moenia tendens: "Urbs optata prius, nunc tecta hostilia Thebae, et tamen, illaesas si reddis coniugis umbras, sic quoque dulce solum, cernis, quo praedita cultu, qua stipata manu, iuxta tua limina primum Oedipodis magni venio nurus? improba non sunt vota: rogos hospes planctumque et funera posco. illum, oro, extorrem regni belloque fugatum, illum, quem solio non es dignata paterno, redde mihi! tuque, oro, veni, si manibus ulla effigies errantque animae post membra solutae, tu mihi pande vias, tuaque ipse ad funera deduc, si merui!" dixit, tectumque adgressa propinquae pastorale casae reficit spiramina fessi ignis et horrendos irrumpit turbida campos. qualis ab Aetnaeis accensa lampade saxis orba Ceres magnae variabat imagine flammae Ausonium Siculumque latus, vestigia nigri raptoris vastosque legens in pulvere sulcos; illius insanis ululatibus ipse remugit Enceladus ruptoque vias illuminat igni: Persephonen amnes silvae freta nubila clamant, Persephonen tantum Stygii tacet aula mariti. Admonet attonitam fidus meminisse Creontis altor et occulto submittere lampada furto. Regina Argolicas modo formidata per urbes, votum immane procis spesque augustissima gentis, nocte sub infesta, nullo duce et hoste propinquo, sola per offensus armorum et lubrica tabo gramina, non tenebras, non circumfusa tremiscens concilia umbrarum atque animas sua membra gementes saepe gradu caeco ferrum calcataque tela dissimulat, solusque labor vitasse iacentis, dum funus putat omne suum, visuque sagaci rimatur positos et corpora prona supinat incumbens, queriturque parum lucentibus astris. Forte soporiferas caeli secreta per umbras Iuno, sinu magni semet furata mariti, Theseos ad muros, ut Pallada flecteret, ibat, supplicibusque piis faciles aperiret Athenas. Atque ubi per campos errore fatiscere vano immeritam Argian supero respexit ab axe, indoluit visu, et lunaribus obvia bigis advertit vultum placidaque ita voce locutast: "Da mihi poscenti munus breve, Cynthia, si quis est Iunonis honos; certe Iovis improba iussu ter noctem Herculeam-, veteres sed mitto querelas: en locus officio. cultrix placitissima nostri Inachis Argia cernis qua nocte vagetur nec reperire virum densis queat aegra tenebris? et tibi nimbosum languet iubar: exsere quaeso cornua et assueto propior premat orbita terras. Hunc quoque, qui curru madidas tibi pronus habenas ducit, in Aonios vigiles demitte Soporem". vix ea, cum scissis magnum dea nubibus orbem protulit; expavere umbrae, fulgorque recisus sideribus; vix ipsa tulit Saturnia flammas. Primam per campos infuso lumine pallam coniugis ipsa suos noscit miseranda labores, quamquam texta latent suffusaque sanguine maeret purpura; dumque deos vocat et de funere caro hoc superesse putat, videt ipsum in pulvere paene calcatum. Fugere animus visusque sonusque, inclusitque dolor lacrimas; tum corpore toto sternitur in vultus animumque per oscula quaerit absentem, pressumque comis ac veste cruorem servatura legit. mox tandem voce reversa: "Hunc ego te, coniunx, ad debita regna profectum ductorem belli generumque potentis Adrasti aspicio, talisque tuis occurro triumphis? Huc attolle genas defectaque lumina: venit ad Thebas Argia tuas; age, moenibus induc et patrios ostende lares et mutua redde hospitia. Heu quid ago? Proiectus caespite nudo hoc patriae telluris habes. quae iurgia? certe imperium non frater habet! Nullasne tuorum movisti lacrimas? Ubi mater, ubi inclita fama Antigone? Mihi nempe iaces, mihi victus es uni! Dicebam: "Quo tendis iter? Quid sceptra negata poscis? habes Argos, soceri regnabis in aula; hic tibi longus honos, hic indivisa potestas ". Quid queror? Ipsa dedi bellum maestumque rogavi ipsa patrem, ut talem nunc te complexa tenerem. Sed bene habet, superi, gratum est, Fortuna; peracta spes longinqua viae: totos invenimus artus. ei mihi, sed quanto descendit vulnus hiatu! Hoc frater? Qua parte, precor, iacet ille nefandus praedator? vincam volucres -sit adire potestas- excludamque feras; an habet funestus et ignis? Sed nec te flammis inopem tua terra videbit: ardebis lacrimasque feres, quas ferre negatum regibus, aeternumque tuo famulata sepulcro durabit deserta fides, testisque dolorum natus erit, parvoque torvm Polynice fovebo". Ecce alios gemitus aliamque ad busta ferebat Antigone miseranda facem, vix nacta petitos moenibus egressus; illam nam tempore in omni attendunt vigiles et rex iubet ipse timeri, contractaeque vices et crebrior excubat ignis. Ergo deis fratrique moras excusat et amens, ut paulum immisso cessit statio horrida somno, erumpit muris: fremitu quo territat agros virginis ira leae, rabies cui libera tandem et primus sine matre furor. Nec longa morata, quippe trucem campum et, positus quo pulvere frater, noverat. Atque illam contra videt ire Menoetes, cui vacat, et carae gemitus compescit alumnae. cum tamen erectas extremus virginis aures accessit sonus, utque atra sub veste comisque squalentem et crasso foedatam sanguine vultus astrorum radiis et utraque a lampade vidit: "Cuius" ait "manes, aut quem temeraria quaeris nocte mea?" nihil illa diu, sed in ora mariti deicit inque suos pariter velamina vultus, capta metu subito paulumque oblita doloris. Hoc magis increpitans suspecta silentia perstat Antigone, comitemque premens ipsamque; sed ambo deficiunt fixique silent. Tandem ora retexit Argia, corpusque tamen complexa profatur: "Si quid in hoc veteri bellorum sanguine mecum quaesitura venis, si tu quoque dura Creontis iussa times, possum tibi me confisa fateri. si misera es -certe lacrimas lamentaque cerno-, iunge, age, iunge fidem: proles ego regis Adrasti -ei mihi! num quis adest?- cari Polynicis ad ignis, etsi regna vetant." stupuit Cadmeia virgo intremuitque simul, dicentemque occupat ultro: Mene igitur sociam -pro fors ignara!- malorum, mene times? mea membra tenes, mea funera plangis. Cedo, tene, pudet heu! pietas ignava sororis! haec prior!" hic pariter lapsae iunctoque per ipsum amplexu miscent avidae lacrimasque comasque, partitaeque artus redeunt alterna gementes ad vultum et cara vicibus cervice fruuntur. dumque modo haec fratrem memorat, nunc illa maritum, mutuaque exorsae Thebas Argosque renarrant, longius Argia miseros reminiscitur actus: "Per tibi furtivi sacrum commune doloris, per socios manes et conscia sidera iuro: non hic amissos, quamquam vagus exsul, honores, non gentile solum, carae non pectora matris, te cupiit unam noctesque diesque locutus Antigonen; ego cura minor facilisque relinqui. Tu tamen ex celsa sublimen forsitan arce ante nefas Grais dantem vexilla maniplis vidisti, teque ille acie respexit ab ipsa ense salutatam et nutantis vertice coni: nos procul. extremas sed quis deus egit in iras? nil vestrae valuere preces? tibine iste negavit oranti?" causas ac tristia reddere fata coeperat Antigone; fidus comes admonet ambas: Heia agite inceptum potius! Iam sidera pallent vicino turbata die, perferte laborem, tempus erit lacrimis, accenso flebitis igne". Haut procul Ismeni monstrabant murmura ripas, qua turbatus adhuc et sanguine decolor ibat. huc laceros artus socio conamine portant invalidae, iungitque comes non fortior ulnas. sic Hyperionium tepido Phaethonta sorores fumantem lavere Pado; vix ille sepulcro conditus, et flentes stabant ad flumina silvae. ut sanies purgata vado membrisque reversus mortis honos, ignem miserae post ultima quaerunt oscula; sed gelidae circum exanimesque favillae putribus in foveis, atque omnia busta quiescunt. Stabat adhuc seu forte rogus, seu numine divum, cui torrere datum saevos Eteocleos artus, sive locum monstris iterum Fortuna parabat, seu dissensuros servaverat Eumenis ignes. Hic tenuem nigris etiamnum advivere lucem roboribus pariter cupidae videre, simulque flebile gavisae; nec adhuc, quae busta, repertum, sed placidus quemcumque rogant mitisque supremi admittat cineris consortem et misceat umbras. Ecce iterum fratres: primos ut contigit artus ignis edax, tremuere rogi et novus advena busto pellitur; exundant diviso vertice flammae alternosque apices abrupta luce coruscant. Pallidus Eumenidum veluti commiserit ignis Orcus, uterque minax globus et conatur uterque longius; ipsae etiam commoto pondere paulum secessere trabes. Conclamat territa virgo: "Occidimus, functasque manu stimulavimus iras. frater erat; quis enim accessus ferus hospitis umbrae pelleret? en clipei fragmen semustaque nosco cingula, frater erat! cernisne ut flamma recedat concurratque tamen? Vivunt odia improba, vivunt. Nil actum bello; miseri, sic, dum arma movetis, vicit nempe Creon! Nusquam iam regna, quis ardor? cui furitis? sedate minas; tuque exsul ubique semper inops aequi, iam cede: hoc nupta precatur, hoc soror, aut saevos mediae veniemus in ignis". Vix ea, cum subitus campos tremor altaque tecta impulit adiuvitque rogi discordis hiatus, et vigilum turbata quies, quibus ipse malorum fingebat simulacra sopor: ruit ilicet, omnem prospectum lustrans armata indagine miles. illos instantes senior timet unus; at ipsae ante rogum saevique palam sprevisse Creontis imperia et furtum claro clangore fatentur securae, quippe omne vident fluxisse cadaver. Ambitur saeva de morte animosaque leti spes furit: haec fratris rapuisse, haec coniugis artus contendunt vicibusque probant: "Ego corpus, ego ignis", "Me pietas", "Me duxit amor". Deposcere saeva supplicia et dextras iuvat insertare catenis. Nusquam illa alternis modo quae reverentia verbis, iram odiumque putes; tantus discordat utrimque clamor, et ad regem, qui deprendere, trahuntur. At procul Actaeis dextra iam Pallade muris Iuno Phoroneas inducit praevia matres attonitas, non ipsa minus, coetumque gementem conciliat populis et fletibus addit honorem. ipsa manu ramosque oleae vittasque precantis tradit, et obtenta submittere lumina palla et praeferre docet vacuas sine manibus urnas. omnis Erechtheis effusa penatibus aetas tecta viasque replent: unde hoc examen et una tot miserae? Necdum causas novere malorum, iamque gemunt. Dea conciliis se miscet utrisque cuncta docens, qua gente satae, quae funera plangant quidve petant; variis nec non adfatibus ipsae Ogygias leges immansuetumque Creonta multum et ubique fremunt. Geticae non plura queruntur hospitibus tectis trunco sermone volucres, cum duplices thalamos et iniquum Terea clamant. Urbe fuit media nulli concessa potentum ara deum, mitis posuit Clementia sedem, et miseri fecere sacram; sine supplice numquam illa novo, nulla damnavit vota repulsa. Auditi quicumque rogant, noctesque diesque ire datum et solis numen placare querelis. Parca superstitio: non turea flamma, nec altus accipitur sanguis: lacrimis altaria sudant, maestarumque super libamina secta comarum pendent et vestes mutata sorte relictae. mite nemus circa, cultuque insigne verendo vittatae laurus et supplicis arbor olivae. Nulla autem effigies, nulli commissa metallo forma dei, mentes habitare et pectora gaudet. Semper habet trepidos, semper locus horret egenis coetibus, ignotae tantum felicibus arae. Fama est, defensos acie post busta paterni numinis Herculeos sedem fundasse nepotes. fama minor factis: ipsos nam credere dignum caelicolas, tellus quibus hospita semper Athenae, ceu leges hominemque novum ritusque sacrorum seminaque in vacuas hinc descendentia terras, sic sacrasse loco commune animantibus aegris confugium, unde procul starent iraeque minaeque regnaque, et a iustis Fortuna recederet aris. Iam tunc innumerae norant altaria gentes: huc victi bellis patriaque a sede fugati, regnorumque inopes scelerumque errore nocentes conveniunt pacemque rogant; mox hospita sedes vicit et Oedipodae Furias *et funus Olynthi* texit et a misero matrem submovit Oreste. hic vulgo monstrante locum manus anxia Lernae deveniunt, cedunt miserorum turba priorum. vix ibi, sedatis requierunt pectora curis: ceu patrio super alta grues Aquilone fugatae cum videre Pharon; tunc aethera latius implent, tunc hilari clangore sonant; iuvat orbe sereno contempsisse nives et frigora solvere Nilo. Iamque domos patrias Scythicae post aspera gentis proelia laurigero subeuntem Thesea curru laetifici plausus missusque ad sidera vulgi clamor et emeritis hilaris tuba nuntiat armis. ante ducem spolia et, duri Mavortis imago, virginei currus cumulataque fercula cristis et tristes ducuntur equi truncaeque bipennes, quis nemora et solidam Maeotida caedere suetae, corytique leves portantur et ignea gemmis cingula et informes dominarum sanguine peltae. Ipsae autem nondum trepidae sexumve fatentur, nec vulgare gemunt aspernanturque precari, et tantum innuptae quaerunt delubra Minervae. Primus amor niveis victorem cernere vectum quadriiugis; nec non populos in semet agebat Hippolyte, iam blanda genas patiensque mariti foederis. hanc patriae ritus fregisse severos Atthides oblique secum mirantur operto murmure, quod nitidi crines, quod pectora palla tota latent, magnis quod barbara semet Athenis misceat atque hosti veniat placitura marito. Paulum et ab insessis maestae Pelopeides aris promovere gradum seriemque et dona triumphi mirantur, victique animo rediere mariti. atque ubi tardavit currus et ab axe superbo explorat causas victor poscitque benigna aure preces, ausa ante alias Capaneia coniunx: "Belliger Aegide, subitae cui maxima laudis semina de nostris aperit Fortuna ruinis, non externa genus, dirae nec conscia noxae turba sumus: domus Argos erat regesque mariti, non utinam et fortes! Quid enim septena movere castra et Agenoreos opus emendare penates? Nec querimur caesos: haec bellica iura vicesque armorum; sed non Siculis exorta sub antris monstra nec Ossaei bello cecidere bimembres. mitto genus clarosque patres: hominum, inclite Theseu, sanguis erant, homines, eademque in sidera, eosdem sortitus animarum alimentaque vestra creati, quos vetat igne Creon Stygiaeque a limine portae, ceu sator Eumenidum aut Lethaei portitor amnis, submovet ac dubio caelique Erebique sub axe detinet. heu princeps Natura! ubi numina, ubi illest fulminis iniusti iaculator? Ubi estis, Athenae? septima iam surgens trepidis Aurora iacentes aversatur equis; radios declinat et horret stelligeri iubar omne poli; iam comminus ipsae pabula dira ferae campumque odere volucres spirantem tabo et caelum ventosque gravantem. Quantum etenim superesse rear? Nuda ossa putremque verrere permittat saniem. properate, verendi Cecropidae; vos ista decet vindicta, priusquam Emathii Thracesque dolent, quaeque exstat ubique gens arsura rogis manesque habitura supremos. Nam quis erit saevire modus? Bellavimus, esto; sed cecidere odia et tristes mors obruit iras. Tu quoque, ut egregios fama cognovimus actus, non trucibus monstris Sinin infandumque dedisti Cercyona, et saevum velles Scirona crematum. Credo et Amazoniis Tanain, fumasse sepulcris, unde haec arma refers, sed et hunc dignare triumphum. da terris unum caeloque Ereboque laborem, si patrium Marathona metu, si tecta levasti Cresia, nec fudit vanos anus hospita fletus. Sic tibi non ullae socia sine Pallade pugnae, nec sacer invideat paribus Tirynthius actis, semper et in curru, semper te mater ovantem cernat, et invictae nil tale precentur Athenae". Dixerat; excipiunt cunctae tenduntque precantis cum clamore manus; rubuit Neptunius heros permotus lacrimis; iusta mox concitus ira exclamat: "Quaenam ista novos induxit Erinys regnorum mores? Non haec ego pectora liqui Graiorum abscedens, Scythiam Pontumque nivalem cum peterem; novus unde furor? Victumne putasti Thesea, dire Creon? Adsum, nec sanguine fessum crede; sitit meritos etiamnum haec hasta cruores. Nulla mora est; verte hunc adeo, fidissime Phegeu, cornipedem, et Tyrias invectus protinus arces aut Danais edice rogos aut proelia Thebis". Sic ait oblitus bellique viaeque laborum, hortaturque suos viresque instaurat anhelas: ut modo conubiis taurus saltuque recepto cum posuit pugnas, alio si forte remugit bellatore nemus, quamquam ora et colla cruento imbre madent, novos arma parat campumque lacessens dissimulat gemitus et vulnera pulvere celat. Ipsa metus Libycos servatricemque Medusam pectoris incussa movit Tritonia parma. protinus erecti toto simul agmine Thebas respexere angues; necdum Atticus ire parabat miles, et infelix expavit classica Dirce. Continuo in pugnas haut solum accensa iuventus, qui modo Caucasei comites rediere triumphi: omnis ad arma rudes ager exstimulavit alumnos. Conveniunt ultroque ducis vexilla sequuntur, qui gelidum Braurona viri, qui rura lacessunt Munychia et trepidis stabilem Piraeea nautis et nondum Eoo clarum Marathona triumpho. Mittit in arma manus gentilibus hospita divis Icarii Celeique domus viridesque Melaenae, dives et Aegaleos nemorum Parnesque benignus vitibus et pingui melior Lycabesos oliva. Venit atrox Alaeus et olentis arator Hymetti, quaeque rudes thyrsos hederis vestistis, Acharnae. linquitur Eois longe speculabile proris Sunion unde vagi casurum in nomina ponti Cresia decepit falso ratis Aegea velo. Hos Salamin populos, illos Cerealis Eleusin horrida suspensis ad proelia misit aratris, et quos Callirhoe noviens errantibus undis implicat, et raptae qui conscius Orithyiae celavit ripis Geticos Elisos amores. Ipse quoque in pugnas vacuatur collis, ubi ingens lis superum, dubiis donec nova surgeret arbor rupibus et longa refugum mare frangeret umbra. Isset et Arctoas Cadmea ad moenia ducens Hippolyte turmas: retinet iam certa tumentis spes uteri, coniunxque rogat dimittere curas Martis et emeritas thalamo sacrare pharetras. Hos ubi velle acies et dulci gliscere ferro dux videt, utque piis raptim dent oscula natis amplexusque breves, curru sic fatur ab alto: "Terrarum leges et mundi foedera mecum defensura cohors, dignas insumite mentes coeptibus: hac omnem divumque hominumque favorem Naturamque ducem coetusque silentis Averni stare palam est; illic Poenarum exercita Thebis agmina et anguicomae ducunt vexilla sorores. ite alacres tantaeque, precor, confidite causae." dixit, et emissa praeceps iter incohat hasta: qualis Hyperboreos ubi nubilus institit axes Iuppiter et prima tremefecit sidera bruma, rumpitur Aeolia et longam indignata quietem tollit hiems animos ventosaque sibilat Arctos; tunc montes undaeque fremunt, tunc proelia caecis nubibus et tonitrus insanaque fulmina gaudent. Icta gemit tellus, virides gravis ungula campos mutat, et innumeris peditumque equitumque catervis exspirat protritus ager, nec pulvere crasso armorum lux victa perit, sed in aethera longum frangitur, et mediis ardent in nubibus hastae. Noctem adeo placidasque operi iunxere tenebras, certamenque immane viris, quo concita tendant agmina, quis visas proclamet ab aggere Thebas, cuius in Ogygio stet princeps lancea muro. At procul ingenti Neptunius agmina Theseus angustat clipeo, propriaeque exordia laudis centum urbes umbone gerit centenaque Cretae moenia, seque ipsum monstrosi ambagibus antri hispida torquentem luctantis colla iuvenci alternasque manus circum et nodosa ligantem bracchia et abducto vitantem cornua vultu. Terror habet populos, cum saeptus imagine torva ingreditur pugnas: bis Thesea bisque cruentas caede videre manus; veteres reminiscitur actus ipse tuens sociumque gregem metuendaque quondam limina, et absumpto pallentem Gnosida filo. Saevus at interea ferro post terga revinctas Antigonen viduamque Creon Adrastida leto admovet; ambae hilares et mortis amore superbae ensibus intentant iugulos regemque cruentum destituunt: cum dicta ferens Theseia Phegeus adstitit. Ille quidem ramis insontis olivae pacificus, sed bella ciet bellumque minatur, grande fremens, nimiumque memor mandantis et ipsum iam prope, iam medios operire cohortibus agros ingeminans. Stetit ambiguo Thebanus in aestu curarum, nutantque minae et prior ira tepescit. tunc firmat sese, fictumque ac triste renidens "Parvane prostratis" inquit, "documenta Mycenis sanximus? En iterum, qui moenia nostra lacessant. Accipimus, veniant; sed ne post bella querantur: lex eadem victis". Dicit; sed pulvere crasso caligare diem et Tyrios iuga perdere montes aspicit; armari populos tamen armaque ferri ipse iubet pallens, mediaeque in sedibus aulae Eumenidas subitas flentemque Menoecea cernit turbidus impositosque rogis gaudere Pelasgos. Quis fuit ille dies, tanto cum sanguine Thebis pax inventa perit? patriis modo fixa revellunt arma deis, clipeisque obducunt pectora fractis, et galeas humiles et adhuc sordentia tabo spicula: non pharetris quisquam, non ense decorus, non spectandus equo; cessat fiducia valli, murorum patet omne latus, munimina portae exposcunt: prior hostis habet; fastigia desunt: deiecit Capaneus; exsanguis et aegra iuventus iam nec coniugibus suprema nec oscula natis iungit, et attoniti nil optavere parentes. Atticus interea, iubar ut clarescere ruptis nubibus et solem primis aspexit in armis, desilit in campum, qui subter moenia nudos asservat manes, dirisque vaporibus aegrum aera pulverea penitus sub casside ducens ingemit et iustas belli flammatur in iras. Hunc saltem miseris ductor Thebanus honorem largitus Danais, quod non super ipsa iacentum corpora belligeras acies Martemque secundum miscuit; at lacera ne quid de strage nefandus perderet, eligitur saevos potura cruores terra rudis. iamque alternas in proelia gentes dissimilis Bellona ciet; non clamor utrimque, non utrimque tubae: stat debilis altera pubes submissos enses nequiquam amentaque dextris laxa tenens; cedunt tellure, armisque reductis ostentant veteres etiamnum in sanguine plagas. Iam nec Cecropiis idem ductoribus ardor, languescuntque minae et virtus secura residit: ventorum velut ira minor, nisi silva furentes impedit, insanique tacent sine litore fluctus. Ut vero aequoreus quercum Marathonida Theseus extulit, erectae cuius crudelis in hostes umbra cadit campumque trucem lux cuspidis implet: ceu pater Edonos Haemi de vertice Mavors impulerit currus, rapido mortemque fugamque axe vehens, sic exanimis in terga reducit pallor Agenoridas; taedet fugientibus uti Thesea, nec facilem dignatur dextra cruorem. Cetera plebeio desaevit sanguine virtus. Sic iuvat exanimis proiectaque praeda canesque degeneresque lupos: magnos alit ira leones. Attamen Olenium Lamyrumque, hunc tela pharetra promentem, hunc saevi tollentem pondera saxi deicit, et triplici confisos robore gentis Alcetidas fratres, totidem quos eminus hastis continuat; ferrum consumpsit pectore Phyleus, ore momordit Helops, umero transmisit Iapyx. Iamque et quadriiugo celsum petit Haemona curru, horrendumque manu telum rotat: ille paventis obliquavit equos; longo perlata tenore transiit hasta duos, sitiebat vulnera nec non tertia, sed medio cuspis temone retentast. Sed solum votis, solum clamore tremendo omnibus in turmis optat vocitatque Creonta. Atque hunc diversa bellorum in fronte maniplos hortantem dictis frustraque extrema minantem conspicit; abscedunt comites: sed Thesea iussi linquebant fretique deis atque ipsius armis; ille tenet revocatque suos; utque aequa notavit hinc atque hinc odia, extrema se colligit ira, iam letale furens, atque audax morte futura: "Non cum peltiferis" ait, "haec tibi pugna puellis, virgineas ne crede manus: hic cruda virorum proelia, nos magnum qui Tydea quique furentem Hippomedonta neci Capaneaque misimus umbris pectora. Quae bellum praeceps amentia suasit, improbe? Nonne vides, quos ulciscare, iacentis?" Sic ait, et frustra periturum missile summo afflixit clipeo. risit vocesque manumque horridus Aegides, ferrataque arbore magnos molitur iactus, nec non prius ore superbo intonat: "Argolici, quibus haec datur hostia, manes, pandite Tartareum chaos ultricesque parate Eumenidas, venit ecce Creon!" Sic fatus, et auras dissipat hasta tremens; tunc qua subtemine duro multiplicem tenues iterant thoraca catenae, incidit: emicuit per mille foramina sanguis impius; ille oculis extremo errore solutis labitur. assistit Theseus gravis armaque tollens: "Iamne dare exstinctis iustos" ait "hostibus ignes, iam victos operire placet? vade atra dature supplicia extremique tamen secure sepulcri". Accedunt utrimque pio vexilla tumultu permiscentque manus; medio iam foedera bello, iamque hospes Theseus; orant succedere muris dignarique domos. Nec tecta hostilia victor aspernatus init; gaudent matresque nurusque Ogygiae, qualis thyrso bellante subactus mollia laudabat iam marcidus orgia Ganges. Ecce per adversas Dircaei verticis umbras femineus quatit astra fragor, matresque Pelasgae decurrunt: quales Bacchea ad bella vocatae Thyiades amentes, magnum quas poscere credas aut fecisse nefas; gaudent lamenta novaeque exsultant lacrimae; rapit huc, rapit impetus illuc, Thesea magnanimum quaerant prius, anne Creonta, anne suos: vidui ducunt ad corpora luctus. Non ego, centena si quis mea pectora laxet voce deus, tot busta simul vulgique ducumque, tot pariter gemitus dignis conatibus aequem: turbine quo sese caris impleverit audax ignibus Evadne fulmenque in pectore magno quaesierit; quo more iacens super oscula saevi corporis infelix excuset Tydea coniunx; ut saevos narret vigiles Argia sorori; Arcada quo planctu genetrix Erymanthia clamet, Arcada, consumpto servantem sanguine vultus, Arcada, quem geminae pariter flevere cohortes. vix novus ista furor veniensque implesset Apollo, et mea iam longo meruit ratis aequore portum. Durabisne procul dominoque legere superstes, o mihi bissenos multum vigilata per annos Thebai? Iam certe praesens tibi Fama benignum stravit iter coepitque novam monstrare futuris. Iam te magnanimus dignatur noscere Caesar, Itala iam studio discit memoratque iuventus. vive, precor; nec tu divinam Aeneida tempta, sed longe sequere et vestigia semper adora. Mox, tibi si quis adhuc praetendit nubila livor occidet, et meriti post me referentur honores.